«ΑΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΤΑ ΡΕΥΜΑΤΑ»: ΕΝΤΥΠΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΟΜΩΝΥΜΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ ΤΩΝ ΤΑΣΟΥ ΜΠΙΡΗ ΚΑΙ ΣΤΕΛΙΟΥ ΓΙΑΜΑΡΕΛΟΥ

έναρξη ενός διαλόγου 

μέσα από ενστάσεις, ευλογίες και ομολογίες

Η αίσθησή μου μέσα στο αμφιθέατρο της Ελληνοαμερικανικής Ένωσης ήταν σαν να βρισκόμουν σε μια συγκέντρωση υπερηλίκων για να μιλήσουν για τα λάθη του παρελθόντος. Ίσως συνέβαλε ο φωτισμός της θλιβερής αυτής αίθουσας μα πιο πολύ ήταν η αίσθηση μιας προσπάθειας αποενοχοποίησης, ή διάσωσης από την παντελώς αδέξια και αμήχανη διαχείριση της επέλασης του μεταμοντέρνου στις σχολές αρχιτεκτονικής και ειδικά του ΕΜΠ και από τις συνέπειες στο δομημένο περιβάλλον, αυτού του τόπου. 

Δημήτρης Πορφύριος αρχιτέκτων, 

κτίριο Ιnteramerican στην Λεωφόρο Συγγρού

Ειπώθηκαν πολλά σε αυτή την παρουσίαση του βιβλίου, αποφεύχθει όμως η αποκάλυψη της ουσίας και κυρίως η προβολή και ο σχολιασμός εικόνων σχετικών δειγμάτων και παραδειγμάτων. Αποκρύπτονται εντέχνως τα αποτελέσματα αυτού του αδέξιου χειρισμού του μεταμοντέρνου κυρίως στην ελληνική επαρχία, όπου συχνά φλερτάρει με το κιτς. 

Καρδίτσα, 30 ΙΧ 2010 

Εκεί όπου νέοι αρχιτέκτονες, απόφοιτοι αρχιτεκτονικών σχολων από την Ελλάδα και την Ιταλία, όπως επεσήμανε ο Ανδρέας Κούρκουλας, λειτούργησαν αβίαστα σαν καταναλωτές εικόνων και όχι σαν δημιουργοί. Γιατί σε αυτή την βάση κινήθηκε η αρχιτεκτονική παιδεία. Οι σχολές αρχιτεκτόνων απέφυγαν να κινηθούν κριτικά, κρύβοντας την σκόνη κάτω από το χαλί και σήμερα είναι βέβαιο ότι η αρχιτεκτονική αυτή κυρίως στην επαρχία και στην περιφέρεια, πλήρως απαξιωμένη και συχνά γελοία είναι σαφώς χειρότερη από εκείνη που πριν την επέλαση των νέων τότε αρχιτεκτόνων πραγματοποιούσαν οι τοπικοί πολιτικοί μηχανικοί και υπομηχανικοί αναπαράγοντας απλά μοντέλα του μοντέρνου κινήματος εμπλουτισμένα με τοπικά στοιχεία όπου μέσα στον χρόνο αφομοιώθηκαν σε κάθε τόπο. 

Σε κάθε περίπτωση η παρουσίαση του βιβλιου των Τάσου Μπίρη και Στέλιου Γιαμαρέλου με τίτλο «αχαρτογράφητα ρεύματα», σε συνεργασία με το Hellenic American College, από τις εκδόσεις Μελάνι (συγχαρητήρια στην Πόπη Γκανά που ενέταξε την Αρχιτεκτονική στην θεματολογία των εξαιρετικών εκδόσεών της) είχε ενδιαφέρον και σε κάθε περίπτωση άνοιξε έναν ευρύτερο διάλογο, αμφιβάλλω όμως κατά πόσον θα συνεχιστεί. Είναι βέβαιο όμως ότι το σημαντικό αυτό βιβλίο αποτελεί ένα σημαντικό έναυσμα διαλόγου και εντάσεται στην ουσιώδη βιβλιογραφία. 

Σχολιάζοντας τους ομιλητές του πάνελ, θα προσπεράσω τον σεβαστό Κωνσταντίνο Δεκαβάλλα και τον Μάνο Στεφανίδη (Ιστορικός Τέχνης, Αναπληρωτής Καθηγητής Ιστορίας Τέχνης ΕΚΠΑ), που ευγενικά επικεντρώθηκαν στη ανάδειξη της διδασκαλίας του Τάσου Μπίρη, στην αξία του βιβλίου, και αντιμετώπισαν εξ απαλών ονύχων την ουσία του θέματος. 

Ο Κώστας Γκιζελής (αρχιτέκτων, στενός φίλος του Τάσου Μπίρη), έκανε μια πολύ ενδιαφέρουσα αναφορά στον Ελληνικό Μοντερνισμό επικεντρωμένος κυρίως στην δεκαετία του ΄60, σε όλες του τις εκφάνσεις και έθεσε σοβαρά ερωτήματα σχετικά με την σχέση της αρχιτεκτονικής με τον γλυπτικό διάκοσμο καταλήγοντας ότι η αρχιτεκτονική και διδασκαλία είναι πράξεις αγάπης.

Ο Πάνος Τσακόπουλος, προσεκτικά προετοιμασμένος και διαβασμένος, σχολιάζοντας το βιβλίο, μίλησε για μια εξιδανίκευση της όλης κατάστασης σε σχέση με το μεταμοντέρνο και διατύπωσε τις δικές του τεκμηριωμένες ενστάσεις. Ελπίζω το πολύ ενδιαφέρον κέιμενό του να το δημοσιεύσει στο περιοδικό Ελληνικές Κατασκευές. 

Ο Στέλιος Γιαμαρέλος, υποψήφιος διαδάκτορας στην Bartlett School of Architecture, UCL, όπως επισημάνει και στην εισαγωγή του βιβλίου αποφάσισε «να εκτεθεί και να αναμετρηθεί και με τον δικό του ναρκισσισμό» και εκτιμώ ότι το έπραξε επάξια.  Σε κάθε περίπτωση οφείλουμε να αναγνωρίσουμε την θετική αυτή πρωτοβουλία του.

