ΔΙΟΧΑΝΤΗ: 

«ΑΡΧΕΙΟΘΕΤΩΝΤΑΣ…» 

ΕΡΓΑ ΦΙΛΩΝ ΠΟΥ ΧΑΘΗΚΑΝ 

ΣΤΟ ΙΣΕΤ

Μνήμες και εικόνες από μια άλλη εποχή 

με τον εικαστικό Γιάννη Μίχα 

Διοχάντη, Γιάννης Μίχας

Σχεδόν 40 χρόνια πίσω με γύρισε το email που έλαβα από την Διοχάντη, την καταξιωμένη και αγαπητή εικαστικό, που αναφερόταν στην έκθεση που προετοίμασε στο ΙΣΕΤ (Ινστιτούτο Σύγχρονης Ελληνικής Τέχνης) με τίτλο «αρχειοθετώντας…». Είναι πραγματικά συγκινητικό όταν κάποιοι άνθρωποι σκύβουν με ευαισθησία πάνω στο έργο συναδέλφων τους που αποχωρούν από την ζωή, ειδικά όταν αυτό γίνεται μεταξύ εικαστικών, ενώ θα περίμενε κανείς να λειτουργούν ανταγωνιστικά. 

Η Διοχάντη με σεβασμό και αγάπη επιμελήθηκε τα αρχεία των 6 εικαστικών φίλων, με στόχο να μην χαθεί η προσφορά τους στην σύγχρονη τέχνη. Ανάμεσα στους 6 εικαστικούς που θα παρουσιάσω στην συνέχεια είναι και το όνομα του Γιάννη Μίχα, αγαπητού φίλου που έφυγε από την ζωή το 2008 από την ανίατη ασθένεια. 

Ανέσυρα στην μνήμη μου και από το φωτογραφικό μου αρχείο, εικόνες και εμπειρίες μιας  γοητευτικής εποχής με τον Γιάννη Μίχα.   Εργαζόμενος τότε  στα τέλη της δεκαετίας το ΄70 ως νέος αρχιτέκτων στο γραφείο του Μάνου Περράκη, μας επισκεπτόταν σχεδόν καθημερινά με μια διονυσιακή διάθεση, μας μιλούσε για την δουλειά του, τα σχέδιά του και πάντα είχε να μας πει με τον δικό του χαρακτηριστικό τρόπο το νέο ανέκδοτο της ημέρας. 

Γιάννης Μίχας, Από την σειρά έργων της ενότητας Σύνθεση

Ο Γιάννης Μίχας, γιός ξυλουργού, με επιρροές από τον Κονστρουκτιβισμό και το πνεύμα του Bauhaus εργαζόταν εκείνη την εποχή με επιμονή πάνω στις γεωμετρικές χαράξεις σε επίπεδες και ανάγλυφες επιφάνειες. Τα έργα του είχαν μια αρχιτεκτονική διάσταση και πέρα από τις εκθέσεις, κοσμούσαν ιδιωτικά και δημόσια κτίρια. 

Γιάννης Μίχας, από την Συλλογή του Μάνου Περράκη

Τον Γιάννη τον παντρέψαμε μαζί με τον Μάνο Περράκη δύο φορές με την ίδια γυναίκα, την Καίτη και από τις ωραιότερες στιγμές που ζήσαμε μαζί του ήταν το ταξίδι μας στην Σίφνο το καλοκαίρι του 1981, μένοντας στο φιλόξενο σπίτι του, από όπου είναι οι εικόνες χαλάρωσης και ανεμελιάς που ακολουθούν, περιπλανώμενοι στο νησί.

Από αριστερά Μάνος Περράκης, Μυρτώ Περράκη στο πεζούλι, Λούσυ Τριανταφύλλου, ???, Γιάννης Μίχας, Ιούνιος 1981 

Από αριστερά Λούσυ Τριανταφύλλου, Γιάννης Μίχας, Μάνος και Μυρτώ Περράκη, Ιούνιος 1981

Από αριστερά Γιώργος Τριανταφύλλου, Μυρτώ Περράκη σε εναγκαλισμό, Γιάννης Μίχας, Λούσυ Τριανταφύλλου στο πεζούλι.

