ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΤΣΑΚΟΠΟΥΛΟΣ: ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΙΚΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ

κυρίαρχα ρεύματα μέσα από 18 μονογραφικά σχεδιάσματα 

(από τις εκδόσεις Καλειδοσκόπιο)

Δεν διεκδικώ τον ρόλο του κριτικού βιβλίων αρχιτεκτονικής. Απλά επιδιώκω να καταθέσω κάποιες σύντομες εκτιμήσεις και σχόλια για μία έκδοση που ήρθε στα χέρια μου και μου κίνησε το ενδιαφέρον, μια και μου έφερε στο νου μία αντίστοιχη και αυθόρμητη προσωπική έρευνα, που πραγματοποίησα την δεκαετία του ΄70. Στα φοιτητικά μου χρόνια, στην αρχή της μεταπολίτευσης, καταπιάστηκα με την διερεύνηση της αρχιτεκτονικής παιδείας και πρακτικής μέσα από μία σειρά συνεντεύξεων και συζητήσεων με καθηγητές της αρχιτεκτονικής και επώνυμους αρχιτέκτονες στην Αθήνα και την Θεσσαλονίκη. 

Κάποια στιγμή θα ανασύρω και θα παρουσιάσω αυτή την έρευνα από τα αρχεία μου, αλλά μέχρι τότε επιτρέψτε μου να επισημάνω ότι το πόνημα του Παναγιώτη Τσακόπουλου αναπαράγει με τον καλύτερο τρόπο μια ανάλογη προσέγγιση, στον βαθμό που κατάφερε να συνδεθεί φιλικά και να συζητήσει για την δουλειά τους με μία σειρά αρχιτέκτονες. Όπως επίσης κατάφερε να συνομιλήσει και να καταγράψει τις απόψεις των Δημήτρη Φατούρου, Δημήτρη Αντωνακάκη, Κώστα Φινέ, Αλέξανδρου και Χάρις Καλλιγά, Γιάννη Λιακατά και Αλέξανδρου Ρωμανού και να συντάξει 18 μονογραφικά σχεδιάσματα.

Ιωάννης Δεσποτόπουλος, ΠΚΑ Ωδείο Αθηνών (Μουσική Ακαδημία), 1960-1976

Πρόλαβε να γνωρίσει τον Σπύρο Στάϊκο στα ενενήντα πέντε του και ταυτόχρονα να αντλήσει υλικό από τα Αρχεία της Νεοελληνικής Αρχιτεκτονικής του Μουσείου Μπενάκη για τον Αντώνη Γεωργιάδη και τον Ιωάννη Δεσποτόπουλο, καθώς και από το Ιστορικό Αρχείο της Εθνικής Τράπεζας και την βιβλιοθήκη του ΤΕΕ.

Αντώνης Γεωργιάδης, Εμ. Βουρέκας, Κ.Δεκαβάλλας, Ξενοδοχείο Ναυσικά, ΑΞΕ, Αστήρ, Μικρό Καβούρι Βουλιαγμένης,

 1974-79

Βρίσκω ακόμη πολύ ευαίσθητη την επιλογή του Παναγιώτη Τσακόπουλου να αφιερώσει το βιβλίο αυτό στους «αρχιτέκτονες που αγωνίστηκαν να σχεδιάσουν και να υλοποιήσουν αυτά που οραματίστηκαν έχοντας συχνά απέναντί τους την καχυποψία και την απαξίωση. Στα ξενύχτια των αρχιτεκτονικών διαγωνισμών και των παραδόσεων, στις ώρες του χαμένου κόπου».

Η αφιέρωση αυτή είναι αποκαλυπτική και προσδιορίζει σε ένα βαθμό το πρίσμα που προσεγγίζει το θέμα του. Από την άλλη η επιλογή του σε σχέση με το layout της έκδοσης ξεκινάει με εναλλαγές μεταξύ portrait και landscape προετοιμάζει μια «τυπογραφική ανατροπή» αλλά τελικά κυριαρχεί μία ασφυκτική συμπύκνωση όπου σκίτσα, φωτογραφίες και σχέδια εμπλέκονται με τα κείμενα ή παρουσιάζονται σε πολύ μικρό μέγεθος παραπέμποντας στην λογική ενός λεξικού. Δεν λείπουν όμως και οι σελίδες με ενδιαφέρον στην σύνθεση των εικόνων.

Αφετηρία του πονήματος αποτελούν μια σειρά κειμένων που δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό Ελληνικές Κατασκευές (2003-2012) στο πλαίσιο μιας σειράς μικρών αφιερωμάτων σε Έλληνες αρχιτέκτονες. Η τελική επιλογή των 18 αρχιτεκτόνων στηρίχθηκε, όπως γράφει, κατά βάση αφ’ ενός στο ιδιόρρυθμο στίγμα της και αφ’ετέρου στην μέχρι σήμερα περιορισμένη προβολή τους στην κριτική ιστοριογραφία σε σχέση με την σημασία του έργου τους.

