Friday, January 31, 2014

ΕΘΝΙΚΟΣ ΚΗΠΟΣ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ Νο 3: Ο ΚΟΥΝΕΛΛΗΣ ΕΡΧΕΤΑΙ-ΟΙ ΣΥΖΗΤΗΣΕΙΣ ΣΥΝΕΧΙΖΟΝΤΑΙ…

μια σημαντική είδηση, 
μια σημαντική διαφορετική  άποψη

Ο Γιάννης Κουνέλλης

Η είδηση ότι ο Γιάννης Κουνέλης, μετά την μεγάλη επιτυχία της μεγάλης του έκθεσης του στην Νέα Υόρκη, προετοιμάζει ένα νέο έργο Τέχνης που θα τοποθετηθεί στον Εθνικό Κήπο στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας του Πολιτιστικού Οργανισμού ΝΕΟΝ που ίδρυσε ο Δημήτρης Δασκαλόπουλος, πυροδότησε και πάλι τις γνωστές αντιπαραθέσεις. Αυτή την φορά ανασύρω πρόσφατο κείμενο του  Μάκη Κωστίκα,  που αποτελεί μέλος του μόνιμου πυρήνα των συζητήσεων που πραγματοποιούμε τις Τετάρτες στην ταβέρνα του ¨Οικονόμου στα Πετράλωνα. Τα πυρά εξακολουθούν να στρέφονται στην πρόταση Δασκαλόπουλου για την οποία εγώ προσωπικά έχω ήδη τοποθετηθεί θετικά σε προηγούμενες αναρτήσεις. 

  Ο Αδάμ (Μάκης) Κωστίκας

Ο Αδάμ (Μάκης) Κωστίκας είναι αρχιτέκτονας, ζει και εργάζεται στην πλατεία Θεάτρου και είναι υπεύθυνος για τη ΜΚΟ «Kίνηση συλλόγων και ενεργών πολιτών για τη διάσωση του ιστορικού κέντρου» (istorikoghetto.wordpress.com). Ανήκει στην κατηγορία των συνομιλητών που πέρα από τις σοβαρές προφορικές τοποθετήσεις του, συχνά διατυπώνει εγγράφως και τεκμηριώνει, την άποψή του. Σεβόμενος την διαφορετικότητα των απόψεων και την τοποθέτηση του συνομιλητή μας παραθέτω σήμερα το ακόλουθο κείμενο που μου έστειλε. Εκτιμώ ότι έχει ενδιαφέρον γιατί δεν παραμένει στο επίπεδο των αφορισμών και της απόρριψης αλλά τοποθετείται ευρύτερα στο θέμα των χορηγιών και διατυπώνει συγκεκριμένες προτάσεις.



Στο Θέατρο Εθνικού Κήπου το 1966, φιλοξενείται με επιτυχία και κοινωνική αποδοχή η Αλίκη Βουγιουκλάκη και ο Γιώργος Ζαμπέτας


ΑΔΑΜ ΚΩΣΤΙΚΑΣ:

ΧΡΕΙΑΖΟΝΤΑΙ ΚΑΝΟΝΕΣ ΣΤΗ  ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΧΩΡΩΝ

ΧΟΡΗΓΟΙ  ΚΑΙ ΚΡΑΤΟΣ ΚΑΙ Η ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ  ΣΤΟΝ ΕΘΝΙΚΟ ΚΗΠΟ
ή

«ΦΤΙΑΧΝΟΥΝ ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΟΙ ΠΑΡΕΕΣ ΚΑΙ ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΥΚΛΩΜΑΤΑ»

Διον. Σαββόπουλος

Με αφορμή το ψήφισμα της UIA  (Διεθνής Ένωση Αρχιτεκτόνων)τον περασμένο Οκτώβριο στην 122η σύνοδό της Ένωσης  στο Πεκίνο, διατυπώνω ορισμένες σκέψεις για την απουσία αρχών και κανόνων σε σχέση  με  παρεμβάσεις σε σημαντικούς δημόσιους χώρους στην Αθήνα.       
Το Ψήφισμα της UIA  τονίζει ότι «οι δημόσιοι χώροι απαιτούν αδιαπραγμάτευτη ποιότητα, δημόσια διακυβέρνηση και διαφάνεια. Ως εκ τούτου, συνιστάται με έμφαση ότι όλες οι παρεμβάσεις σε σημαντικούς και ιστορικούς αστικούς δημόσιους χώρους πρέπει να υποβάλλονται σε δημόσια διαβούλευση και να αποτελούν το αποτέλεσμα αρχιτεκτονικών και πολεοδομικών διαγωνισμών στο πλαίσιο των κανονισμών της UIA και της UNESCO».
Οι ελάχιστοι κανόνες, συνοψίζονται στο παρακάτω δίδυμο:
Δημόσια διαβούλευση για  το περιεχόμενο των παρεμβάσεων σε σημαντικούς αστικούς δημόσιους χώρους και 
Αρχιτεκτονικός/πολεοδομικός διαγωνισμός για την μορφή και την λειτουργικότητα της παρέμβασης .
Και οι δύο αυτοί κανόνες αγνοήθηκαν πανηγυρικά από τον Δήμο Αθηναίων στις αναπλάσεις εξεχουσών θέσεων του Εθνικού Κήπου, προκειμένου να φιλοξενηθούν για δύο μήνες έργα σύγχρονης τέχνης. 