Μυρτώ και Μάνος Περράκης , Γιάννης Μίχας 

Γιάννης Μίχας, Μάνος Περράκης 

Γιάννης Μίχας, Μάνος και Μυρτώ Περράκη 

Οι μνήμες αυτές, μαζί με τόσες άλλες με τον Γιάννη και την Καίτη και η σπάνια πρωτοβουλία της Διοχάντη, να ταξινομήσει το αρχείο του, ήταν η αφορμή να επισκεφτώ την έκθεση στο ΙΣΕΤ όπου συνεχίζεται το σημαντικό έργο της συλλογής αρχειακού υλικού και να ξεναγηθώ με από την Διοχάντη.

Μου μίλησε για το πως μετά τον θάνατο της φίλης της γλύπτριας Σωσώς Χουτοπούλου – Κονταράτου αποφάσισε να διασώσει το προσωπικό της αρχείο όταν βρέθηκε στο εργαστήριό της ανάμεσα στα χιλιάδες χαρτάκια, φακέλους, αφίσες, καταλόγους, φωτογραφίες, αρνητικά, έργα, σχέδια και τόσα άλλα. 

Και πώς παράλληλα με την καλλιτεχνική της δραστηριότητα ασχολήθηκε με την ταξινόμηση σαν ένα λεπτομερές ημερολόγιο της δουλειάς κάθε καλλιτέχνη. Τακτοποίησε το υλικό αυτό κατά χρονολογική σειρά σε λευκά και μαύρα ντοσιέ και τα τοποθέτησε σε μια βιβλιοθήκη που από το εργαστήριό της μετέφερε στο ΙΣΕΤ.

Στο εκθεσιακό χώρο η πρώτη ενότητα αφορά την γλύπτρια Σωσώ Χουτοπούλου – Κονταράτου, που σπούδασε στην Α.Σ.Κ.Τ. στην ακαδημία Henri Paquet και στην École des Métiers d΄Αrt της Γενεύης. Έζησε και εργάστηκε στην Νέα Υόρκη ( 1964-1966). Πέρα από την γλυπτική ασχολήθηκε με επιτοίχιες τρισδιάστατες συνθέσεις και τέλος συνεργάστηκε με την χρυσοθήκη Ζολώτα.

Ενδιαφέρον έχουν η προτομή της που φιλοτέχνησε η ίδια μαζί με ένα μικρό γλυπτό από μεταλλικά ελάσματα.

Σωσώ Χουτοπούλου – Κονταράτου, προσωπογραφία

Σωσώ Χουτοπούλου – Κονταράτου, γλυπτό με μεταλλικά ελάσματα

Στην επόμενη ενότητα προβάλλεται η Ειρήνη Απέργη που κατά την διάρκεια των σπουδών της απέσπασε βραβεία για το ημίγυμνο και γυμνό σχέδιο (1946-1948). Καθοριστική τομή στο έργο της αποτέλεσαν οι «Ρωγμές», έργα με εξπρεσιονιστικό χαρακτήρα και έντονες πτυχώσεις: ελεύθερες φόρμες δουλεμένες με γάζες, υφάσματα, χρώματα, ακρυλικά, κολλά και ξύλο. 

Ο Αχιλλέας Απέργης σπούδασε γλυπτική στην ΑΣΚΤ με σημαντικούς δασκάλους, τον Θωμά Θωμόπουλο, τον Κώστα Δημητριάδη και τον Μιχαήλ Τόμπρο. Αν και τα πρώτα χρόνια πραγματοποίησε σειρά ανδριάντων και μνημείων από το 1955 στρέφεται σε αφηρημένες μορφές επιλέγοντας το μέταλλο ως βασικό υλικό. Χαρακτηριστικά ήταν τα έργα του που ήταν κατασκευασμένα από συγκολλημένες μεταλλικές βέργες που σχηματίζουν αδρές επιφάνειες στον χώρο.