Τάσος & Δημήτρης Μπίρης, Δημαρχιακό Μέγαρο Θεσσαλονίκης 1987/2010 με τους Ν. Δημοπούλου, Ρ. Σαϊτη, Ν.Χριστοδουλέα, Γ. Σταθόπουλο

Εδώ τίθεται ένα θέμα μια και κάποιες από τις επιλογές του Τσακόπουλου δεν υπακούουν απόλυτα σε αυτά τα κριτήρια.

Έχει όμως ενδιαφέρον η προσπάθεια σύνδεσης των επιλεγμένων αρχιτεκτόνων μεταξύ τους με κοινά νήματα, που σχετίζονται με την εκπαίδευσή τους, τις θεωρητικές τους προσεγγίσεις και την επαγγελματική τους διαδρομή. 

Τάσος Μπίρης, Μοντέλο μεταλλασσόμενων πρωτογενών διαστάσεων στο συνθετικό μάθημα

Η απόπειρα μιας σύντομης χαρτογράφησης των σπουδών αρχιτεκτονικής στο ΕΜΠ και στην Σχολή της Θεσσαλονίκης αποτελεί επίσης ένα ενδιαφέρον τμήμα του βιβλίου.

Η τόλμη του εγχειρήματος έγκειται στην απόπειρα «Γενεαλογικών Συσχετίσεων» δηλαδή στην τοποθέτηση των 18 επιλεγμένων γραφείων στο ευρύτερο μεν πλαίσιο της ελληνικής μεταπολεμικής αρχιτεκτονικής εστιάζοντας σε τέσσερις κύκλους –τάσεις: 

Ι. την τάση του Ελληνικού φονξιοναλισμού (1955-70) που εκπροσωπείται από τους: Σπύρο Στάικο, Αντώνη Γεωργιάδη, Κωνσταντίνο Δεκαβάλλα, και Βασίλη Γρηγοριάδη,

Κωνσταντίνος Δεκαβάλλας, Κατοικία στην Εκάλη, 1973

Βασίλης Γρηγοριάδης, 1963, Ναίσκος του εφοπλιστή Στ.Νιάρχου στην Σπετσοπούλα, το πιό ολοκληρωμένο, σύμφωνα με τον Francois Loyer, εργο της μοντέρνας θρησκευτικής αρχιτεκτονικής.

ΙΙ. την Ελληνική εκδοχή του μπρουταλισμού (1960-1975) που ακμάζει σχεδόν παράλληλα με την πρώτη, όπου εντάσσονται τα γραφεία 

των Νίκου Καλογερά, Σπύρου Αμούργη και Πάνου Κουλέρμου, 

των Γιάννη Κανετάκη, Δημήτρη Κατζουράκη και Γρηγόρη Τσαμπέρη, 

των Λάζαρου Καλυβίτη και Γιώργου Λεονάρδου,

ΙΙΙ. την τάση άρνησης των φορμαλισμών (1975-σήμερα) και την αναζήτηση του αρχέτυπου και του διαχρονικού με εκπροσώπους τους 

Γιάννη Κούκη, 

Τάκη Εξαρχόπουλο, 

Μιχάλη Μανιδάκη, 

και του γραφείου των Νίκου Σκουτέλη και Φλάβιο Ζανόν, 

Γιάννης Κούκης, Ινστιτούτο Πυρηνικής Τεχνολογίας στον Δημόκριτο, 2003

Τάκης Εξαρχόπουλος, Κατοικία στην Βούλα,ΙΙΙ, 2007-2011

Μιχάλης Μανιδάκης, Κατοικία στο Πάνορμο Μυκόνου, 1993-97, με τον Χ. Χαριτάτο

ΙV. Τέλος η τέταρτη φάση χαρακτηρίζεται από τις επαναδιατυπώσεις του μοντερνιστικού συντακτικού που αφορά αρχιτέκτονες με διαφορετικά ιδιώματα όπως οι: 

Ηλίας Βενέρης, 

Γιάννης Κίζης, 

Α.Μ.Κωτσιόπουλος & συν/τες αρχ/νες, 

Ποτηρόπουλος Δ+Λ αρχιτέκτονες, 

sparch / Ρένα Σακελλαρίδου, Μόρφω Παπανικολάου, 

Ηλίας Βενέρης, Κατοικία και το γραφείο του αρχιτέκτονα στο Χαλάνδρι, 1991

Γιάννης Κίζης, Ανάπλαση κτιρίου Σπηλιοπούλιου Ιδρύματος, Σταδίου και Αμερικής, 2006

Ποτηρόπουλος Δ+Λ αρχιτέκτονες, Δημαρχείο και Κέντρο Πολιτισμού στον Γέρακα, 2000-2006

sparch / Ρένα Σακελλαρίδου, Μόρφω Παπανικολάου),  Οριζόντιο Σπίτι στην Θέρμη Θεσσαλονίκης, 2008

Σε αυτές τις τέσσερις συνιστώσες παρεισφρέει το μεταπολεμικό έργο του Ι. Δεσποτόπουλου και των αδελφών Τάσου Και Δημήτρη Μπίρη.

