ΜΑΡΩ ΚΑΡΔΑΜΙΤΣΗ ΑΔΑΜΗ: ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ


ΜΑΡΩ ΚΑΡΔΑΜΙΤΣΗ ΑΔΑΜΗ: 
ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ



Η αγαπητή «Μάρω», ακούραστη και δημιουργική, με ένα τεράστιο έργο, διδακτικό, ερευνητικό, συγγραφικό και αρχιτεκτονικής τεκμηρίωσης στο Αρχείο Νεοελληνικής Αρχιτεκτονικής του Μουσείου Μπενάκη, με τιμά εδώ και καιρό με τα κείμενα της που έχουν ήδη δημοσιευτεί σε αυτό το μπλογκ. Από σήμερα αποκτά την δική της «σελίδα» όπου θα αναρτώνται τα νέα της άρθρα μαζί με όλα όσα έχουν ήδη δημοσιευτεί. 

Σύντομο Βιογραφικό για τους νεώτερους 

Η Μάρω Καρδαμίτση - Αδάμη, αρχιτέκτων, ομότιμη καθηγήτρια του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου με γνωστικό αντικείμενο "αρχειακή τεκμηρίωση και αρχιτεκτονική σύνθεση", γεννήθηκε στην Αθήνα το 1945. Από το 1974 και μέχρι το 2009 δίδαξε στο ΕΜΠ σε προπτυχιακό και μεταπτυχιακό επίπεδο (προστασία μνημείων-συντήρηση και αποκατάσταση μνημείων και συνόλων), καθώς και σε μεταπτυχιακά σεμινάρια άλλων ακαδημαϊκών ιδρυμάτων σε θέματα σχετικά με την πολιτιστική μας κληρονομιά και την αρχιτεκτονική τεκμηρίωση. Είναι υπεύθυνη των Αρχείων Νεοελληνικής Αρχιτεκτονικής του Μουσείου Μπενάκη. Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα εστιάζονται στη νεώτερη ελληνική αρχιτεκτονική και σε θέματα προστασίας της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς. 


ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ: 







9. «ΓΕΡΝΩΝΤΑΣ…»
Δευτέρα 8 Μαϊου 2017.  Ένα κείμενο για τους πάνω από 70 ή για αυτούς που θέλουν να καταλάβουν τους πάνω από 70
Διαβάστε το κείμενο κάνοντας ΚΛΙΚ εδώ




8.ROOM 18 ΤΗΝ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 18
Δευτέρα 28 Νοεμβρίου 2016. Κείμενο με αφορμή την έκθεση των ΔΟΜΩΝ στο Μουσείο Μπενάκη στην Πειραιώς
Διαβάστε το κείμενο μετά τα περιεχόμενα.

 
7. ΤΟ ΟΙΚΟΠΕΔΟ ΜΑΚΡΥΓΙΑΝΝΗ
Τρίτη 21 Ιουνίου 2016


Διαβάστε το κείμενο μετά τα περιεχόμενα.

6. «ΤΟ ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟ ΖΥΘΟΠΟΙΙΑΣ ΦΙΞ 

ή  Η ΕΚΔΙΚΗΣΗ ΤΟΥ ΑΝΑΣΤΑΣΗ ΜΕΤΑΞΑ»

Παρασκευή 03 Ιουνίου 2016



Διαβάστε το κείμενο μετά τα περιεχόμενα.




5. ΣΟΥΛΑ – ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΤΖΑΚΟΥ: 
Η ΠΡΩΤΗ ΕΛΛΗΝΙΔΑ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ ΤΟΥ ΕΜΠ 
Τρίτη 19 Ιανουαρίου 2016 

Διαβάστε το κείμενο κάνοντας ΚΛΙΚ εδώ 
4. Σημείο μηδέν και ορθόδοξη ναοδομία 
Στο: Η ΑΜΕΤΡΟΕΠΕΙΑ ΚΑΙ Ο ΚΟΜΠΑΣΜΟΣ ΤΟΥ ΑΣΥΓΚΡΑΤΗΤΟΥ SANTIAGO CALATRAVA 
Τρίτη 3 Ιανουαρίου 2016 

Διαβάστε το κείμενο κάνοντας ΚΛΙΚ εδώ 
3. ΠΕΡΙ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΩΝ ΣΥΝΕΧΕΙΑ
νεώτερες απόψεις 
των Κώστα Μωραΐτη, Δημήτρη Φιλιππίδη, Δημήτρη Αντωνακάκη, της Μάρως Αδάμη Καρδαμίτση και του Τάσου Κωτσιόπουλου 
Δευτέρα 31 Αυγούστου 2015 

Διαβάστε το κείμενο κάνοντας ΚΛΙΚ εδώ 
2. ΣΚΕΨΕΙΣ ΔΕΚΑΠΕΝΤΑΥΓΟΥΣΤΟΥ : Irvin Yalom - Σάνιας Κιρπότιν 
Τρίτη 18 Αυγούστου 2015 
1. ΠΕΝΤΕ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΑ ΒΙΒΛΙΑ ΣΕ ΕΝΑ ΜΗΝΑ 
Τρίτη 11 Αυγούστου 2015

Διαβάστε το κείμενο κάνοντας ΚΛΙΚ εδώ 


τα κείμενα:





8. ROOM 18 ΤΗΝ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 18

Δευτέρα 28 Νοεμβρίου 2016.

Κείμενο με αφορμή την έκθεση των ΔΟΜΩΝ στο Μουσείο Μπενάκη



Την Παρασκευή 18 Νοεμβρίου έγιναν τα εγκαίνια της Έκθεσης Room 18 (σύμπτωση το 18;) και η απονομή των βραβείων στον ομότιτλο Πανευρωπαϊκό Διαγωνισμό Σχεδιασμού ενός «τυπικού δωματίου» ύπνου σε ελληνικό αστικό ξενοδοχείο τεσσάρων αστέρων συνολικού καθαρού εμβαδού 18-24 m2.

Παρ΄ όλο ότι ήμουνα εκεί στα εγκαίνια της έκθεσης και καλωσόρισα διοργανωτές και βραβευμένους, ομολογώ ότι πολύ θα διστάσω να δεχθώ από τη ρεσεψιόν ενός «αστικού ελληνικού ξενοδοχείου το no 18 (το no 13 έτσι κι αλλιώς δεν υπάρχει). Προσπαθώ να αποφεύγω τις εκπλήξεις. Δεν είμαι αθλητικός τύπος (άλλωστε το γκολφ δεν είναι ιδιαίτερα δύσκολο άθλημα). Ο εθνάρχης δεν με κάλεσε ποτέ να παίξουμε μαζί στο γκολφ της Γλυφάδας και το ανώμαλο του εδάφους είναι ότι πρέπει για να γυρίσει πάλι ο αστράγαλος του δεξιού μου ποδιού. Η μπανιέρα με τα ποδαράκια είναι υπέροχη αλλά δε με πάει και στον παράδεισο.



1o Βραβείο 
Λεωνίδας Παπαλαμπρόπουλος , 
Elyseum and the Politics of the Golf Course

2o Βραβείο, Joao Prates Ruivo (FORA)


Αν βρεθώ μπροστά στο δεύτερο βραβείο φοβάμαι ότι θα το βάλω στα πόδια μόλις ανοίξω την πόρτα Camera obscura. Oι φυλακές ακόμα και οι υψίστης πολυτέλειας με τρομάζουν. Όσο για τον χώρο αφόδευσης (με συγχωρείτε δεν ξέρω πως αλλιώς να το πω) είτε είναι είτε Durabit είτε Ideal Standard είτε ότι άλλο θέλετε, αν κάτσω παραπάνω από ένα λεπτό, θα ουρλιάξω.
2o Βραβείο, Joao Prates Ruivo (FORA)


Τα πράγματα πάνε λίγο καλύτερα αν μπω στο κουτί των ονείρων. Πιστεύω ότι αν ξαπλώσω στο ξύλινο κιβώτιο θα νομίσω ότι οι δικοί μου δεν βρήκαν τίποτα καλύτερο στο «Μυστρά», θα κλείσω τα μάτια μου και θα αφήσω τον εαυτό μου στα χέρια του Ερμή ή του αρχαγγέλου Μιχαήλ. Μόνο παρακαλώ γράψτε απ' έξω με κόκκινα γράμματα Fragile. Η ηλικία μου με την οστεοπόρωση πάνε παρέα. Είμαι εύθραυστη. Δεν θέλω να σπάσω. 