Αυτό τουλάχιστον προκύπτει από τις δηλώσεις της διευθύντριας της χορηγού εταιρείας ‘ΝΕΟΝ’ στην από κοινού με τον Δήμαρχο συνέντευξη:
 «Ο Εθνικός Κήπος σου δίνει τη δυνατότητα της απρόσμενης ανακάλυψης της τέχνης λόγω της λαβυρινθώδους  μορφή του, γι’ αυτό και επιλέξαμε τον χώρο».  Η έννοια «επιλέξαμε  τον χώρο», υποδηλώνει πολλά, ιδιαίτερα όταν το ‘project θα υλοποιηθεί  από την Εταιρεία ΝΕΟΝ, ο Δήμος θα έχει την εποπτεία και η κηποτεχνική παρέμβαση γίνεται « από τον «διάσημο αρχιτέκτονα τοπίου Λουίς Μπενές », ενώ «θα κληθεί προσωπικό από το εξωτερικό, το οποίο θα εκπαιδεύσει εργαζόμενους στον Εθνικό Κήπο» .

Εθνικός Κήπος Ο6 ΙΟΥΝ 2009

Με αυτήν την αναγγελία λύθηκε και η απορία σε αρκετούς από μας, για την σκοπιμότητα της παρουσίασης του έργου του εν λόγω «διάσημου κηπουρού», από το ελληνικό γραφείο Doxiadis+, πριν από μερικούς μήνες στο Μέγαρο Μουσικής. Τότε θεωρήσαμε ότι επρόκειτο απλώς για την βαρετή εκτενή παρουσίαση ιστορικών κήπων τύπου Βερσαλλιών, που κατά γενική ομολογία καμία σχέση δεν είχαν με την κηποτεχνία της μεσογειακής Ελλάδας. 

Βερσαλλίες 30 ΑΠΡ 2006

Σήμερα διαπιστώνουμε ότι επρόκειτο για την δημόσια παρουσίαση της εν κρυπτώ ανάθεσης των παρεμβάσεων στον Εθνικό Κήπο «από ποιόν άραγε;» στο γραφείο του κ.  Μπενές σε συνεργασία με το γραφείο Doxiadis+
Ο Εθνικός κήπος όμως, είναι ένας δημόσιος χώρος που συνδέεται στενά με την ιστορική μνήμη της Αθήνας και συγχρόνως ένας ζωντανός χώρος, στην καθημερινότητα των πολιτών, και οι όποιες παρεμβάσεις σε αυτόν πρέπει  να υποβάλλονται σε δημόσια διαβούλευση. 

Εθνικός Κήπος Ο6 ΙΟΥΝ 2009

Για παράδειγμα, έχει εκφραστεί για τον Εθνικό Κήπο, η αντίθετη προς κάθε παρέμβαση, άποψη  του  ιστορικού πολεοδομίας Αλέξανδρου Παπαγεωργίου -Βενετά: «Είναι ένα  καταφύγιο γαλήνης, είναι ζείδωρο (δίνει ζωή) χωρίς να πρέπει να σφύζει από διάφορες αγοραίες χρήσεις. Είναι ζείδωρο αφ’ εαυτού γιατί προσφέρει υψηλή αισθητική, χαρά, ψυχική ανάταση και βιολογική τόνωση. Όλοι οι άλλοι ισχυρισμοί είναι εκ του πονηρού,»
Δεν είναι υποχρεωτικό κάποιος να συμφωνήσει με αυτήν την άποψη, αλλά δεν μπορεί να αγνοηθεί ότι σε κάθε περίπτωση απαιτείται δημόσιος διάλογος και όχι η αναγγελία ήδη ειλημμένων αποφάσεων για ένα μοναδικό ιστορικό χώρο στο κέντρο της Αθήνας, όαση για τους περισσότερους Αθηναίους.

