triantafyllou giorgos architect: October 2018

CITYLAB 2018_b

Συμπόσιο: Σώμα · Αρχιτεκτονική · Τέχνη

Εργαστήριο: Το Εξαίσιο Σώμα!

ΜΙΑ ΕΛΠΙΔΟΦΟΡΑ ΣΥΛΛΟΓΙΚΗ ΕΜΠΕΙΡΙΑ

του Τάσου Μπίρη

Ολοκληρώθηκαν με επιτυχία οι εργασίες του 6ου πανελλήνιου συμποσίου/εργαστηρίου για την πόλη, την αρχιτεκτονική και την τέχνη Citylab 2018_b, με γενικό τίτλο «Σώμα · Αρχιτεκτονική · Τέχνη» και ειδικό θέμα εργαστηρίου «Το Εξαίσιο Σώμα!» που πραγματοποιήθηκαν στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών στην Αθήνα από τις 4-7 Οκτωβρίου 2018.

Και αυτή την φορά επιβεβαιώθηκε ότι τα συμπόσια/εργαστήρια citylab, αποτελούν τελικά επί σειρά ετών, μια από τις πολύ σημαντικές αρχιτεκτονικές εκδηλώσεις, μοναδική σε διάρκεια και αριθμό συμμετοχών και έχει εξελιχθεί σταδιακά σε θεσμό, χάρις στην επιμονή και την συστηματική δουλειά δύο κυρίως συναδέλφων, του Παναγιώτη Πάγκαλου και του Σταύρου Αλιφραγκή,

Σταύρος Αλιφραγκής, Παναγιώτης Πάγκαλος

που μαζί με άλλους επιστήμονες και συναδέλφους αρχιτέκτονες καταφέρνουν εκτός των άλλων να εξασφαλίσουν οικονομικούς πόρους και χορηγίες για την καλύτερη δυνατή συμμετοχή όλων όσων συμμετέχουν, καθώς και την παραγωγή απαραίτητων εντύπων και εξοπλισμού. Φέτος το citylab ήταν εμπλουτισμένο με ποικίλες θεματικές εκδηλώσεις, εκθέσεις, θεατρικά δρώμενα, συζητήσεις ακόμη και σε perfomance σε αθλήματα επί στύλου.

Είναι γεγονός ότι το θέμα του φετινού citylab ήταν μεν ερεθιστικό αλλά παράλληλα φαίνεται να ήταν αχανές και σε ένα βαθμό απροσδιόριστο. Διατύπωσα στην αρχή της ομιλίας μου την ανησυχία μου μήπως κάποιες ετερόκλητες και πιθανόν ασύνδετες προσεγγίσεις των ομιλητών, προκαλέσουν μια σύγχυση στους φοιτητές της αρχιτεκτονικής που αποτελούσαν και τους βασικούς αποδέκτες, με δεδομένο μάλιστα ότι τους ζητείτο να αντιμετωπίσουν και ένα συνθετικό θέμα, μέσα σε ένα εξαιρετικά σύντομο χρονικό διάστημα.

Η ανησυχία μου δεν επιβεβαιώθηκε. Ο πλουραλισμός των προσεγγίσεων μάλλον λειτούργησε θετικά και εποικοδομητικά όπως αποτυπώθηκε στις προτάσεις των φοιτητών που επεξεργάστηκαν την έννοια του σώματος στην αρχιτεκτονική και την τέχνη μέσα από το διανοητικό «παιχνίδι» του Cadavre Exquis των σουρεαλιστών και διαπραγματεύτηκαν δημιουργικά την Πλατεία Βικτωρίας στην Αθήνα.

Διαβάστε στην συνέχεια το κείμενο του Τάσου Μπίρη με τίτλο:

Μια ελπιδοφόρα συλλογική εμπειρία,

Η δημιουργική πλευρά του σουρεαλισμού

που ως προσκεκλημένος εξωτερικός κριτής σχολιάζει με τον δικό του τρόπο το τελικό και αναπάντεχο αποτέλεσμα!