Ο Τάσος Μπίρης πάντα συναρπαστικός και έμπρακτα κοντά στους νέους, επικεντρώθηκε στο τέλος της παρουσίασης στην αξία του βιωματικού λόγου που μπορεί να μην φαίνεται τεκμηριωμένος, αλλά στηρίζεται στο ειδικό βάρος που φέρει ο ομιλών όπως προκύπτει μέσα από έργο του. Το έργο μάλιστα τόνισε λέει πολύ περισσότερα και η όποια αδυναμία του βιωματικού λόγου αναπληρώνεται από την σαφήνεια του του αρχιτεκτονικού έργου. Θα συμφωνήσω μαζί του ότι «ο αμιγής θεωρητικός λόγος βρίσκεται σε μια συμπληρωματική σχέση και όχι σε αντιπαλότητα με τον βιωματικό λόγο». 

Κλείνοντας ο Μπίρης παραδέχθηκε ότι τελικά ενυπάρχουν μέσα του ένας εξπρεσιονισμός και ένας μυστικισμός, μαζί με την αυστηρότητα του μοντερνισμού. Πρόκειται είπε για δυνάμεις αντιμαχόμενες που φέρουμε μέσα μας. Ευχόμενος να ανοίξει επί τέλους η συζήτηση. 

Αφήνω για το τέλος την Δήμητρα Βογιατζάκη (αρχιτέκτων, μεταπτυχιακή σπουδάστρια Σχολής Αρχιτεκτόνων Ε.Μ.Π.), που ανέβασε το κλίμα της βραδυάς με μια νεανική φρεσκάδα και ένα κείμενο ζωντανό και τεκμηριωμένο. Η παρουσία νέων αρχιτεκτόνων τελευταία, σε συνέδρια, διαλέξεις και άλλες συγκεντρώσεις μας αιφνιδιάζει θετικά και ίσως ήρθε η ώρα να αντιστραφεί η ηλικιακή σχέση των ομιλούντων, χωρίς βέβαια να υποβαθμίζω την αξία της ωριμότητας, που συχνά όμως ευλογεί τα γένια της… 

Δεν κατάφερα ακόμη να ολοκληρώσω την ανάγνωση του βιβλίου. Σε κάθε περίπτωση από την πρώτη προσέγγιση του νέου αυτό βιβλίου οι εντυπώσεις είναι θετικές χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν εγείρονται ερωτήματα. Άλλωστε νομίζω αυτός είναι και ο στόχος. 

Παραθέτω στην συνέχεια το κείμενο της Δήμητρας Βογιατζάκη, όπως μάλιστα η ίδια εικονογράφησε ειδικά για αυτό το μπλογκ. 

Αχαρτογράφητα Ρεύματα

Παρουσίαση του Βιβλίου του Τάσου Μπίρη και του Στέλιου Γιαμαρέλου 

από τη Δήμητρα Βογιατζάκη 

Ελληνοαμερικάνικη Ένωση, 15 Ιανουαρίου 2015 

Είχα την σπάνια τύχη να είμαι από τους τελευταίους φοιτητές/τριες της Αρχιτεκτονικής Σχολής του ΕΜΠ που άκουσαν τον Τάσο Μπίρη να διδάσκει και ταυτόχρονα από τους πρώτους/ες που είδαν τον Στέλιο Γιαμαρέλο ως επικουρικό διδάσκοντα, προτού ξεκινήσει την πορεία του στο εξωτερικό. Τυπικά δεν υπήρξα φοιτήτρια κανενός, τους γνώρισα αμφοτέρους “διαγωνίως”, μέσα από το μύθο τους. 

Για την συνέχεια κάντε ΚΛΙΚ εδώ 

ΜΑΡΙΑ ΛΟΪΖΙΔΟΥ, ΣΤΡΑΤΗΣ ΣΩΚΡΑΤΗΣ: «ΤΟ ΕΚΚΡΕΜΕΣ ΜΝΗΜΕΙΟ»

2ο Βραβείο 

στον Αρχιτεκτονικό / Καλλιτεχνικό Διαγωνισμό 

για τη Διαμόρφωση του Μνημειακού Χώρου 

στη Ναυτική Βάση στο Μαρί, στην Κύπρο το 2013.

Μαρία Λοϊζίδου, Γιώργος Τριανταφύλλου, Στρατής Σωκράτης, στην οδό Βαλαωρίτου, 6 Δεκέμβριου 2014 ( φωτο Δημήτρης Φιλιππίδης) 

Όλα ξεκίνησαν πίνοντας ένα καφέ γνωριμίας στην οδό Βαλαωρίτου. Σάββατο πρωί με τον Δημήτρη Φιλιππίδη βρεθήκαμε στον γνωστό πεζόδρομο για μια συζήτηση εφ΄ όλης της ύλης, με την γνωστή εικαστικό Μαρία Λοϊζίδου και τον αρχιτέκτονα σύντροφο της Στρατή Σωκράτη, που μόλις είχαν φτάσει από την Κύπρο. 

Σήμερα με χαρά δημοσιεύω το απόσταγμα αυτής της συνάντησης. Μέσα στην πραγματικά θερμή ατμόσφαιρα μιας πολύωρης συζήτησης εκείνο που πραγματικά μου κίνησε περισσότερο το ενδιαφέρον είναι η συμμετοχή του ζευγαριού σε έναν ιδιότυπο αρχιτεκτονικό διαγωνισμό στην Κύπρο. Ένα διαγωνισμό για μια επέμβαση σε έναν στρατιωτικού χαρακτήρα χώρο όπου πολύ πρόσφατα σημαδεύτηκε με μία πρωτοφανή «εξ αμελείας» ανατίναξη εκρηκτικών με 13 νεκρούς. 

Τόσο το θέμα μα κυρίως ο τρόπος με τον οποίο διαχειρίστηκαν την πρότασή τους μια εικαστικός και ένας αρχιτέκτονας, έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον ακριβώς γιατί η συμμετοχή τους ξεκινά με δεδομένο ότι θεωρούν "εντελώς άστοχη την πρωτοβουλία του Υπουργείου Άμυνας να προχωρήσει στην προκήρυξη διαγωνισμού για τους πεσόντες στην έκρηξη, όταν ένα μεγάλο μέρος της ευθύνης του χαμού τους ήταν δικό του". 