Εθνικός Κήπος Ο6 ΙΟΥΝ 2009

Ο Δήμαρχος Αθηναίων ως πανεπιστημιακός και πρώην Συνήγορος του Πολίτη όφειλε να μην εκχωρήσει χωρίς προηγούμενο δημόσιο διάλογο, στην χορηγική Εταιρεία, την αρμοδιότητα του Δήμου για τον Εθνικό Κήπο και να μην συγκατατεθεί ελαφρά τη καρδία , στην ‘εισαγωγή’ αρχιτεκτόνων τοπίου, κηπουρών κ.α. λες και η χώρα μας δεν διαθέτει ικανούς  [ ας θυμηθούμε τον  Καλατράβα που τον κυνηγάει όλη η υφήλιος , Benek κ.α. ) 
Εκτός εάν αισθάνεται ότι ο Εθνικός Κήπος, αποτελεί για τον Δήμο απλώς ένα φορτίο,  δεδομένου ότι αμέλησε  να διασώσει τους 150 ιστορικούς φοίνικες, εξ’ αιτίας αλλεπάλληλων καθυστερήσεων στη σύμβαση με το Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο . Από τα παραπάνω είναι φανερό:
Ότι ΔΕΝ υφίσταται πολιτική για τους δημόσιους χώρους της Αθήνας, ούτε από την Κυβέρνηση, ούτε από τον Δήμο, ότι ΔΕΝ έχουν θεσμοθετηθεί στοιχειώδεις διαδικασίες και κανόνες για την διαχείριση τους και ότι  εκ προοιμίου θεωρείται απαξιωμένο το αρχιτεκτονικό δυναμικό της χώρας και από την πολιτεία και από τους χορηγούς.
Φαίνεται όμως ότι έχουμε αρχίσει να εθιζόμαστε «σε πράξεις νομοθετικού περιεχομένου» όχι μόνο στην οικονομία, αλλά και στη διαχείριση των δημόσιων χώρων. Είχε προηγηθεί  η απόφαση για την πεζοδρόμηση της Πανεπιστημίου, χωρίς προηγούμενη διαβούλευση, μέσα από αρχιτεκτονικό διαγωνισμό  με χορηγία του Ιδρύματος Ωνάση. 
Όσον αφορά τον πολιτιστικό οργανισμό «ΝΕΟΝ» κάθε χορηγία για την βελτίωση της αισθητικής της Αθήνας από μέρους του είναι ευπρόσδεκτη.

Με την απλή μου σκέψη ως πολίτη αυτής της πόλης θα πρότεινα στον πολιτιστικό οργανισμό «ΝΕΟΝ» να του εκχωρήσουμε το δικαίωμα να παρέμβει στον ήδη έτοιμο αλλά χειμαζόμενο λόγω έλλειψης χρηματοδότησης κήπο στο Πεδίο του Άρεως (έργο παρέμβασης Ελλήνων διεθνώς γνωστών αρχιτεκτόνων και κηποτεχνών). Ιδεώδης χώρος για δοκιμαστική εφαρμογή των συμμετοχικών θεσμών – «inclusive society».

Στον Δήμο προτείνω να επιλέξει δέκα δημόσιους χώρους στην Αθήνα, αξιόλογους με ιστορικότητα, να καθορίσει μέσα από δημόσιο διάλογο με τους Αθηναίους το περιεχόμενο των παρεμβάσεων σε αυτούς και να προτείνει σε επίδοξους χορηγούς να χρηματοδοτήσουν αντίστοιχους αρχιτεκτονικούς και πολεοδομικούς διαγωνισμούς -σύμφωνα με την διακήρυξη της UIA-και στη συνέχεια να χρηματοδοτήσουν την υλοποίηση των αποτελεσμάτων. Η ιστορία θα τους κατατάξει στην χωρία των μεγάλων χορηγών και παράλληλα θα αναδείξουμε ταλέντα –που υπάρχουν στην πατρίδα μας- και δεν έχουν δυνατότητα ανάδειξης.
Πόλη – Πολίτης – Πολιτισμός – Πολιτική. Όταν το τελευταίο δεν υπάρχει ή υπήρχε στο επίπεδο του «βλέποντας και κάνοντας», τότε όλο το υπόλοιπο υποφέρει – σε επίπεδο λειτουργίας θεσμών και εν τέλει δημοκρατίας. Ας δούμε όμως την πολιτική των χορηγικών οργανισμών που δραστηριοποιούνται στη χώρα μας – ΙΔΡΥΜΑ ΩΝΑΣΗ, ΣΤΕΓΗ ΓΡΑΜΜΑΤΩΝ & ΤΕΧΝΩΝ, ΙΔΡΥΜΑ ΝΙΑΡΧΟΥ-.

Κανένα ελληνικό αρχιτεκτονικό γραφείο –και η χώρα μας διαθέτει αξιόλογα- δεν προσκλήθηκε στη διαδικασία επιλογής. Γιατί αλήθεια; είμαστε χώρα με β’ κατηγορίας αρχιτέκτονες;
Την παράλειψη αυτή την υπογραμμίζω χωρίς να παραβλέπω την μέγιστη συμβολή στην πόλη με την παρέμβαση της υλοποίησης στον ιππόδρομο από το Ίδρυμα Νιάρχου και τον εξαίρετο αρχιτέκτονα Renzo Piano

Σε αντιδιαστολή τώρα

Η βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας σχεδιάστηκε από ένα άγνωστο νορβηγικό γραφείο που κέρδισε τον διεθνή διαγωνισμό. Εικοσιεννιάχρονος ο αρχιτέκτονας τότε υποχρεώθηκε από την UNESCO και τη νορβηγική κυβέρνηση να πλαισιωθεί από έμπειρους μηχανικούς για την υλοποίηση. Το αποτέλεσμα όμως, έχει καταγραφεί στη χωρία των σημαντικών αρχιτεκτονικών έργων.