Το εργαστήριο ξεκίνησε την Πέμπτη 4 Οκτωβρίου, με το συμπόσιο για το Σώμα, όπου είκοσι πέντε διακεκριμένες/οι ομιλήτριες/τές πραγματεύθηκαν εκδοχές του σώματος στην τέχνη και την αρχιτεκτονική μέσα από διαλέξεις που φιλοξενήθηκαν στο αμφιθέατρο Giorgio de Chirico και τη Νέα Βιβλιοθήκη της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών, έως και το μεσημέρι του Σαββάτου 6 Οκτωβρίου.

Πιο αναλυτικά οι διαλέξεις πραγματοποιήθηκαν σε πέντε συνολικά συνεδρίες:

την Πέμπτη 4 Οκτωβρίου

1η Συνεδρία, συντονιστής: Σταύρος Αλιφραγκής [AGdC]

Αναστάσιος Μ. Κωτσιόπουλος, Αρχιτέκτων, Ομότιμος Καθηγητής ΑΠΘ, Αντεπιστέλλον Mέλος Ακαδημίας Αθηνών

Το «σώμα» του λόγου περί αρχιτεκτονικής

Μάνθος Σαντοριναίος, Καλλιτέχνης νέων μέσων – Ερευνητής, Αναπληρωτής Καθηγητής ΑΣΚΤ

Οι υπερφυσικές αισθήσεις του αόρατου σώματος: Το σώμα ως ένας μηχανισμός καταγραφής δεδομένων και παρέμβασης στον πραγματικό και εικονικό χώρο

Νίκος Καλογήρου, Καθηγητής αρχιτεκτονικού και αστικού σχεδιασμού, Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών ΑΠΘ

Η κατασκευή του δημοσίου χώρου στην πανεπιστημιούπολη του ΑΠΘ:

Ένα ιδιότυπο πεδίο αστικού εκσυγχρονισμού

_2η Συνεδρία, 16:30-18:30, συντονίστρια: Νεφέλη Κυρκίτσου [AGdC]

Σοφία Τσιράκη, Επίκουρη Καθηγήτρια αρχιτεκτονικών συνθέσεων, Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών ΕΜΠ

Το σχήμα της ιδέας

Γιώργος Τριανταφύλλου, Αρχιτέκτων

Γυμνό σώμα και αρχιτεκτονημένος χώρος στις εκφάνσεις της σύγχρονης τέχνης

Ανδρέας Γιακουμακάτος, Καθηγητής αρχιτεκτονικής, Τμήμα Θεωρίας και Ιστορίας της Τέχνης ΑΣΚΤ

Η ανατομία του σώματος της πόλης και ο εξερευνητής

Παρασκευή 05 Οκτωβρίου 2018

_ 3η Συνεδρία, 11:30-14:00, συντονιστής: Ανδρέας Λάζαρης [AGdC]

Ξανθή Χαραλάμπους, Κλινική Ψυχολόγος, Ψυχαναλυτική Ψυχοθεραπεύτρια

Σώμα και υποκειμενικότητα: Από το βιολογικό στο λιβιδινικό σώμα

Κώστας Παπαχριστόπουλος, Δρ Οργανωσιακής Ψυχολογίας, MSc Διαχείριση Πολιτισμικών Μονάδων

Επικοινωνώντας (με) το σώμα: η διαφορά που κάνει τη διαφορά στην πόλη των θαυμάτων

Βασιλική Ροδίτη, Αρχιτέκτων, MSc Αρχιτεκτονικός Σχεδιασμός, Υπ. Διδάκτωρ ΠΘ

Το έμφυλο σώμα: Διαδρομή από τη φυσικότητα στην επιτέλεση

Σουζάνα Αντωνακάκη Επίτιμη Διδάκτωρ ΑΠΘ και ΔΠΘ, Αρχιτέκτων, Atelier66

Δημήτρης Αντωνακάκης, Επίτιμος Διδάκτωρ ΑΠΘ και ΔΠΘ, Αρχιτέκτων, Atelier66

Γραπτός και κτισμένος λόγος για τη σχέση «σώμα και αρχιτεκτονική».

