μια σημαντική είδηση,

μια σημαντική διαφορετική άποψη

Ο Γιάννης Κουνέλλης

Η είδηση ότι ο Γιάννης Κουνέλης, μετά την μεγάλη επιτυχία της μεγάλης του έκθεσης του στην Νέα Υόρκη, προετοιμάζει ένα νέο έργο Τέχνης που θα τοποθετηθεί στον Εθνικό Κήπο στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας του Πολιτιστικού Οργανισμού ΝΕΟΝ που ίδρυσε ο Δημήτρης Δασκαλόπουλος, πυροδότησε και πάλι τις γνωστές αντιπαραθέσεις. Αυτή την φορά ανασύρω πρόσφατο κείμενο του Μάκη Κωστίκα, που αποτελεί μέλος του μόνιμου πυρήνα των συζητήσεων που πραγματοποιούμε τις Τετάρτες στην ταβέρνα του ¨Οικονόμου στα Πετράλωνα. Τα πυρά εξακολουθούν να στρέφονται στην πρόταση Δασκαλόπουλου για την οποία εγώ προσωπικά έχω ήδη τοποθετηθεί θετικά σε προηγούμενες αναρτήσεις.

Ο Αδάμ (Μάκης) Κωστίκας

Ο Αδάμ (Μάκης) Κωστίκας είναι αρχιτέκτονας, ζει και εργάζεται στην πλατεία Θεάτρου και είναι υπεύθυνος για τη ΜΚΟ «Kίνηση συλλόγων και ενεργών πολιτών για τη διάσωση του ιστορικού κέντρου» (istorikoghetto.wordpress.com). Ανήκει στην κατηγορία των συνομιλητών που πέρα από τις σοβαρές προφορικές τοποθετήσεις του, συχνά διατυπώνει εγγράφως και τεκμηριώνει, την άποψή του. Σεβόμενος την διαφορετικότητα των απόψεων και την τοποθέτηση του συνομιλητή μας παραθέτω σήμερα το ακόλουθο κείμενο που μου έστειλε. Εκτιμώ ότι έχει ενδιαφέρον γιατί δεν παραμένει στο επίπεδο των αφορισμών και της απόρριψης αλλά τοποθετείται ευρύτερα στο θέμα των χορηγιών και διατυπώνει συγκεκριμένες προτάσεις.

Στο Θέατρο Εθνικού Κήπου το 1966, φιλοξενείται με επιτυχία και κοινωνική αποδοχή η Αλίκη Βουγιουκλάκη και ο Γιώργος Ζαμπέτας

ΑΔΑΜ ΚΩΣΤΙΚΑΣ:

ΧΡΕΙΑΖΟΝΤΑΙ ΚΑΝΟΝΕΣ ΣΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΧΩΡΩΝ

ΧΟΡΗΓΟΙ ΚΑΙ ΚΡΑΤΟΣ ΚΑΙ Η ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΣΤΟΝ ΕΘΝΙΚΟ ΚΗΠΟ

«ΦΤΙΑΧΝΟΥΝ ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΟΙ ΠΑΡΕΕΣ ΚΑΙ ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΥΚΛΩΜΑΤΑ»

Διον. Σαββόπουλος

Με αφορμή το ψήφισμα της UIA (Διεθνής Ένωση Αρχιτεκτόνων)τον περασμένο Οκτώβριο στην 122^η σύνοδό της Ένωσης στο Πεκίνο, διατυπώνω ορισμένες σκέψεις για την απουσία αρχών και κανόνων σε σχέση με παρεμβάσεις σε σημαντικούς δημόσιους χώρους στην Αθήνα.

Το Ψήφισμα της UIA τονίζει ότι «οι δημόσιοι χώροι απαιτούν αδιαπραγμάτευτη ποιότητα, δημόσια διακυβέρνηση και διαφάνεια. Ως εκ τούτου, συνιστάται με έμφαση ότι όλες οι παρεμβάσεις σε σημαντικούς και ιστορικούς αστικούς δημόσιους χώρους πρέπει να υποβάλλονται σε δημόσια διαβούλευση και να αποτελούν το αποτέλεσμα αρχιτεκτονικών και πολεοδομικών διαγωνισμών στο πλαίσιο των κανονισμών της UIA και της UNESCO».

