annexM 

 ΓΙΩΡΓΟΣ ΔΡΙΒΑΣ: 

“ΔΟΜΕΣ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΩΝ” 

Σαν σε θερινό σινεμά 

στον Κήπο του Μεγάρου Μουσικής 

H Άννα Καφέτση διευθύντρια του annexM, κέντρου για τις εικαστικές τέχνες στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, συνεχίζει να οργανώνει με τον δικό της τρόπο, σημαντικές εκθέσεις τόσο σε απόκρυφους εσωτερικούς χώρους όσο και στον Κήπο. Βαθύς γνώστης των εξελίξεων στην Τέχνη τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό, επιλέγει εξαιρετικούς καλλιτέχνες και δίνει ταυτόχρονα και την δυνατότητα να αναδειχθούν και νέοι επιμελητές με σημαντικά βιογραφικά. 

Άννα Μαρία Κάντα 

Αυτή την φορά επέλεξε την Άννα Μαρία Κάντα, κάτοχο διδακτορικού τίτλου στην Ιστορία της Τέχνης (UCL, University of London), ως επιμελήτρια για να οργανώσει την ατομική έκθεση του Γιώργου Δρίβα με τίτλο «Δομές Συναισθημάτων» που εγκαινιάστηκε στον Κήπο του Μεγάρου 23 Ιουλίου 2020 και θα λειτουργεί μέχρι τις 20 Σεπτεμβρίου καθημερινά, μετά την δύση του ηλίου και μέχρι τα μεσάνυχτα. Τον Γιώργο Δρίβα είχε ξαναπαρουσιάσει η Άννα Καφέτση το 2009, στην πρώτη του ατομική έκθεση στο Ωδείο Αθηνών (ΕΜΣΤ) με τίτλο “(un-)documented”. 

Γιώργος Δρίβας,  Photo by Efi Gousi

Τρεις νέες παραγωγές του Γιώργου Δρίβα, κατανέμονται σε διακεκριμένες θέσεις στον κήπο του Μεγάρου με κοινή θεματική την εμπειρία του χρόνου και το πώς την βιώνουμε. Τρεις βιντεοεγκαταστάσεις που φέρνουν τον θεατή αντιμέτωπο με ένα ιδιότυπο ρεπερτόριο χαρακτήρων στο πλαίσιο διαφορετικών αφηγηματικών δομών. 

Επισκεφτήκαμε την έκθεση από την οδό Κόκκαλη κάτω από το φως του φεγγαριού, λίγες ημέρες μετά τα εγκαίνια, έχοντας την τύχη να μας ξεναγήσει η επιμελήτρια Άννα Μαρία Κάντα. Παράλληλα είμαστε αποφασισμένοι να διαθέσουμε χρόνο για να παρακολουθήσουμε τις βιντεοεγκαταστάσεις από την αρχή μέχρι το τέλος, σαν σε θερινό σινεμά, ξεπερνώντας το γνωστό σύνδρομο που μας διακατέχει να τις προσπερνάμε, συνήθως στις μεγάλες εκθέσεις όπου επικρατούν τα συμβατικά έργα τέχνης. 

Από τις τρεις βιντεοεγκαταστάσεις της έκθεσης Empirical Data 2.0 [2019], Aeonium [2020] και Kaizo [2020] που είναι κατανεμημένες σε τρεις διακεκριμένες θέσεις του Κήπου περισσότερο με καθήλωσαν οι δύο πρώτες. 

Το έργο Empirical Data 2.0 [2019], είναι η δεύτερη εκδοχή ενός έργου που είχε δημιουργηθεί το 2009. Μια δικάναλη εγκατάσταση που παρουσιάζει ταυτόχρονα δύο εκδοχές και αφορά έναν ξένο ο οποίος παρακολουθείται από κάποιον αόρατο που δεν γνωρίζουμε και παρακολουθούμε την πορεία από την ανωνυμία στην καταξίωση. Οι κινήσεις του καταγράφονται, η ζωή του γίνεται ένα άθροισμα εμπειρικών δεδομένων. Στην αριστερή πλευρά της οθόνης παρατηρούμε τον γεωργιανής καταγωγής ηθοποιό Δαβίδ Μαλτέζε, σαν ένα χαρακτήρα του βωβού κινηματογράφου, να κινείται σε παράξενους χώρους με ένα ιδιότυπο αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον και στην δεξιά πλευρά ο Μαλτέζε μετά από δέκα χρόνια σχολιάζει σε ένα μακρύ μονόλογο σαν παρατηρητής του εαυτού του, σε μια παλινδρόμηση ανάμεσα στο παρόν και στο μέλλον. 

Αξίζει πραγματικά να απολαύσετε επί 30 λεπτά σε αυτή την διπλή προβολή την εξαιρετική φωτογραφία και κυρίως το συναρπαστικό και στοχαστικό, παράλληλα κείμενο του μονολόγου που σε συνδυασμό με την εναλλαγή των εικόνων σε ένα γοητευτικό μοντάζ, συγκροτείται μια υψηλού επιπέδου εικαστική αφήγηση. 

Μία αφήγηση που αναδύει στον θεατή σκέψεις, αγωνίες και ερωτηματικά προκαλώντας τον να διεισδύσει στα ενδότερα αυτού του ιδιότυπου υψηλού επιπέδου έργου τέχνης, αλλά και της ψυχής του. 

Το αυτό ισχύει και για το επόμενο έργο. 

Το Aeonium [2020] είναι μια πεντακάναλη εγκατάσταση με πέντε χαρακτήρες που είναι εγκλωβισμένοι σε ένα θερμοκήπιο, συνομιλούν ανά δύο και ποτέ σαν σύνολο και αντιμετωπίζουν λεκτικά και συναισθηματικά ένα φοβερό γεγονός, μια καταστροφή που δεν αποκαλύπτεται, ενώ παράλληλα δεν διαφαίνεται κάποια διέξοδος. 