Ανίκανη να καταλάβω τα κριτήρια της κρίσης διάβασα ξανά και ξανά τις προδιαγραφές του διαγωνισμού, χωρίς αυτό να με βοηθήσει και πολύ. Καθώς οι τρεις από τους τέσσερις ήταν το πάλαι ποτέ μαθητές μου, άρχισα να αμφιβάλλω σοβαρά για τον εαυτό μου. Το ξέρω ότι γέρασα. αλλά τόσο…….
Η προσεκτική ανάγνωση των απόψεων της κριτικής επιτροπής μου επιβεβαίωσε την άποψη ότι αναμφίβολα και οι τέσσερις έχουν το χάρισμα του γράφειν καθώς και πολύ καλή γνώση της ελληνικής, χωρίς όμως να με βοηθήσουν ιδιαίτερα στην κατανόηση των βραβευμένων λύσεων.
Προφανώς και οι τρεις βραβευμένες λύσεις είναι πρωτότυπες, ευρηματικές και καινοτόμες ιδέες, αναθεωρηματικές και ασύμβατες που άλλοτε διακατέχονται από τάσεις πειραματισμού άλλοτε από τάσεις κατάθλιψης και άλλοτε τάσεις αυτοτιμωρίας ιησουίτη καλόγηρου. Αλλά το δωμάτιο του τυπικού αστικού ξενοδοχείου που ακριβώς μπαίνει; Αν είναι μοναδικό όπως λέει ο Γ. Αίσωπος, αυτό δεν αντιφάσκει με το τυπικό; (τύπος δεν σημαίνει καλούπι, επανάληψη).

Όσο για το κλειστό απομονωμένο χώρο όπου χωρίς επαφή με το έξω, ο ένοικος μένει μόνος με τον εαυτό του, αυτό παραπέμπει άμεσα σε κελί φυλακής ή μοναστηρίου. Η διαφορά έγκειται στο ποιος κρατάει το κλειδί. Ο ενικός μένει μόνος με τον εαυτό του. Ίσως η παραπομπή να είναι κάτι βαθύτερο. «Εγώ και το αυτό». Από αυτόν τον Freud στον Yallom. Το ντιβάνι.


Έχει δίκιο ο Γιώργος Τζιρτζιλάκης, ο μόνος που δεν υπήρξε μαθητής μου. Διαφέρει το παράδειγμα του «Τουρίστα» από εκείνο το «Ταξιδιώτη». Ο πρώτος κολυμπά στο όνειρο, ο δεύτερος, νεαρός πραματευτής, ήρθε στη πόλη… Ίσως ο Μέμος Φιλιππίδης να εισχωρεί πιο πολύ απ' όλους στη ουσία. «Από το τι συνιστά δημιουργία, με βάθος πολιτιστικών αναφορών στο ερώτημα του τι συνιστά πολυτέλεια ή αυθεντικότητα στη αισθητική του interior…

262 συμμετοχές, 580 συμμετοχές, 17 χώρες από όλο τον κόλπο. 262 δωμάτια ξενοδοχείου για ένα ξένο/αλλότριο ταξιδιώτη, απλό επισκέπτη τουρίστα ή περιηγητή αξιοθέατων, παραθεριστή ή εργαζόμενο…

Ο Ξένιος Ζευς του τον υποδέχεται έχει γίνει πια επαγγελματίας ξενοδόχος. Δεν «φιλοξενεί» δεν παρέχει δωρεάν υπηρεσίες. Επιχειρεί και αμείβεται (+ ΦΠΑ).

Και όχι Γιώργο δεν μπορεί να είναι ούτε πρόσφυγας, ούτε μετανάστης. Αλλά ακόμη κι αν είναι, δεκάρα δεν δίνει για την αυθεντικότητα της αισθητικής του interior.

Aς προσγειωθούμε.


Όταν μια μόλις μέρα πριν τα εγκαίνια, στο βραδινό δελτίο ειδήσεων σε όλα τα κανάλια ήταν πρώτο θέμα το hot spot «κέντρο φιλοξενίας προσφύγων» να καίγεται στη Χίο, ενώ λίγους μήνες μόλις πριν ο Δήμαρχος Χίου Μανώλης Βουρνούς, ένα παλικάρι 42 χρόνων, από τους καλύτερους μαθητές μου στη Σχολή Αρχιτεκτόνων με ΜΑ στην προστασία μνημείων στο York με διάκριση και βραβείο από την Europa Nostra, μου είναι πραγματικά ιδιαίτερα δύσκολο να κατανοήσω το ουτοπικό όραμα της «παγκοσμιοποιημένης τουριστικής βιομηχανίας».


ο Μανώλης Βουρνούς

Όταν ένα χρόνο πριν ο Μανώλης Βουρνούς είχε προσπαθήσει να πραγματοποιήσει το δικό του όραμα, ενός ανθρώπινου προσφυγικού οικισμού στο εργοστασιακό χώρο της ΒΙΑΛ στο νησί του, στο νησί του όπου γύρισε μετά τις σπουδές και ενεργοποιήθηκε για να υπηρετήσει, με το δικό του τρόπο την αρχιτεκτονική, που όπως γράφει ο Γ. Πανέτσος στο σημείωμα του για το Room 18, πρέπει να φροντίζει για το σώμα και το πνεύμα, το μυαλό και την καρδιά, ψάχνω να βρω τα αντίστοιχα στοιχεία στα πρώτα βραβεία.

Όταν τα ίδια δελτία των βραδινών δελτίων ειδήσεων παρατείνουν τη διάρκεια τους για να δείχνουν το Πολυτεχνείο να καίγεται, το σπίτι μας να καίγεται, η σημαία μας να καίγεται και εγώ και εμείς να καθόμαστε άνετα στη πολυθρόνα μας, «ένα απομονωμένο δωμάτιο χωρίς επαφή με το έξω μόνη (μόνοι) με τον εαυτό» μας δεν μπορώ να χαρώ την έκθεση, έστω και ως ουτοπία.

Ίσως να είμαι πολύ μεγάλη (71 και κάτι), ίσως να μην μπορώ να κινηθώ σε μια νεότερη κατεύθυνση, αλλά επιμένω ότι το να βλέπεις τη σημαία σου να σκίζετε και να καίγεται, όταν είσαι νέος, όταν υπηρετείς στα σώματα ασφαλείας και έχεις ορκιστεί «πίστη και αφοσίωση μέχρι της τελευταία ρανίδας του αίματος σου, στη σημαία και να μην την εγκαταλείπεις» κάτι δεν πάει καλά, κάτι δεν πάει καλά στη ψυχή σου, κάτι δεν πάει καλά μέσα σου. Αν κινούμαι στην «αντι-νεωτερική κατεύθυνση» δε με πειράζει καθόλου.