Συνοπτικές προσεγγίσεις: Η πολύτιμη πολυπλοκότητα των αρθρώσεων.

_ 4η Συνεδρία, 15:00-17:30, συντονιστής: Παναγιώτης Πάγκαλος [AGdC]

Γιώργος Ξηροπαΐδης, Καθηγητής, Τμήμα Θεωρίας και Ιστορίας της Τέχνης ΑΣΚΤ

Έκφραση και χειρονομία. Το πρόβλημα του σώματος στη φαινομενολογία.

Κωνσταντίνος Μωραΐτης, Καθηγητής, Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών ΕΜΠ, Αρχιτέκτων, Άρσις Αρχιτέκτονες

Το τοπίο, η αρχιτεκτονική και το σωματικό παράδειγμα

Δημήτρης Φιλιππίδης, Ομότιμος Καθηγητής ΕΜΠ

Σχισμές σαν λάμψεις μέσα στον κενό χώρο. Με αφορμή κάποια σκίτσα του Φατούρου

Δημήτρης Α. Φατούρος, Αρχιτέκτων, Ομότιμος Καθηγητής ΑΠΘ, Επίτιμος Διδάκτωρ ΠΠ, τ. Υπουργός

…Ένα σύμπαν

_ 5η Συνεδρία, 18:00-20:30, συντονιστής: Γιώργος Ξηροπαΐδης [AGdC]

Ζήσης Κοτιώνης, Καθηγητής, Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών ΠΘ, Αρχιτέκτων

Συναρμοσμένα σώματα: Μέλη και εξαρτήματα της κοινότητας που (δεν) έρχεται

Πάνος Χαραλάμπους, Καθηγητής, Τμήμα Εικαστικών Τεχνών ΑΣΚΤ, Πρύτανης ΑΣΚΤ

Aquis Submersus

Πέπη Ρηγοπούλου, Ομότιμη Καθηγήτρια ΕΚΠΑ

Σώμα: Ο άλλος χώρος

Νεφέλη Κυρκίτσου Αρχιτέκτων – ΠΠ, MA – AA School of Architecture, Υπ. Διδάκτωρ ΕΜΠ

Το αδύνατο

performer Λυδία Κόλλια

Σάββατο 06 Οκτωβρίου 2018

_ Συνεδρία Εργασίας 09:00-11:30 [NB]

Κατερίνα Γκουτζιούλη · Σοφία Χανδακά

Το μοντέλο της Αθήνας στην Ευρώπη: Συμμετοχικές διαδικασίες και πρόσβαση στον πολιτισμό

Μαρία Παπαδημητρίου

Victoria Square Project

που εκπροσωπήθηκε από τον Γιώργο Καλύβη, αρχιτέκτονα και project manager του Victoria Square Project

Γιώργος Μητρούλιας

AREA - Architecture Research Athens

Στυλιανή Δαούτη, Γιώργος Μητρούλιας, Μιχάλης Ραυτόπουλος

«Βικτώρια: Είσοδος / Έξοδος»

Το Καταφύγιο, η Πρεσβεία και το Διαφανές Κράτος

Τις εργασίες του 6ου πανελλήνιου συμποσίου/εργαστηρίου Citylab 2018_b συμπλήρωσαν τρεις θεματικές εκδηλώσεις την Πέμπτη 04 Οκτωβρίου 2018 :

Παναγιώτης Πάγκαλος, Μαρία Παπαδοπούλου,
Ιωάννης Μελισσανίδης

Α) Ανοικτή συζήτηση με τους διεθνούς εμβέλειας αθλητές Ιωάννη Μελισσανίδη και Μαρία Παπαδοπούλου με θέμα την «καλλιέργεια του σώματος» και γύρω από ζητήματα κουλτούρας του αθλητισμού, των ειδικών απαιτήσεων του πρωταθλητισμού, της καλλιέργειας του σώματος, των τρόπων που αυτή συνδυάζεται με τις πνευματικές αναζητήσεις, καθώς και της διηνεκούς υπέρβασης των ορίων του ανθρώπινου σώματος βάσει των διανοητικών κατευθύνσεων.