Οι ελάχιστοι κανόνες, συνοψίζονται στο παρακάτω δίδυμο:

Δημόσια διαβούλευση για το περιεχόμενο των παρεμβάσεων σε σημαντικούς αστικούς δημόσιους χώρους και

Αρχιτεκτονικός/πολεοδομικός διαγωνισμός για την μορφή και την λειτουργικότητα της παρέμβασης .

Και οι δύο αυτοί κανόνες αγνοήθηκαν πανηγυρικά από τον Δήμο Αθηναίων στις αναπλάσεις εξεχουσών θέσεων του Εθνικού Κήπου, προκειμένου να φιλοξενηθούν για δύο μήνες έργα σύγχρονης τέχνης.

Αυτό τουλάχιστον προκύπτει από τις δηλώσεις της διευθύντριας της χορηγού εταιρείας ‘ΝΕΟΝ’ στην από κοινού με τον Δήμαρχο συνέντευξη:

«Ο Εθνικός Κήπος σου δίνει τη δυνατότητα της απρόσμενης ανακάλυψης της τέχνης λόγω της λαβυρινθώδους μορφή του, γι’ αυτό και επιλέξαμε τον χώρο». Η έννοια «επιλέξαμε τον χώρο», υποδηλώνει πολλά, ιδιαίτερα όταν το ‘project θα υλοποιηθεί από την Εταιρεία ΝΕΟΝ, ο Δήμος θα έχει την εποπτεία και η κηποτεχνική παρέμβαση γίνεται « από τον «διάσημο αρχιτέκτονα τοπίου Λουίς Μπενές », ενώ «θα κληθεί προσωπικό από το εξωτερικό, το οποίο θα εκπαιδεύσει εργαζόμενους στον Εθνικό Κήπο» .

Εθνικός Κήπος Ο6 ΙΟΥΝ 2009

Με αυτήν την αναγγελία λύθηκε και η απορία σε αρκετούς από μας, για την σκοπιμότητα της παρουσίασης του έργου του εν λόγω «διάσημου κηπουρού», από το ελληνικό γραφείο Doxiadis+, πριν από μερικούς μήνες στο Μέγαρο Μουσικής. Τότε θεωρήσαμε ότι επρόκειτο απλώς για την βαρετή εκτενή παρουσίαση ιστορικών κήπων τύπου Βερσαλλιών, που κατά γενική ομολογία καμία σχέση δεν είχαν με την κηποτεχνία της μεσογειακής Ελλάδας.

Βερσαλλίες 30 ΑΠΡ 2006

Σήμερα διαπιστώνουμε ότι επρόκειτο για την δημόσια παρουσίαση της εν κρυπτώ ανάθεσης των παρεμβάσεων στον Εθνικό Κήπο «από ποιόν άραγε;» στο γραφείο του κ. Μπενές σε συνεργασία με το γραφείο Doxiadis+

Ο Εθνικός κήπος όμως, είναι ένας δημόσιος χώρος που συνδέεται στενά με την ιστορική μνήμη της Αθήνας και συγχρόνως ένας ζωντανός χώρος, στην καθημερινότητα των πολιτών, και οι όποιες παρεμβάσεις σε αυτόν πρέπει να υποβάλλονται σε δημόσια διαβούλευση.

Εθνικός Κήπος Ο6 ΙΟΥΝ 2009

Για παράδειγμα, έχει εκφραστεί για τον Εθνικό Κήπο, η αντίθετη προς κάθε παρέμβαση, άποψη του ιστορικού πολεοδομίας Αλέξανδρου Παπαγεωργίου -Βενετά: «Είναι ένα καταφύγιο γαλήνης, είναι ζείδωρο (δίνει ζωή) χωρίς να πρέπει να σφύζει από διάφορες αγοραίες χρήσεις. Είναι ζείδωρο αφ’ εαυτού γιατί προσφέρει υψηλή αισθητική, χαρά, ψυχική ανάταση και βιολογική τόνωση. Όλοι οι άλλοι ισχυρισμοί είναι εκ του πονηρού,»

Δεν είναι υποχρεωτικό κάποιος να συμφωνήσει με αυτήν την άποψη, αλλά δεν μπορεί να αγνοηθεί ότι σε κάθε περίπτωση απαιτείται δημόσιος διάλογος και όχι η αναγγελία ήδη ειλημμένων αποφάσεων για ένα μοναδικό ιστορικό χώρο στο κέντρο της Αθήνας, όαση για τους περισσότερους Αθηναίους.

