TERRAPOLIS ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΖΩΟΛΟΓΙΑΣ

ρινόκεροι και άλλα θηρία

κυρίευσαν την πόλη

Νίκος Κεσσανλής, «Ρινόκερος», Ξενοδοχείο Μπάγκειο, Πλατεία Ομονοίας, 

Αθήνα 2015, 

Δεν είναι μόνο ο ρινόκερος του Νίκου Κεσσανλή που τρύπωσε στο Μπάγκειον στην Ομόνοια, σηματοδοτώντας την έναρξη της «Athens Biennale 2015-2017» που προετοιμάζουν οι βραβευμένοι Ξένια Καλπακτσόγλου, και Poka - Yio. Ο τόπος εδώ και καιρό έχει γεμίσει με άγρια ή νωχελικά θηρία και τέρατα, που κρύβονται γύρω μας, ή εισπράττουν την απαξίωσή μας και οι καλλιτέχνες, που βλέπουν πάντα τα πράγματα με τον δικό τους τρόπο, έχουν βαλθεί τα τελευταία χρόνια να μας το τονίζουν επίμονα… 

Jennifer Allora & Guillermo Calzadilla, Hope Hippo, 2005/2015, 

Terrrapolis στον κήπο της Γαλλικής Σχολής Αθηνών 

Μετά την περσινή έκπληξη της ένταξης σημαντικών έργων τέχνης στην Γεννάδιο Βιβλιοθήκη στο πλαίσιο της έκθεσης με τίτλο “A Thousand Doors” οι πρωτοβουλίες του Πολιτιστικού Οργανισμού ΝΕΟΝ συνεχίζονται και φέτος στον κήπο της Γαλλικής Αρχαιολογικής Σχολής. 

Μία ακόμη έκπληξη στην καρδιά της Αθήνας, μιας κρυμμένης όασης που απολαμβάνουν οι Γάλλοι, άγνωστης και επί χρόνια ερμητικά κλειστής στο Αθηναϊκό κοινό. Ενός χώρου με είσοδο από την οδό Διδότου, που αποτελεί συνέχεια με το γνωστό Γαλλικό Ινστιτούτο με πρόσοψη επί της οδού Σίνα. 

Εκτός από την ενδιαφέρουσα φύτευση η όαση αυτή φιλοξενεί ένα μεγαλοπρεπές διόροφο νεοκλασσικό κτίριο, καθώς και επί μέρους ξεχώριστά αρχιτεκτονικά στοιχεία όπως η ελληνοπρεπής επιτύμβια στήλη για τα μέλη του Ελληνικού Γαλλικού Ινστιτούτου που «πέθαναν για την πατρίδα» αλλά και οι περίτεχνες λεπτομέρειες των απολήξεων των υδροροών.

Μέσα λοιπόν σε αυτό τον κήπο και με την επιμέλεια της Διευθύντριας της Whitechapel Gallery Iwona Blazwick, παρουσιάζονται «37 έργα σύγχρονων καλλιτεχνών από 18 χώρες, με αντικείμενο μια «βιοηθική» του 21ου αιώνα που συνδέει το ανθρώπινο με το ζωώδες, θέτοντας ερωτήματα για τη σχέση της τέχνης με διεργασίες της φύσης, την απήχηση μυθικών αφηγήσεων στη σύγχρονη κοινωνία, τη σχέση του ανθρώπου με τα ζώα. Αυτό απηχεί και ο όρος Terrapolis –που εισήγαγε η Donna Haraway ειδική σε θέματα φιλοσοφίας των επιστημών- και προέρχεται από τη λατινική λέξη «terra» που σημαίνει γη, και την ελληνική λέξη «πόλις»». 

Ιπποπόταμοι, πίθηκοι, γορίλες, τρυπιοκάρυδοι, έντομα, πύθωνες και άλλα φίδια, τσακάλια, ζέβρες, ρινόκεροι, και άλλα τέρατα πρωταγωνιστούν σε γλυπτά, εγκαταστάσεις και φιλμ με στοιχεία από τη μυθολογία, το αρχαίο δράμα και το ζωικό βασίλειο. Το κλίμα όμως δεν παραπέμπει στην αφέλεια και την χαρά ενός ζωολογικού κήπου. Τα έργα προκαλούν ασυνείδητα ανησυχία και φόβο, σκέψεις και δυσάρεστα όνειρα, αλλά παράλληλα και μια πιθανή αδιαφορία ή άρνηση συνειδητοποίησης μιας πραγματικότητας που μας περιβάλει. 

Ας περιπλανηθούμε λοιπόν σε μερικά επιλεγμένα έργα, χωρίς την παραμικρή διάθεση κριτικής, διαβάζοντας παράλληλα συνοπτικά αποσπάσματα από τα κείμενα στον κατάλογο της έκθεσης. 