Β) Έκθεση φωτογραφίας σε ανοικτό χώρο με τίτλο «Αρχαίοι | Αθηναίοι επισκέπτες στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών», που αφορούσε σε δώδεκα φωτογραφικές λεπτομέρειες από αντίστοιχα γλυπτά των συλλογών του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, οι οποίες πρωτοπαρουσιάστηκαν στο πλαίσιο του 2ου Athens Multimation 2018.

Γ) Θεατρική παράσταση/ανάγνωση του Πλατωνικού έργου «Φαίδρος» με την Ρούλα Πατεράκη στον ρόλο του Σωκράτη και τον Ιωάννη Μελισσανίδη στον ρόλο του Φαίδρου, σε μετάφραση του Νίκου Σκουτερόπουλου και σκηνοθετική επιμέλεια της Ευρύκλειας Σωφρονιάδου.

Ο Νίκος Ξανθούλης

Ο Νίκος Ξανθούλης συνόδευσε την παράσταση με αρχαία λύρα. Η εκδήλωση «Φαίδρος», πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με την «Αθήνα 2018 - Παγκόσμια Πρωτεύουσα Βιβλίου» του Δήμου Αθηναίων, μέγας δωρητής της οποίας είναι το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος.

Οι προτάσεις των φοιτητών

Η αυλαία έπεσε με τη δημόσια παρουσίαση των προτάσεων για μια δημιουργική και ευφάνταστη ανάπλαση της πλατείας Βικτωρίας Αθηνών από τις φοιτητικές ομάδες που παρακολούθησαν το τετραήμερο, εντατικό εργαστήριο αστικού σχεδιασμού εν είδει performance, όπου ο συνεκτικός λόγος για την αρχιτεκτονική της πόλης, τα σώματα που τον εξέφεραν και τα προπλάσματα (μακέτες) των σχεδιαστικών προτάσεων συμμετείχαν ισότιμα στην παρουσίαση/συζήτηση με τους προσκεκλημένους κριτές (Τάσο Μπίρη, Στυλιανή Δαούτη, Γιώργο Μητρούλια και Μιχάλη Ραυτόπουλο).

Ογδόντα φοιτήτριες και φοιτητές από διαφορετικά ακαδημαϊκά πεδία από όλη την ελληνική επικράτεια, διατύπωσαν οκτώ σχεδιαστικές προτάσεις, καθεμιά μέσω της ιδιαίτερης οπτικής ενός καθορισμένου θεματικού άξονα επί της σχέσης σώματος-τέχνης.

Το σύνολο των προτάσεων αρθρώθηκε σε ένα ενιαίο σύνολο κατ’ αναλογία με το διανοητικό «παιχνίδι» Cadavre Exquis των σουρεαλιστών. Το τελικό αποτέλεσμα του ενιαίου μοντάζ των οκτώ τμημάτων του προπλάσματος της πλατείας Βικτωρίας επιφύλασσε ευχάριστες ανατροπές αλλά και απροσδόκητες συμπτώσεις.

Την επιστημονική επιμέλεια του συμποσίου/εργαστηρίου είχαν οι: Γιώργος Ξηροπαΐδης, Κώστας Παπαχριστόπουλος, Παναγιώτης Πάγκαλος, Σταύρος Αλιφραγκής, Νεφέλη Κυρκίτσου, Ανδρέας Λάζαρης.