Προτείνονται μία σειρά από ιδιότυπες, ευαίσθητες και αιρετικές θα έλεγα επιλογές, όπως η ενδυνάμωση του αστικού χαρακτήρα της επέμβασης με τη διαμόρφωση ενός τμήματος του «Εκκρεμούς Μνημείου» που θα μετακινείται τη βδομάδα που θα προηγείται κάθε ετήσιας μνημόνευσης, μπροστά σε χώρους Κυβερνητικής Διοίκησης και σε δημόσιους χώρους. 

Διαβάστε στην συνέχεια την αναλυτική παρουσίαση της πρότασης όπως την προετοίμασαν οι μελετητές ειδικά για αυτό το blog 

Το «Εκκρεμές Μνημείο»

Το «Εκκρεμές Μνημείο» είναι ο τίτλος της βραβευμένης με 2ο βραβείο, πρότασης μας στον Αρχιτεκτονικό / Καλλιτεχνικό Διαγωνισμό για τη Διαμόρφωση του Μνημειακού Χώρου στη Ναυτική Βάση Ευάγγελου Φλωράκη στο Μαρί, 2013. Το «Εκκρεμές Μνημείο» αναφέρεται στη σχέση μνημόνευσης των 13 θυμάτων της έκρηξης μέσα από την ενεργή εμπλοκή του χρήστη. Προσκαλεί διαφορετικούς χρήστες και διαμορφώνει δημιουργική κριτική για τη ενίσχυση της κοινωνίας των πολιτών στον Κυπριακό χώρο απέναντι σε παρόμοιου είδους καταστροφικά γεγονότα. 

Το Εκκρεμές Μνημείο, προτείνει όπως διευρυνθεί η σημασία μνημόνευσης των δεκατριών θυμάτων της έκρηξης έτσι ώστε να σχολιάσει κριτικά την αδυναμία του Κυπριακού Κράτους να διαχειριστεί την κατάσταση που κατέληξε στην πολύνεκρη έκρηξη με τον θάνατο 13 ανθρώπων και τη καταστροφή τόσο του τοπίου όσο και μέρους του νέου ηλεκτροπαραγωγικού σταθμού. 

Στις 11 Ιουλίου του 2011, συνέβηκε μια καταστροφική έκρηξη στη Ναυτική Βάση Ευάγγελου Φλωράκη, περιοχή Μαρί, στην Κύπρο. 98 εμπορευματοκιβώτια γεμάτα με εκρηκτική ύλη τα οποία είχαν κατασχεθεί, από την Κυπριακή Δημοκρατία με απόφαση των Ηνωμένων Εθνών, σε πλοίο που κατευθυνόταν στη Συρία από το Ιράν πήραν φωτιά και εκράγηκαν σκοτώνοντας 13 άτομα που βρίσκονταν εκεί για την κατάσβεση της πυρκαγιάς. Οι διαστάσεις της έκρηξης ήταν τεράστιες με αποτέλεσμα να καταστραφεί ένα μεγάλο τμήμα του παρακείμενου και πρόσφατα κατασκευασμένου κύριου Ηλεκτροπαραγωγικού Σταθμού στο νησί. Επίσης, κάηκε η φυσική βλάστηση στην ευρύτερη περιοχή, μετατρέποντας την σε κρανίου τόπο. Η Κύπρος, για ένα πολύ μεγάλο διάστημα, έπρεπε να διαχειριστεί την έλλειψη ηλεκτρικής ενέργειας μέσα στην καρδιά ενός πολύ ζεστού καλοκαιριού. Ταυτόχρονα οι Κύπριοι προσπαθούσαν να κατανοήσουν γιατί τα 98 εμπορευματοκιβώτια ήταν «σταθμευμένα» προσωρινά για δύο έτη δίπλα στην πιο πολύτιμη υποδομή του νησιού και πως οι περισσότεροι υπεύθυνοι τόσο της πολιτείας όσο και του στρατού, να μην είχαν κάνει σωστά τη δουλεία τους. Πολλοί από εμάς συνειδητοποιούσαμε τη συστημική αποτυχία διακυβέρνησης από το Κυπριακό Κράτος που πάει πίσω στη γέννηση του στη δεκαετία του 1960 και ξανακοιτάξαμε την έκρηξη ως ένα από τα συμπτώματα της αποτυχίας διακυβέρνησης. Προσβλέπαμε μάταια, σε δημόσια συζήτηση της αποτυχίας με κριτική ματιά για το τι πήγε λάθος. Όταν προκηρύχτηκε ο διαγωνισμός από το Υπουργείο Άμυνας, ο Υπουργός του ήταν υπόδικος για την ευθύνη του για την έκρηξη. Καταδικάστηκε αργότερα σε φυλάκιση, όπως και άλλοι αξιωματούχοι. 

Θεωρήσαμε λοιπόν, άστοχη την πρωτοβουλία του Υπουργείου Άμυνας να προχωρήσει στην προκήρυξη διαγωνισμού για τους πεσόντες στην έκρηξη, όταν ένα μεγάλο μέρος της ευθύνης του χαμού τους ήταν δικό του, (μέσα από την πρόταση μας εισηγηθήκαμε ότι το μνημείο έπρεπε να είχε αστικό παρά στρατιωτικό χαρακτήρα και ήταν ευθύνη του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού να αναλάμβανε τέτοιο ρόλο με το χώρο του Μνημείου να αποστρατικοποιείται και να δοθεί στο δημόσιο). Θεωρήσαμε επίσης ότι η μνημόνευση για την καταστροφή έπρεπε να ήταν γενικευμένη ξεπερνώντας τόσο την αυτονόητη μνημόνευση των 13 αδικοχαμένων όσο και τη δημιουργία ενός δύσκολα προσπελάσιμου μνημείου μέσα στη Ναυτική Βάση. 