Και όχι δεν είμαι εκτός θέματος. Είμαι 100% εντός. Δεν δέχομαι να είμαι θεατής ενός «θεατρικού συμβάντος», είτε αυτό είναι το hot spot της Χίου, είτε το Πολυτεχνείο να καίγεται. Μόνη δεν μπορώ φυσικά να κάνω τίποτα, το ξέρω. Και φυσικά να πάρω μια βαθιά ανάσα από κάτι διαφορετικό, «από μία ζωή αλλιώς», ίσως να βοηθά. Αλλά για πόσο; Φοβάμαι ότι σαν στρουθοκάμηλοι χώσαμε το κεφάλι μας στην άμμο και μιλάμε για έπιπλα, για υφάσματα, χρώματα και φωτιστικά. Το να ψάχνουμε για απαντήσεις στο ερώτημα τι συνιστά πολυτέλεια και το τι συνιστά δημιουργία με βάθος πολιτιστικών αναφορών και αυθεντικότητα στο interior και να μην βλέπουμε το exterior είναι ουτοπία, ουτοπία με ιστορικό όριο. Και η εποχή μας αυτή τη στιγμή, έχει ανάγκη από όραμα και όχι από ουτοπία. Έχει ανάγκη από ελπίδες, αγώνες, προσδοκίες και όχι απραγματοποίητους, ανεφάρμοστους, οραματισμούς. Φοβάμαι ότι το στόμα μας θα γεμίσει άμμο και θα φύγουμε από ασφυξία.

Κατά τα άλλα συγχαρητήρια σε όλους όσους έλαβαν μέρος. Αφήστε με όμως να πιστεύω ότι είναι κρίμα να σπαταλώνται τόσες άξιες δυνάμεις. Και φυσικά δεν περιμένω να συμφωνήσουν τα 30 με τα 70. Δεν τα έχω όμως ακόμα πλήρως χαμένα. Πέστε ότι τα είπα για να ξεσπάσω. Εξακολουθώ να τρέφω ελπίδες. Αλλά προς Θεού, όχι άλλες αυταπάτες!

Μάρω Καρδαμίτση Αδάμη

 



7. ΤΟ ΟΙΚΟΠΕΔΟ ΜΑΚΡΥΓΙΑΝΝΗ

ή

«Περί Ανεγέρσεως του Δικαστικού Μεγάρου Αθηνών»
Τρίτη 21 Ιουνίου 2016

Το νέο Μουσείο της Ακρόπολης στο οικόπεδο Μακρυγιάννη 

Είναι κάποιοι χώροι μέσα στον ιστό των πόλεων που σημαδεύουν όχι μόνο την εποχή τους αλλά παραμένουν διαχρονικοί ως τόποι αναφοράς και ως τοπόσημα. 
Ένας τέτοιος χώρος στην Αθήνα είναι σίγουρα αυτός όπου σήμερα υψώνεται το Νέο Μουσείο της Ακρόπολης. 
Η περιοχή φαίνεται ότι κατοικείτο κατά τους Βυζαντινούς χρόνους και μέχρι τους χρόνους της Φραγκοκρατίας. Εκεί άλλωστε υπήρξε και η μικρή εκκλησία του Αγίου Γεωργίου του Αλεξανδρινού. 
Καθώς όμως η πόλη δέχεται συνεχείς επιδρομές από Γάλλους, Καταλανούς, Φλωρεντινούς και Ενετούς, ο οικισμός περιορίζεται μέσα στα υστερο-ρωμαϊκά τείχη και η περιοχή ερημώνει. 
Μετά την απελευθέρωση και την κήρυξη της Αθήνας ως πρωτεύουσας του Ελληνικού Κράτους στο γήπεδο που περιβάλλεται σήμερα από τις οδούς Διονυσίου Αρεοπαγίτου, Μητσαίων, Χατζηχρήστου και Μακρυγιάννη, χτίζεται το 1836 το στρατιωτικό νοσοκομείο από τον Βαυαρό Υπολοχαγό του μηχανικού, σχεδιαστή Γουλιέλμο Βάιλερ. 

Προοπτικό σχέδιο του αρχιτέκτονα Βάιλερ. Το 1834 στην Αθήνα υπήρχαν ακόμη καμήλες, ενώ διακρίνεται ο φράγκικος πύργος στα Προπύλαια της Ακροπόλεως

Πολύ καλό δείγμα ρομαντικού ρυθμού, φανερά επηρεασμένο από τους πίνακες του J.N.L. Durand που περιέχονται στο εγχειρίδιο του για τους σπουδαστές της αρχιτεκτονικής του Βασιλικού Πολυτεχνείου στο Παρίσι «Partie Graphique des Cours d΄ Architecture». 
Η περιοχή έμεινε γνωστή ως στρατόπεδο Μακρυγιάννη ή Στρατιωτικό Νοσοκομείο, παρόλο ότι ήδη από τις αρχές του 20ου αιώνα που αρχίζει και δημιουργείται συστηματικά η συνοικία «Διόνυσος» (σημ. Μακρυγιάννη) είχε πάψει να λειτουργεί ως νοσοκομείο, ενώ από το 1976 στο άδειο πλέον κτήριο αποφασίζεται να στεγασθεί το Μουσείο της Ακρόπολης. 
Το 1900 προκηρύσσεται αρχιτεκτονικός διαγωνισμός για τη σύνταξη μελέτης του Δικαστικού Μεγάρου Αθηνών στον οποίο μετέχουν δέκα αρχιτέκτονες, μεταξύ των οποίων και ο νεαρός τότε, σπουδαστής ακόμη της Beaux- Arts, Αλέξανδρος Νικολούδης. 

Αλέξανδρος Νικολούδης 

Ως θέση ανέγερσης του Μεγάρου των Δικαστηρίων προτείνεται το γήπεδο επί των οδών Ρηγίλλης και Κηφισίας (σημ. Β. Σοφίας) εκεί όπου σήμερα είναι το Σαρόγλειο. Νικητής του διαγωνισμού ο Α. Νικολούδης, στον οποίο απονέμεται το δεύτερο βραβείο. Πρώτο βραβείο δεν απενεμήθηκε. Τελικά το γήπεδο της οδού Ρηγίλλης κρίνεται ακατάλληλο και η ανέγερση ματαιώνεται. 
Το 1928 με ειδικό σχέδιο νόμου «Περί Ανεγέρσεως Δικαστικού Μεγάρου Αθηνών» το θέμα επανέρχεται. Ως νέα θέση προτείνεται το γήπεδο εις «θέσιν του στρατοπέδου Μακρυγιάννη, παρά τω ιερώ βράχω της Ακροπόλεως». Αυτή τη φορά ο Ελευθέριος Βενιζέλος απευθύνεται απ΄ ευθείας στον Αλ. Νικολούδη, καταξιωμένο πλέον αρχιτέκτονα. 

Δικαστικό Μέγαρο Αθηνών, πρόταση Αλέξανδρου Νικολούδη στο οικόπεδο Μακρυγιάννη, 1928 

Η πρόταση του «μία πομπώδης αρχιτεκτονική έκφραση, στηριγμένη στο ακαδημαϊκό λεξιλόγιο και τις ήδη παρωχημένες αρχές της παρισινής Beaux-Arts τις οποίες ο γαλλοτραφής αρχιτέκτων ποτέ δεν εγκατέλειψε» όπως γράφει και η ιστορικός της αρχιτεκτονικής καθ. Αμαλία Κωτσάκη, στη μονογραφία για τον Αλέξανδρο Νικολούδη, όπου αναλύεται διεξοδικά το θέμα, ξεσήκωσε θύελλα διαμαρτυριών. 