Στο συμπόσιο/εργαστήριο συμμετείχαν με διδασκαλία οι: Σταύρος Αλιφραγκής, Νεφέλη Κυρκίτσου, Ανδρέας Λάζαρης, Αφροδίτη Μαραγκού, Σάρρα Μάτσα, Ρενάτα Μεθενίτη, Παναγιώτης Πάγκαλος, Κώστας Παπαχριστόπουλος, Βασιλική Ροδίτη και Ιωάννης Τσούμας.

Η οργανωτική ομάδα του συμποσίου/εργαστηρίου αποτελείται από τους: Σάρρα Μάτσα, Χρύσα Βουδούρη, Ιάσονας Βωβός, Μαρίνα Καρύγιαννη, Νεφέλη Εκάτη Κατσαρού, Βίβιαν Κούκουλη, Τζίμης Χύτας.

Επιλογή πρόσθετων φωτογραφιών από τις φωτογραφίσεις των συνεργατών του Citylab

ΜΙΑ ΕΛΠΙΔΟΦΟΡΑ ΣΥΛΛΟΓΙΚΗ ΕΜΠΕΙΡΙΑ

Η δημιουργική πλευρά του σουρεαλισμού

του Τάσου Μπίρη

Το απόγευμα (μέχρι και το βράδυ) της 6-10-2018, είχα την ευχαρίστηση να παρευρεθώ, ως προσκεκλημένο εξωτερικό μέλος κριτικής επιτροπής, στην παρουσίαση των συνθετικών θεμάτων σπουδαστριών και σπουδαστών που συμμετείχαν στο εργαστήριο του «City-Lab 2018». Γενικός τίτλος της άσκησης ήταν: «Το Εξαίσιο Σώμα». Δηλαδή μια ηθελημένη μετάλλαξη του Σουρεαλιστικού νοηματικού γρίφου «Εξαίσιο Πτώμα»!

Εμπνευστές του εργαστηρίου ήταν οι αεικίνητοι Παναγιώτης Πάγκαλος και Σταύρος Αλιφραγκής, πλαισιωμένοι από τους συνεργάτες τους και συμπαραστάτες των σπουδαστικών ομάδων.

Ως τόπος χωροθέτησης της πειραματικής αστικής παρέμβασης είχε ορισθεί η γνωστή «Πλατεία Βικτωρίας».

Αντιστοίχως, η πρόταση κάθε μιας από τις 8 σπουδαστικές ομάδες αναπτύχθηκε επάνω σε ένα (διαφορετικό για την κάθε μία) νοηματικό άξονα, κατά σειρά ως εξής:

Ομάδα 1/ «Κέλυφος».

‘’ 2/ «Ίχνος και Μνήμη».

‘’ 3/ «Εξουσία».

‘’ 4/ «Φυλακή»

‘’ 5/ «Μηχανή».

‘’ 6/ «Επιθυμία».

‘’ 7/ «Νεοτερικότητα».

‘’ 8/ «Ταυτότητα».

Κάθε σπουδαστική πρόταση αξιοποιούσε τον συνολικό διαθέσιμο χώρο της Πλατείας. Εντούτοις, εκτός από την αυτόνομη παρουσίαση καθεμιάς τους σε σχέδια, σκίτσα και μακέτα εργασίας, έχει νομίζω ιδιαίτερη σημασία και η εξής ανεξάρτητη εικόνα που –προσέξτε– συνόδευε την όλη διαδικασία, σταθερά αναρτημένη στην οθόνη προβολής. Ήταν η παράδοξη εικόνα όλων μαζί των προτάσεων ενσωματωμένων σε μια, μεγαλύτερης κλίμακας, συνολική χωρική αναπαράσταση της Πλατείας Βικτωρίας χωρισμένης σε κάνναβο ομοίων ισομεγεθών θέσεων. Σε αυτή την μεγάλη μακέτα παρουσιάζονταν όλες μαζί (τοποθετημένες κατά σειρά από το 1 έως το 8) οι μακέτες εργασίας των σπουδαστικών προτάσεων.