Το μοτίβο της Σκάλας κυριαρχεί κατά την τελευταία περίοδο της δουλειά του με κορυφαίο έργο το εμβληματικό γλυπτό από χάλυβα στο Παλαιό Φάληρο. Η Διοχάντη ήταν παρούσα στην διαδικασία εγκατάστασης και τα εγκαίνια του έργου και τα κατέγραψε με την κινηματογραφική της μηχανή των 8mm. Το φιλμ αυτό παρουσιάζεται ψηφιοποιημένο στην ενότητα αυτή από όπου και οι φωτογραφίες που ακολουθούν: 

Διοχάντη, κινηματογραφική καταγραφή από την εγκατάσταση του Γλυπτού του Απέργη στο Φάληρο. 

Διοχάντη, κινηματογραφική καταγραφή από την εγκατάσταση του Γλυπτού του Απέργη στο Φάληρο. 

Διοχάντη, κινηματογραφική καταγραφή από την εγκατάσταση του Γλυπτού του Απέργη στο Φάληρο. Χρωματικοί πειραματισμοί.

Παράλληλα ολόκληρο το αρχείο του Αχιλλέα Απέργη που βρίσκεται στα ντοσιέ ψηφιοποιήθηκε και προβάλλεται στην έκθεση.

Η Ιωάννα Σπητέρη–Βεροπούλου καταγόταν από την Σμύρνη Το 1941 παντρεύτηκε τον τεχνοκριτικό Τώνη Σπητέρη. Σπούδασε νομικές επιστήμες στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και γλυπτική στην ΑΣΚΤ της Αθήνας (1947-1952), ως μαθήτρια του εξέχοντος γλύπτη Μιχαήλ Τόμπρου. Μεταξύ 1958-1963 διέμεινε στη Βενετία και τα επόμενα δεκατρία χρόνια στο Παρίσι. Από το 1976 έζησε και εργάστηκε στην Αθήνα στο κτίριο του Προβελέγγιου στην οδό Κυκλάδων και το Παρίσι. Παρουσίασε έργα της για πρώτη φορά σε ατομική έκθεση το 1960 και ακολούθησαν πολλές ακόμη στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Συμμετείχε σε εκθέσεις, όπως Greek Artists (Nέα Υόρκη, 1958), το Salon des Realites Nouvelles (1963, 1965) και η 8η Βiennale του Sao Paolo (1963). Το αρχείο της, μαζί με αυτό του άνδρα της, βρίσκεται στο Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών στη Θεσσαλονίκη. Κατατάσσεται στους εξπρεσσιονιστές καλλιτέχνες, με εμφανείς επιρροές, στα πρώιμα έργα της, από τον κυβισμό. Τα έργα της ήταν συχνά μνημειακά και βρίσκονται σε δημόσιους χώρους στην Ελλάδα και στην Γαλλία.

Ιωάννα Σπητέρη–Βεροπούλου 

Ιωάννα Σπητέρη–Βεροπούλου 

Τα αρχεία της Ιωάννας Σπητέρη-Βεροπούλου βρίσκονται στο Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών Α.Π.Θ.

Ο Γιάννης Μίχας σπούδασε ζωγραφική στην Αθήνα στο εργαστήριο του Κώστα Ηλιάδη και στο Παρίσι στην École des Métiers d΄Αrt, όπου ασχολήθηκε παράλληλα και με την αρχιτεκτονική εσωτερικών χώρων. Βαθιά επηρεασμένος από τον κονστρουκτιβισμό και το Bauhaus τα έργα του χαρακτηρίζονται από μια εμμονή στις γεωμετρικές αρμονικές χαράξεις δουλεύοντας με υλικά το ξύλο, τον μπρούντζο και το αλουμίνιο.` 

Κατάλογοι από τις εκθέσεις του Γιάννη Μίχα που παρουσιάζονται στην έκθεση 

Τα αρχεία του Γιάννη Μίχα βρίσκονται στο ΕΜΣΤ.