Jennifer Allora & Guillermo Calzadilla 

Hope Hippo, 2005/2015 

Πολυστυρένιο, σύρμα, λάσπη, πηλός, ηθοποιός, εφημερίδες, σφυρίχτρα 

Δύο καλλιτέχνες που ζουν κι εργάζονται στο Πουέρτο παρουσιάζουν, έναν μισοκοιμισμένο ιπποπόταμο από λάσπη που ξεπροβάλλει από τη γη. Όπως επισημαίνεται στον κατάλογο της έκθεσης, κάποιος κάθεται στην πλάτη αυτού του νυσταλέου Λεβιάθαν και διαβάζει εφημερίδα. Κάθε φορά που πέφτουν πάνω σε κάποια ιστορία κοινωνικής αδικίας, φυσάνε σε μια σφυρίχτρα. Σαν διαιτητής ποδοσφαίρου ή τροχονόμος, ο αναγνώστης χρησιμοποιεί τη σφυρίχτρα προειδοποιητικά, ταράζοντας τη γαλήνη του κήπου με την ελπίδα ότι θα μας παρακινήσει να αναλάβουμε δράση. Ο ιπποπόταμος μπορεί να εκληφθεί και ως σύμβολο της ίδιας της φύσης – αν αφυπνιστεί με το σφύριγμα, ίσως ξεσηκωθεί και αποτινάξει από πάνω του το ασήμαντο ανθρωπάκι. 

Angus Fairhurst, 

The Birth of Consistency, 2004 

Μπρούντζος, στιλβωμένο ανοξείδωτο ατσάλι 91.4 x 300 x 152 εκ. 

Ένας μπρούντζινος γορίλας κοιτάζει μέσα σ’ έναν οβάλ καθρέφτη. Για τον καλλιτέχνη, που έζησε και εργάστηκε στο Λονδίνο, οι γορίλες είναι μια μεταφορά για την ανθρώπινη συνείδηση, θεωρώντας ότι εκφράζουν τη «ζωώδη φύση» του ανθρώπου. Στο έργο αυτό ο γορίλας κοιτάζει μέσα σε έναν καθρέφτη, πλαισιωμένος από την ψηλή βλάστηση, παραπέμπει έντονα στην αντανακλαστική επιφάνεια της λίμνης που μάγεψε μέχρι θανάτου τον Νάρκισσο. Ο τίτλος υπαινίσσεται τη μοιραία ροπή μας προς τον αυτοθαυμασμό. 

Asta Gröting, 

Monkey Dance 6, 2015 

Δέρμα, σίδερο 60 x 200 x 200 εκ. 

Ο «κύκλος των χορευτών» είναι στην πραγματικότητα μια σειρά από δερμάτινα πανωφόρια, ραμμένα κολλητά το ένα με το άλλο, με τα μανίκια τους σαν πιθηκοειδείς βραχίονες. 

Η αλυσίδα της παραγωγής και η παγκόσμια καπιταλιστική διασπορά φαίνεται ότι συμβολίζεται με έναν κύκλο πιθήκων, που ο ένας κυνηγάει την ουρά του άλλου σε έναν σισύφειο χορό. 

Richard Long, 

Human Nature Walk, 2011 

Πρόκειται για ένα υποβλητικό επιτοίχιο κείμενο που καταμετρά τα ζώα και τα τεχνουργήματα που συνάντησε ο καλλιτέχνης στη διάρκειας 21 ημερών πεζοπορία του στη Νότια Αφρική. Από τη μια πλευρά, αυτός ο κύκλος καταγράφει φυτά και ζώα που απηχούν τον αργό χρόνο της φύσης. Από την άλλη, καταγράφει τα σημάδια της ανθρώπινης εγκατάστασης, από τσεκούρια μέχρι τενεκέδες πετρελαίου, που χαρακτηρίζουν το γρήγορο χρόνο των ταχέως εξελισσόμενων και διαρκώς εξαπλωνόμενων τεχνολογιών μας. 

Enrico David, 

Study for a Body as a Dog’s Training Camp,2011 

Καουτσούκ πολυουρεθάνης, μπρούντζος Μεταβλητές διαστάσεις 

Ένα λαστιχένιο κεφάλι με ένα μπρούτζινο μάτι που μοιάζει με πρωτόγονο τοτέμ υψώνεται από ένα φιδίσιο κορμί που συστρέφεται κι ελίσσεται σε σπείρες από μαύρο ελαστικό. Το έργο του David, που ζει και εργάζεται στο Λονδίνο συχνά ξεκινάει σαν σχέδιο και ξαφνικά μια σουρεαλιστική μουντζούρα μεταλλάσσεται σε σάρκα, ενώ η οφιοειδής γραμμικότητά της παραπέμπει συγχρόνως σε ανθρώπινο μέλος και ερπετό. Το σώμα αυτού του παράξενου πλάσματος, που μπορεί να διασταλεί και να συσταλεί ανάλογα με τη στάση του, προτείνεται ως μια δοκιμασία σωματικής αντοχής όπου το πλεονέκτημα το έχουν οι σκύλοι κι όχι ο άνθρωπος-επισκέπτης, υποδηλώνοντας μια αντιστροφή ανάμεσα στο ανθρώπινο και το ζωώδες. 