Εθνικός Κήπος Ο6 ΙΟΥΝ 2009

Ο Δήμαρχος Αθηναίων ως πανεπιστημιακός και πρώην Συνήγορος του Πολίτη όφειλε να μην εκχωρήσει χωρίς προηγούμενο δημόσιο διάλογο, στην χορηγική Εταιρεία, την αρμοδιότητα του Δήμου για τον Εθνικό Κήπο και να μην συγκατατεθεί ελαφρά τη καρδία , στην ‘εισαγωγή’ αρχιτεκτόνων τοπίου, κηπουρών κ.α. λες και η χώρα μας δεν διαθέτει ικανούς [ ας θυμηθούμε τον Καλατράβα που τον κυνηγάει όλη η υφήλιος , Benek κ.α. )

Εκτός εάν αισθάνεται ότι ο Εθνικός Κήπος, αποτελεί για τον Δήμο απλώς ένα φορτίο, δεδομένου ότι αμέλησε να διασώσει τους 150 ιστορικούς φοίνικες, εξ’ αιτίας αλλεπάλληλων καθυστερήσεων στη σύμβαση με το Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο . Από τα παραπάνω είναι φανερό:

Ότι ΔΕΝ υφίσταται πολιτική για τους δημόσιους χώρους της Αθήνας, ούτε από την Κυβέρνηση, ούτε από τον Δήμο, ότι ΔΕΝ έχουν θεσμοθετηθεί στοιχειώδεις διαδικασίες και κανόνες για την διαχείριση τους και ότι εκ προοιμίου θεωρείται απαξιωμένο το αρχιτεκτονικό δυναμικό της χώρας και από την πολιτεία και από τους χορηγούς.

Φαίνεται όμως ότι έχουμε αρχίσει να εθιζόμαστε «σε πράξεις νομοθετικού περιεχομένου» όχι μόνο στην οικονομία, αλλά και στη διαχείριση των δημόσιων χώρων. Είχε προηγηθεί η απόφαση για την πεζοδρόμηση της Πανεπιστημίου, χωρίς προηγούμενη διαβούλευση, μέσα από αρχιτεκτονικό διαγωνισμό με χορηγία του Ιδρύματος Ωνάση.

Όσον αφορά τον πολιτιστικό οργανισμό «ΝΕΟΝ» κάθε χορηγία για την βελτίωση της αισθητικής της Αθήνας από μέρους του είναι ευπρόσδεκτη.

Με την απλή μου σκέψη ως πολίτη αυτής της πόλης θα πρότεινα στον πολιτιστικό οργανισμό «ΝΕΟΝ» να του εκχωρήσουμε το δικαίωμα να παρέμβει στον ήδη έτοιμο αλλά χειμαζόμενο λόγω έλλειψης χρηματοδότησης κήπο στο Πεδίο του Άρεως (έργο παρέμβασης Ελλήνων διεθνώς γνωστών αρχιτεκτόνων και κηποτεχνών). Ιδεώδης χώρος για δοκιμαστική εφαρμογή των συμμετοχικών θεσμών – «inclusive society».

Στον Δήμο προτείνω να επιλέξει δέκα δημόσιους χώρους στην Αθήνα, αξιόλογους με ιστορικότητα, να καθορίσει μέσα από δημόσιο διάλογο με τους Αθηναίους το περιεχόμενο των παρεμβάσεων σε αυτούς και να προτείνει σε επίδοξους χορηγούς να χρηματοδοτήσουν αντίστοιχους αρχιτεκτονικούς και πολεοδομικούς διαγωνισμούς -σύμφωνα με την διακήρυξη της UIA-και στη συνέχεια να χρηματοδοτήσουν την υλοποίηση των αποτελεσμάτων. Η ιστορία θα τους κατατάξει στην χωρία των μεγάλων χορηγών και παράλληλα θα αναδείξουμε ταλέντα –που υπάρχουν στην πατρίδα μας- και δεν έχουν δυνατότητα ανάδειξης.