Ιωάννης Δεσποτόπουλος, ΠνευματικόΚέντρο Αθήνας 1959-1988

Τάσος & Δημήτρης Μπίρης, Δημαρχιακό Μέγαρο Θεσσαλονίκης 1987/2010 με τους Ν. Δημοπούλου, Ρ. Σαϊτη, Ν.Χριστοδουλέα, Γ. Σταθόπουλο

Η τεκμηρίωση του έργου των 18 επιλεγμένων στηρίχθηκε στην ελληνική και ξένη βιβλιογραφία. Παρουσιάζεται όμως και αδημοσίευτο υλικό τόσο από παλαιά όσο και από τα πιο τελευταία έργα, από τα προσωπικά αρχεία και τις συνομιλίες που ο Τσακόπουλος είχε μαζί τους καθώς και μέσα από Αρχεία που ήδη προανέφερα. Φαίνεται λοιπόν ότι το καινούργιο αυτό πόνημα-βιβλίο μας προσφέρει νέο πρωτογενές υλικό και συμβάλλει συμπληρωματικά στην υπάρχουσα βιβλιογραφία για την μεταπολεμική αρχιτεκτονική.

Είναι προφανές ότι το «όλον» προέκυψε από τις επί μέρους επιλεγμένες παρουσιάσεις που πραγματοποιήθηκαν στο περιοδικό Ελληνικές Κατασκευές. Έτσι η όλη δομή του πονήματος της έκδοσης συγκροτήθηκε πάνω στις 18 μονογραφίες και βάσει αυτών επιχειρήθηκε η συνολική αναφορά στην μεταπολεμική αρχιτεκτονική. Η όλη διαδικασία είναι κατά κάποιο τρόπο αποσπασματική και δεν φαίνεται να ισορροπεί στο βαθμό που απουσιάζουν ονόματα και γραφεία που εντάσσονται στις αναφερόμενες τάσεις ή πιθανόν και άλλες τάσεις. 

Παράλληλα στο τέλος των τόμων παρατίθενται τα βιογραφικά και η αναλυτική εργογραφία των αρχιτεκτόνων που συμμετέχουν.

το μικρό μέγεθος των εικόνων απαιτούν μεγεθυντικό φακό!

Η ένταξη αρχιτεκτονικών σχεδίων στα κείμενα

Μεγάλη αδυναμία του βιβλίου αποτελεί το μικρό μέγεθος των εικόνων (φωτογραφιών και σχεδίων) όπου σε ορισμένες σελίδες απαιτούν μεγεθυντικό φακό, καθώς και η ένταξη αρχιτεκτονικών σχεδίων μέσα στα κείμενα. Είναι κατανοητό, ότι σε ένα τόμο 700 σελίδων που φιλοδοξεί να φωτίσει την ουσία μέσα κυρίως από κείμενα, ο χώρος ίσως δεν είναι επαρκής για σχέδια και φωτογραφίες. Η εικόνα όμως είναι  1000 λέξεις και κατά συνέπεια θα έπρεπε να υπάρχει  μια πιο ισορροπημένη κατανομή του υλικού.

Παρ όλα αυτά πρόκειται για μια σημαντική και μεστή δίγλωσση έκδοση για την Ελληνική Μεταπολεμική Αρχιτεκτονική, που ο Παναγιώτης Τσακόπουλος με υπομονή και επιμονή προετοιμάζει μεθοδικά από το 2007, με πλούσια βιβλιογραφία και αναρίθμητες υποσημειώσεις. 

Οι επιλογές των εικόνων είναι  ενδεικτικές. 

Για μεγέθυνση κάντε ΚΛΙΚ πάνω τους

ΣΟΦΙΑ ΤΣΙΡΑΚΗ: ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΕΣ ΣΥΣΧΕΤΙΣΕΙΣ

«…ποιητικές απογειώσεις, 

συγκινητικές αναφορές…»

Η εξαιρετική διάλεξη της Σοφίας Τσιράκη, που πραγματοποιήθηκε την Πέμπτη 10 Απριλίου 2014, στο πλαίσιο του Κύκλου των Διαλέξεων Ελλήνων Αρχιτεκτόνων, που πραγματοποιεί το Ελληνικό Ινστιτούτο Αρχιτεκτονικής, προκάλεσε συγκίνηση και σειρά θετικών συζητήσεων και σχολίων. Είχα την τύχη να συνεχίσουμε τον σχολιασμό τρώγοντας στην συνέχεια με τον Δημήτρη Φιλιππίδη και προσεγγίζοντας το θέμα θετικά. Για άλλη μια φορά ζήτησα από τον Δημήτρη να γράψει ένα κείμενο σχετικό με όσα συζητήσαμε το οποίο παραθέτω στην συνέχεια: 

ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΕΣ ΣΥΣΧΕΤΙΣΕΙΣ 

Το 2014-14 θα μπορούσε εύκολα να ονομαστεί έτος Σοφίας Τσιράκη, τόσο ισχυρή ήταν η παρουσία της με βραβεύσεις και παρουσιάσεις και με επιστέγασμα όλων των διακρίσεων, τη διάλεξή της στις 10 Απριλίου για το έργο της, με τον παραπάνω τίτλο, στο Πνευματικό Κέντρο Δήμου Αθηναίων οργανωμένη από το ΕΙΑ. 

Ακόμα κι αν ήταν αυτή η τελευταία εκδήλωση το μοναδικό τεκμήριο της δράσης της Τσιράκη, και πάλι θα αρκούσε για να της αναγνωριστούν όλα τα προτερήματα κι οι αρετές της που φάνηκαν εκείνο το βράδυ. Η ομιλία της απέδειξε δύο κυρίως πράγματα: ότι κατέχει την τέχνη του λόγου που υποστηρίζεται από στέρεα επιχειρηματολογία κι ότι είναι προικισμένη συνθέτης. 

Η καθαρότητα της σκέψης της, συνδυασμένη με τις απόλυτα ελεγχόμενες ποιητικές «απογειώσεις», οι συγκινητικές –αλλά και τόσο προσγειωμένες– αναφορές της στον σύντροφο της ζωής της, τον Τάσο Μπίρη, και στους τρόπους που αυτός την επηρέασε, 

και η ακριβοδίκαιη εξισορρόπησή της ανάμεσα σε διδασκαλία και πρακτική, στην αλληλουχία μεταξύ συλλογικότητας κι ατομικότητας στην αρχιτεκτονική δημιουργία, στον ηρωισμό που ενέχει κάθε πράξη αναζήτησης κι εξερεύνησης της μορφής – αποτέλεσαν ένα αρραγές σύνολο συλλογιστικής που μεταφέρεται στην πράξη χωρίς να παρεκκλίνει από την πειθάρχηση σε προδιαγραμμένες αρχές. 

Το καθαυτό έργο της Τσιράκη, άλλωστε, ακόμα κι αν παρουσιαζόταν «βουβό» χωρίς λεκτική υποστήριξη, ακόμα κι αν απογυμνωνόταν από την τόσο άρτια παρουσίαση με την κατά διαστήματα βοήθεια βίντεο και μουσικής, αρκούσε για να αποδείξει όχι μόνο όσα η ίδια υποστήριζε ως προσωπικές θέσεις αλλά και ως απόδειξη εκείνου που από καιρό υποστήριζε ο Τάσος Μπίρης, ότι ο μοντερνισμός του ’60 ποτέ δεν κατέθεσε τα όπλα και ποτέ δεν έπαψε να μεταλαμπαδεύεται στους νεότερους χωρίς να χάνει τους δημιουργικούς του χυμούς, αφομοιώνοντας ό,τι καινούριο γεννιόταν. 

Και πιο επιγραμματικά, τα όσα επεξηγηματικά δήλωσε η Τσιράκη στο τέλος για την εικόνα και τον τίτλο της διάλεξής της, ήταν το επιστέγασμα ώριμης σκέψης που ξέρει πώς να «πετάξει» ανάμεσα σε ουράνιες και γήινες έννοιες – εκεί που ελάχιστοι εντρυφούν. 

Δημήτρης Φιλιππίδης 

Παρακολουθείστε στην συνέχεια τα δύο ευαίσθητα βίντεο που προβλήθηκαν κατά την διάρκεια της διάλεξης. 

Το "Σπίτι - Κουτί": Κατοικία και χώρος πολιτιστικών δραστηριοτήτων στο Κουκάκι"

Πολυκατοικία και έκθεση γλυπτικής στα Ιλίσια

ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΚΟΥΣ ΚΑΝΟΝΕΣ ΔΟΜΗΣΗΣ ΚΑΙ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ

Μέρος Πρώτο

Προβληματισμοί και ερωτήματα με αφορμή ένα τολμηρό παράδειγμα στην Ρόδο -"Villa F"

Peter Thomas Hornung, Katharina Jacobi, κατοικία στην Ρόδο, το επίπεδο του υπερυψωμένου ισογείου

Ο αρχιτέκτων και φίλος Γιάννης Αυλωνίτης μου την έστειλε με email. Πρόκειται για μια παλαιότερη δημοσίευση μιας κατοικίας διακοπών στην Ρόδο που έχει μελετηθεί από δύο Ελβετούς Αρχιτέκτονες του γραφείου "HAJ" τον Peter Thomas Hornung, και την Elsa Katharina Jacobi με τίτλο "Villa F". Μία εντυπωσιακή μελέτη ενός τολμηρού κτιρίου που χωροθετείται πάνω σε ένα παραλιακό δρόμο και κατά μήκος μιας πέτρινης μάντρα. 