Αρχιτεκτονικό Γραφείου Snohetta, Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας
  
Η Όπερα του Σίδνεϋ αποτέλεσμα διεθνούς αρχιτεκτονικού διαγωνισμού που τον κέρδισε άγνωστο μέχρι τότε γραφείο Δανού αρχιτέκτονα. Και αυτό έχει καταγραφεί στην χωρία των σημαντικών αρχιτεκτονικών έργων. Όταν αναφέρεται το Σίδνεϋ ο συνειρμός είναι αυτόματος με την opera.

Jørn Utzon, Η όπερα του Σίδνευ

Κανείς δεν έχει αντίρρηση για  χορηγίες , που στόχο έχουν την  όχι μόνο σχετικά με ελάφρυνση από τα οικονομικά βάρη που επωμίζεται ο ελληνικός λαός, αλλά και στη διαχείριση  σπουδαίων δημόσιων χώρων.
Ας επιχειρήσουμε λοιπόν για λόγους ηθικής τάξης να οριοθετήσουμε τις σχέσεις μεταξύ κράτους-χορηγών και πολιτών, και ας αφυπνίσουμε την ευαισθησία μας σε τέτοιου είδους παρεμβάσεις.

Φιλικώτατα

Α. Κωστίκας
Αρχιτέκτων


Υ.Γ.   Σημειώνω εδώ, ότι πέρα από τις σχεδιαζόμενες παρεμβάσεις στον Εθνικό Κήπο, από το πολιτιστικό ίδρυμα «ΝΕΟΝ», έχουν μελετηθεί σε πλαίσιο ερευνητικού προγράμματος παρεμβάσεις, από καθηγητές της Αρχιτεκτονικής Σχολής με χρηματοδότηση του Δήμου Αθηναίων.
Η μελέτη αυτή προωθήθηκε σε μελέτη εφαρμογής από την μελετητική εταιρεία «ΚΙΩΝ», οι προτάσεις της οποίας δημοπρατούνται και αυτές λίαν συντόμως.
Μήπως δεν χρειαζόμαστε πλέον θεσμικό πλαίσιο και κανόνες λειτουργίας σε τέτοιου είδους παρεμβάσεις;
Έχω την αίσθηση, ότι στην χώρα μας έχουν ισοπεδωθεί τα πάντα. Από μηδενική βάση λοιπόν για να γίνουμε από υπήκοοι, πολίτες με σεβασμό στο παρελθόν μας.





Monday, January 27, 2014

ΜΑΝΟΛΗΣ ΚΟΡΡΕΣ: ΕΝΑ ΝΕΟ ΒΙΒΛΙΟ ΓΙΑ ΤΟ ΗΡΩΔΕΙΟ ΚΑΙ ΜΙΑ ΑΚΟΜΗ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΥΣΑ ΔΙΑΛΕΞΗ ΣΤΟ ΕΜΠ


με αφορμή την παρουσίαση της γέφυρας του Ρήνου στο Schaffhausen της Ελβετίας


Η  γέφυρα του Ρήνου στο Schaffhausen της Ελβετίας


Ο Μανόλης Κορρές  στην διάλεξή του για την Γέφυρα του Ρήνου στο  μεγάλο αμφιθέατρο Μ316Α  του ΕΜΠ,  23 Ι 2014

Την Πέμπτη 23 ΙΑΝ, το μεγάλο αμφιθέατρο Μ316Α του ΕΜΠ είναι ασφυκτικά γεμάτο από πρωτοετείς φοιτητές μέχρι ενεργούς και παλαίμαχους διδάσκοντες, φίλους παλιούς, αρχιτέκτονες πολιτικούς μηχανικούς, ακόμη και γιατρούς: το κοινό που παρακολουθεί συστηματικά την δράση και τις διαλέξεις ενός ξεχωριστού επιστήμονα. Σε αυτόν τον μελαγχολικό και ασυντήρητο χώρο ο  Μανόλης  Κορρές έλαμψε!


Ξεκίνησε, αφιερώνοντας   στον Δάσκαλό του Χαράλαμπο Μπούρα, το πρώτο αντίτυπο της εξαιρετικής του έρευνας με τίτλο: Η ΣΤΕΓΗ ΤΟΥ ΗΡΩΔΕΙΟΥ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΓΙΓΑΝΤΙΕΣ ΓΕΦΥΡΩΣΕΙΣ που μόλις εκδόθηκε  από τις εκδόσεις  Μέλισσα, με τα ξεχωριστά του  σκίτσα .