Στην τελευταία ενότητα παρουσιάζεται η Βέρα Χουτζούμη που σπούδασε φιλολογία και στην συνέχεια ζωγραφική στο Παρίσι στην Academie Julian με καθηγητή Andre Planson. Έζησε και εργάστηκε στην Νέα Υόρκη(1964-1966) και κινήθηκε στο πλαίσιο της αφαίρεσης με εμφανή ίχνη από τον ορφισμό και την λυρική αφαίρεση.

Η έκθεση θα παραμείνει ανοιχτή μέχρι 31 Δεκεμβρίου 2019

Κάντε ΚΛΙΚ στις εικόνες για μεγέθυνση 

ΥΦΑΝΣΕΙΣ 

__________________ 

SHARE ATHENS 2019 

ΣΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΜΠΕΝΑΚΗ

1.

Μία σημαντική έκθεση εγκαινιάστηκε στις 21 Νοεμβρίου 2019 στο ισόγειο του Μουσείου Μπενάκη στην Πειραιώς. Πραγματοποιήθηκε μέσα από την συνεργασία του Μουσείου με την Alpha Bank, την επιμελήθηκαν η Ειρήνη Οράτη και ο Κωνσταντίνος Παπαχρήστου και ο Σταμάτης Ζάννος είχε την ευθύνη για τον αρχιτεκτονικό Σχεδιασμό και τις Γραφιστικές εφαρμογές. Μία έκθεση που αποκαλύπτει μία πολύ σημαντική, όψη της ελληνικής χειροτεχνικής παραγωγής σχεδόν άγνωστη ως τώρα, που αναπτύχθηκε στις δεκαετίες 1960-1980.

Η έκθεση παρουσιάζει χειροποίητες ταπισερί, δίπλα στα αντίστοιχα ζωγραφικά έργα από τα οποία προήλθαν. 

Νίκος Χατζηκυριάκος – Γκίκας, Γλέντι στην Ακρογιαλιά ΙΙ 1970-1979 

Ταπισερί Μουσείο Μπενάκη Πινακοθήκη Γκίκα 

Νίκος Χατζηκυριάκος – Γκίκας: «Γλέντι στο ακρογιάλι», 1931. Λάδι σε μουσαμά 65,5 x 92 εκ. Εθνική Πινακοθήκη – Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτσου. 

Η τεχνική των ταπισερί αναβιώνει στην Γαλλία με πρωτοπόρο τον καλλιτέχνη Ζαν Λυρσά (1982-1966) που δραστηριοποιείται με επιτυχία την περίοδο του μεσοπολέμου. Στην Ελλάδα η δημιουργία ταπισερί εντάχθηκε ως παρακλάδι του Τμήματος Οικοτεχνίας της Βασιλικής Πρόνοιας που έστειλε με υποτροφία τον ζωγράφο Γιάννη Φαϊτάκη (1926-2012) να μετεκπαιδευτεί στην École Nationale d’Art décoratif d’Aubusson (1960-1962) στην Γαλλία.

Γιάννης Φαϊτάκης (1926-2012), από το αφιέρωμα της ΕΡΤ 

Ο Φαϊτάκης επέστρεψε στην Ελλάδα ορίστηκε διευθυντής και δημιούργησε τα πρώτα εργαστήρια με μαθήματα εξειδίκευσης στην ύφανση των ταπισερί. Τόλμησε τότε να μεταφέρει σε ταπισερί ζωγραφικά έργα των Γιάννη Μόραλη, Γιάννη Τσαρούχη, Νίκου Χατζηκυριάκου-Γκίκα, Σπύρου Βασιλείου, Νίκου Νικολάου, Γιάννη Σπυρόπουλου καθώς και δικά του. Τα αποτελέσματα της πρώτης προσπάθειας παρουσιάστηκαν στο Hilton, τον Δεκέμβριο του 1965. 

Γιάννης Μόραλης, Βυθισμένη Πολιτεία (1965), Ταπισερί. 

Νίκος Νικολάου, Ύδρα Β, δεκαετία 1980 

Γιάννης Φαϊτάκης, Αγάλματα και πέτρες, (1966), Ταπισερί, 

Γιάννης Φαϊτάκης, Φυλλώματα, (1965), Ταπισερί 

Γιάννης Μόραλης, Τοπίο, 1961, Ταπισερί. 