Παρά την επιδιωκόμενη χωρική και χρονική απροσδιοριστία, η αρχιτεκτονική του θερμοκηπίου, η υψηλού επιπέδου χωροθέτηση των σχετικά σπάνιων φυτών στο χώρο και οι ανθρώπινες φιγούρες παραπέμπουν σε άλλες εποχές, που φαίνεται να προσομοιάζουν στην ατμόσφαιρα του Downton Abbey, της εποχής των ένδοξων πύργων των αριστοκρατικών οικογενειών του Ηνωμένου Βασιλείου. 

Οι πέντε χαρακτήρες μέσα σε αυτή την ερμητικά κλειστή, ζηλευτή ατμόσφαιρα, προσπαθούν συνομιλώντας να καταλάβουν τί τους συμβαίνει και να εξηγήσουν το ανεξήγητο, σε ένα κόσμο ερμητικά κλειστό στις εξωτερικές συνθήκες, διάφανο και εύθραυστο στην αλλαγή. 

(διάρκεια 20 λεπτά) 

Τέλος το τρίτο έργο με τίτλο Kaizo [2020], μια πολυκάναλη βιντεοεγκατάσταση που εκτείνεται στο γρασίδι, αναφέρεται στους αφηγηματικούς αλγοριθμικους κόσμους του βιντεοπαιχνιδιού και ο όρος σημαίνει το χακαρισμένο παιχνίδι. 

Το βιντεοπαιχνίδι μιμείται την μορφή και την δομή των φυτικών οργανισμών όπως υποδηλώνουν οι εικόνες του έργου, ένα αυτορυθμιζόμενο σύστημα που αυτοεπιδιορθώνεται και μετασχηματίζεται κάθε φορά που αντιλαμβάνεται μια εξωτερική απειλή. Το έργο είναι μια αλληγορία για ένα κόσμο που είναι εγκλωβισμένος σε ένα κλειστό σύστημα χωρίς σημεία εισόδου εξόδου. 

Σπεύσατε για μια ξεχωριστή «μετά θεαμάτων» περιπλάνηση  στον δροσερό Κήπο του Μεγάρου. Μπορείτε να παρκάρετε στον ανοιχτό χώρο στην οδό Κόκκαλη, λίγο πριν την είσοδο στο γκαράζ του Μεγάρου που αυτή την περίοδο είναι κλειστό. 

Ο Γιώργος Δρίβας πέρα από την υψηλού επιπέδου εικαστική, αρχιτεκτονική και σκηνοθετική ματιά του, έχει συγκροτήσει μια καλοκουρντισμένη μεγάλη ομάδα άξιων συνεργατών, που αξίζει να διαβάσετε στο τέλος των προβολών. Ηθοποιοί, τεχνικοί και άλλες ειδικότητες συνέβαλαν με τον καλύτερο τρόπο στην υλοποίηση αυτών των άρτιων παραγωγών, επιβεβαιώνοντας ότι ζούμε σε μια εποχή που δίπλα στους μοναχικούς καλλιτέχνες κυριαρχούν και εκείνοι που πασχίζουν στο πλαίσιο πολύτιμων συνεργασιών και καταφέρνουν να επιβιώνουν ακόμη και στην Ελλάδα αυτά τα δύσκολα χρόνια. 

Αναμφισβήτητα ο Δρίβας είναι έναν καταξιωμένος καλλιτέχνης, έχει εκπροσωπήσει την Ελλάδα στην Μπιενάλε της Βενετίας το 2017 και έχει αποσπάσει πολλές διακρίσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό διαθέτοντας ένα πλούσιο βιογραφικό. 

Η ανάρτηση αυτή  στηρίχθηκε σε προφορικές αφηγήσεις και στο κείμενο της αφισέτας-καταλόγου της επιμελήτριας Άννας Μαρίας Κάντα, που διατιθεται στην έκθεση.

Άννα-Μαρία Κάντα

Σύντομο βιογραφικό σημείωμα 

Η Άννα-Μαρία Κάντα πραγματοποίησε προπτυχιακές σπουδές στη Νομική (Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών) και μεταπτυχιακές σπουδές στη Σύγχρονη Θεωρία της Τέχνης (Goldsmiths, University of London) και στη Μουσειολογία (Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών). Είναι κάτοχος διδακτορικού τίτλου στην Ιστορία της Τέχνης (UCL, University of London). Η διδακτορική της έρευνα πραγματοποιήθηκε με την υποστήριξη του ιδρύματος Ωνάση. Το 2019 ήταν μεταδιδακτορική υπότροφος του Ζentralinstitut für Κunstgeschichte του Μονάχου. Για τα ακαδημαϊκά έτη 2020-2023 θα είναι υπότροφος Leverhulme Early Career Fellow στο Τμήμα Ιστορίας της Τέχνης του Πανεπιστημίου του York. 

Έχει εργαστεί ως ερευνήτρια, μεταξύ άλλων, για το Μουσείο Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, την Tate του Λονδίνου και την επιμελητική πλατφόρμα Archaeology of the Final Decade. Έχει επιμεληθεί την ομαδική έκθεση Βανγκάρντ για το Πεδίο Δράσης Κόδρα (Εβραϊκό Μουσείο Θεσσαλονίκης, 10 Σεπτεμβρίου-30 Νοεμβρίου 2013) και την έκθεση Γιώργος Δρίβας, Δομές Συναισθημάτων για το annexM – Κέντρο Εικαστικών Τεχνών Μεγάρου Μουσικής Αθηνών (Κήπος Μεγάρου Μουσικής Αθηνών, 23 Ιουλίου-20 Σεπτεμβρίου 2020).