Αναπαράσταση από την κατασκευή της Στέγης του Ηρωδείου. Σκίτσο (λεπτομέρεια) του Μανόλη Κορρέ

Ο Κορρές μετά την επί πολλά χρόνια επίπονη και ουσιαστική διαδρομή του στον βράχο της Ακρόπολης, όπου ανάλυσε πέτρα πέτρα το μνημείο,  τα τελευταία χρόνια έχει επικεντρωθεί στις δυνατότητες του  ξύλου. Έχει αποκαλύψει  μια σειρά άγνωστων (τουλάχιστον για το ευρύτερο κοινό) έργων του παρελθόντος, όπου το ξύλο χρησιμοποιείται ως βασικό δομικό υλικό  και .εχει αναλύσει μοναδικές δυνατότητες γεφύρωσης μέσω ιδιοφυών στατικών επιλύσεων σε έργα μεγάλης κλίμακας.

 Από την τελευταία του διάλεξη για την γέφυρα του Τραϊανού  στον Δούναβη,  που έγινε τον Μάιο  του 2013 και  δεν κατάφερα να την παρακολουθήσω, Παραθέτω στην συνέχεια δύο χαρακτηριστικά  του σχέδια. 


 Μανόλης Κορρές, Γέφυρα του Τραϊανού  στον Δούναβη, αναπαράσταση κατασκευής

Ο Κορρές είχε ήδη από προηγούμενες διαλέξεις αναφερθεί στην γέφυρα  του Ρήνου στο Schaffhausen της Ελβετίας.


Ο Μανόλης Κορρές στην διάλεξή του για το Ηρώδειο κάνει αναφορά για την γέφυρα του Ρήνου στο Schaffhausen της Ελβετίας, 30 ΧΙ 2011

Η  τελευταία του διάλεξη για την  γέφυρα αυτή είχε τρεις βασικές ενότητες. Ξεκίνησε με μια εισαγωγή για την γεφυροποιία έως τον 18 αιώνα, όπου παρουσιάστηκαν ανάλογες προσεγγίσεις του Andrea Palladio και μια σειρά γέφυρες. στην Ευρώπη.


Στην συνέχεια ανάλυσε πώς η παλιά οκτάτοξη λίθινη γέφυρα στο Schaffhausen αντικαταστάθηκε από μια κατ αρχήν προταθείσα μονότοξη γέφυρα και μετά με μιά δίτοξη ξύλινη γέφυρα σχεδιασμένη από τον εμπειρικό αρχιτέκτονα Hans Ulrich Grubenmann (1709-1783), Ελβετό μέλος μιας οικογενείας με μακρά παράδοση στην κατασκευή μεγάλων στεγών και γεφυρών.

 Η γέφυρα  του Ρήνου στο Schaffhausen της Ελβετίας


Η λογική της στατικής επάρκειας των κλειστών γεφυρών


 H  ανάλογη κλειστή γέφυρα του ποταμού Emme πλησίον του ποταμού Hasle Ruegsau

Πρόκειται για μια κλειστού σχήματος, προστατευμένη από τις καιρικές συνθήκες ξύλινη γέφυρα που έγινε επίκεντρο παγκόσμιου θαυμασμού, με επισκέπτες από μακρινά μέρη, περιηγητές, συγγραφείς, επαγγελματίες μηχανικούς και αρχιτέκτονες.
Στην συνέχεια έγινε αναφορά σε μεταγενέστερες γέφυρες που πραγματοποιήθηκαν με αφορμή την απήχηση του έργου του Grubenmann.




Ο  Μανόλης, ερευνητής και δάσκαλος αναφέρθηκε ακόμη και σε δύο κείμενα  του D’Alembert και του Diderot που εξακολουθούν να είναι επίκαιρα και διδακτικά ακόμη και στην εποχή μας και τα παραθέτω στην συνέχεια. 


Ο Jean D'Alembert ( 1717-1783) 

Το πρώτο είναι του Jean-Baptiste le Rond d'Alembert  ένας Γάλλου μαθηματικού, μηχανικού, φυσικού, φιλόσοφου και  θεωρητικού  της μουσικής που  μέχρι το 1759 ήταν επίσης συνεκδότης με τον Denis Diderot της  Encyclopédie. Ο Κορρές παρουσίασε το ακόλουθο απόσπασμα από το στο «Discours preliminaire» της  Encyclopédie:


“...Οι μηχανικές τέχνες συνισταμένες, σε αντικείμενα και ενέργειες των χεριών, θεωρούνται, αν μου επιτρέπεται η έκφραση, είδος ρουτίνας, επαφιέμενο σε εκ προκαταλήψεων υποτιμώμενα άτομα. Αν και συνδέονται (οι μηχανικές τέχνες) ευθύτερα με τις ανθρώπινες ανάγκες, τελικώς γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο περιφρονούνται και υποτιμώνται από τους περισσότερους. Καθ’ εαυτή η αναγνωριζόμενη στις ελεύθερες τέχνες ανωτερότητα, λόγω της πνευματικής προσπάθειας που απαιτούν και της δυσκολίας κατακτήσεως των, σε μεγάλο βαθμό επισκιάζεται από την μεγαλύτερη κοινωνική χρησιμότητα των μηχανικών τεχνών... εάν η κοινωνία επιθυμεί να τιμά τα μεγάλα πνεύματα που την φωτίζουν, δεν πρέπει να ταπεινώνει εκείνους που την υπηρετούν... Η περιφρόνηση για τις μηχανικές τέχνες φθάνει σε σημείο να χτυπάει κάτω από τους εφευρέτες. Τα ονόματα αυτών των ευεργετών της ανθρωπότητας μένουν σχεδόν άγνωστα, ενώ η ιστορία εκείνων που καταστρέφουν τα έργα τους, δηλαδή πολιτικών και κατακτητών, δοξάζεται από όλους. Και ωστόσο μόνον στην τάξη κάποιων τεχνητών θα έπρεπε ίσως να αναζητήσουμε τις πλέον θαυμαστές αποδείξεις σοφίας υπομονής και ευφυίας...»

Αλλά και το  κείμενο του Denis Diderot (1713 - 1784) στο «Prospectus» της Encyclopedie έχει ενδιαφέρον :


Denis Diderot (1713 - 1784)
«...Θέσατε στο ένα άκρον του ζυγού τα πραγματικά επιτεύγματα των επιστημών και των πλέον εκτιμώμενων τεχνών, στο άλλο τα πραγματικά επιτεύγματα των μηχανικών τεχνών και θα διαπιστώσετε ότι η αποδιδόμενη σε μέρος τιμή δεν είναι ανάλογη του βάρους του και ότι άνθρωποι που προσπάθησαν να μας πείσουν να νοιώθουμε ευτυχείς έχουν εκτιμηθεί πολύ περισσότερο από εκείνους που κατάφεραν να μας καταστήσουν πραγματικά ευτυχέστερους. Πόσο παράδοξη η κρίση μας! Επιδιώκουμε καλύτερα χρησιμοποίηση του χρόνου μας, αλλά περιφρονούμε χρήσιμους ανθρώπους...»


Και σε αυτή την διάλεξη δεν έλειψαν οι  ενδιαφέρουσες αναφορές στη επεξεργασία του ξύλου. Ο Κορρές μανιώδης ερευνητής και παρατηρητής αναζητά τα ίχνη της επεξεργασίας των εργαλείων πάνω στο υλικό, τον τρόπο κοπής, τις  διαστάσεις των διατομών και την συμπεριφορά και αντοχή μέσα στο χρόνο.

Κλείνω παραθέτοντας στην συνέχεια τον πρόλογο του νέου του βιβλίου Η ΣΤΕΓΗ ΤΟΥ ΗΡΩΔΕΙΟΥ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΓΙΓΑΝΤΙΕΣ ΓΕΦΥΡΩΣΕΙΣ που μόλις εκδόθηκε  από τις εκδόσεις  Μέλισσα, μαζί με την περίληψη του κειμένου του για την συγκεκριμένη διάλεξη.  Και τα δύο μπορείτε να τα διαβάσετε κάνοντας ΚΛΙΚ εδώ.



Monday, January 20, 2014

ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟ ΖΥΘΟΠΟΙΙΑΣ FIX- ΕΘΝΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΤΕΧΝΗΣ: ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΜΕΣΩ ΕΝΟΣ ΑΚΡΩΤΗΡΙΑΣΜΕΝΟΥ ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΥ


το φινάλε μιας μακρόχρονης πορείας

ή
TO FIX OR NOT TO FIX?

του Δημήτρη Φιλιππίδη

Το νέο κτίριο του ΕΜΣΤ από την Λεωφ. Συγγρού

Το παραπάνω ερώτημα αιωρούνταν για πολλά χρόνια στον ορίζοντα – και όχι μόνο τον στενά αρχιτεκτονικό – για το παλιό ζυθοποιείο Fix στη λεωφόρο Συγγρού, έργο του Τάκη Ζενέτου.


Το εργοστάσιο ζυθοποιίας Φιξ στη Λεωφ. Συγγρού, όπως σχεδιάστηκε από τον  Τάκη Ζενέτο

Το κτίριο αναδύθηκε από τη λήθη όταν ο Γιώργος Σημαιοφορίδης το χαρακτήρισε εμβληματικό δείγμα βιομηχανικής αρχιτεκτονικής στην Ελλάδα κι ανέλαβε την εκστρατεία διάσωσής του από το περιοδικό Τεύχος.