Οι ταπισερί υφαίνονταν σε οριζόντιο αργαλειό από 2 ή 3 τεχνίτριες ταυτόχρονα και χρειάζονταν περίπου έναν χρόνο για την εκτέλεσή τους. Είναι πραγματικά αξιοθαύμαστος ο μόχθος, η υπομονή και η καλλιτεχνική ευαισθησία που διέθεταν οι εξειδικευμένες αυτές υφάντρες που επέλεγε ο Φαϊτάκης από όλη την Ελλάδα. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι σε αντίθεση με τις τυπικές υφάνσεις στον αργαλειό με τα επαναλαμβανόμενα γεωμετρικά μοτίβα, εδώ η σημαντική ικανότητα αυτών των γυνακών είναι η εξαιρετική απόδοση ελεύθερων εικαστικών σχημάτων με ντεγκραντέ χρωματικές διαβαθμίσεις. 

Κώστας Κουλεντιανός, Ρυθμός ΙΙΙ, 1972, Υφαντό, Ιδιωτική συλλογή 

Το 1973 και το 1974 η γκαλερί «Νέες Μορφές» σε συνεργασία με το ταπητουργικό εργαστήριο «Τάπης» δημιούργησαν χειροποίητα hand tufted χαλιά σε περιορισμένα αντίτυπα (12), πάνω σε έργα καλλιτεχνών, όπως των: Ηλία Δεκουλάκου, Χρίστου Καρά, Δημήτρη Μυταρά, Χρόνη Μπότσογλου, Πάρι Πρέκα, Γιώργου Βακαλό, Βάσως Κατράκη, μεταφέροντας πάλι σε ύφανση υπάρχοντα ζωγραφικά ή χαρακτικά τους έργα. 

Έργα της έκθεσης προέρχονται από το Succession Mario Prassinos στο Παρίσι. 

Μάριος Πράσινος: «Les fiancés turcs», 1970 Ταπισερί 183 x 248 εκ. © Succession Mario Prassinos, ADAGP 2019. Συλλογή Μουσείου Dom Robert και της ταπισερί του 20ου αιώνα, Sorèze, Γαλλία. 

Μάριος Πράσινος: «Les fiancés turcs», 10 Σεπτεμβρίου 1970 Γκουάς 72 x 102 εκ. © Succession Mario Prassinos, ADAGP Paris 2019 Συλλογή Catherine Prassinos. 

Η Νίκη Καναγκίνη υφαίνει η ίδια στην Αγγλία σε περίοδο πειραματισμών δικές της συνθέσεις στο διάστημα 1965-1968, ενώ σημαντικές υπήρξαν οι μεγάλες υφασμένες διακοσμητικές επιφάνειες του Μιχάλη Κατζουράκη για υπερωκεάνια στη δεκαετία του 1970.

Νίκη Καναγκίνη, Χωρίς τίτλο, 1965-68, Ταπισερί σε τελάρο, Συλλογή της οικογένειας Καναγκίνη.

Αλέκος Φασιανός, Un ami avec des ailes, 1970, εκτύπωση σε ύφασμα 

‘Οπυ Ζούνη Παραλλαγή 1, 1980 Συλλογή Αλέξανδρου Ζούνη 

Υπάρχουν επίσης έργα νεότερων δημιουργών, κυρίως γυναικών, που χρησιμοποιούν τις τεχνικές της ύφανσης και κάθε μορφής νήματα προκειμένου να δημιουργήσουν έργα περίοπτα, τριών διαστάσεων, όπου το ζητούμενο είναι η εκφραστική αναζήτηση των τάσεων της Fiber Art, κυρίως μέσα από την ανάδειξη του πρωτογενούς υλικού και της παραδοσιακής ύφανσης (Ισμήνη Σαμανίδου, Άρτεμις Αλκαλάη, Ζωή Γαϊτανίδου, Μανώλης Ζαχαριουδάκης, Δάφνη Μπαρμπα- γεωργοπούλου, Βάσια Βανέζη).