 Κάντε ΚΛΙΚ στις εικόνες για μεγέθυνση

ΣΚΕΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΣΑΝΤΟΡΙΝΗ 

Η κατεδάφιση και η συντήρηση 

 εκλεκτικιστικών και νεοκλασικών κτιρίων 

Του Γρηγόρη Καμπίτση

Στις 27 Απριλίου 2020 έλαβα από τον Γρηγόρη Καμπίτση email με αφορμή την σειρά αναρτήσεων σε αυτό το μπλογκ, σχετικά με την Σαντορίνη στο πλαίσιο των τηλεσυνάξεων της Παρέας του Οικονόμου (6 Απριλίου 2010 εδώ, 21 04 2020 εδώ,  22 04 2020 εδώ,)

Πρόκειται για συζητήσεις και αφηγήσεις που επικεντρώθηκαν στην Σαντορίνη και κυρίως στην αποκατάσταση των σεισμόπληκτων το 1956. Στις συζητήσεις αυτές συμμετείχαν οι Βασίλης Γρηγοριάδης, Μάκης Κωστίκας, ο Βασίλης Γιαννάκης, ο Δημήτρης Διαμαντόπουλος, ο Μάνος Περράκης, ο Γιώργος Μαδεμοχωρίτης, ο Γιάννης Κίζης, ο υποφαινόμενος και ο Βασίλης Μπογάκος. 

Το email που έλαβα  αφορά κάποιες σκέψεις του Γρηγόρη Καμπίτση με αφορμή αυτά που ειπώθηκαν σε όλες αυτές τις τηλεσυνάξεις για τη Σαντορίνη και το παραθέτω στην συνέχεια όπως το παρέλαβα με την σχετική εικονογράφηση. 

Ο Καμπίτσης αναφέρεται παράλληλα στα Νεοκλασσικά αρχοντικά της Σαντορίνης, που στην πλειονότητά τους κατεδαφίστηκαν, άλλα συντηρήθηκαν και αποκαταστάθηκαν και ανοίγει ένα θέμα που δεν είναι ιδιαίτερα γνωστό. 

Ότι απέμεινε από νεοκλασικό αρχοντικό, τύπος που διαδόθηκε στο νησί από το τέλος του του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ου. 

Εικόνα από την ταινία επικαίρων με θέμα την περιοδεία του Πρωθυπουργού Κωνσταντίνου Καραμανλή στη σεισμόπληκτη Σαντορίνη, 14/7/1956, Ιστορικό αρχείο της ΕΡΤ 

Συμπληρωματικό φωτογραφικό υλικό για τα εκλεκτικιστικά και νεοκλασικά κτίρια της Σαντορίνης παρατίθεται στο τέλος αυτής της παρουσίασης από την διδακτορική διατριβή της Αικατερίνης Ριτζούλη Αρχιτέκτονος Μηχανικού με θέμα: «Η εξέλιξη της αρχιτεκτονικής και της οικοδομικής τέχνης στην Σαντορίνη από την Βενετοκρατία (1204) μέχρι τον σεισμό του 1956» 

ΣΚΕΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΣΑΝΤΟΡΙΝΗ 

του Γρηγόρη Καμπίτση 

Γρηγόρης Καμπίτσης

Το περιεχόμενο του email:

Γιώργο γεια σου 

Όπως ξέρεις, ως Σαντορινιός που μεγάλωσε στην Αθήνα, ήμουν αυτόπτης μάρτυρας της ανάπτυξης/καταστροφής της Σαντορίνης. 

Την Σαντορίνη την επισκεπτόμουν κάθε καλοκαίρι από τότε που γεννήθηκα με αποτέλεσμα χρόνο με το χρόνο να βιώνω το σοκ της ανοικοδόμησης και ανάπτυξης του νησιού. 

Ειδικά από το 1981 (μαθητής λυκείου) όπου άρχισα να εργάζομαι περιστασιακά σε ένα τεχνικό γραφείο του νησιού (προσπαθώντας να αποκωδικοποιήσω αν η αρχιτεκτονική ήταν το αντικείμενο που ήθελα να ασχοληθώ), οι μνήμες και εντυπώσεις μου από την ανάπτυξη της Σαντορίνης μέχρι σήμερα ήταν πολύ πιο συνειδητοποιημένες. 

Παρακάτω θα δεις κάποια σχόλια που έχω αναφορικά με όλα αυτά τα ωραία και διδακτικά που η ωραία σας παρέα έχει αναφέρει. 

Νομίζω ότι αν δούμε την ιστορία του νησιού θα ανακαλύψουμε και τους λόγους της καταστροφής του. Η Σαντορίνη μέχρι τον 15ο αιώνα ήταν ένα πάμπτωχο νησί. Εκείνη την εποχή οι «Καθολικοί», για να βοηθήσουν το νησί εισήγαγαν από την Ιταλία τα πρώτα αμπέλια, τα οποία και στη συνέχεια επεκτάθηκαν σε ολόκληρο το νησί, αντικαθιστώντας τις φτωχές ντόπιες καλλιέργειες κριθαριού. Η ανάπτυξη ήταν αλματώδης με αποτέλεσμα στην εποχή της επανάστασης του 1821 το τοπικό κρασί «βισάντο» να έχει γίνει αναγνωρίσιμο και να εξάγεται κυρίως στην Ρωσία και η Σαντορίνη να έχει τον τρίτο μεγαλύτερο εμπορικό στόλο στην Ελλάδα. Στα τέλη του 18ου αιώνα εισήχθη και η καλλιέργεια ντομάτας που η ανάγκη επεξεργασίας της ήταν το έναυσμα της βιομηχανικής επανάστασης στις αρχές του 19ου αιώνα. Όμως αυτή η ανάπτυξη δεν συνοδεύτηκε με αντίστοιχη πνευματική και πολιτισμική ανάπτυξη όπως σε άλλα νησιά (Σύρος, Άνδρος, Ύδρα). Η οικονομία του νησιού ήταν κατά βάση αγροτική με ένα πληθυσμό που δύσκολα διαπορούσε έχοντας σχεδόν παντελή έλλειψη εκπαιδευτικών ιδρυμάτων. 

Αποτέλεσμα αυτών ήταν η τοπική κοινωνία να βρεθεί εντελώς απροετοίμαστη μπροστά στο τσουνάμι της τουριστικής ανάπτυξης που ακολούθησε από τη δεκαετία του 70 και μετά. Ένα τσουνάμι που η Ελληνική πολιτεία διαχρονικά ενίσχυε αδυνατώντας να προβλέψει τις μακροχρόνιες συνέπειες σε ένα μικρό νησί χωρίς τουριστική παράδοση και εμπειρία. Με λίγα λόγια, επαναλήφτηκε το ίδιο λάθος που έγινε στην Αθήνα και τα άλλα μεγάλα αστικά κέντρα όπου στο όνομα της ανάπτυξης και του εκμοντερνισμού θυσιάστηκαν τα ταπεινά νεοκλασικά σπίτια. 