Peter Thomas Hornung, Katharina Jacobi, κατοικία στην Ρόδο, άποψη από τον δρόμο, η είσοδος

Η λιθοδομή σε κάποια σημείο διακόπτεται για να υποδεχθεί την είσοδο της κατοικίας με τον χώρο στάθμευσης από όπου μια σκάλα οδηγεί σε ένα υπερυψωμένο επίπεδο στην άνω στάθμη της λιθοδομής. 

Peter Thomas Hornung, Katharina Jacobi, κατοικία στην Ρόδο, η πρόσβαση στο υπερυψωμένο ισόγειο 

Εδώ εκτείνεται η κατοικία για ένα ζευγάρι που καταφθάνει στο νησί για σύντομα χρονικά διαστήματα, με δυνατότητα φιλοξενίας στον ξενώνα ενός ακόμη ζευγαριού.

Peter Thomas Hornung, Katharina Jacobi, κατοικία στην Ρόδο, άποψη του υπερυψωμένου ισογείου

Peter Thomas Hornung, Katharina Jacobi, κατοικία στην Ρόδο, η στάθμη του ξενώνα σε πρώτο πλάνο

Δεν θα προχωρήσω σε περισσότερες περιγραφές μια και υπάρχει ολόκληρη η δημοσίευση. Απλά θα ήθελα να σχολιάσω αυτή την επέμβαση που σε πρώτη ανάγνωση σε αφοπλίζει με την καθαρότητα και την τολμηρότητά της σαν μια εστετ και εξτρέμ περίπτωση.

Peter Thomas Hornung, Katharina Jacobi, κατοικία στην Ρόδο, η πρόσβαση στον πρώτο όροφο από την στάθμη της κουζίνας

Peter Thomas Hornung, Katharina Jacobi, κατοικία στην Ρόδο, το υπνοδωμάτιο και το λουτρό του ζευγαριού

Στην δημοσίευση δεν προσδιορίζεται η ακριβής θέση στο νησί και αν η περιοχή σχετίζεται με τα γνωστά διατάγματα και τους παραδοσιακούς οικισμούς. Θα ήθελα λοιπόν να θέσω το ερώτημα, πως θα αντιδράσει η αρχιτεκτονική επιτροπή με τα σημερινά δεδομένα και αν θα εγκρίνει μια τέτοια επέμβαση. Πολύ δε περισσότερο με προβληματίζει και ποιά θα είναι η τελική έκβαση των διαταγμάτων που θα προκύψουν από τις μελέτες των Μορφολογικών κανόνων δόμησης και Αρχιτεκτονικής, στις περιοχές εντός και εκτός οικισμών μέχρι 2.000 κατοίκων.

ΟΙ μελέτες αυτές αποτελούν μια αμφισβητούμενη και πολυσυζητημένη υπόθεση που στοχεύει σύμφωνα με την προκήρυξη «στην αναβάθμιση της αισθητικής του μέσω της μορφολογίας της δόμησης, πού θα εντάσσεται στο τοπίο και στην παράδοση, χωρίς να παρεμποδίζει την αρχιτεκτονική δημιουργικότητα» και παράλληλα «στην κατάρτιση πλαισίου δόμησης και κατευθυντήριων γραμμών για μορφολογικούς και ογκοπλαστικούς περιορισμούς, ώστε να αποτρέπονται οι άστοχες αρχιτεκτονικές προσεγγίσεις (τι ακριβώς εννοείται εδώ; ) Και ακόμη επιδιώκει να: 

- να ενθαρρύνονται οι μορφολογικές προσεγγίσεις που βασίζονται στην τήρηση των ιστορικών μορφών-αρχών ή τυπολογίας τοπικής αρχιτεκτονικής παράδοσης με αφαιρετική αναφορά σε αυτές. 

- να δίνεται το πλαίσιο για νέα κτίσματα που συγκροτούν εναλλακτική αρχιτεκτονική πρόταση, μέσα στα πλαίσια σύγχρονων αρχιτεκτονικών αναζητήσεων ώστε οι νέες μορφές να συνάδουν και να εντάσσονται στην ιστορικά διαμορφωμένη στον οικισμό αρχιτεκτονική παράδοση. 