Άρτεμις Αλκαλάη, Graffiti (2006) 

Αρχείο αυτών των ταπισερί υπάρχει σήμερα στο Εθνικό Κέντρο Κοινωνικής Αλληλεγγύης, από το οποίο προέρχονται έντεκα από τις ταπισερί της έκθεσης. 

Η έκθεση ολοκληρώνεται με ένα εμβληματικό έργο του Νίκου Αλεξίου. 

Νίκος Αλεξίου, Το πλέγμα 1999-2000, Καλάμι και σπάγκος, Συλλογή Alfa Bank

2.

SHARE ATHENS 2019 

Με αφορμή τον Νίκο Βαλσαμάκη και την ομιλία του Francisco Mangado 

του Δημήτρη Φιλιππίδη 

Μέσα στην όμορφη, πανηγυριώτικη ατμόσφαιρα στο κατάμεστο με νεανικό ακροατήριο αμφιθέατρο του Μουσείου Μπενάκη κυλούσε ομαλά και προβλέψιμα, σε μεγάλο βαθμό, μια ακόμα ημερίδα του οργανισμού SHARE, πολύπειρου διεθνούς φορέα προβολής της αρχιτεκτονικής διαφόρων ευρωπαϊκών χωρών. Είχε προηγηθεί μια σειρά προσεκτικά επιλεγμένων ομιλητών, που έδειχναν το έργο τους, και η μέρα θα έκλεινε με τη βράβευση του καταξιωμένου Έλληνα αρχιτέκτονα Νίκου Βαλσαμάκη, και ήμασταν όλοι εκεί να τον τιμήσουμε για άλλη μια φορά.

 Νίκος Βαλσαμάκης, Ηλίας Κωνσταντόπουλος

Ο Νίκος Βαλσαμάκης στο βήμα, διατυπώνει σύντομο σχόλιο 

Ώσπου ανέβηκε στο βήμα να μιλήσει ο Βάσκος αρχιτέκτονας Francisco Mangado. Και πριν προλάβουμε να το καταλάβουμε, είχαμε μεταφερθεί σε ένα άλλο κλίμα, για να γευθούμε μια αρχιτεκτονική έξω από όσα ως εκείνη τη στιγμή βλέπαμε (και θα βλέπαμε σε συνέχεια κατόπιν). 

Ο Francisco Mangado στο βήμα 

Δεν ήταν μόνο ο αέρας της σύγχρονης αρρενωπής Ισπανικής αρχιτεκτονικής στα καλύτερά της, όπως τη γνωρίζουμε από επισκέψεις και δημοσιεύσεις, που μας κυρίευσε γεμίζοντας κυριολεκτικά την οθόνη. Ίσως περισσότερο ήταν η ίδια η γεμάτη πάθος διακήρυξη του Mangado, που απευθυνόταν απευθείας στο νεανικό ακροατήριο, προκαλώντας τους να τολμάνε, να μη φοβούνται να κάνουν λάθη, να πολεμάνε στο όνομα της αρχιτεκτονικής. 

Francisco Mangado, 

Congress Palace and Hotel in Palma de Mallorca / SPAIN; Photographs: Juan Rodríguez 

Francisco Mangado, Auditorio Municipal de Teulada 

Francisco Mangado, Spanish Pavillon Expo Zaragoza 2008, 

Αν αυτά λέγονταν από κάποιον διάσημο «θεωρητικό-κριτικό» δεν θα είχαν ποτέ τέτοια απήχηση – εδώ όμως ακούγονταν από έναν αποδεδειγμένα άξιο δημιουργό, που ενώ έδειχνε δικά του έργα δημόσιου χαρακτήρα, την ίδια στιγμή ζητούσε από όσους τον άκουγαν να συμπορευτούν μαζί του στον άξιο αγώνα. Σπάνια προσφέρονται τέτοιες ευκαιρίες για να θυμίσουν τον λόγο ύπαρξης των αρχιτεκτόνων και της αρχιτεκτονικής. 

Δ. Φιλιππίδης

Κάντε ΚΛΙΚ στις εικόνες για μεγέθυνση