Εικόνα 1: Η παράδοξη εικόνα:

Οι (μικρές) «Πλατείες Βικτωρίας» συγκεντρωμένες μέσα στην (μεγάλη) «Πλατεία Βικτωρίας». (Κοινή μακέτα εργασίας των σπουδαστικών ομάδων του εργαστηρίου).

Αυτή η ηθελημένη φανταστική διάταξη, αλλά και η προσπάθεια ερμηνείας του νοήματός της, ήταν η αιτία να ηχήσει –ήδη από την πρώτη στιγμή– στο μυαλό μου ένα προειδοποιητικό «καμπανάκι». Το αισθάνθηκα ως εισαγωγικό σημάδι, ότι έβλεπα μπροστά στα μάτια μου κάτι ιδιαίτερο. Πιο συγκεκριμένα, ένα συμβολισμό της γενικευμένης αποσπασματικότητας και απίστευτα πολλαπλής ερμηνείας και αμφισημίας, (δηλαδή του απόλυτου σουρεαλισμού) που επικρατεί πια στην παρούσα περίοδο όσον αφορά στην αντίληψη μας για τα φαινόμενα και τα πράγματα, αρχιτεκτονικά και όχι μόνο.

Τα οποία, παρότι ως μεμονωμένα στοιχεία της πραγματικότητας ενδεχομένως συνθέτουν το καθένα μια ουσιώδη αλήθεια, εντούτοις θεωρημένα ως Όλο παρουσιάζονται εξαιρετικά ασύμβατα, ασύνδετα, αποδομημένα μεταξύ τους. Θυμίζουν ακριβώς το παιχνίδι των Σουρεαλιστών της περιόδου λίγο πριν την δεκαετία του ‘30, όπου καθένας και καθεμιά τους κατέγραφαν σε ένα χαρτί την προσωπική τους ερμηνεία για ένα όνειρό τους, αλλά δεν απεκάλυπταν, τόσο το όνειρο, όσο και την ερμηνεία αυτή στους υπόλοιπους. Το παιχνίδι έκλεινε μετά την (προαποφασισμένη) παρέλευση αρκετού χρόνου, όταν κάποια στιγμή συγκολλούσαν τις διαφορετικές προσωπικές καταγραφές τους. Και έτσι προέκυπτε ένα τεθλασμένο πολύπτυχο, το οποίο εν τέλει άνοιγαν ομαδικά προκειμένου αυτές να φανούν όλες μαζί ως ενιαία ροή, με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί ένα νέο συλλογικό νοηματικό υβρίδιο που ζητούσε και αυτό την δική του (σουρεαλιστική) ερμηνεία.

Εικόνα 2: «Ceci, n’ est pas une pipe», Rene Magritte,

(εμβληματικός σουρεαλιστής ζωγράφος).

Τον γενικευμένο σουρεαλισμό –ως αμφίσημη συνθήκη– της σύγχρονης πραγματικότητας, πιστεύω λοιπόν ότι με ευφυείς χειρισμούς, με γόνιμη θετική αλλά και κριτική διάθεση, επιχειρούσε να καταδείξει η συγκεκριμένη εικόνα…..

Αυτή ήταν και το συμβολικό σημάδι που παρέπεμπε, μέσω της σπουδαστικής συνθετικής άσκησης, στο κεντρικό παιδευτικό αλλά και φιλοσοφικό νόημα όλης μαζί της φετινής (και όχι μόνο) εκδήλωσης του «City-Lab».