Αφαιρετική απεικόνιση της όψης

Αυτή τη φορά είχε μπλεχτεί στην υπόθεση ένα μεγάλο μέρος της κοινωνίας, από το (τότε) ΥΠΠΟ ως το Δήμο Νέου Κόσμου, από το Αττικό Μετρό (που μόλις κατασκευαζόταν) ως το Σύλλογο Αρχιτεκτόνων. Ο μόνος που δεν ανακατεύτηκε τότε στη διαμάχη ήταν ο δημιουργός του, ήδη νεκρός από το 1977. Ίσως από κάπου ψηλά έβλεπε τις συγκρούσεις ανάμεσα σε οπαδούς της μιας ή της άλλης άποψης και μελαγχολούσε, καθώς άλλο ένα έργο του θα χανόταν.

Γιατί αυτό ήθελε απροσχημάτιστα ο Δήμος και οι περίοικοι, που μισούσαν «αυτό το θλιβερό κουφάρι». Στη θέση του ονειρεύονταν ένα πάρκο. Άλλοι είχαν παλιότερα ποικίλες ιδέες «διατήρησης», με μετατροπή του εγκαταλειμμένου ζυθοποιείου σε γραφεία, σουπερμάρκετ – ακόμα και σε (νέο) Μουσείο Ακρόπολης. Ζορισμένες οι υπηρεσίες από τις απαιτήσεις των συγκοινωνιολόγων, ήθελαν (και πέτυχαν) να γκρεμίσουν το βορινό μισό του κτιρίου για να κατασκευάσουν υπόγειο γκαράζ με σταθμό μετεπιβίβασης από πάνω, δίπλα στο νέο σταθμό του μετρό. 







Συσχετισμός του μήκους της  αρχικής κάτοψης  του Ζενέτου (άνω) με το μήκος  την κάτοψης  του αρχιτεκτονικού διαγωνισμού (κάτω).

Μ’ εκείνη την ευκαιρία η Ελλάδα για άλλη μια φορά πρωτοτύπησε, κηρύσσοντας διατηρητέο ό,τι απόμεινε από την κατεδάφιση – αυτό που βλέπουμε σήμερα. Όμως δεν έγινε και το χατίρι εκείνων που ήθελαν να γκρεμιστεί όλο το εργοστάσιο. Η σολομώντεια εκείνη λύση σε συνέχεια οδήγησε στον καθορισμό του ως Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (ΕΜΣΤ), στην προσωρινή λειτουργία του ισογείου του ως χώρου εκθέσεων για μερικά χρόνια, τη διεξαγωγή σχετικού αρχιτεκτονικού διαγωνισμού και την (απαραίτητα για τη χώρα μας) πολυετή περιπέτεια εκτέλεσης του έργου. 


Το κτίριο είχε περάσει από πολλά κύματα ώσπου να φτάσει στη μορφή που του έδωσε ο Ζενέτος και θα περνούσε σε συνέχεια εξίσου πολλά στάδια μεταμόρφωσης για να φτάσει στη σημερινή του μορφή, λίγους μήνες (ελπίζουμε) πριν τα εγκαίνια του ως μουσείου.




Πριν και μετά

Όμως κάποια στιγμή που κανένας δεν περίμενε, ξαφνικά αφαιρέθηκαν τα ικριώματα κι έλαμψαν και πάλι οι εξωτερικές του όψεις. Εκείνη προς την Συγγρού, πανομοιότυπη με την αρχική του Ζενέτου, κι εκείνη προς την Καλλιρρόης, μια ολοκληρωτικά καινούρια σύνθεση που ενώνει το πλατύ πεζοδρόμιο με την κατακόρυφη επιφάνεια του κτιρίου. 

 Όψη επί της οδού Καλλιρρόης

Η απάντηση λοιπόν στο αρχικό ερώτημα ήταν: ναι, TO FIX! Μια ιστορία με happy end, όπου ξεχνιούνται οι «στραβές», η μνήμη σβήνει τις βάρβαρες κι άκομψες κινήσεις, την ακατάσχετη ρητορεία ενάντια σε ένα μοναδικό κτίσμα στην Αθήνα, και όπου, ω του θαύματος, το καλό θριαμβεύει στο τέλος. Θέλω να είμαι από τους πρώτους που θα επισκεφθούν το ΕΜΣΤ όταν θα ανοίξει τις πύλες του. Το δικαιούμαι, γιατί έχω υποφέρει μαζί του τόσα χρόνια σ’ αυτή την πόλη, στη σκοτεινή περίοδο της έσχατης ταπείνωσής του...

 Δημήτρης Φιλιππίδης, 19 ΙΑΝ 2014


Το κείμενο του Δημήτρη Φιλιππίδη έφτασε  την ίδια ώρα που επεξεργαζόμουν τις φωτογραφίες που κατέγραψα την Κυριακή 19 ΙΑΝ 2014 στο νέο κτίριο του ΕΜΣΤ.  Μια επιλογή από το φωτογραφικό αυτό υλικό, παραθέτω στην συνέχεια με σύντομα σχόλια.