Τώρα, είμαστε πολύ σοφότεροι και έχουμε βρει εργαλεία που να επιτρέπουν την βιώσιμη ανάπτυξη ενός χώρου φυσικού κάλλους, όμως εκείνη την εποχή η γνώση αυτή δεν υπήρχε. Η ίδια η Ελληνική πολιτεία και η διοίκησή της ήταν ανέτοιμες να αντιμετωπίσουν τέτοια ζητήματα, καθώς οι κύριες προτεραιότητές τους ήταν η διασφάλιση της λειτουργίας του κοινωνικού ιστού με την άμεση επίλυση των σημαντικών προβλημάτων στέγασης μέρους του πληθυσμού. 

Η προσφορά των μηχανικών που πήγαν στη Σαντορίνη είναι πραγματικά ανεκτίμητη καθώς με την παρουσία τους συνέβαλλαν τα μέγιστα στην επούλωση των τεράστιων πληγών που είχε ανοίξει ο σεισμός. Η δε συνεισφορά τους εκτός από πρακτική ήταν και έντονα συμβολική καθώς η παρουσία τους σηματοδοτούσε τη στήριξη του κράτους στην αντιμετώπιση των συνεπειών της καταστροφής. 

Ο κος Γρηγοριάδης αναφέρει ότι νοιώθει ενοχές που δεν πίεσαν για τη δημιουργία οικιστικών ζωνών σ τη Σαντορίνη εκείνη την εποχή. Νομίζω ότι κάνει πολύ μεγάλο λάθος και κουβαλάει ένα βάρος που δεν είναι δικό του. Το πρόβλημα των Ελληνικών διοικήσεων ποτέ δεν ήταν η νομοθέτηση, αλλά η εφαρμογή τους. Τις πρώτες δεκαετίες μετά το σεισμό όντως υπήρχαν αρκετές περιπτώσεις που οι μηχανικοί και η τοπική διοίκηση έκαναν τα στραβά μάτια σε μικρουποθέσεις παρανομιών στη δόμηση που αφορούσε ασθενείς οικονομικές ομάδες. Όμως η μεγαλύτερη σε έκταση καταστροφή που πραγματοποιήθηκε στη Σαντορίνη ήταν τις δεκαετίες του 80 & 90 ενώ ήταν σε ισχύ οικιστικές ζώνες και απαγορεύσεις έκδοσης αδειών δόμησης σε ευαίσθητες περιοχές και κυρίως στην περιοχή της Καλντέρας. Αυτές, καταπατήθηκαν και καταστρατηγήθηκαν βάναυσα και διαχρονικά με πλήρη ευθύνη της Ελληνικής διοίκησης που όχι μόνο ήταν ενήμερη αλλά μέσω της εκτεταμένης διαφθοράς της και μικροπολιτικών συμφερόντων την ενθάρρυνε και κυρίως την νομιμοποίησε. Μεγάλη ευθύνη επίσης έχουν το ΤΕΕ και ο σύλλογος αρχιτεκτόνων που αν εξαιρέσεις κάποια σπασμωδικά άρθρα και ανακοινώσεις ήταν εκκωφαντικά απόντες. 

Ένα άλλο σημείο το οποίο ελάχιστα έθιξαν οι προλαλήσαντες είναι η φτωχοποίηση του αστικού δυναμικού της Σαντορίνης με τον σχετικά μαζικό αφανισμό των λεγόμενων «αρχοντικών» καθώς και των μεγαλοαστικών κατοικιών που παραδοσιακά ήταν χτισμένα μέσα στα μεσαιωνικά κάστρα (καστέλια). 

Στα τέλη του 18ου αιώνα και αρχές του 19ου με την ανάπτυξη του εμπορίου και των εξαγωγών κρασιού, ενισχύθηκε και η διασύνδεση της νησιών με σημαντικές πόλεις της Ευρώπης και της Ρωσίας. Ήταν η εποχή που νησιά όπως η Σαντορίνη και η Σύρος απέκτησαν ένα σημαντικό απόθεμα κτηρίων με ξενότροπα για τον τόπο χαρακτηριστικά, τα λεγόμενα Νεοκλασικά (οι ντόπιοι τα ονόμαζαν τετράγωνα κτήρια) με τολμηρές για την τεχνολογία της εποχής διαστάσεις και αναλογίες, ψηλοτάβανα, με μεγάλα ανοίγματα, οροφογραφίες και τοιχογραφίες, χώρους υγιεινής μέσα στις οικίες, κήπους με σιντριβάνια κλπ. 

Μάλιστα, τα Νεοκλασικά της Σαντορίνης διέφεραν από τα αντίστοιχα της υπόλοιπης Ελλάδας τόσο ως προς την οικοδομική τους όσο και στην αισθητική των όψεων. Η απουσία κατάλληλων οικοδομικών υλικών ανάγκαζε τους μαστόρους να εφαρμόζουν τις ντόπιες τεχνικές και υλικά για διαφορετικές ανάγκες, εξωθώντας τις ιδιότητες των υλικών στα όριά τους. Δεν ήταν σπάνιο να βλέπεις «σάλες» άνω των 40 τμ χωρίς ενδιάμεσα φέροντα στοιχεία ή θόλους, αλλά με τις λεγόμενες οριζόντιες «σκάφες», μία ντόπια τεχνική κατασκευής βατών δωμάτων χωρίς τη χρήση μεταλλικών στοιχείων. Δυστυχώς, όπως αποδείχθηκε εκ των υστέρων, οι «σκάφες» ήταν και το ευάλωτο στοιχείο των κτηρίων σε σεισμικές δονήσεις. 