Πρωτεργάτης των διαμαρτυριών υπήρξε ο γνωστός Γάλλος αρχιτέκτων Ernest Hebrard, ο οποίος προσφεύγοντας στον διεθνή αρχιτεκτονικό τύπο, ζητά την μεσολάβηση των εκεί εκπαιδευτικών ιδρυμάτων ώστε να αποφευχθεί η ανέγερση του Μεγάρου που είναι «μια δουλική μίμησις μιας καινοτύπου και ψευδομπώδους Γαλλικής αρχιτεκτονικής, ερμηνευούσης δήθεν την εποχήν των Λουδοβίκων». Φαίνεται λέει ότι ο αρχιτέκτων «Δεν αντελήφθη ότι δεν επετρέπετο να παραθέση – και παρά την παγκόσμιαν εξέγερσην επέμενε εις τούτο – παρά το τελειότερον μνημείων της Αρχαιότητος, την Ακρόπολιν, τον συντριπτικόν όγκον του τεραστίου τρούλου του Δικαστικού Μεγάρου. 


Τομή συσχέτισης του μεγέθους του Νέου Δικαστικού Μεγάρου και της Ακρόπολης


Μετά από μία μεγάλη σειρά ανταλλαγής απόψεων και κατηγοριών, το Δικαστικό Μέγαρο δεν πραγματοποιείται. 

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον όμως παρουσιάζουν δύο σειρές από πέντε φωτογραφίες της Τοπογραφικής Υπηρεσίας, του Υπουργείου Συγκοινωνίας, που εξετέλεσε ο Προϊστάμενος του Φωτογραφικού Τμήματος Ανδρέας Σώκος. Οι λήψεις των φωτογραφιών έχουν γίνει από πέντε σημεία της Αθήνας, τη Λεωφ. Συγγρού, τον λόφο του Φιλοπάππου, τον λόφο του Α. Κοιμητηρίου στο Μετς, τις στήλες του Ολυμπίου Διός και την Πλατεία του Ζαππείου Μεγάρου. 

Στην πρώτη σειρά απεικονίζονται τα τοπία όπως ήταν το 1930, στη δεύτερη έχει προστεθεί σ΄ αυτά προοπτική αναπαράσταση του Δικαστικού Μεγάρου όπως δηλαδή θα φαίνεται η περιοχή μετά την ανέγερση του. Ίσως οι φωτογραφικές αυτές αναπαραστάσεις της εποχής να συνεισέφεραν στη ματαίωση της ανέγερσης του Δικαστικού Μεγάρου. 

Φωτ. 1α.   Άποψη του γηπέδου από την οδό Συγγρού του 1930. 

Στα χρόνια που πέρασαν από τις λήψεις του 1930 οι αλλαγές της Αθήνας είναι πράγματι εντυπωσιακές. Η πόλη απλώθηκε, κτίσθηκαν πολυώροφα κτήρια, το πράσινο φούντωσε. Κάποια πράγματα όμως παραμένουν σταθερά τοπόσημα της πόλης. Αν το Δικαστικό Μέγαρο είχε κτισθεί θα ύψωνε τον όγκο του βίαια και αυταρχικά από όλες σχεδόν τις φυγές της πόλης. Το Νέο Μουσείο της Ακρόπολης ευτυχώς διατηρεί χαμηλό σχετικά ύψος σε σχέση με το Δ.Μ. τουλάχιστον από τις περισσότερες πλευρές . Όχι όμως από παντού. Και να σκεφθεί κανείς ότι βάσει Β.Δ. του 1845 κανενός κτιρίου το ύψος δεν μπορούσε να υπερβεί τα 25 μέτρα από τα ριζά του βράχου της Ακρόπολης. Άλλοι καιροί όμως τότε. 

1β. Η ίδια άποψη με το Δικαστικό Μέγαρο 


1γ. Η ίδια άποψη το 2013. Όχι μόνο το Μέγαρο δεν θα φαινόταν, αλλά χάθηκε και η Ακρόπολη και ο λόφος του Φιλοπάππου (φωτογραφία Κώστας Οικονομίδης)

2α. Άποψη από τον λόφο του Φιλοπάππου 

2β. Η ίδια άποψη με το Δικαστικό Μέγαρο 

2γ. Η ίδια άποψη το 2013. Στη θέση του Δικαστικού Μεγάρου δεσπόζει ο βαρύς όγκος του ΝΜΑ. (φωτογραφία Κώστας Οικονομίδης)

3α. Άποψη από το Μετς 1930. 

3β. Η ίδια άποψη με το Δικαστικό Μέγαρο 

3γ. Η ίδια άποψη το 2013 (ευτυχώς το Δ.Μ. δεν υπάρχει)
(φωτογραφία Κώστας Οικονομίδης) 

4α. Άποψη από τις στήλες του Ολυμπίου Διός, 1930. 

4β. Η ίδια άποψη με το Δικαστικό Μέγαρο 

4γ. Η ίδια άποψη το 2013. 
(φωτογραφία Κώστας Οικονομίδης)

5α. Άποψη από την πλατεία του Ζαππείου 1930. 

5β. Η ίδια άποψη με το Δικαστικό Μέγαρο 


5γ. Η ίδια άποψη σήμερα.
(φωτογραφία Κώστας Οικονομίδης) 

(Κάντε ΚΛΙΚ στις εικόνες για μεγένθυση)

Αρκετά χρόνια αργότερα, το οικόπεδο του στρατοπέδου Μακρυγιάννη μπαίνει σε νέες περιπέτειες. 
Με αφορμή τα αρχαία της Ακρόπολης και τη δημιουργία ενός κελύφους – μουσείου που θα το στεγάσει προκηρύχθηκαν από το 1977 και μέχρι το 2000 τέσσερις αρχιτεκτονικοί διαγωνισμοί, δύο πανελλήνιοι (1977, 1979) και δύο διεθνείς (1989 & 2000) για την ανέγερση του Νέου Μουσείου της Ακρόπολης. 
Η θέση του δεν ήταν σαφώς καθορισμένη. Αρχικά προτάθηκαν δύο θέσεις, η μια στη θέση της Κοίλης και η άλλη στη θέση του στρατοπέδου Μακρυγιάννη. 
Η πρώτη τελικά απερρίφθη μετά μάλιστα την διεξαγωγή των πρώτων διαγωνισμών παρά το ότι είχαν προκύψει μερικές ιδιαίτερα σημαντικές λύσεις όπως π.χ. αυτή το Γραφείου Τάσου και Δημήτρη Μπίρη, με συνεργάτη τον Πάνο Κόκκορη και την Ελένη Αμερικάνου 

Μουσείο Ακρόπολης, Αρχιτεκτονικός διαγωνισμός (1989-1990), Αρχιτεκτονικό Γραφείο Τάσου και Δημήτρη Μπίρη, Β΄Βραβείο 

και αυτή του Κυριάκου Κρόκου που απέσπασαν, η πρώτη 2ο βραβείο και η δεύτερη έπαινο (Διαγωνισμός 1989-1990). 