Huma Bhabha 

The Orientalist, 2007 

«Ανθρωπο-θηριομορφικά» γλυπτά – κάτι μεταξύ ανθρώπου και θηρίου–κατασκευασμένα από υλικά, που η Huma Bhabha περισυλλέγει σε μια βιομηχανική πόλη στην κοιλάδα του ποταμού Χάντσον στις βορειοανατολικές ΗΠΑ. Παρόλο που είναι φτιαγμένος από βιομηχανικά υπολείμματα, το ευθυτενές ανάστημα του The Orientalist και το σαν θρόνος κάθισμά του ανακαλεί στη μνήμη αγάλματα μοναρχών, όπως των Γκουντιανών ηγεμόνων (ensi) της Μεσοποταμίας. Η μορφή της Bhabha είναι ανθρώπινη και ζωώδης, δεσποτική και χιουμοριστική. 

Markus Karstieß 

Hieronymous-Leaf-Essence (Fetish), 

2013, detail 

…δομές σαν τοτέμ, των οποίων η ιριδίζουσα στιλπνότητα και το συμμετρικό τους περίγραμμα ανακαλούν στη μνήμη μοτίβα εντόμων και το «γκροτέσκο» στυλ της αναγεννησιακής αρχιτεκτονικής. Ο Karstieß πιέζει και σχηματοποιεί τον πηλό με τα χέρια του και τα δακτυλικά του αποτυπώματα είναι απολύτως εμφανή. Τα έργα κατέχουν μια δαιμονική, σαν τεστ Ρόρσαχ ποιότητα, επιδεικνύοντας συγχρόνως ζωώδη κι ανθρώπινα χαρακτηριστικά… 

Sarah Lucas 

Nahuiolin, 2013 

Μπρούντζος 48 x 64.5 x 43.5 εκ.

Η απαρχή αυτού του απαστράπτοντος μπρούντζινου γλυπτού της Lucas ανάγεται σε ένα ζευγάρι νάιλον κάλτσες, παραγεμισμένες με βαμβακερό ύφασμα, δεμένες και συστρεμμένες ώστε να θυμίζουν μια φιγούρα παραδομένη σε έναν παράφορο εναγκαλισμό. Ερωτικά υποβλητική κι απρόσμενα καυστική, η φιδίσια, διαστρεβλωμένη μορφή του Nahuiolin διαθέτει συγχρόνως φαλλικά και σαν μαστούς στοιχεία. Απηχώντας το βιομορφικό πρωτογονισμό των Βρετανών μοντερνιστών, όπως του Henry Moore και της Barbara Hepworth, η Lucas εισάγει στην αφηρημένη φιγούρα μια άσεμνη σεξουαλικότητα. 

Caroline Achaintre 

Pecker, 2015 / S.N.A.K.E, 2015 

Δυο βλοσυρές γεωμετρικές μάσκες της Achaintre που ζει κι εργάζεται στο Λονδίνο. Η μάσκα χρησιμοποιείται από ανθρώπους στον πόλεμο, στο κυνήγι ή στο θέατρο. Η μια που παραπέμπει σε πουλί, είτε αποπνέει την αγριάδα του ζώου, είτε είναι γκροτέσκα, σε κάθε περίπτωση αποκρύπτει την ταυτότητα εκείνου που τη φοράει. Σήμερα, μπορεί να τις βλέπουμε ως μια μεταφορά για τα κοινωνικά μας προσωπεία. 

Αλίκη Παλάσκα 

Breathing Space, 2015 

Έργo κατ’ ανάθεση του Πολιτιστικού και Αναπτυξιακού Οργανισμού κοινής ωφέλειας ΝΕΟΝ Δ.Δασκαλόπουλος 

Η Αλίκη Παλάσκα δημιουργεί εκμαγεία τόσο με τη δική της όσο και με τις κοιλιές άλλων ανθρώπων, ενσωματώνοντας ένα ιλιγγιώδες κι όμως συγγενικό υλικό οπλοστάσιο. Η απόλυτη εφευρετικότητα που επιδεικνύει στην επιλογή των υλικών της, είναι εντυπωσιακή: φλοιός δέντρων, φωλιές εντόμων, κομμάτια φτέρης, κερί μελισσών, αλλά και πιο παραδοσιακά ανόργανα υλικά της γλυπτικής, όπως κονίαμα και πηλός, όλα συναγωνίζονται για να κερδίσουν την προσοχή μας σε έναν κυκεώνα οπτικών ερεθισμάτων. 