Μέχρι τα μέσα του 20ο αιώνα τα Νεοκλασικά κτήρια είχαν ενταχθεί στους τοπικούς αστικούς ιστούς. Μάλιστα, σε οχυρωματικούς οικισμούς όπως του Πύργου και του Ακρωτηρίου, με τα εξωτερικά τείχη των Κάστρων (Καστελιών) να είναι μέρος των κατοικιών, δημιουργούσαν μία αξιοθαύμαστη μορφολογικά σύνθεση πλούσια σε όγκους διαφορετικών μεγεθών και σχημάτων. 

Πύργος Θήρας ((Αρχείο Πολιτιστικού Κέντρου Εστίας Πύργου Καλλίστης) 

Ο σεισμός του 1956 έπληξε κατά κόρον τα Νεοκλασικά και τις μεγάλες κατοικίες των οχυρών οικισμών. Η κύρια προτεραιότητα του κράτους πολύ σωστά, ήταν η αντιμετώπιση της στέγασης των πληγέντων. Αναπόφευκτα όμως, όπως και προηγουμένως με τους σεισμούς στη Ζάκυνθο και την Κεφαλονιά, η διατήρηση του αστικού πλούτου ήρθε σε δεύτερη μοίρα. Τα σημαντικά κτήρια, τα καστρόσπιτα και Νεοκλασικά που είχαν πάθει ζημιές κατεδαφίζονταν με συνοπτικές διαδικασίες καθώς υπήρχε ο φόβος ότι οι κάτοικοί τους δεν θα τα εγκατέλειπαν και σε περίπτωση νέων σεισμών αυτά να κατέρρεαν προκαλώντας περισσότερα θύματα. Σε αυτή τη λογική παραδείγματος χάριν το 90% των σπιτιών του μεσαιωνικού Καστελιού του Πύργου κατεδαφίστηκε, ισοπεδώθηκε, εγκαταλείφτηκε και ο οικισμός μεταφέρθηκε εκτός των τοίχων. 

Εξωτερική άποψη του Καστελιού του Πύργου (1948 μουσείο Μπενάκη) 

Όσον αφορά τα Νεοκλασικά, κάποια ελάχιστα έπαθαν μικροζημιές ή άλλα διασώθηκαν χάριν της αυτοθυσίας που έδειξαν οι κάτοχοί τους που αρνήθηκαν να αφήσουν τις μπουλντόζες να τα κατεδαφίσουν. 

Εκτός του παραδείγματος του κωδωνοστασίου της Καθολικής Μονής των Φηρών, υπάρχει το παράδειγμα του Γεωργίου Αργυρού που αντιστάθηκε στην κατεδάφιση του αρχοντικού του στον οικισμό της Μεσσαριάς. 

Αρχοντικό Αργυρού (Μεσσαριά Θήρας) μετά την αποκατάσταση

 

Αρχοντικό Αργυρού (Μεσσαριά Θήρας) μετά την αποκατάσταση 

Η μεγάλη οικολογική καταστροφή του νησιού που ξεκίνησε την δεκαετία του 70 με την ανεξέλεγκτη ανάπτυξη του τουρισμού συνεχίζεται με αμείωτη ένταση μέχρι σήμερα. Όμως η καταστροφή των εμβληματικών κτηρίων και οχυρωματικών συνόλων της Σαντορίνης το 1956, απόρροια του σεισμού και των προτεραιοτήτων του Ελληνικού κράτους αποτελούν τεράστια καταστροφή της πολιτιστικής κληρονομιάς μας. 

ΥΣ. Τα σπίτια και των δύο γωνιών μου έπεσαν στο σεισμό. Στα νέα σπίτια που χτιστήκανε το 1958, η οροφή κατασκευάστηκε με πλάκα οπλισμένου σκυροδέματος. Ενδιαφέρον όμως έχει η κατασκευή των τοίχων. Όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, οι τοίχοι κατασκευάστηκαν με κισηρόλιθους αλλά σε μία παραλλαγή. Εκτός από τον κατακόρυφο οπλισμό που περνούσε από τις δύο οπές των κισηρόλιθων, τα κενά τους γεμίστηκαν με σκυρόδεμα. Άρα στην ουσία κατασκευάστηκαν τοιχία εν μέρη οπλισμένου σκυροδέματος. Βέβαια, ο οπλισμός ήταν αδύναμος και σήμερα, 60 χρόνια μετά, αν προσπαθήσεις να ανοίξεις τρύπα στον τοίχο, αυτός σχεδόν διαλύεται, πιθανόν λόγω της μικρής αναλογίας τσιμέντου που είχε χρησιμοποιηθεί ή της ποιότητάς του. Επίσης, δεν έχω στοιχεία αν είχε χρησιμοποιηθεί θαλασσινό νερό. 

ΥΣ.2 Σχετικά με τις μετατροπές που άρχισαν κάνουν οι κάτοικοι της Σαντορίνης στα νέα θολωτά κτίρια που αντικατέστησαν τα κατεδαφισμένα. Η Σαντορίνη είχε την τύχη (ή ατυχία ανάλογα πως το βλέπει κανείς) να επωφεληθεί από τον τουρισμό και σε ελάχιστο χρονικό διάστημα τριών τεσσάρων δεκαετιών να δει το ατομικό εισόδημα των κατοίκων της να πολλαπλασιάζεται με ασύλληπτους ρυθμούς. Οι σωτήριες για τη στέγαση minimal και μοντέρνες κατοικίες, πολύ γρήγορα δεν μπόρεσαν να ανταπεξέλθουν στις αυξημένες απαιτήσεις των κατοίκων που ήταν όλο και πιο απαιτητικοί ζητώντας τα σπίτια τους να έχουν τουλάχιστον τις ίδιες προδιαγραφές με αυτά της πρωτεύουσας. 