Εννοώ εδώ την ιδεολογική θέση των οργανωτών του για την πολλαπλή (πραγματική, αλλά και υπερβατική) θεώρηση και ερμηνεία των φαινομένων και των πραγμάτων πολύ πέραν της αρχιτεκτονικής, που ορθά απασχόλησε (θετικά, αλλά και με προβληματισμό) το κοινό και τις σπουδαστικές ομάδες. Πολλαπλή θεώρηση και ερμηνεία που –σε σύγκριση με παλαιότερες περιόδους, όπως αυτή που εβίωσα ο ίδιος στα σπουδαστικά μου χρόνια– πιστεύω ότι έχει σταδιακά διευρύνει, ανανεώσει αλλά και περιπλέξει την σύγχρονη δημιουργική σκέψη και πράξη, καθώς και τις ανθρώπινες σχέσεις και συμπεριφορές.

Και τούτο γιατί ειδικά στην σημερινή περίοδο υπερβολικής έξαρσης της διαφορετικότητας (και επομένως της ατομικότητας) του καθενός στην σχέση του με τον κάθε άλλον, γεννιέται πια ένας φαντασιακός, αποδομημένος «μετα-κόσμος», σχεδόν απόλυτης ασυνεννοησίας και –εξ’ αυτού του λόγου– μιας «απαθούς-άγονης αναρχίας».

Και όμως, σε αυτή την συνθετική άσκηση (ταυτοχρόνως και ζωντανό συλλογικό δρώμενο) οι σπουδαστές και οι σπουδάστριες της αρχιτεκτονικής αποκάλυψαν σε εμάς κάτι πολύ θετικό: Ότι το αντίρροπο δίπολο του «πραγματικού» και του «υπερβατικού» μπορεί, κάτω από προϋποθέσεις, να συγκροτηθεί ως γενεσιουργός σύνθεση αντιθέσεων.

Και τούτο γιατί μπόρεσαν, ταυτοχρόνως με τα σύγχρονα εκφραστικά μέσα, να αξιοποιήσουν:

-Την πρωτογενή (αλλά σήμερα υποτιμημένη) βούληση, επιθυμία και χαρά για δημιουργία, άμεσα εκφρασμένη επί τόπου του έργου μέσω της χειροποίητης σωματικής πράξης (Σχεδιάζω, Κόβω, Κολλάω, Ξεκολλάω, Βλέπω, Αγγίζω, Μετράω, Διορθώνω μετά σκέψεως).

-Τις (επίσης υποτιμημένες) αρχέγονες, κοινές, διαρκείς δημιουργικές αξίες (τα αρχέτυπα) αυτής της σωματικής –δηλαδή ερωτικής– σκέψης και πράξης, γνωστές και προσιτές σε κάθε άνθρωπο παντού και πάντα. Όπου η συμμετοχή του «άλλου», η συνεννόηση και σύμπραξη μαζί του, αποτελούν εκ φύσεως διαρκώς γνωστή (αλλά σήμερα σχολάζουσα) διαδικασία. Κατά την οποία αμφότεροι όχι μόνο διατηρούν, αλλά και καλλιεργούν την προσωπικότητά τους.

Εικόνα 3 (α, β, γ): Η αρχιτεκτονική δημιουργία

ως ζωντανό συλλογικό συμμετοχικό δρώμενο

– γιορτή στην ΑΣΚΤ.

Εικόνα 3 (δ): Μια –διαφορετική ως προς τον συγχρονισμό

και την πειθαρχία της– συλλογική κατασκευή σπιτιού

σε κοινότητα των Amish στην Αμερική.

-Την αρχέγονη λειτουργία της δημιουργικής σκέψης (όπως ήδη αναφέρθηκε), ως φυσικού συμπαραστάτη της δημιουργικής πράξης.

-Την ταυτόχρονη λειτουργία της πραγματιστικής και της υπερβατικής πλευράς της ανθρώπινης υπόστασης. Αυτής που γεννά το «νέο» από το «παλαιό», με στήριξη στο «διαρκές», θεωρημένο ως ενωτική και όχι διαχωριστική αξία.

Τα έχω ξαναδεί όλα αυτά να επιβεβαιώνονται, παρότι ο χρόνος περνά και τα πράγματα (φαίνεται να;) αλλάζουν, τόσο καιρό που συμμετέχω στον χώρο της διδασκαλίας αλλά και πέραν αυτού.