EPIILOGOS 

Ugo Rondinone, 

SUNRISE. east. july, 2015 

Επιστέφοντας, ήρθαν στο μυαλό μου παιδικά παραμύθια με ζώα και θηρία, το «Καρναβάλι των ζώων» του Camille Sean Sans, αλλά και το έργο του Προκόφιεφ "Ο Πέτρος και ο λύκος" που με την συμβολή των μουσικών οργάνων μας μάγεψαν και μαγεύουν ακόμα τις παιδικές ηλικίες, εξάπτοντας την φαντασία και προετοιμάζοντας μας για μια «τρυφερή πραγματικότητα» στην ζωή. Ήρθαν παράλληλα και εικόνες από του ζωολογικούς κήπους που με ασφάλεια παρατηρούμε τα άμοιρα θηρία στα κλουβιά τους πίσω από τα κάγκελα. 

Πόσο όμως άλλαξαν τα πράγματα. 

Κοιτώντας γύρω μου συνειδητοποίησα ότι εδώ και καιρό ρινόκεροι και άλλα θηρία κυρίευσαν ασφυκτικά και απειλητικά την πόλη…. 

Διάρκεια Έκθεσης μέχρι 26 Ιουλίου. 

Κάντε ΚΛΙΚ στις εικόνες για μεγένθυση

Παραθέτω στην συνέχεια σχετικό σχόλιο του Οδυσσέα Σγουρού που ανέβασε στο Facebook  την Δευτέρα 29 Ιουνίου 2015

REFERENDUM_02 #

Ο Σαλβαδόρ Νταλί, πρόσωπο με πρόσωπο με ένα …ρινόκερο, φωτο. Philip Halsman, 1952

Eυρωπαϊκό Θέατρο και Ελληνικά εικαστικά δρώμενα / Ο Ευγένιος Ιονέσκο υπήρξε σπουδαίος θεατρικός συγγραφέας που μας κληροδότησε μερικά από τα πιο ρηξικέλευθα έργα του μοντέρνου ευρωπαϊκού ρεπερτορίου… «Ο ρινόκερος», έργο συμβολικό και βαθιά πολιτικό, γραμμένο το 1959, αναφέρεται στους κατοίκους μιας μικρής, επαρχιακής Γαλλικής πόλης που μεταμορφώνονται σε ρινόκερους. Ο μόνος άνθρωπος που δεν υποκύπτει σε αυτή τη μαζική μεταμόρφωση είναι ο κεντρικός χαρακτήρας Μπερανζέ, μια βαθιά ανθρώπινη φιγούρα σε σύγχυση, που συνέχεια επικρίνεται ότι πίνει και αργεί. Σχολιάζει με έναν τρόπο ελαφρύ το πόσο εύκολα οι άνθρωποι απελευθερώνουν τα κτηνώδη τους ένστικτα όταν νοιώθουν την ασφάλεια του ότι ανήκουν στην πλειοψηφία. Ο Μπερανζέ, είναι ένας ήρωας, ο μόνος που προσπαθεί να αντισταθεί. Είναι κωμικός και αφελής και κερδίζει τη συμπάθεια, ως το μόνο ανθρώπινο ον που δεν έχει χάσει κάθε ίχνος συμπόνιας και αγάπης…Οι άνθρωποι στα έργα του Ιονέσκο ακολουθούν το ρεύμα της εποχής,το οποίο τους εξασφαλίζει μια ήρεμη ομοιομορφία. Η επιλογή τους είναι να πιστέψουν και να υποταχθούν τυφλά σε κάτι που εξασφαλίζει την επιβίωσή τους, εξαλείφοντας κάθε κριτική ικανότητα, κάθε ατομικότητα, κάθε ελεύθερη σκέψη…Το έργο συνήθως ερμηνεύεται ως αντίδραση και κριτική στην αιφνίδια έξαρση των Ολοκληρωτισμών που προγήθηκαν του Β΄Παγκοσμίου Πολέμου και διερευνά τα ζητήματα του κομφορμισμού, του πολιτισμού, των μαζικών κινημάτων, της φιλοσοφίας και της ηθικής…Αυτές τις μέρες (25.06) ξεκίνησε η καλλιτεχνική μπιενάλε της Αθήνας [2015-2017] που έχει εγκαταστήσει σε κεντρικούς χώρους της πρωτεύουσας, μεταξύ των άλλων ρινόκερους, ιπποπόταμους και κάθε λογής ζωώδεις φιγούρες που διαμορφώνουν πολλαπλούς εικαστικούς και νοηματικούς συμβολισμούς τόσο επίκαιρους τη σημερινή μέρα…