Το συμπληρωματικό φωτογραφικό υλικό που ακολουθεί, προέρχεται από την διδακτορική διατριβή της Αικατερίνης Ριτζούλη Αρχιτέκτονος Μηχανικού με θέμα: «Η εξέλιξη της αρχιτεκτονικής και της οικοδομικής τέχνης στην Σαντορίνη από την Βενετοκρατία (1204) μέχρι τον σεισμό του 1956». Μια διατριβή ( Νοέμβριος 2014- Σεπτέμβριος 2016), που υποβλήθηκε στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων, Τομέας Δ’, Ιστορίας Αρχιτεκτονικής, Ιστορίας Τέχνης, στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, με Επιβλέπουσα καθηγήτρια την Καλλιρρόη Παλυβού, ομ. καθηγήτρια Α.Π.Θ. Στην διατριβή αυτή γίνεται εκτενής αναφορά για τα γνωστά «καπετανόσπιτα», που εξαπλώνονται δειλά, και μακριά από τις περιοχές των ανώτερων κοινωνικών στρωμάτων, δηλαδή των Φηρών και των καστελλιών, τα οποία μέχρι τότε έφεραν το αποκλειστικό προνόμιο σε μια ανώτερη αρχιτεκτονική.

Χαρακτηριστικά δείγματα αυτών των αρχοντικών παρατίθενται ενδεικτικά στην συνέχεια, μαζί με κάποια σχολεία, ναούς και μοναστήρια που περιλαμβάνονται στην διατριβή που μπορείτε να δείτε εδώ. 

Καπετανόσπιτο στην Οία. 

Καπετανόσπιτο στην Οία. Αρχοντικό «Αρ. Αλαφούζου» 

Καπετανόσπιτο στην Οία. Αρχοντικό «Αρ. Αλαφούζου» 

Καπετανόσπιτο στην Οία. Αρχοντικό «Αρ. Αλαφούζου» 

Έξω Γωνιά – Αρχοντικό «Σαλίβερου» 1889,

Όψη από την μελέτη αποκατάστασης και ανάδειξης του κτιρίου από το αρχιτεκτονικό γραφείο των αρχ. μηχανικών Μιχαήλ Νομικού, Μαρίας Δούση και συνεργατών τους, για τον Δήμο Θήρας (2005). 

Έξω Γωνιά – Αρχοντικό «Σαλίβερου» 1889 

Μεσσαριά – Αρχοντικό «Σαλίβερου» 1893, από το αρχείο της αρχιτεκτονικής μελέτης του αρχ. μηχανικού Σταύρου Γλαντζή.

Μεσσαριά – Αρχοντικό «Σαλίβερου» 1893, Σχέδιο  όψης από την μελέτη του γραφείου μελετών του αρχ. μηχανικού Γλαντζή Σταύρου. Πηγή: Αρχείο Διεύθυνσης Δόμησης Δήμου Θήρας. 

Καπετανόσπιτο στην Οία 22 

Αρχοντικό «Σαλίβερου» στη Μεσσαριά 

Αρχοντικό στον Πύργο. 

Πηγή: Από το διαδικτυακό αρχείο του Λευτέρη Ζώρζου. 

Αρχοντικό εκλεκτικιστικού ρυθμού στον Σιδερά Οίας. Ο πλούσιος νέο- αναγεννησιακός διάκοσμος προσδίδει μοναδικότητα στο κτίριο. 

Δημοτικά Σχολεία Εμπορείου και Πύργου

________________________________

Γρηγόρης Καμπίτσης 

σύντομο βιογραφικό: 

Απόφοιτος της σχολής Αρχιτεκτόνων του ΑΠΘ συνέχισε τις σπουδές για Master και Διδακτορικό στην αρχιτεκτονική στο πεδίο της Διοίκησης Κτηριακών Εγκαταστάσεων στο Center for Facilities Management (CFM) του Strathclyde University στη Γλασκώβη. 

Έχει εργαστεί στην Ελλάδα και το εξωτερικό στο τομέα της Διοίκησης Κτηριακών Εγκαταστάσεων (Motorola-Scotland, Athens 2004), ως επιστημονικός ερευνητής στο CFM του Strathclyde University και ως αρχιτέκτονας ελεύθερος επαγγελματίας ή σε συνεργασία με άλλα αρχιτεκτονικά γραφεία, κυρίως σε έργα δημοσίου ενδιαφέροντος (μουσεία, θέατρα, χώρους πολιτισμού). Είχε μία πολύχρονη συνεργασία με τον Μάνο Περράκη, ενώ αυτή την εποχή εργάζεται για το Διεθνές Αεροδρόμιο Αθηνών. 

DOMa – ΔΟΜΕΣ 

ΒΡΑΒΕΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ 

ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ

Επίθεση ποιότητας 

της νέας αρχιτεκτονικής πλατφόρμας 

στο Μουσείο Μπενάκη

Σε ένα κλειστό κύκλο παρισταμένων εντός ενός κυκλικού πετάσματος από μεταλλικό πλέγμα, εγγεγραμμένο στο τετράγωνο αίθριο του Μουσείου Μπενάκη στην οδό Πειραιώς, υποβλητικά φωτισμένο με θεατρικούς προβολείς, η αρχιτεκτονική πλατφόρμα DOMA, διάδοχος των ΔΟΜΩΝ, την Τρίτη 14 Ιουλίου 2020 έκανε την πρώτη δυναμική της παρουσία. 

Photo by Stephie Grape_lowres 

Βραβευμένοι και κοινό καθισμένοι σε αραιές σειρές λευκών καθισμάτων τοποθετημένα κατά την διαγώνιο του αιθρίου παρακολουθήσαμε την από το 2009 ενδέκατη κατά σειρά εκδήλωση απονομής των «Βραβείων Ελληνικής Αρχιτεκτονικής» όπως μετονομάστηκαν τα μέχρι πέρσι Βραβεία Δομών. Στόχος πάντα η καταγραφή, ενθάρρυνση και προώθηση του έργου των Ελλήνων αρχιτεκτόνων στην Ελλάδα και το εξωτερικό, καθώς και της σύγχρονης αρχιτεκτονικής δημιουργίας στην Ελλάδα από αρχιτέκτονες ανεξαρτήτως προελεύσεως. 