Μουσείο Ακρόπολης, Αρχιτεκτονικός διαγωνισμός (1989-1990), αρχιτέκτων Κυριάκος Κρόκος, έπαινος 

που απέσπασαν, η πρώτη 2ο βραβείο και η δεύτερη έπαινο (1989-1990) 

Έλαβαν μέρος πλήθος αρχιτεκτονικών γραφείων από όλο τον κόσμο, καθώς όπως είναι φυσικό η τιμή του να συνδέσεις το όνομα σου με την Αθήνα, την Ακρόπολη και το Νέο Μουσείο της Ακρόπολης είναι μεγάλη και πολλαπλά εξαργυρώσιμη. 
Οι τρεις πρώτοι διαγωνισμοί απέβησαν άγονοι. Τελικά το 2000 προκηρύχθηκε κλειστός διαγωνισμός στη θέση Μακρυγιάννη. Το πρώτο βραβείο κέρδισε το αρχιτεκτονικό γραφείο του Μπερνάρ Τσουμί και σήμερα το Μουσείο είναι πια πραγματικότητα. Όπως και για το Δικαστικό Μέγαρο έτσι και για το Νέο Μουσείο της Ακρόπολης γράφτηκαν και ειπώθηκαν πολλά. Διατυπώθηκαν αντιρρήσεις, σοβαρές και λιγότερο σοβαρές απόψεις υπέρ και κατά, κριτικές κ.τλ. σε όλο το διάστημα από την προκήρυξη του α΄ αρχιτεκτονικού διαγωνισμού μέχρι την ανέγερση του νέου Μουσείου αλλά και μετά από αυτήν. 
Ίσως κάποτε πρέπει να πραγματοποιηθεί μια έκθεση όπου θα παρουσιαστούν αν όχι όλες οι βραβευμένες λύσεις των τεσσάρων διαγωνισμών, να συνοδευτεί από μια ημερίδα ή ένα συνέδριο. Και γιατί όχι να συμπεριληφθεί στην έκθεση και η πρόταση Νικολούδη για το Δικαστικό Μέγαρο. 
Καθώς ο χρόνος περνάει μαλακώνει την καθημερινότητα με τα πάθη της και τους εγωισμούς της και μετατρέπει τις προσωπικές αναμνήσεις σε συλλογική μνήμη, μια τέτοια εκδήλωση θα είχε ιδιαίτερο νομίζω ενδιαφέρων. 
Άλλωστε από το 1977 έχουν ήδη περάσει 40 χρόνια μια ολόκληρη γενιά. 

Όσο για τον διαγωνισμό της Δικαστικού Μεγάρου πλησιάζει ένας αιώνας. 
Ακριβώς για αυτό το λόγο σκέφθηκα να ξαναφωτογραφίσω σήμερα απόψεις της Αθήνας από τις ίδιες θέσεις που είχε κάνει τις λήψεις της η Τοπογραφική Υπηρεσία, του Υπουργείου Συγκοινωνιών. 
Στο παιχνίδι έβαλα τον φίλο αρχιτέκτονα και φωτογράφο Κώστα Οικονομίδη που με πολύ χαρά δέχθηκε να με βοηθήσει. 

Όσο για το γήπεδο της Ρηγίλλης που επρόκειτο να κτιστεί το Δικαστικό Μέγαρο, έχει κι αυτό τη δική του ιστορία. 
Ένα ακόμη γήπεδο τοπόσημο της πρωτεύουσας. Πρόκειται για το οικοδομικό τετράγωνο που περιλαμβάνεται μεταξύ της Λεωφ. Βασιλίσσης Σοφίας, Ρηγίλλης, Βασιλέως Κωνσταντίνου και Β. Αλεξάνδρου, όπου σήμερα βρίσκονται το Βυζαντινό Μουσείο (Μέγαρο της Δούκισσας της Πλακεντίας), έργο του Σταμ. Κλεάνθη, το Σαρόγλειο (στρατιωτική λέσχη), έργο του Α. Νικολούδη, το Πολεμικό Μουσείο, έργο του Θ. Βαλέντη, το Ωδείο, έργο του Γ. Δεσποτόπουλου, το μικρό εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου, το Polis Parking και ο κήπος της Ριζαρείου Σχολής. 

Πνευματικό Κέντρο της Αθήνας, αρχιτεκτονικός διαγωνισμός με πρώτο βραβείο Γιάννης Δεσποτόπουλος 

Το 1961 προκηρύσσεται αρχιτεκτονικός διαγωνισμός για την ανέγερση του Πνευματικού Κέντρο της Αθήνας. Το πρώτο βραβείο κερδίζει ο Γιάννης Δεσποτόπουλος. Το έργο όμως με εξαίρεση το Ωδείο στην γωνία των οδών Β. Γεωργίου Β΄ και Β. Κωνσταντίνου, δεν πραγματοποιείται. 

Το 1976 προκηρύσσεται νέος διαγωνισμός ιδεών για την ανάπτυξη του χώρου σε πολιτιστικό άλσος. Παρά τις ενδιαφέρουσες λύσεις που κατατέθηκαν και πάλι τίποτα δεν έγινε. Τη δεκαετία του 1990 το ζεύγος Γουλανδρή προτείνει να αναγείρει στο χώρο μεταξύ του Ωδείου και του Σαρόγλειου, Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, προκειμένου να στεγάσει τη συλλογή του, με αρχιτέκτονα τον I.M. Pei. 

Στο χώρο όμως ανακαλύπτονται τα ερείπια του Λυκείου του Αριστοτέλους, του 335 π.Χ. και το Μουσείο όπως είναι φυσικό δεν κτίζεται. Ο αρχαιολογικός χώρος μετατράπηκε σε πάρκο και σύντομα θα είναι επισκέψιμο για το κοινό. 

Εδώ θα πρέπει βέβαια να θυμηθούμε ότι και στο χώρο του Μακρυγιάννη όπου το Νέο Μουσείο της Ακρόπολης αποκαλύφθηκε σύμφωνα με τον αρχαιολόγο Β. Πετράκο «μία μεγάλη αρχαία συνοικία, μοναδική για την Αθήνα με πυκνότατα, αρχαία που διατηρούντο σε αρκετό ύψος». «Αν το οικόπεδο ανήκε σε ιδιώτη που ήθελε να κτίσει» συνεχίζει ο Β. Πετράκος «θα απαλλοτριωνόταν για να στηθούν τ΄ αρχαία. Εδώ όμως δεν χρειάστηκε. Τα αρχαία ανήκαν στο κράτος που είχε δικαίωμα να τα χρησιμοποιήσει όπως ήθελε (Μέντωρ Ιούνιος 2007). Αντιπαρέρχομαι. 


Λίγες ημέρες αργότερα έλαβα από την Μάρω Αδάμη την ακόλουθη επιστολή σχετική με το θέμα : 


Γιώργο μου, 

Παρ’ όλο ότι μεγαλώνω (τη λέξη γερνάω άσ’ τηνε για του χρόνου), 
εξακολουθώ να έχω απορίες. Έτσι λοιπόν πριν λίγες μόλις εβδομάδες όταν άκουσα για την επιλογή του Δέλτα Φαλήρου ως τόπο που επελέγη για την ανέγερση των δικαστηρίων η πρώτη μου αντίδραση ήταν, έλα Θεέ μου, πως τους ήρθε; Σε ένα τόσο όμορφο τοπίο. 
Ύστερα όμως θυμήθηκα μία παλαιότερη παρόμοια υπόθεση, έψαξα και βρήκα την απάντηση 

“Συνοπτική Έκθεσις 
επί της εξευρέσεως του καταλληλοτέρου χώρου 
Προς 
ανέγερσιν του Δικαστικού Μεγάρου Αθηνών 

Τα δικαστικά Μέγαρα υπαγόμενα εις την κατηγορία των συγκεντρωτικών κτιρίων και δη τοιούτων μεγάλης εκτάσεως αναγκών απαιτούσι αυτά καθ' εαυτά χώρον ανοικοδομήσεως. Ωσαύτως λόγω του προς αυτά συρρέοντος μεγάλου αριθμού πολιτών ως και της μνημειώδους αυτών μορφής εκεί ένθα αναγείρονται χρήζουσιν ευρέων περί αυτά αρτηριών τόσο διά την εξυπηρέτησιν της περί αυτά και εν αυτοίς μεγάλης κινήσεως όσον και διά την όσον ένεστιν εξασφάλισιν της προοπτικής της μνημειακής αυτών εμφανίσεως εξ όλων των πλευρών αυτών, ταύτης συντεινούσης τότε εκ του ευρέως περί το Μέγαρον ορίζοντος εις την μεγαλοπρεπή και επιβλητικήν εντύπωσιν αναγκαίαν και διά την εξόφλησιν του χαρακτηρισμού του Μεγάρου και 

διά τον εξωραϊσμόν του μέρους της πόλεως ένθα αναγείρονται. 