Η συμμετοχή μας στο διαγωνισμό σχολιάζει σχεδιαστικά με κριτικά δημιουργικό τρόπο τα πιο πάνω και να αναδείξει τον πολιτικό ρόλο που έχει η αρχιτεκτονική πρακτική στην παραγωγή δημόσιας συζήτησης γύρω από δημόσια θέματα όπως το ατύχημα στο Μαρί. Ο στόχος μας, που τον πετύχαμε, ήταν να προτείνουμε μια υλοποιήσιμη πρόταση μέσα στους όρους εντολής του διαγωνισμού. 

Πιο κάτω περιγράφουμε τους τρεις άξονες σχεδιασμού του «Εκκρεμούς Μνημείου»: 

 1. Μεταξύ των τοπίων κατοίκησης των δεκατριών θυμάτων πριν το θάνατο τους και του τραυματισμένου τοπίου της έκρηξης. 

 2. Μεταξύ του αστικού τοπίου/κυβερνητικών κτιρίων όπου προτείνεται να «σταθμεύει» το κινητό τμήμα του «Εκκρεμούς Μνημείου» και του φυσικού τοπίου στο Μαρί όπου διαμορφώνεται το σταθερό τμήμα του Μνημείου και φιλοξενεί το κινητό. 

 3. Μεταξύ της ζωής που προτείνεται να αναβιώσει στο χώρο της έκρηξης με καταλύτη την πρόταση και του κατεστραμμένου τοπίου. Η αναβίωση βασίζεται πάνω στη μνήμη της αρχικής κατάστασης του φυσικού τοπίου πριν ακόμα τοποθετηθούν τα 98 εμπορευματοκιβώτια με τα εκρηκτικά και του τοπίου στο οποίο κατοικούσε ο κάθε πεσόντας 

τα δεκατρία θύματα μνημονεύονται μέσα από αναφορές 

και στοιχεία των τοπίων κατοίκησης τους. 

Με βάση τον πρώτο άξονα προτείνεται όπως τα δεκατρία θύματα μνημονεύονται μέσα από αναφορές και στοιχεία των τοπίων κατοίκησης τους. Είναι με αυτό τον τρόπο με τον οποίο η ευρύτερη Κύπρος συμμετέχει στη διαμόρφωση του Μνημείου. Ταυτόχρονα, δίνεται έμφαση στη δύναμη του τοπίου να αντιστέκεται ακόμα και σε τέτοιου είδους καταστροφές αλλά και της Κυπριακής Παράδοσης να καταγράφει τέτοιας φύσης γεγονότα μέσα από τα τοπωνύμια του Κυπριακού τοπίου. Οι παραδοσιακές πρακτικές ονομασίας των τοπίων βασίζονταν πάνω σε γεωλογικά χαρακτηριστικά, αλλά ακόμα πιο σχετικό με το θέμα του διαγωνισμού, με προηγούμενες χρήσεις του τόπου, (μάντρα του κουφού, κοιμίστρα του Γερόλεμου, χαλόσπιτα) και αξιομνημόνευτων γεγονότων για τους κατοίκους που δεν ήταν πάντα ευχάριστα (καμένος, πομπάρτες, φονιάς). Έχει δημιουργηθεί μια τράπεζα τοπωνυμίων με την καταγραφή των τοπωνυμίων των τοπίων κατοίκησης των 13 θυμάτων. 

μνημόνευση του ατυχήματος, με τη βοήθεια ενός πτυχωμένου μεταλλικού διαφράγματος, που γίνεται πορώδες με την αφαίρεση των γραμμάτων των τοπωνυμίων σε διαφορετικά μεγέθη 

Προτείνεται όπως αυτή η τράπεζα τροφοδοτήσει τη διαδικασία «επανα-τοπολόγησης» του τραυματισμένου τοπίου στο Μαρί με διαδραστικό τρόπο μνημόνευσης του ατυχήματος, με τη βοήθεια ενός πτυχωμένου μεταλλικού διαφράγματος, που γίνεται πορώδες με την αφαίρεση των γραμμάτων των τοπωνυμίων σε διαφορετικά μεγέθη. Από την εσωτερική πλευρά του διαφράγματος ο επισκέπτης θα έχει την ευκαιρία να παρατηρήσει ταυτόχρονα το τοπίο μέσα από το κενό που αφήνουν οι λέξεις, αλλά και να διαβάσει τις λέξεις που έχουν έμμεση σχέση με το ατύχημα και τα δεκατρία θύματα. 

 Τόσο η ιεράρχηση του μεγέθους των τοπωνυμίων που προτείνονται για να χρησιμοποιηθούν όσο και τα είδη των φυτών, ως μια χειρονομία επανέναρξης της ζωής, θα μπορούσε να γίνει με την ενεργή συμμετοχή των συγγενών των θυμάτων. Αυτό που φαίνεται στην πρόταση είναι μια ένδειξη στο τι θα μπορούσε να προκύψει μετά από μια τέτοια διαδικασία. 

Η διαδικασία μνημόνευσης προτείνεται όπως αποκτήσει αστικό χαρακτήρα. Είναι για αυτό το λόγο που προτείναμε και συνεχίζουμε να θεωρούμε εφικτό, όπως ο Αγωνοθέτης μετά την υλοποίηση του μνημείου, προχωρήσει ως συμβολική χειρονομία, στην αποστρατικοποίηση του μνημειακού χώρου και τον παραχωρήσει στο Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού, επιτρέποντας την απρόσκοπτη δημόσια πρόσβαση στο χώρο. Πιστεύουμε ότι αυτό θα έπρεπε να συμπεριλαμβανόταν στους όρους εντολής του διαγωνισμού. 

Η ενδυνάμωση του αστικού χαρακτήρα του «Εκκρεμή Μνημείου» γίνεται με τη διαμόρφωση ενός τμήματος του «Εκκρεμούς Μνημείου» που θα μετακινείται τη βδομάδα που θα προηγείται κάθε ετήσιας μνημόνευσης, μπροστά σε χώρους Κυβερνητικής Διοίκησης και σε δημόσιους χώρους. Ο ρόλος του θα ήταν να χρησιμοποιείται τόσο ως πλατφόρμα για δημόσιους λόγους αλλά και ως κινητό αρχείο του ατυχήματος. 