Η πραγματικά εντυπωσιακή και θεατρικού χαρακτήρα καλοσχεδιασμένη προετοιμασία και οργάνωση του χώρου εντάσσεται στην νέα άποψη που προσδιορίζει το νέο design που χαρακτηρίζει το DOMa που πρωτοεμφανίστηκε με το νέο περιοδικό που κυκλοφόρησε πρόσφατα και συνεχίστηκε στις δύο εκδόσεις στους δύο τόμους που μας παραδόθηκαν αυτή την βραδιά. 

Τον τόμο με τα βραβεία Ελληνικής Αρχιτεκτονικής, μια τολμηρή εκδοτική πρωτοβουλία, με διάφορες ποιότητες και μεγέθη χαρτιών, δεμένα με λευκό σπιράλ με ένα εικαστικό εξώφυλλο από χοντρό γκρι χαρτόνι

 

και το νέο ανανεωμένο περιοδικό ΔΟΜΕΣ με μια νέα φρέσκια εκδοτική ματιά, ελκυστική για τον αναγνώστη, σε νέο σχήμα, ποιότητα χαρτιού, με ευανάγνωστα γράμματα και σχέδια και ικανά μεγέθη φωτογραφιών, που κάποιες έχουν μια σχετικά βαρύτερη εκτύπωση. 

Στο τεύχος συμμετέχουν με άρθρα τους με την σειρά εμφανίσεως οι: Βασιλική Πετρίδου, Πάνος Δραγώνας, Ανδρέας Κούρκουλας, Οι αρχιτέκτονες της Φάλαινας, Δημήτρης Ησαΐας - Τάσης Παπαϊωάννου, Urban Soul Project, Αναστασία Γ. Φιλιππαίου, Ιουλιέττα Ζήνδρου, Proplusma Architects, Divercity Architects, WE Design, OOAK Architects, Kapsimalis architects, K-studio, Point Supreme, The New Raw, Papercuts, AREA και Γιώργης Γερόλυμπος, ενταγμένα σε πέντε διακεκριμένες ενότητες: Ιστορία, Γνώμη, Αρχιτεκτονική, Βιομηχανικός Σχεδιασμός και Εικαστικά. 

Photo by Stephie Grape_lowres 

Όλα τα έντυπα που αξίζει να μας συντροφεύσουν στις καλοκαιρινές μας διακοπές με ένα άνετο lay out και μια νέα κοινή ανανεωμένη άποψη, που διαπερνά και την εκδήλωση, με την επιμέλεια του Γιώργου Πανέτσου, του Νίκου Σούλη και του Θανάση Μάνη και την συμβολή της Ναταλίας Μαυρίδου, μιας αποτελεσματικής ομάδας που συνεχίζει να δίνει εξαιρετικά δείγματα γραφής στο χώρο της ελληνικής αρχιτεκτονικής . 

Στην συνέχεια ακολουθεί μια συνοπτική περιγραφή των Βραβείων με εικόνες από την εκδήλωση όπως την παρουσίασε ο Γιώργος Πανέτσος.

Γιώργος Πανέτσος

Όπως και πέρσι, δόθηκαν διακρίσεις για το καλύτερο πραγματοποιημένο έργο, το καλύτερο πρώτο έργο νέου αρχιτέκτονα, την καλύτερη μελέτη και το καλύτερο πραγματοποιημένο έργο νέας αρχιτεκτονικής σε υφιστάμενο κτήριο. Επιπλέον για τρίτη συνεχή χρονιά, απονεμήθηκαν τα Βραβεία Συναδέλφων για το καλύτερο πραγματοποιημένο έργο (ενιαία, ανεξάρτητα από τις τρεις προαναφερθείσες κατηγορίες βραβείων για υλοποιημένα έργα) και την καλύτερη μελέτη, με απονομή ενός βραβείου ανά κατηγορία. 

Κριτές σε αυτά τα βραβεία είναι οι αρχιτέκτονες που συμμετέχουν ως υποψήφιοι στα ‘Βραβεία Ελληνικής Αρχιτεκτονικής’ κατά την ίδια περίοδο. Στόχος της ίδρυσης των Βραβείων Συναδέλφων είναι η αξιολόγηση του αρχιτεκτονικού έργου όχι μόνο από εξωτερικούς κριτές αλλά και από τους δημιουργούς του, η αμοιβαία αναγνώριση και η εξαγωγή συμπερασμάτων από τον βαθμό σύμπτωσης ή απόκλισης από την κρίση της προσκεκλημένης κριτικής επιτροπής. 

Μέλη της κριτικής επιτροπής για τα ‘Βραβεία Ελληνικής Αρχιτεκτονικής 2020’ ήταν οι: 

– Valerio Olgiati, αρχιτέκτων, Flims – Ελβετία, 

– Oliver Thill, αρχιτέκτων, διευθυντής, Atelier Kempe Thill, Rotterdam – Ολλανδία, και 

– Emilio Tuñón, αρχιτέκτων, διευθυντής, Tuñón Arquitectos, καθηγητής και πρόεδρος της Ανωτάτης Πολυτεχνικής Σχολής Αρχιτεκτονικής της Μαδρίτης – Ισπανία. 

Πιο Αναλυτικά: 

Βραβείο Καλύτερου Πραγματοποιημένου Έργου 

Κατοικία με Τέσσερις Κήπους, Λευκωσία, Κύπρος – 

Εκπρόσωπος των draftworks*architects (Αρχιτέκτονες Χριστιάνα Ιωάννου & Χρίστος Παπαστεργίου) 