Οι ανωτέρω λόγοι αποτελούν τρόπον τινά αξιώμα εφ’ ου άπαντα τα πολιτισμένα Κράτη και Δήμοι εστηρίχθησαν και όπερ ευκταίον θα είναι και η Ελληνική Κυβέρνησις να λάβει σοβαρώς υπ' όψιν εν τη επιθυμία της όχι μόνο να εξυπηρετήσει τας τε εσωτερικάς και εξωτερικάς ανάγκας κινήσεως του Μεγάρου των Δικαστηρίων της πρωτευούσης αλλά να συντελέσει ως προήπομεν εις την μεγαλοπρεπή, καλλιτεχνικήν και πρόσφορον μόρφωσιν τμήματος αυτής.” 

Το απόσπασμα είναι από την έκθεση του αρχιτέκτονα και καθηγητού των συνθέσεων του ΕΜΠ Αλέξανδρου Νικολούδη και χρονολογείται από το 1930, τότε που ο Νικολούδης είχε προτείνει να χτιστεί το Δικαστικό Μέγαρο στο στρατόπεδο Μακρυγιάννη, εκεί όπου κτίστηκε (βοήθειά μας) το Νέο Μουσείο της Ακρόπολης. 
“Ο χώρος ούτος είναι ο προτιμότερος διότι απέχων του κέντρου σχεδόν όσον και οι προαναφερθέντες είναι λίαν ευρύς διά να επιτευχθεί η επιβαλλόμενη μνημειακή εμφάνησις του Μεγάρου των Δικαστηρίων ή δε μετά τούτου επικοινωνία και εκ του κέντρου της πόλεως και των προαστείων ως και εκ του Πειραιώς αρκετά εξυπηρετικαί εις ους λόγους δέον να προστεθεί ότι η ανέγερσις του Δικαστικού Μεγάρου εις το τμήμα τούτο της πόλεως, θα συντείνει εις την ταχυτέραν αυτού ανάπτυξιν.” 

Όσον αφορά τη γειτνίαση με τον Παρθενώνα που κάποιοι ανέφεραν ως αντίρρηση όπως και όλος ο αρχιτεκτονικός κόσμος με αρχηγό τον άλλο καθηγητή του ΕΜΠ Ερν. Εμπράρ δεν δύναται να έχει σοβαρή απήχηση λέει ο Νικολούδης. 

Αντίθετα “η πραγματοποίηση μιας τοιαύτης σκέψεως θα παρουσιάσει πολλά πλεονεκτήματα διότι συν τη ευρεία μορφώσει των περί τό Μέγαρον της Δικαιοσύνης χώρων η προτεινόμενη χάραξις τοιαύτης Λεωφόρου ήτις μετά των εκατέρωθεν πρασιών θα έχει συνολικόν πλάτος 32 μέτρων θα συντομεύσει αισθητώς την από του κέντρου της πόλεως προς το Δικαστικό Μέγαρον απόστασιν, θα συντείνει εις την εξυγίανσιν των περί τας σχολείας και στενάς οδούς της συνοικίας Πλάκας χώρων, θα θέσει εις άμεσον επικοινωνίαν την συνοικίαν ταυτήν μετά του κέντρου και θα καταστήσει αμεσωτέραν την προσπέλασιν των ξένων προς την Ακρόπολιν, Θέατρον του Ηρώδου, Μνημείου του Φιλοπάππου κ.τ.λ. 
Εν συμπεράσματι ανεξαρτήτως της προτεινομένης Λεωφόρου οι εκτεθέντες λόγοι μας πείθουσιν ότι η προκριθείσα αυτή θέσις υπό του κ.Προέδρου της κυβερνήσεως, Ελ. Βενιζέλου είναι πράγματι η προτιμοτέρα.” 

Δεν έχω λοιπόν την παραμικρή αμφιβολία πια ότι οι προτείνοντες το Δέλτα είχαν διαβάσει και μελετήσει την έκθεση Νικολούδη, καθώς και τα σχόλια του Καραντινού στο ΒΗΜΑ. Και ο Πάτροκλος Καραντινός αν και ενάντιος στην «αποτυχημένη λύση του τρομερά πομπόδους και εξαιρετικά δαπανηρού κτιρίου» του Νικολούση, πρόσθεσε «Η ανέγερσις των Δικαστηρίων προϋποθέτει σοβαράν και ευρείαν μελέτη του προγράμματος του σχεδίου και της θέσεως εις την οποίαν θα έρεπε να ανεγερθούν», όπως άλλωστε όλα τα δημόσια κτίρια». Και εμείς οι ανιστόρητοι δεν καταλάβαμε τίποτα. 
Μήπως πρέπει να το ξανασκεφτούμε; Ποτέ δεν είναι αργά. Για το στρατόπεδο Μακρυγιάννη μιλάω φυσικά. Το καταλάβατε πιστεύω. 


φιλικά Μάρω




6. «ΤΟ ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟ ΖΥΘΟΠΟΙΙΑΣ ΦΙΞ 
ή  Η ΕΚΔΙΚΗΣΗ ΤΟΥ ΑΝΑΣΤΑΣΗ ΜΕΤΑΞΑ»
Παρασκευή 03 Ιουνίου 2016


Δεν γνωρίζω πολλά κτήρια που να έχουν απασχολήσει τόσο πολύ τον ημερήσιο και περιοδικό τύπο, όσο το εργοστάσιο του Φιξ.
Από το 1879 που κτίστηκε το πρώτο εργοστάσιο σήμερα έχουν περάσει 140 ακριβώς χρόνια. Κι εξακολουθεί ακόμα να είναι στο κέντρο της επικαιρότητας.
Πριν λίγες μόνο μέρες, την Κυριακή 7 Φεβρουαρίου 2016 ο Τάκης Θεοδωρόπουλος δημοσίευσε στην Καθημερινή άρθρο με τον τίτλο «Τα εθνικά μας ντουβάρια» 1. Ένα άρθρο που αναφέρεται στο παλιό εργοστάσιο του Φιξ ως το κτίριο ή καλύτερα το κέλυφος, που πρόκειται να στεγάσει το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (Ε.Μ.Σ.Τ.) και στις περιπέτειες του. Μια μεγαλύτερη ιστορία με επεισόδια πολύ περισσότερα από εκείνα της ‘Μικρής πικρής μου αγάπης» που ακούγαμε κάποτε τη δεκαετία του ΄60.
Πρέπει να πω τη λέξη «ντουβάρι» για το Φιξ με πείραξε, έστω και «εθνικό ντουβάρι», όμως ίσως και να ΄ναι κι έτσι. Ίσως εγώ να είμαι υπερβολική.

Ιωάννης (Johan Fix)

Ας πάμε όμως λίγο πίσω και ας πάρουμε την ιστορία από την αρχή, όταν ο Ιωάννης (Johan Fix) ζυθοποιός, μεταφέρει το 1876 το χειροκίνητο ζυθοποιείο που διατηρούσε στο Κολωνάκι στην αρχή της λεωφόρου Συγγρού και το μετατρέπει σε μηχανοκίνητο. 