Ρόδος,  Λίνδος 2005

Τι γίνεται λοιπόν σε αυτή την περίπτωση της μελέτης του γραφείου των δύο νέων Ελβετών αρχιτεκτόνων. Τι γίνεται γενικά με τις αναζητήσεις των νέων αρχιτεκτόνων γενικώτερα που έχουν μπουχτίσει και δεν θέλουν να ακούνε-και δικαίως-για την παράδοση, τα νέο παραδοσιακά και τις χυδαίες σκηνογραφικές αναπαραστάσεις. Μήπως πρέπει να σκεφτούμε ακόμη πιο ψύχραιμα. Μήπως οι μελετητικές ομάδες που έχουν επιλεγεί οφείλουν να αφουγκραστούν την νέα πραγματικότητα και να τοποθετηθούν με μεγάλη προσοχή σε αυτό που διαφαίνεται ότι έρχεται, προλαβαίνοντας απορριπτικές αποφάσεις επιτροπών στο μέλλον για μια αρχιτεκτονική που σήμερα είναι διάχυτη στις αρχιτεκτονικές μας σχολές και στα main stream έντυπα?? 

Και απευθύνομαι μόνο στους μελετητές και όχι στα στελέχη του Υπουργείου που δεν εκτιμώ ότι μπορούν ανταπεξέλθουν μέσα στην δραματική ανεπάρκειά τους, για την οποία θα αναφερθώ την επόμενη φορά. 

Προς το παρόν ας αρκεστούμε στην σημερινή διαπίστωση...

Μπορείτε να δείτε την δουλειά των νέων αρχιτεκτόνων εδώ 

καθώς και την σχετική δημοσίευση για το συγκεκριμένο έργο, που έλαβα, εδώ 

Υ.Γ. Πάντως ο επί πολλά χρόνια συνεργάτης μου Τάκης Μπαρούς μέλος αρχιτεκτονικού συμβουλίου για τα νησιά του Αργοσαρωνικού,  δήλωσε απερίφραστα ότι ανεξάρτητα με τις δεσμεύσεις θα ψήφιζε σε κάθε περίπτωση αυτή την μελέτη.

Κάντε ΚΛΙΚ στις εικόνες για μεγέθυνση



Ακολουθεί Σχόλιο του Δημήτρη Φιλιππίδη από τις Στενιές της Άνδρου με τίτλο

κι άλλη τορπίλη, κύριε 30Φ? 
Μας έχετε αλαλιάσει!

Δεν είναι δίκαιο ούτε ωφέλιμο να παραλαμβάνεις ένα τέτοιο μήνυμα πρωί-πρωί, ανήμερα της Θεοσκεπάστου στο γαλήνιο περιβάλλον των Στενιών. Ωραίοι, ωραιότατοι οι 2 ελβετοί φίλοι μας, και όντως η μελέτη τους σκίζει - πόσο όμορφο θα ήταν να την δούμε χτισμένη! Αλλά κι οι κανονισμοί έχουν το λόγο ύπαρξής τους, τα ξέρεις πολύ καλά αυτά, δεν χρειάζεται να στα λέω. Οι συνάδελφοι "που μπούχτισαν" έχουν ώς ένα σημείο δίκαιο, αν είναι καλοί αρχιτέκτονες, αλλά αν δεν είναι; Αν ανήκουν στη μεγάλη μάζα (δεν μιλάω για το κατακάθι), εκείνο το σαρωτικό ποσοστό (μια και σ' αρέσουν τα %) που δεν τα καταφέρνει και τόσο καλά, που στενεμένοι από ανάγκες και πελατεία, "υποκύπτουν" (στην καλύτερη περίπτωση)? Τι να κάνουμε γι' αυτούς άραγε; Και το χειρότερο: τι να κάνουμε για τα στίφη (δεν ξέρω αν γράφεται έτσι) των πολιτικών μηχανικών, τοπογράφων κτλ, που χτίζουν με μανία παντού και πάντα? Να μην υπάρχει ούτε γι' αυτούς κάποιος περιορισμός στο να τα κάνουν όλα "πίτα"? Δεν είναι κακό να είμαστε πότε-πότε ρεαλιστές...

δφ

Η αρχιτέκτων Ντίνα Καλαμίτση έστειλε το δικό της σχόλιο:

Προσυπογράφω και την γνώμη του Τάκη, αλλά και αυτήν του Δημήτρη. Φιλιππίδη, εν μέρει.

Βλέπεις αυτά τα έζησα με το σπίτι στα Κύθηρα (κάποια στιγμή θα έπρεπε να σου στείλω φωτο).Το κακό είναι, ότι κανένας μορφολογικός κανόνας δεν πρόκειται να μας προφυλάξει από τον κακό αρχιτέκτονα ! Και ξέρεις γιατί; Γιατί δεν θα έπρεπε να υπάρχει τέτοιος ! Αλλού είναι λοιπόν το πρόβλημα (πως βγαίνουν οι κακοί αρχιτέκτονες (επαγγελματικός προσανατολισμός - απόκτηση πτυχίου), γιατί ο κάθε ιδιοκτήτης μπορεί να κάνει ο, τι του κατέβει -πως γίνεται η επίβλεψη- και βέβαια ας αφήσουμε τελευταία την ερμηνεία, που κάθε Αρχιτεκτονική Ελέγχουσα Επιτροπή δίνει σε όποιον κανόνα κι΄ αν θεσπισθεί!