_______________________________

Έπαινος Καλύτερου Πραγματοποιημένου Έργου 

Βιβλιοθήκη Φιλοσοφικής Σχολής ΕΚΠΑ, Πανεπιστημιούπολη Ζωγράφου, Αθήνα, Αττική́, 

Αρχιτέκτονες: Μπούκη Μπαμπάλου Νουκάκη, Αντώνης Νουκάκης, Θεανώ́ Φωτίου 

_______________________________

Έπαινος Καλύτερου Πραγματοποιημένου Έργου 

Κατοικία στην Νότια Κρήτη, Θέση ‘Άνω & Κάτω Μανωλά́’, Άγιος Βασίλειος, Ρέθυμνο 

Αρχιτέκτων, Στέφανος Σκανδάλης 

_______________________________

Έπαινος Καλύτερου Πραγματοποιημένου Έργου 

Εξοχική́ κατοικία στην Νεράτζα, Κιάτο, Κορινθία 

RCTECH : Αρχιτέκτων Γιάννης Δουρίδας, Συνεργάτης αρχιτέκτων 

Βέρα Κανελλοπούλου 

_______________________________

Βραβείο Καλύτερου Πρώτου Έργου Νέου Αρχιτέκτονα 

Κατοικία στις Αχλαδιές, Σκιάθος, Σποράδες 

ALOS: Αρχιτέκτων Λυδία Ξυνογαλά 

______________________________

Έπαινος Καλύτερου Πρώτου Έργου Νέου Αρχιτέκτονα 

Villa Charissa στο Ημεροβίγλι, Σαντορίνη, Κυκλάδες 

Αρχιτέκτων Έλλη Αλεξίου, ΗΛΕΚΤΡΟΜΗΧΑΝΟΛΟΓΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ Μαρία – Χριστίνα Αλεξίου 

___________________________

Έπαινος Καλύτερου Πρώτου Έργου Νέου Αρχιτέκτονα 

Κέντρο Αποτέφρωσης Νεκρών, Ριτσώνα, Εύβοια 

MONOGON Office for Architecture : Αρχιτέκτονες Ιόλη Ζαβιτσάνου, 

Βαγγέλης Ζούγλος, Ζέτα Παπαβασιλείου

 

____________________________

Βραβείο Καλύτερης Νέας Αρχιτεκτονικής Σε Υφιστάμενο Κτήριο 

Αποκατάσταση Αίθουσας Συναυλιών, Ωδείο Αθηνών 

atelier 66: Δημήτρης Αντωνακάκης, Σουζάνα Αντωνακάκη, tense architecture network_TAN : Τηλέμαχος Ανδριανόπουλος 

_______________________________

Έπαινος Καλύτερης Νέας Αρχιτεκτονικής Σε Υφιστάμενο Κτήριο 

Κεντρικό κατάστημα Zeus & Dione, Αθήνα 

en-route-architecture-: Hannes Livers Gutberlet, Κατερίνα Κούρκουλα, Σοφία Ιατρού 

_______________________________

Έπαινος Καλύτερης Νέας Αρχιτεκτονικής Σε Υφιστάμενο Κτήριο 

Εξοχική́ κατοικία στον Γαλατά́, Κύθνος, Κυκλάδες 

Polisgram Architects: Στέλλα Παπάζογλου, Λουίζα Βαρελίδη 

_______________________________

Έπαινος Καλύτερης Νέας Αρχιτεκτονικής Σε Υφιστάμενο Κτήριο 

Ογκοπλαστικές παραθέσεις. Αναδιαμόρφωση κτήριου γραφείων στο Π. Φάληρο, Αττική́ 

Tsolakis Architects: Γιώργος Τσολάκης, Σοφία Λεπίδα 

_______________________________

Βραβείο Καλύτερης Μελέτης 

Σχολή́ Καλών Τεχνών του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας, Φλώρινα 

Αρχιτέκτονες Κωνσταντίνος Γρίβας, Στυλιανός Ζερεφός 

_______________________________

Έπαινος Καλύτερης Μελέτης 

GENESIS. Παραλιακός πεζοδρόμος, Πόρτο, Πορτογαλία 

Κωνσταντίνος Κοσμάς, Νέστορας Σκαντζούρας 

_______________________________

Έπαινος Καλύτερης Μελέτης 

Εξοχική́ Κατοικία στην Άνδρο, Κυκλάδες 

faar (formed in athens architecture & research studio) 

ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ: Παναγιώτης Κουφός, Ευάγγελος Πουρναράς 

ΣΥΝΕΡΓΑΤΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΩΝ Στεφανία Τσιγκούνη 

_______________________________

Έπαινος Καλύτερης Μελέτης 

FORA CIVITAS. Εγκαταστάσεις κοινής ωφέλειας, Θεσσαλονίκη 

Λεωνίδας Παπαλαμπρόπουλος, Γεωργία Συριοπούλου 

_______________________________

Βραβείο Συναδέλφων Καλύτερου Πραγματοποιημένου Έργου 

Κατοικία με Τέσσερις Κήπους, Λευκωσία, Κύπρος 

draftworks*architects: Αρχιτέκτονες Χριστιάνα Ιωάννου & Χρίστος Παπαστεργίου 

_______________________________

Βραβείο Συναδέλφων Καλύτερης Μελέτης 

Linear Habitat. Συγκρότημα κατοικιών, Μανή, Μεσσηνία 

Αρχιτέκτονες, Κωνσταντίνος Πυλωτής, Αλκιβιάδης Πυλωτής

Στα Βραβεία Ελληνικής Αρχιτεκτονικής υπεβλήθησαν συνολικά 191 συμμετοχές, και στην σχετική έκδοση μπορείτε να δείτε τις 39 επικρατέστερες κατά την ετυμηγορία της κριτικής επιτροπής. Αναμφίβολα στις μελέτες αυτές που δεν διακρίθηκαν ξεχώρισα προσωπικά αρκετές ισότιμες ή και καλύτερες ίσως από αυτές που τελικά βραβεύθηκαν. Έτσι όμως είναι οι αρχιτεκτονικοί διαγωνισμοί που δεν πρέπει να μας αποθαρρύνουν, αλλά να μας ενδυναμώνουν να συνεχίζουμε και για αυτό θεωρώ σημαντική την πρωτοβουλία της αρχιτεκτονικής πλατφόρμας των DOMa που προχωρεί ανανεωμένη, σε μια εποχή που δημόσιοι φορείς τους αποφεύγουν.

 Μπορείτε να δείτε το video της εκδήλωσης εδώ

Κάντε ΚΛΙΚ στις εικόνες για μεγέθυνση