Η κατασκευή του μνημείου χρησιμοποιεί ανακυκλώσιμα υλικά, όπως η κινητή πλατφόρμα που αποτελείται από επαναχρησιμοποιημένο σιασί παλιού στρατιωτικού Land Rover που θα μπορούσε να βρεθεί σε νεκροταφεία αυτοκινήτων ή σε κάποιο στρατόπεδο, (μια συμβολική χειρονομία αστικοποίησης στρατιωτικών υποδομών), πάνω στο οποίο στηρίζεται η ξύλινη πλατφόρμα με ανακλινόμενες επιφάνειες που δημιουργούν τη ράμπα εισόδου, το δάπεδο αλλά και τμήμα της κάθετης επιφάνειας του σταθερού μνημείου. Μέσα στην πλατφόρμα δημιουργούνται εσοχές στις οποίες τοποθετούνται τεκμήρια του ατυχήματος. Τα μεταλλικά απομεινάρια από την έκρηξη λιώνουν και χύνονται σε καλούπια κύβων 10Χ10Χ10εκ. οι οποίοι τοποθετούνται μέσα στις εσοχές με πληροφορίες της προέλευσης τους. Ο όγκος χωροθετείται με τέτοιο τρόπο ώστε να λειτουργεί ως τρισδιάστατο πλαίσιο παρατήρησης του κρατήρα της έκρηξης. Η κινητή πλατφόρμα χρησιμοποιείται για δημόσιες δραστηριότητες και μετατρέπεται σε ιερό για τις θρησκευτικές τελετουργίες στο χώρο της έκρηξης. Οι εσοχές χρησιμοποιούνται και για τη φύλαξη των ιερών σκευών που χρειάζονται για τη σχετική λειτουργία. 

Ο τρίτος άξονας διαμορφώνεται γύρω από την αντιπαράθεση του κατεστραμμένου τοπίου και της αναζωογόνησης του. Το κατεστραμμένο τοπίο θα εκπροσωπείται από το γυμνό από φύτευση τεράστιο κρατήρα της έκρηξης που οι επιφάνειες του θα συμπιεστούν και θα στρωθούν με στερεοποιημένης, αντιδιαβρωτικής μορφής χώματος. 

Η πρόταση οργανώνει τον ενδιάμεσο χρόνο μέχρι το «τελικό τοπίο ». Μέσα από ένα δίκτυο άρδευσης με πέντε γραμμές δημιουργούνται οι αρχικές χαράξεις στο κατεστραμμένο τοπίο. Καταλήγουν σε οάσεις που θα δημιουργηθούν με τη μεταφύτευση των φυτών από τα τοπία των 13 θυμάτων. Φυτεύονται φυτά που προϋπήρχαν στην περιοχή και συντηρούνται κάποια που φύτρωσαν ξανά μετά την έκρηξη. Οι πηγές του νερού βασίζονται τόσο στο νερό του διασωθέντος ντεπόζιτου όσο και στο βρόχινο νερό που θα συλλέγεται από τον κρατήρα της έκρηξης. 

Η αντίθεση μεταξύ του νεκρού τοπίου της έκρηξης και του αναζωογονημένου τοπίου συγκεντρώνεται στην περιοχή του κρατήρα, όπου η γύμνια του αντιπαρατίθεται με τη ζωή της παρακείμενης όασης. Είναι σε αυτή την όαση που προτείνεται όπως τοποθετηθούν 98 μελίσσια. Θα λειτουργούν συμβολικά ως «Δείκτης Ζωής» σε αντιπαράθεση με τα 98 “containers” με τα εκρηκτικά και θα βοηθήσουν στην αναδημιουργία του φυσικού τοπίου. 

Είναι για αυτό το λόγο που επιλέγεται ως επικοινωνιακό σύμβολο της αστικής μνημόνευσης του ατυχήματος στο Μαρί, οι μέλισσες σε κύκλο. Αυτό το σύμβολο χαράσσεται στην κινητή πλατφόρμα, τοποθετείται σε πινακίδα στον αυτοκινητόδρομο, αλλά και φοριέται στα πέττα των πολιτικών και στρατιωτικών στις δημόσιες τους εμφανίσεις τη βδομάδα που προηγείται της Ετήσιας Τελετουργίας. 

Ομάδα Μελέτης: ΑΑ & U For Architecture, Art and Urbanism 

www.aaplusu.com

Υπεύθυνος Αρχιτέκτονας: Σωκράτης Στρατής 

Εικαστικός: Μαρία Λοϊζίδου 

Συνεργάτης: Riccardo Urbano, αρχιτέκτονας 

Βοηθός: Μαρία Προκοπίου, αρχιτέκτονας 

Κάντε ΚΛΙΚ στις εικόνες για μεγένθυση

ΠΡΟΤΑΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΕΡΧΟΜΕΝΗ ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΗΓΕΣΙΑ ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

για την συγκρότηση θεσμικού πλαίσιου

σχετικά με την οικονομική συμβολή ιδιωτών στον χώρο του πολιτισμού 

Αρχαιολογικός χώρος της Βραυρώνας, Ναός της Αρτέμιδος

Με την αλλαγή του χρόνου δημοσιεύτηκαν στην εφημερίδα Καθημερινή δύο σημαντικά άρθρα σχετικά με την αλλαγή της οικονομίας του πολιτισμού στην Ευρώπη, του Νίκου Βατόπουλου (31 Δεκεμβρίου 2014 με τίτλο: «Νέες συμμαχίες στην Ευρώπη της κρίσης») και του Δημήτρη Ρηγόπουλου  (01 Ιανουαρίου 2015 με τίτλο: «Το παράδειγμα της Ιταλίας»). 