Δεν μπορώ όμως να μην σχολιάσω το γεγονός, ότι ο εκπρόσωπος της εκκλησίας ετέθη κατά των μορφολογικών κανόνων ή τουλάχιστον δεν τους θεώρησε απαραίτητους, όπως πληροφορήθηκα ότι έγινε στην σχετική εκδήλωση στην Ναύπακτο. Σωστά; λες να βρίσκεται πιο μπροστά από τους υπολοίπους στο θέμα;

Μφχ

Ντίνα

Ο αρχιτέκτων Γιάννης Λιακατάς, ομότιμος καθηγητής ΕΜΠ,  έστειλε το ακόλουθο σχόλιο:

Συμφωνώ με την τόλμη και την νεωτερικότητα στην αναζήτηση κανόνων δόμησης. Σ' αυτό που διαφωνώ είναι ο κομπασμός, η "ξιππασιά" στην έκφραση του συγκεκριμένου παραδείγματος (της Ρόδου). Φανταστείτε την τελευταία εικόνα του οικισμού αντικαθιστώντας τα κτίσματα με αντίσοιχης έκφρασης νέες κατασκευές.... 

Μιλώντας για κανόνες αυτό που κυρίως χρειάζεται είναι κάποιο περισσότερο "μηδενικής" γραφής σχεδιαστικό ήθος, που χωρίς αλαζονεία θα μεταφέρει όλες τις ποιότητες της εικονιζόμενης πρότασης, χωρίς όμως τη διάθεση προσωπικής προβολής του ιδιοκτήτη και των αρχιτεκτόνων. Άλλως χρειαζόμαστε μια κοινή γλώσσα, ένα στύλ για να εξισορροπούνται τα πάθη και οι αντιθέσεις, τουλάχιστον στα πλαίσια των πόλεων και των οικισμών.

8-4-2014, με φιλικούς χαιρετισμούς, Γιάννης Λιακατάς

RE THINK ATHENS: Η ΠΙΘΑΝΗ ΑΙΤΙΑ ΤΗΣ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑΣ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ

πρωτοφανείς εκπτώσεις στις αμοιβές των αρχιτεκτόνων που αγγίζουν το ιλιγγιώδες ποσοστό του

Οι συζητήσεις για την πληρότητα, την επάρκεια και την ωρίμανση της τελικής μελέτης εφαρμογής για την «Ανασυγκρότηση του Κέντρου της Αθήνας με άξονα την οδό Πανεπιστημίου», στο πλαίσιο του Re-think Athens, και παραδόθηκε στην πολιτεία για δημοπράτηση από το "ΚΟΙΝΩΦΕΛΕΣ Ι∆ΡΥΜΑ ΑΛΕΞΑΝ∆ΡΟΣ Σ. ΩΝΑΣΗΣ", ξεκίνησαν αμέσως μετά την παρουσίασή της στην Στοά Αρσακείου, την Τρίτη 18 Φεβρουαρίου και διευρύνονται διαρκώς. Επισημαίνεται επίμονα για το πως είναι δυνατόν οι OKRA που κέρδισαν το πρώτο βραβείο στον αρχιτεκτονικό διαγωνισμό, ένα τέτοιο σοβαρό Αρχιτεκτονικό γραφείο, με τεράστια εμπειρία σε ανάλογα έργα, να παραδίδει την τελική του μελέτη εφαρμογής ανεπαρκή, σε ένα επίπεδο που κινείται μεταξύ προμελέτης και οριστικής και με επιλογές μάλιστα υλικών και προτεινόμενων κατασκευαστικών επιλογών που προκαλούν ανησυχίες. Ήδη από τις 20 Φεβρουαρίου, έχω αναφερθεί πιο αναλυτικά σε σχετικό κείμενό μου με τίτλο «εντυπωσιακή προβολή, μετέωρα ερωτήματα» και μέχρι σήμερα δεν έχω πάρει καμία τεκμηριωμένη απάντηση σχετικά με τις διαπιστώσεις μου. 