 Οδός  Καλλιρρόης , η κάλυψη του Ιλισού, 1963

Θα ξεκινήσω με την όψη επί της οδού Καλλιρρόης που έχει προκαλέσει πολλές συζητήσεις στο βαθμό που διαφοροποιείται σε σχέση με τις άλλες όψεις, ακολουθώντας μια παράδοξη συνθετική αρχή. Σε κάποια διάλεξη του Βαγγέλη Στυλιανίδη είχε διατυπωθεί νομίζω η άποψη ότι η όλη σύνθεση παραπέμπει στην πέτρινη κοίτη του ποταμού Ιλισού που έχει καλυφθεί. Μια επιλογή που απέχει θεαματικά από τον κώδικα και τις προσεγγίσεις του Ζενέτου.  Το επενδεδυμένο με  τετράγωνες αδρές και λείες πέτρινες πλάκες πέτασμα  έχει σαφώς τον χαρακτήρα ενός πρόσθετου ένθετου στοιχείου που αποκολλάται από το κυρίως παλιό κέλυφος. Η προσέγγιση αυτή έχει προκαλέσει σειρά αρνητικών σχολίων-συζητήσεων.  






Όσο προχωρούσε η φωτογράφιση οι επιφυλάξεις άρχισαν να αμβλύνονται. Η αρχική μου άποψη ότι θα μπορούσε να κρατηθεί, όπως και στις άλλες όψεις η λογική της  παλιάς όψης με τις τετράδες των μικρών ανοιγμάτων, άρχισε να με προβληματίζει, όσο μέσα από τον φακό κατέγραφα μια καλοδουλεμένη  ως προς τις χαράξεις πρόταση. Ίσως το χρώμα του υλικού  ξενίζει και για του λόγου το αληθές παραθέτω προς σύγκριση  τις δύο όψεις:






Σε κάθε περίπτωση από μόνη της η όψη έχει ενδιαφέρον  και υποδεχόμενη και την κόκκινη μπούκα είσοδο  όταν ολοκληρωθεί θα αποδειχθεί μέσα στο χρόνο αν η επιλογή αυτή θα επικρατήσει. 


Το επενδεδυμένο με αδρές και λείες πέτρινες πλάκες πέτασμα  έχει σαφώς τον χαρακτήρα ενός πρόσθετου ένθετου στοιχείο που αποκολλάται από το κυρίως παλιό κέλυφος

Οι όψεις επί της Ανθίμου Φραντζή (δυτική), και της Λεωφόρου Συγγρού ακολουθούν πιστά τις αρχικές επιλογές του Ζενέτου.  Τα χαλύβδινα κουφώματα αντικαταστάθηκαν με υαλοστάσια αλουμινίου, με λεπτές διατομές, και τα πετάσματα της όψης παραμένουν με αρτιφισιέλ σε γκρι χρώμα.















Η ανατολική  στενή όψη  του εναπομείναντος ακρωτηριασμένου κτιρίου είναι αποσπασμένη στην ουσία από την βορεινή και την νότια, με τα πλήρη να επικρατούν  και με ένα αμήχανο  κλιμακωτό περίγραμμα στην στέψη όπου εξέχουν όγκοι κλιμακοστάσια κλπ.







Ας προσεγγίσουμε με ψυχραιμία, αυτό το καινούργιο απόκτημα της πόλης των Αθηνών.  Ας δεχτούμε ότι η εμπνευσμένη γραμμική χειρονομία του Τάκη Ζενέτου στην πόλη, περιορίστηκε δραματικά  και στην ουσία το κτίριο  έχασε την δύναμή του.  Και ακόμη ότι το μόνο που τελικά απέμεινε είναι το πέτασμα της Συγγρού και αυτό ακρωτηριασμένο. Το κτίριο   στέκει σήμερα σιωπηλό χωρίς ακόμη να αποκαλύπτει την νέα του χρήση. Δεν έχει αποκτήσει νέα ταυτότητα.  Κάτι ακόμη χρειάζεται να προστεθεί. Ίσως ένα έργο τέχνης, ίσως μια θαρραλέα εικαστική επέμβαση, ένα εύρημα  που θα δώσει νέα πνοή, θα προσελκύσει τον κόσμο και θα προσδιορίσει ένα ακόμη τοπόσημο στην πόλη.   Κράτησε χρόνια αυτή η ιστορία, Γράφτηκαν πολλά, έγιναν λάθη, και το κτίριο φορτίστηκε αρνητικά. Χρειάζονται και άλλες προσπάθειες για να αποφορτιστεί... 

Μελετητές του έργου: αρχιτεκτονική ομάδα: Ι. ΜΟΥΖΑΚΗΣ & ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ Ε.Π.Ε./ 3SK ΣΤΥΛΙΑΝΙΔΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ Α.Ε. Στην μελέτη συμμετείχε ως συνεργάτης την 3SK η Καλλιόπη Κοντόζογλου, στατική ομάδα Παναγιώτης Μπαμπίλης και Συνεργάτες  και ΗΜ μηχανολόγοι INSTA.