Τα άρθρα αυτά αναδεικνύουν με έμφαση το εντυπωσιακό παράδειγμα της Ιταλίας που με την ψήφιση του νόμου Art Bonus, τον περασμένο Ιούλιο, προκαλείται σημαντική μεταβολή στο πολιτιστικό τοπίο. Ο νόμος δίνει ισχυρά φορολογικά κίνητρα (απαλλαγή έως 65%) σε ιδιώτες για να επενδύουν σε έργα μείζονος πολιτιστικής υποδομής, με αποτέλεσμα ένας μεγάλος αριθμός μνημείων στην Ιταλία από τη Ρώμη ως τη Φλωρεντία και το Μιλάνο αναστηλώνονται με γενναίες επιχορηγήσεις οίκων μόδας, επιχειρηματιών και τραπεζών. Πρόσφατα μάλιστα, ο δήμαρχος της Βερόνας, Φλάβιο Τόζι, υπέγραψε συμφωνία με την τράπεζα Unicredit και το Ιδρυμα CariVerona με αντικείμενο την αναστήλωση του ρωμαϊκού Αμφιθεάτρου της πόλης, έργο προϋπολογισμού 14 εκατ. ευρώ. 

Το Αμφιθέατρο της Βερόνας, μείζον αξιοθέατο της περιοχής, δεν θα μπορούσε ποτέ να αναστηλωθεί με δημόσια κονδύλια, δήλωσε ο δήμαρχος, που προχώρησε τη συμφωνία ώστε να σωθεί το θέατρο από τη διάβρωση της βροχής που έχει ήδη επιφέρει σημαντικές ζημιές.

Το ρωμαϊκό αμφιθέατρο της Βερόνας

Οίκοι πολυτελών ειδών αναλαμβάνουν δράση, διακηρύσσοντας ότι θέλουν να στηρίξουν την εθνική προσπάθεια χωρίς να ζητήσουν το όποιο αντάλλαγμα και ενθαρρυμένοι από τις φοροαπαλλαγές που ανακοίνωσε η ιταλική κυβέρνηση για τις επιχειρήσεις που χρηματοδοτούν αποκαταστάσεις και συντηρήσεις μουσείων, μνημείων, βιβλιοθηκών και αρχείων.

Υπό το βάρος του υπέρογκου δημόσιου χρέους, η κυβέρνηση Ρέντσι έχει στραφεί στην ιδιωτική πρωτοβουλία για να συντηρήσει τα εκατοντάδες ιστορικά μνημεία:

Ρώμη, Fontana di Trevi

- Αποκατάσταση Fontana di Trevi: κόστος 2, 8 εκατομμύρια ευρώ/ προσφορά της εταιρείας Fendi.

- Συντήρηση Κολοσσαίου: κόστος 25 εκατομμύρια ευρώ/ προσφορά της Tod’s.

Ρώμη, Piazza di Spagna

- Αποκατάσταση Piazza di Spagna: κόστος 1,5 εκατομμύριο ευρώ / προσφορά του Οίκου Bulgari.

Φλωρεντία, Galleria degli Uffizi 

- Επίσης ο οίκος Salvatore Ferragamo χρηματοδοτεί την ανακαίνιση του Galleria degli Uffizi στη Φλωρεντία, 

Βενετία, Γέφυρα Rialto 

- Η Diesel έχει αναλάβει τη Γέφυρα Rialto στη Βενετία, 

Φλωρεντία, Palazzo Vecchio

- Η Gucci θα δώσει 340.000 ευρώ για τις ταπετσαρίες του Palazzo Vecchio στη Φλωρεντία, 

- Η Prada πλήρωσε για την αποκατάσταση του κάστρου στην πόλη Arezzo της Τοσκάνης.

Άποψη Αρχαίας Αγοράς

Αντίθετα στην Ελλάδα, όταν το 1996 σαν μέλος μιας μεγάλης ομάδας μελετητών αρχιτεκτόνων (Γιώργος Ανδρεάδης, Σουζάνα Αντωνακάκη, Αριστείδης Αντωνακάκης, Δημήτρης Αντωνακάκης, Φοίβη Γιαννίση, Μάνος Περράκης, Γιώργος Τριανταφύλλου, Γιάννης Τσιώμης) βίωνα με ανησυχία και απογοήτευση την άγρια καρατόμηση των μελετών μας και του οράματος της Μελίνας Μερκούρη για την ενοποίηση των αρχαιολογικών χώρων (Περιοχή Αρχαίας Αγοράς), άρχισα να αναζητώ απεγνωσμένα λύσεις. 

Απόψεις Αρχαίας Αγοράς

Στόχος της όλης επέμβασης ήταν η ανάδειξη των αρχαιολογικών χώρων και η ένταξη χρήσεων και λειτουργίων για την ενημέρωση και την στοιχειώδη εξυπηρέτηση των επισκεπτών. Ο ακατανόμαστος τότε πρόεδρος της ΕΑΧΑ Γιάννης Καλαντίδης, αγνοώντας προκλητικά το περιεχόμενο της προκήρυξης των μελετών, ακόμα και στην εποχή των παχέων αγελάδων, απέρριπτε ανερυθρίαστα, τις προτάσεις των μελετητών και σιγά σιγά οδήγησε τα πράγματα στην υλοποίηση μόνο της περίφραξης επιμένοντας μάλιστα να πληρώσει στους μελετητές αμοιβή, μόνο επί της αξίας ενός μέτρου κιγκλιδώματος. Το Υπουργείο Πολιτισμού τότε σιωπούσε ίσως γιατί μια τέτοια επιλογή ευνοούσε τις συνήθεις συντηρητικές απόψεις των αρχαιολόγων και εμείς για άλλη μια φορά αισθανόμαστε την επερχόμενη ήττα με περισσή απάθεια.