Αναστάσης Μεταξάς

Το κτίριο κτίζει ο αρχιτέκτων Αναστάσης Μεταξάς. Ένα τριώροφο κεντρικό κτίριο με μια μονώροφη χαμηλή πτέρυγα δεξιά και μια διώροφη αριστερά με την κατοικία του ιδιοκτήτη στον όροφο.
Το άχτιστο της περιοχής εξασφάλιζε άπλετη θέα προς την Ακρόπολη και το Λυκαβηττό και φυσικά το Ναό του Ολυμπίου Διός, τις περίφημες Κολώνες όπου συγκεντρώνονταν οι Αθηναίοι στα μικρά καφενεδάκια που βρισκόντουσαν εκεί.
Το τριώροφο κτίριο ακολουθούσε την τυπική εκλεκτιστική μορφολογία των βιομηχανικών κτιρίων της Ευρώπης, ενώ το διώροφο κτίσμα με τη μπυραρία στο ισόγειο και την κατοικία στον όροφο ακολουθεί τον ύστερο νεοκλασικισμό.
Ας σημειώσουμε ότι το 1876 που κτίστηκε το πρώτο εργοστάσιο Φιξ μόλις είχε χαραχθεί από το μηχανικό του Δήμου Αθηναίων Ι. Γενισαρλή, η μεγάλη εξοχική λεωφόρος που ένωνε την Αθήνα με το Φάληρο και που αργότερα πήρε το όνομα του Ανδρέα Συγγρού.

Κάρολος Ιωάννου Φιξ, 
γιος του ιδρυτή Ιωάννη Λουδοβίκου Φιξ

Το 1893 ο Κάρολος Φιξ, γιός του Ιωάννη Φιξ αποφασίζει να διευρύνει το εργοστάσιο και να το εφοδιάσει με τα τελειότερα ευρωπαϊκά μηχανήματα.

Η μεγάλη αίθουσα ένθα ευρίσκονται οι τέσσερεις λέβητες εντός των οποίων βράζεται η αλεσθείσα βύνη

Την κατασκευή της επέκτασης του κτιρίου, ιδιαίτερα πρωτοποριακή για την εποχή της, μελέτησε ο Αν. Μεταξάς και κατασκεύασε η «Γενική Εταιρεία Μπετόν Αρμέ Μ. Α. Διαμαντόπουλος και Σια» από τις σημαντικότερες τεχνικές εταιρείες της εποχής.

Τμήμα Μηχανοστασίων

Το καινούργιο εργοστάσιο διπλάσιο σε μέγεθος από το προηγούμενο χρησιμοποιούσε ως κινητήριο δύναμη δυο ατμομηχανές 200 ίππων και τρείς πετρελαιομηχανές 500 ίππων, περιελάμβανε δε εκτός από ζυθοποιείο και παγοποιείο.

ο Αλέξανδρος Νικολούδης
Είναι πιθανόν κάποιες από τις μεταγενέστερες μετατροπές στις όψεις, να τις σχεδίασε ο Αλέξανδρος Νικολούδης που παντρεύτηκε το 1916 την κόρη του Κάρολου Φιξ, Μαρία Φιξ. Ο Σωτήρης Μαγιάσης που παντρεύτηκε την άλλη κόρη του Κάρολου Φιξ δεν φαίνεται να παίζει κάποιο ρόλο στην κατασκευή του εργοστασίου.

Η πρόσοψη προς την λεωφόρο Συγγρού ακολουθούσε σε γενικές γραμμές τη μορφολογία του αρχικού κτιρίου και παρουσίαζε πολλές ομοιότητες με αυτή της Βιομηχανίας «Κρόνος» στην Ελευσίνα, έργο του πρωτοπόρου μηχανικού Παύλου Σαντορίνη (1922) που αν και έχει κηρυχτεί διατηρητέο είναι αφημένο στην τύχη του. 

Βιομηχανία "Κρόνος" στην Ελευσίνα

* «και μόνον η εξωτερική αυτού άποψις αρκεί για να πείσει πάντα, ότι το εργοστάσιον ΦΙΞ πράγματι ανήλθε εις περιοχήν βιομηχανική εντελώς ευρωπαϊκήν» γράφει το 1920 η «Εικονογραφημένη Ελλάς» 

Οι πίσω πρόσθετες κατασκευές πρέπει να είναι των αρχών του 20ου αιώνα. Ήταν χαρακτηριστικά δείγματα μιας νεότερης μοντέρνας αρχιτεκτονικής.
Οπωσδήποτε ένα πράγμα είναι σίγουρο: «Ο Ζύθος Φιξ κατέχει τα πρωτεία, απεδείχθη δε ότι είναι ακαταγώνιστος».


Στα τέλη της δεκαετίας το 50 γιός του Καρόλου Φιξ, Αντώνης αποχωρεί από την οικογενειακή επιχείρηση, δημιουργώντας την Ελληνική Ζυθοποιεία Α.Ε. για να ξαναπεράσει η εταιρεία Φιξ λίγο αργότερα στα χέρια της οικογένειας του αδελφού του Ιωάννη Καρόλου Φιξ.
Όταν το εταιρεία αρχίζει να δραστηριοποιείται και στην αγορά αεριούχων ποτών, η οικογένεια αποφασίζει την ανακαίνιση του εργοστασίου. Σύμφωνα με τον Άρη Κωνσταντινίδη, αρχικά η ανάθεση του έργου δίνεται στον γνωστό αρχιτέκτονα Περικλή Σακελάριο. «Τσακώθηκε όμως ο Σακελάριος με την οικογένεια Φιξ και πήραν τον Ζενέτο» 4. Έτσι το έργο αναλαμβάνουν τελικά οι Τάκη Ζενέτος και Μαργαρίτης Αποστολίδης.

Καθώς οι εξωτερικοί τοίχοι ήταν ανεξάρτητοι από την φέρουσα κατασκευή οι αρχιτέκτονες δημιούργησαν ένα πλέγμα οδηγών μπροστά από την υπάρχουσα κατασκευή με στοιχεία διαφανή και πλήρη, που όμως δεν ταυτίζονταν με τα εσωτερικά ύψη των ορόφων. Ένα τοιχοπέτασμα δηλαδή 5. Με το γνωστό σαρκαστικό του ύφος ο Κωνσταντινίδης σχολιάζει: «Το κτίριο υπήρχε. Αυτός τράβηξε δύο παράθυρα. Ευχαριστώ πολύ» 6.


Πρόκειται δηλαδή για μια καθαρή περίπτωση facadisme που ίσως σήμερα να μην γινόταν αποδεκτή. Όπως άλλωστε ίσως να μην γινόταν αποδεκτή και η καταστροφή του παλιού κελύφους του Αν. Μεταξά.
Το 1963 όμως το TICCIH (Διεθνής Επιτροπή για τη διατήρηση της Βιομηχανικής Κληρονομιάς) δεν είχε ακόμη ιδρυθεί. Θα ιδρυθεί δέκα χρόνια αργότερα στη Μεγάλη Βρετανία και άλλα είκοσι περίπου χρόνια αργότερα (1922 στην Ελλάδα). Είναι αλήθεια πάντως ότι (φαίνεται κι από τον Κρόνο) ότι η διαχείριση της Βιομηχανικής μας κληρονομιάς δεν έχει γίνει συνείδηση στους νεοέλληνες.
Έτσι κι αν είχε σωθεί το παλιό Φιξ του «Μεταξά», θα είχε σίγουρα ρημάξει όπως και το νέο του «Ζενέτου».

Πριν είκοσι σχεδόν χρόνια, το 1995 το κτίριο της ζυθοποιίας Φιξ στη λεωφόρο Συγγρού κρίθηκε ιστορικό διατηρητέο μνημείο με ομόφωνη γνωμοδότηση του Κεντρικού Συμβουλίου Νεώτερων Μνημείων με το δικαιολογητικό ότι πρόκειται για «το σημαντικότερο μεταπολεμικό βιομηχανικό κτίριο στη χώρα μας, έργο του Τάκη Ζενέτου με συνεργάτη αρχιτέκτονα τον Μαργαρίτη Αποστολίδη».
Με απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας (6478/1995 Απόφαση του Ε΄ τμήματος) η απόφαση ακυρώθηκε διότι ο χαρακτηρισμός δεν ήταν επαρκώς αιτιολογημένος.