Έτσι και την προπερασμένη Κυριακή παρατήρησα (ευτυχής) και πάλι νέους δημιουργούς (γυναίκες και άντρες) να θέλουν, να πιστεύουν, να σκέφτονται, να φαντάζονται, να γνωρίζουν, να πράττουν, να αμφιβάλλουν, να συνεννοούνται, να διαφωνούν ως άτομα και ομάδες, ως ολοζώντανες σωματικές και πνευματικές οντότητες (πολύ νέες και ταυτοχρόνως εξαιρετικά «αρχαϊκές», θεωρημένες με την πολύ καλή έννοια !!).

Γι’ αυτό και ως κριτική επιτροπή (και παρά τις μικρές ή μεγάλες ηλικιακές διαφορές μας με τις σπουδάστριες και τους σπουδαστές) μπορέσαμε εν τέλει να συνεννοηθούμε και να συζητήσουμε μαζί τους και μεταξύ μας.

Επιμύθιο:

Ο χώρος δεν μου επιτρέπει να επεκταθώ σε συνολική περιγραφή αυτής της ομαδικής συζήτησης, παρά μόνο να κλείσω με ένα χαρακτηριστικό θέμα που επιχείρησα να θέσω ως παράδειγμα για προβληματισμό προς τις σπουδαστικές ομάδες αλλά και στο ακροατήριο. Θέμα, στο οποίο είδα με χαρά να αποδίδεται, τόσο από τις πρώτες όσο και από το δεύτερο, θετική ανταπόκριση και όχι στείρα άρνηση ή αδιαφορία.

Συγκεκριμένα, αντέτεινα προς την ομάδα που κινήθηκε με την ριζοσπαστική πρότασή της στον άξονα 3/«Εξουσία» (και της οποίας η αρχιτεκτονική παρουσιάστηκε ως μη-εξουσιαστική) την εξής σκέψη:

Ότι η σύνθεσή της, θεωρημένη ως συλλογική εξιδανικευμένη επιθυμία των μελών της ομάδας και ταυτοχρόνως ως προσωπικός τρόπος αυτογνωσίας καθενός και καθεμιάς τους, μπορεί πράγματι να έχει ισχυρό διδακτικό αντι-εξουσιαστικό νόημα.

Όταν όμως (και εάν) η ιδέα υλοποιηθεί ως πραγματικός δημόσιος αρχιτεκτονικός χώρος, τότε νομοτελειακά θα ασκείται πλέον μέσω αυτού κάποια μορφή εξουσίας προερχόμενη από την αρχιτεκτονική ομάδα με αποδέκτη της τον πολίτη και χρήστη. Καθώς ο αρχιτεκτονικός χώρος (λίγο ή πολύ, έτσι ή αλλιώς) τον καθοδηγεί ήπια έως και βίαια, όσον αφορά στον τρόπο χρήσης και κτήσης αυτού του χώρου.

Και ότι η αναλογία αυτού του «λίγο ή πολύ» όπως και του «έτσι ή αλλιώς» της (αναπόφευκτης) εξουσιαστικής επίδρασης του πραγματικού αρχιτεκτονικού χώρου ορίζει την ζητούμενη (από την πλευρά του συνθέτη αρχιτέκτονα) σχέση των αντιθέτων. Δηλαδή την διαρκώς παρακινδυνευμένη ισορροπία του ανάμεσα σε πραγματικά (και όχι θεωρητικά, δηλαδή εξιδανικευμένα) αντίρροπα ζεύγη.

Εικόνα 4: Το αντι-αυταρχικό παράδειγμα του αρχετυπικού αρχιτεκτονικού χώρου και η ελεύθερη ερμηνεία και χρήση του από τον άνθρωπο όπου γης. (εικόνα από το εξώφυλλο του βιβλίου «Γραπτά Αρχιτεκτονικής», του Δημήτρη Φατούρου).