Αρχαιολογικός χώρος Αρχαίας Αγοράς, Η περίφραξη και η είσοδος

Την εποχή εκείνη πραγματοποιούσαμε τις μελέτες των κτιρίων εμπορικής εταιρείας, από της σοβαρότερες επί δεκαετίες στην Αθήνα, που ήταν στα χέρια μιας από τις ελάχιστες αστικές αθηναϊκές οικογένειες που τις χαρακτήριζαν το ήθος και η αξιοπρέπεια. Ρώτησα λοιπόν τον σοβαρό αυτό επιχειρηματία αν είχε την πρόθεση η εταιρεία του να χρηματοδοτήσει την πραγματοποίηση μέρους των επεμβάσεων στους αρχαιολογικούς χώρους βάσει των μελετών μας, μια και τελικά, ως συνήθως, είχαν φαγωθεί τα λεφτά που είχαν προγραμματιστεί για το σύνολο των έργων. Η απάντηση του επιχειρηματία ήταν ξεκάθαρη: «Θα ήταν μεγάλη τιμή για την εταιρεία μας να χρηματοδοτήσει μια τέτοια επέμβαση με βασική προϋπόθεση ότι θα υπήρχε το ανάλογο θεσμικό πλαίσιο για να εξασφαλιστεί η σίγουρη αξιοποίηση των χρημάτων της εταιρείας για τον σκοπό αυτό και είναι επίσης επιθυμητή η ένταξη μικρής διακριτικής πινακίδας στον χώρο με το όνομα της Εταιρείας. Αυτά και μόνο.»

Η πρόταση βέβαια αντιμετωπίστηκε τότε με ειρωνικά χαμόγελα και σήμερα 18 χρόνια αργότερα το θέμα έχει επανέλθει δριμύτερα λόγω βέβαια και της οικονομικής κατάστασης. 

Αρχαιολογικός χώρος Βραυρώνας

Τίποτα δεν έχει αλλάξει θεσμικά και ιδεολογικά από τότε, παρά το γεγονός ότι η οικονομική αδυναμία του κράτους έχει κορυφωθεί ενώ ταυτόχρονα υπάρχουν ευτυχώς προτάσεις από ιδιωτικούς φορείς για χρηματοδοτήσεις, όπως π.χ. το Κοινωφελές Ίδρυμα «Σταύρος Νιάρχος» διατίθεται να συμπράξει με το δημόσιο για την ανάδειξη των αρχαιολογικών χώρων της Βραυρώνας που κάθε χρόνο πνίγεται στα νερά, του Κεραμικού και των μουσείων τους.

Αρχαιολογικός χώρος Κεραμικού

Η συγκρότηση επιτροπής

Το Υπουργείο Πολιτισμού στις 24 Σεπτεμβρίου 2014 συγκρότησε σχετική επιτροπή με στόχο την επεξεργασία προτάσεων προς την πολιτική ηγεσία για την ολοκληρωμένη διαχείριση των αρχαιολογικών χώρων, τις δράσεις προβολής τους και την εξυπηρέτηση των επισκεπτών. Στην Επιτροπή ανατίθενται επίσης η εκπόνηση πιλοτικού σχεδίου αναβάθμισης και διαχείρισης των αρχαιολογικών χώρων του Κεραμεικού και της Βραυρώνας, στο πλαίσιο της συνεργασίας του ΥΠ.ΠΟ.Α. με το Κοινωφελές Ίδρυμα «Σταύρος Νιάρχος» Στην επιτροπή αυτή συμμετέχουν: 1. Νικολέττα Διβάρη – Βαλάκου, Επίτιμη Προϊσταμένη Διεύθυνσης ΥΠΠΟΑ, ως Συντονίστρια - 2. Ευγενία Γερούση, Προϊσταμένη της Διεύθυνσης Βυζαντινών & Μεταβυζαντινών Αρχαιοτήτων - 3. Αναστασία Γκαδόλου, Προϊσταμένη του Τμήματος Αρχαιολογικών Χώρων, Μνημείων & Αρχαιογνωστικής Έρευνας της Διεύθυνσης Προϊστορικών & Κλασικών Αρχαιοτήτων - 4. Ευάγγελο Κυριακίδη, Δρ Αρχαιολόγο - 5. Τάκη Μαστραντώνη, Τεχνικό Σύμβουλο για το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα ΕΣΠΑ 2007 – 2013

Αρχαιολογικός χώρος της Βραυρώνας, Ναός της Αρτέμιδος με τις πρόσφατες πλημμύρες

Ακολούθησαν όμως έντονες αντιδράσεις από τον Σύλλογο Ελλήνων Αρχαιολόγων και από βουλευτές του Σύριζα που έκαναν επερώτηση στην Βουλή. Συνοψίζοντας, οι αντιρρήσεις αυτές επικεντρώνονται στα πρόσωπα της επιτροπής, στην απαξίωση της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας και των στελεχών της, στην εμμονή ότι η διαχείριση των θεμάτων αυτών αποτελεί υποχρέωση της Πολιτείας και μόνο μέσω των αρμόδιων Υπηρεσιών της, στην ήδη υπάρχουσα χρηματοδότηση από το ΕΣΠΑ, και κυρίως στην ανυπαρξία ανάλογου θεσμικού πλαισίου.

Σε κάθε περίπτωση όμως, παρά τις αντιδράσεις, τα ευρωπαϊκά παραδείγματα αλλά και η δυναμική των υποδειγματικών πρωτοβουλιών του Σταύρου Μπένου, με το «Διάζωμα», που φαίνεται ότι έχει βρει μια διέξοδο με την χρήση των "κουμπαράδων" μέσω χορηγών, για την ανάδειξη αρχαιολογικών χώρων και του Πέτρου Θέμελη στην Μεσσηνία, αναμφισβήτητα προβάλλουν την αποτελεσματικότητα μέσω χρηματοδότησης από ιδιώτες και βέβαια την ανάγκη άμεσης προετοιμασίας σχετικού θεσμικού πλαισίου για την σωστή διαχείριση και αξιοποίηση των χορηγιών. 

Ο Πέτρος Θέμελης στον αρχαιολογικό χώρο στην Μεσσηνία

Είτε μέσα από την συγκεκριμένη επιτροπή ή μέσω μιας άλλης και με την συμμετοχή και των ανάλογων αρμόδιων υπηρεσιών του Υπουργείου είναι εξαιρετικά κρίσιμο να συγκροτηθεί άμεσα το ανάλογο θεσμικό πλαίσιο, αξιοποιώντας με μέτρο και σύνεση τις προθέσεις όλων όσων θέλουν να συμβάλλουν οικονομικά στην ανάδειξη αρχαιολογικών χώρων και μουσείων. Ας αφήσουμε κατά μέρος τις συντηρητικές απόψεις για κρατικοδίαιτη συντήρηση και ανάδειξη των μνημείων. Ας σταματήσουν επί τέλους οι συνδικαλιστικές ηγεσίες να αντιδρούν επίμονα αντιπροσωπεύοντας έναν στείρο συντηρητισμό και ας συμβάλουν στην καλύτερη θωράκιση του νέου θεσμικού πλαισίου.