Πόλη – Πολίτης – Πολιτισμός – Πολιτική. Όταν το τελευταίο δεν υπάρχει ή υπήρχε στο επίπεδο του «βλέποντας και κάνοντας», τότε όλο το υπόλοιπο υποφέρει – σε επίπεδο λειτουργίας θεσμών και εν τέλει δημοκρατίας. Ας δούμε όμως την πολιτική των χορηγικών οργανισμών που δραστηριοποιούνται στη χώρα μας – ΙΔΡΥΜΑ ΩΝΑΣΗ, ΣΤΕΓΗ ΓΡΑΜΜΑΤΩΝ & ΤΕΧΝΩΝ, ΙΔΡΥΜΑ ΝΙΑΡΧΟΥ-.

Κανένα ελληνικό αρχιτεκτονικό γραφείο –και η χώρα μας διαθέτει αξιόλογα- δεν προσκλήθηκε στη διαδικασία επιλογής. Γιατί αλήθεια; είμαστε χώρα με β’ κατηγορίας αρχιτέκτονες;

Την παράλειψη αυτή την υπογραμμίζω χωρίς να παραβλέπω την μέγιστη συμβολή στην πόλη με την παρέμβαση της υλοποίησης στον ιππόδρομο από το Ίδρυμα Νιάρχου και τον εξαίρετο αρχιτέκτονα Renzo Piano

Σε αντιδιαστολή τώρα

Η βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας σχεδιάστηκε από ένα άγνωστο νορβηγικό γραφείο που κέρδισε τον διεθνή διαγωνισμό. Εικοσιεννιάχρονος ο αρχιτέκτονας τότε υποχρεώθηκε από την UNESCO και τη νορβηγική κυβέρνηση να πλαισιωθεί από έμπειρους μηχανικούς για την υλοποίηση. Το αποτέλεσμα όμως, έχει καταγραφεί στη χωρία των σημαντικών αρχιτεκτονικών έργων.

Αρχιτεκτονικό Γραφείου Snohetta, Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας

Η Όπερα του Σίδνεϋ αποτέλεσμα διεθνούς αρχιτεκτονικού διαγωνισμού που τον κέρδισε άγνωστο μέχρι τότε γραφείο Δανού αρχιτέκτονα. Και αυτό έχει καταγραφεί στην χωρία των σημαντικών αρχιτεκτονικών έργων. Όταν αναφέρεται το Σίδνεϋ ο συνειρμός είναι αυτόματος με την opera.

Jørn Utzon, Η όπερα του Σίδνευ

Κανείς δεν έχει αντίρρηση για χορηγίες , που στόχο έχουν την όχι μόνο σχετικά με ελάφρυνση από τα οικονομικά βάρη που επωμίζεται ο ελληνικός λαός, αλλά και στη διαχείριση σπουδαίων δημόσιων χώρων.

Ας επιχειρήσουμε λοιπόν για λόγους ηθικής τάξης να οριοθετήσουμε τις σχέσεις μεταξύ κράτους-χορηγών και πολιτών, και ας αφυπνίσουμε την ευαισθησία μας σε τέτοιου είδους παρεμβάσεις.

Φιλικώτατα

Α. Κωστίκας

Αρχιτέκτων

Υ.Γ. Σημειώνω εδώ, ότι πέρα από τις σχεδιαζόμενες παρεμβάσεις στον Εθνικό Κήπο, από το πολιτιστικό ίδρυμα «ΝΕΟΝ», έχουν μελετηθεί σε πλαίσιο ερευνητικού προγράμματος παρεμβάσεις, από καθηγητές της Αρχιτεκτονικής Σχολής με χρηματοδότηση του Δήμου Αθηναίων.

Η μελέτη αυτή προωθήθηκε σε μελέτη εφαρμογής από την μελετητική εταιρεία «ΚΙΩΝ», οι προτάσεις της οποίας δημοπρατούνται και αυτές λίαν συντόμως.

Μήπως δεν χρειαζόμαστε πλέον θεσμικό πλαίσιο και κανόνες λειτουργίας σε τέτοιου είδους παρεμβάσεις;

Έχω την αίσθηση, ότι στην χώρα μας έχουν ισοπεδωθεί τα πάντα. Από μηδενική βάση λοιπόν για να γίνουμε από υπήκοοι, πολίτες με σεβασμό στο παρελθόν μας.