Ο Σύλλογος Αρχιτεκτόνων επανήλθε διαμαρτυρόμενος (και δεν ήταν ο μόνος) με επιστολή του στον τότε Υπουργό Πολιτισμού κ. Ευάγγελο Βενιζέλο, ζητώντας «την υποδειγματική αποκατάσταση του συνόλου του κτιρίου της ζυθοποιίας ΦΙΞ» θεωρώντας ότι θα αποτελέσει καταλυτική εξέλιξη για το κέντρο των Αθηνών «καθώς θα εντάξει οργανικά στη λειτουργία της σύγχρονης πόλης ένα διεθνώς αναγνωρισμένο αρχιτεκτονικό έργο, μέσω της χρήσης του ως Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης». Και στην επιστολή του ο ΣΑΔΑΣ επισυνάπτει κρίσεις και επιστολές για το κτίριο των Alberto Sartoris, Kenneth Frampton, Mohsen Mostafavi, Alan Balfour, Raimund Abraham, Pierre von Meis και Luigi Snozzi καταξιωμένων αρχιτεκτόνων στο διεθνή χώρο και καθηγητών στη Νέα Υόρκη, στη Βοστώνη, στο Λονδίνο, στη Λωζάννη, στην Αυστραλία κλπ. Περί Αναστάση Μεταξά άκρα σιωπή.



Τελικά αποφασίστηκε το κτήριο να αποκατασταθεί και να στεγάσει το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης. Το Μουσείο επρόκειτο να λειτουργήσει το 2004. Το έργο ανατέθηκε στην εργοληπτική ΒΙΟΤΕΡ ΑΕ και έπρεπε να παραδοθεί στις 10 Ιανουαρίου του 20107. Το 2013 η Άννα Καφετζή τότε Διευθύντρια του Μουσείου βεβαίωνε ότι το Μουσείο θα άνοιγε τις πύλες του, τον Οκτώβριο ημερομηνία που μεταφέρθηκε για καλοκαίρι του 2014 από τον τότε Υπουργό Πολιτισμού Κώστα Τασούλα επ΄ αορίστον 8.



Στις αρχές τις ίδιας χρονιάς είχαν ήδη αρχίσει τα σχόλια από την πλευρά των αρχιτεκτόνων σχετικά με το «τι σημαίνει διατηρώ ένα κτίριο ως μνήμη μιας αρχιτεκτονικής του παρελθόντος» και το «πως και γιατί και με ποιόν τρόπο επεμβαίνουμε ως σύγχρονοι αρχιτέκτονες πάνω σε ένα κτίριο ενός σπουδαίου Έλληνα Αρχιτέκτονα» 9. Στο τεκμηριωμένο άρθρο του Καθηγητή του ΕΜΠ Τάση Παπαϊωάννου αλλά και άλλων νεοελλήνων αρχιτεκτόνων απάντησε ο Βαγγέλης Στυλιανίδης ως εκπρόσωπος της ομάδας μελετητικής του Μουσείου υποστηρίζοντας ότι πρέπει να δοθεί «χρόνος κατανόησης του εγχειρήματος που είναι μεγάλο σημαντικό και συνομιλεί με το υπάρχον, την τοπογραφία και την πόλη με θετικό τρόπο» 10


Οι συζητήσεις δεν έχουν ακόμη τελειώσει και είναι σίγουρο ότι θα φουντώσουν και πάλι όταν και αν εγκαινιασθεί το Μουσείο. Θα ανοίξουν και πάλι θέματα αισθητικής ποιότητας του κτιρίου, του τι σημαίνει αποκατάσταση, διατηρητέο κτήριο, διατήρηση μνήμης από τη μία, του τι σημαίνει Μουσείο, ποιός και γιατί θα το πρωτοαναλάβει; αν θα γίνει διαγωνισμός ή θα δοθεί με προσωπική ανάθεση από το Υπουργείο Πολιτισμού (τελευταία κάποιοι έχουν γίνει ειδικότεροι των ειδικών), αν θα είναι Έλληνας ή Ελληνίδα, αν θα είναι Γάλλος, Άγγλος ή Σύριος από την άλλη.

ο Αναστάσης Μεταξάς

Θα μπορούσα να γράψω πολλά και για τις δύο περιπτώσεις. Έχω άποψη. Δεν θα το κάνω. Θα περιοριστώ μόνο σε μια ιδέα που μου πέρασε από το μυαλό. Μήπως δεν φταίει κανείς, μήπως ο μόνος που φταίει είναι ο Αναστάσης Μεταξάς, ο παμπόνηρος αυτός Κεφαλλονίτης αρχιτέκτων, με πλούσιο έργο, φανατικός Βασιλικός, ολυμπιονίκης στη σκοποβολή, αλλά ατίθασος και μεγάλο πειραχτήρι; Μήπως ο Μεταξάς έβαλε το χεράκι του και εκδικείται με τον τρόπο του την καταστροφή του έργου του. Δεν είναι και εντελώς απίθανο. Μία σου και Μία μου.

Ας ελπίσουμε ότι το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης θα ανοίξει το 2016 ή το 2017, 2018. Στο κάτω - κάτω και τα κτίρια κάποτε πεθαίνουν.


Επιμέλεια εικονογράφησης: Γιώργος Τριανταφύλλου

_______________________________________________________

Υποσημειώσεις

1. Τάκη Θεοδωρόπουλου «Τα Εθνικά μας ντουβάρια» Καθημερινή 7-2-20165. http://www.kathimerini.gr/848513/opinion/epikairothta/politikh/ta-e8nika-mas-ntoyvaria
2. Έργα του Α. Μεταξά μεταξύ των άλλων είναι ο Άγιος Δημήτριος Φαλήρου, ο Άγιος Γεράσιμος, ο Άγιος Νικόλαος στα Πευκάκια, το Εμπορικό Επιμελητήριο, το Μουσείο Μπενάκη, η Γαλλική Πρεσβεία, το Νοσοκομείο Συγγρού, η Ιονική Τράπεζα, η Αγγλική Πρεσβεία, η ΑΣΟΕΕ, το Μέγαρο ΤΤΤ (ΟΤΕ), οι φυλακές Συγγρού, το Αβερώφειο, η Αναστήλωση του Παναθηναϊκού Σταδίου, κ.ά..
3. Η ίδια κατασκευαστική εταιρεία έκτισε το ξενοδοχείο Cecil στην Κηφισιά, την πενταόροφη οικοδομή στην οδό Κοραή, την Ιταλική Πρεσβεία, το Υποκατάστημα της Ιονικής Τράπεζας κ.ά..
4. Κων. Αν. Θέμελης «Ο Λόγος του Αρχιμάστορα» εκδ. Ίνδικτος Αθήναι 2000 σελ. 120. 
5. Εργοστάσιο ζυθοποιίας στην Αθήνα «Αρχιτεκτονική» τεύχος 41, 1963 σελ. 10-16.
6. Κων. Αν. Θέμελης ενθ. ανωτέρω. 
7. Δημήτρη Ρηγοπούλου «Η μεγάλη περιπέτεια των Ελληνικών Μουσείων». 24-11-2010.
8. Δημήτρη Ρηγοπούλου «Αβεβαιότητα διαρκείας στη Λεωφόρο Συγγρού» Καθημερινή 26-7-2014.
9. Τάση Παπαϊωάννου «ΦΙΞ: Χάθηκε η συνομιλία με τον Ζενέτο». Η Εφημερίδα των Συντακτών. 12-2-2014.
10. Βαγγέλη Στυλιανίδη «Ο Ζενέτος δεν ήταν λάτρης του τύπου αλλά της καινοτομίας». Η Εφημερίδα των Συντακτών 20-2-2014.


No comments :

Post a Comment