Αρχαιολογικός χώρος αρχαίων νεωσοίκων στο Μικρολίμανο πριν και μετά τον καθαρισμό και την ανάδειξη του, με χρηματοδότηση από ιδιωτική εταιρεία, και την εποπτεία των αρχαιολόγων της ΚΣΤ ΕΚΠΑ.

Έχει αποδειχθεί μέσα στον χρόνο ότι οι αρχαιολογικοί χώροι παραμένουν σε εγκατάλειψη και τα ελάχιστα κρατικά χρήματα για τον πολιτισμό έστω και αν υπάρχουν ένα ικανό τμήμα τους χάνεται στην πορεία.

Πρέπει επι τέλους να ξεπεράσουμε τις αγκυλώσεις. Οι προσφέροντες δεν μπορεί να αντιμετωπίζονται συνεχώς με καχυποψία…

Καλή Χρονιά λοιπόν σε όλους και  ιδιαίτερα στην επερχόμενη νέα ηγεσία του Υπουργείου Πολιτισμού

· Για τα κατορθώματα του Γιάννη Καλαντίδη κάντε ΚΛΙΚ εδώ

· Για το άρθρο του Νίκου Βατόπουλου (31 Δεκεμβρίου 2014) στην Καθημερινή με τίτλο «Νέες συμμαχίες στην Ευρώπη της κρίσης» κάντε ΚΛΙΚ εδώ 

· Για το άρθρο του Δημήτρη Ρηγόπουλου (01 Ιανουαρίου 2015) με τίτλο: «Το παράδειγμα της Ιταλίας» κάντε ΚΛΙΚ εδώ

· Για την ανακοίνωση του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων κάντε ΚΛΙΚ εδώ και 

· Για την επερώτηση των βουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ κάντε ΚΛΙΚ εδώ

ΤΑΣΟΣ ΚΩΤΣΙΟΠΟΥΛΟΣ: "ΠΑΡΑ-ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΕΣ ΣΥΝΘΕΣΕΙΣ" ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ

αμήχανα σχέδια εκ των υστέρων τιτλοφορημένα ΙΙ

Τάσος Κωτσιόπουλος, Capri c'est fini, 70X100, 2014-08-02 

Με παράδοξους τίτλους και ξεχωριστή μαεστρία, ο αρχιτέκτων και καθηγητής Τάσος Κωτσιόπουλος επανέρχεται αυτές τις γιορτινές ημέρες με τα αμήχανα σχέδια του. Σχέδια που δημοσιεύονται σε συνέχεια προηγούμενης ανάρτησης σε αυτό το μπλογκ (στις 13 Ιουνίου 2014) και αμέσως μετά την παρουσίασή τους  στο Συνέδριο Ιστορίας Αρχιτεκτονικής στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών, στις 24 Μαϊου 2014. 

Τάσος Κωτσιόπουλος, Στρωματογραφία - Stratigraphy, 70X100, 2014 

Σε αυτές τις «παρα-αρχιτεκτονικές συνθέσεις», έγραφα τότε, διακρίνεται μια γοητευτική και ονειρική διάσταση που ξεπερνά την λογική των γνωστών σκίτσων που οι αρχιτέκτονες πραγματοποιούν συχνά συνειδητά ή ασυνείδητα. 

Τάσος Κωτσιόπουλος, Αφρικανική σκόνη - African dust, 70X100, 2014-08-20 

Η σελήνη ή κάποιος ουράνιος πλανήτης, η πλώρη ξύλινων πλοίων, οι στρογγυλοί φεγγίτες, παράδοξα ασύμετρα πλέγματα και όχι μόνο αποτελούν μερικές από τις εμμονές του Κωτσιόπουλου και εντάσσονται στα έργα του με ενδιαφέρουσες διαφοροποιήσεις μέσα σε μια ονειρική ατμόσφαιρα. 

Τάσος Κωτσιόπουλος, η σελήνη ή κάποιος ουράνιος πλανήτης, λεπτομέρειες 

Τάσος Κωτσιόπουλος, Η πλώρη ξύλινων πλοίων, λεπτομέρειες 

Τάσος Κωτσιόπουλος, στρογγυλοί φεγγίτες, 

λεπτομέρειες

Τάσος Κωτσιόπουλος, παράδοξα ασύμετρα πλέγματα, 

λεπτομέρειες 

Πολιτείες και λιμάνια με αναρρίθμητες αναφορές από την ανατολή αλλά και την δύση, συνθέτουν ελκυστικά αρχιτεκτονικά αστικά τοπία που αξίξει να τα περιεργαστείτε και να εκτιμήσετε την μαεστρία και την ελευθερία ενός καταξιωμένου αρχιτέκτονα στο να αποτυπώνει στο χαρτί τις φαντασιώσεις του. 

Τάσος Κωτσιόπουλος, Διάλογος - Dialogue 30X90, 2014

Τάσος Κωτσιόπουλος, Άγνοια, Ignorance - 70X100, 2014-08-16 

Τάσος Κωτσιόπουλος, Καστανιά - Chestnut, 70X100, 2014-12-14 

Τάσος Κωτσιόπουλος, Ναυάγιο, Shipwreck 2014-11-26 

Τάσος Κωτσιόπουλος, Tριγωνομετρία, Trigonometry 30X90, 2014-08-04 

Μέρες διακοπών, ακολουθώντας τον Τάσο Κωτσιόπουλο, ας υποδεχτούμε τον νέο χρόνο, με τις δικές μας αρχιτεκτονικές ουτοπικές φαντασιώσεις… 

Καλή χρονιά σε όλους!!! 

Για να δείτε την προηγούμενη σχετική ανάρτηση κάντε ΚΛΙΚ εδώ