Παράλληλα και ο αρχιτέκτων Δημήτρης Διαμαντόπουλους μέλος του Κεντρικού Συμβουλίου Αρχιτεκτονικής του ΥΠΕΚΑ και με τεράστια εμπειρία σε ανάλογες μελέτες (πεζοδρόμηση Διονυσίου Αεροπαγίτου κλπ) σε επιστολή του αναφέρει: 

«σε ότι αφορά τουλάχιστον στα αρχιτεκτονικά σχέδια και ιδίως σε αυτά των κατασκευαστικών σχεδίων και λεπτομερειών που νόμιζα ότι θα είναι πια τα τελικά, δεν βρήκα την αναμενόμενη και απαιτούμενη για την δημοπράτηση του έργου ωρίμανση για θέματα που για τους δημόσιους χώρους και ειδικά αυτούς τους συγκεκριμένους θεωρώ πολύ ουσιαστικά » 

Με τα δεδομένα αυτά και προσπαθώντας να ερμηνεύσω τα αίτια αυτής της διαπιστωμένης πρωτοφανούς ανεπαρκούς εικόνας, ανέτρεξα και πάλι στην προκήρυξη του αρχιτεκτονικού διαγωνισμού και βρήκα το σχετικό με τις αμοιβές εδάφιο-πίνακα στην σελίδα 13. Θυμόμουν ότι οι αμοιβές γενικώς και τα βραβεία ήταν θεαματικά χαμηλά, αλλά αυτό που διαπίστωσα με αναστάτωσε.

Βάσει του πίνακα της Προκήρυξης η συνολική αμοιβή της αρχιτεκτονικής μελέτης (Προμελέτη, Οριστική μελέτη και Μελέτη Εφαρμογής) είναι: 

195 000+320 000+384 000=899 000€ 

και αφαιρουμένου του ΦΠΑ 

Έχει όμως ενδιαφέρον να συσχετιστεί το ποσό αυτό με τις «νόμιμες αμοιβές» που ισχύουν για την Ελλάδα βάσει του Ν. 696 και του ΤΕΕ και βάσει των οποίων επί τόσα χρόνια υπολογίζονται οι αμοιβές για τα δημόσια έργα και κυρίως για τους αρχιτεκτονικούς Διαγωνισμούς. Ο προϋπολογισμός του έργου σε κάθε περίπτωση είναι είναι της τάξεως των 100 000 000 € και το έργο είναι 5ης κατηγορίας οπότε για την πλήρη αρχιτεκτονική μελέτη

Κατά συνέπεια το ποσό των 731 000€ αποτελεί το 19,5% της νόμιμης αμοιβής, δηλαδή το Ίδρυμα φαίνεται ότι πραγματοποίησε αυθαίρετα έκπτωση  80,5%

Και αν θέλετε να μιλήσουμε υποθετικά και για μικρότερο προϋπολογισμό 80 000 000 € η αντίστοιχη αμοιβή είναι 3 040 000 € 

οπότε η έκπτωση είναι πρωτοφανής της τάξεως του 

Φαίνεται λοιπόν ότι πολλά εξηγούνται αν ισχύουν πραγματικά αυτές οι διαπιστώσεις και οι συσχετισμοί και αναρωτιέμαι και εγώ μαζί με τον Δημήτρη Διαμαντόπουλο «αν αυτή η αρχιτεκτονική μελέτη που εκτίθεται θεωρείται ότι έχει ολοκληρωθεί;;;; και αν ναι ποιος είναι ο αρμόδιος φορέας για τον τελικό έλεγχο και την παραλαβή της» 

Ο φορέας αυτός (πρόκειται για το Αττικό μετρό?) θα πρέπει να τηρήσει τα δέοντα και να μας διαβεβαιώσει ότι πράγματι παρά τις ελάχιστες-απαράδεκτες αμοιβές που έχουν προδιαγραφεί, οι μελετητές έχουν «ηρωικά» παραδώσει πραγματικά  άρτιες μελέτες, σύμφωνα με τις κατά τον νόμο προδιαγραφές για τα δημόσια έργα  και βάσει αυτών δημοπρατείται το έργο αυτόν τον μήνα του Απρίλη. Εκτός εάν οι τελικές  μελέτες εφαρμογής για την κατασκευή  θα πραγματοποιηθούν μετά τα τεύχη δημοπράτησης (!) και μετά  την δημοπράτηση, οπότε εδώ εγείρονται  πραγματικά πολλά ουσιαστικά ερωτηματικά… 

Ελπίζω να διαψευσθώ. 

Σε κάθε περίπτωση ευχαρίστως θα δημοσίευα τις όποιες διευκρινίσεις. 

Το σχετικό κείμενό μου θα το βρείτε εδώ,

 και για την επιστολή του Δημήτρη Διαμαντόπουλου κάντε ΚΛΙΚ εδώ 

Υ.Γ. διαβάστε στις ΑΠΟΨΕΙΣ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΗΜΕΡΙΔΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΔΟ ΣΤΑΔΙΟΥ  νεώτερα κείμενα του Νίκου Μιχαλόπουλου  και του  Νίκου Ταμιωλάκη,  σχετικά με τις τοποθετήσεις του Θάνου Βλαστού. Κάντε ΚΛΙΚ εδώ