Η ΠΑΡΕΑ ΤΟΥ ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ 

 ΣΧΟΛΙΑΖΕΙ 

ΤΗΝ ΝΕΑ ΠΡΟΤΑΣΗ ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗ ΚΟΝΤΑΡΓΥΡΗ 

ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΔΟ ΣΤΑΔΙΟΥ: 

ΔΙΑΛΟΓΟΣ 

ΜΕ ΤΟΝ «ΜΕΓΑΛΟ ΠΕΡΙΠΑΤΟ»

ΚΑΙ ΑΠΕΥΘΥΝΕΙ: 

ΑΝΟΙΚΤΗ ΕΠΙΣΤΟΛΗ 

ΣΤΟΝ ΔΗΜΑΡΧΟ ΑΘΗΝΑΙΩΝ 

ΓΙΑ ΤΟΝ ΜΕΓΑΛΟ ΠΕΡΙΠΑΤΟ

Η γνωστή παρέα του Οικονόμου συνεχίζοντας τις τηλε-συνάξεις με την συμμετοχή των αρχιτεκτόνων, πολεοδόμων και πολιτικών μηχανικών Βασίλη Γιαννάκη, Βασίλη Γρηγοριάδη, Δημήτρη Διαμαντόπουλου, Ράνιας Κλουτσινιώτη, Γιάννη Κϊζη, Μάκη Κωστίκα, Γιώργου Μαδεμοχωρίτη, Ελισσάβετ Παπαζώη, Μάνου Περράκη και του γράφοντα, έχει επικεντρωθεί σε συζητήσεις και προβληματισμούς,  σχολιάζοντας  την πρωτοβουλία του Δημάρχου Κώστα Μπακογιάννη, για την βελτίωση της λειτουργίας της πόλης στο πλαίσιο του «Μεγάλου Περιπάτου». 

Στόχος αυτής της δημοσίευσης είναι να ανοίξει ένας διάλογος, χωρίς καμία πρόθεση αντιπαλότητας, αντιπαράθεσης ή ανατροπής των δεδομένων. Εκτιμούμε τις πρωτοβουλίες του Δημάρχου και επιδιώκουμε να ακολουθήσει τελικά τις προβλεπόμενες από τους θεσμούς διαδικασίες παρά την διαφορετική προσέγγιση με την πλατεία Ομονοίας. Θεωρούμε ότι πρέπει να συμπλεύσουμε με την δυναμική όπως διαμορφώνεται και να συμβάλουμε με τις σκέψεις μας σ’ ένα γόνιμο διάλογο με στόχο να εξασφαλιστεί το δυνατόν καλλίτερο αποτέλεσμα. 

Παράλληλα ήρθε πρόσφατα στα χέρια μας, η νέα πρόταση του Δημήτρη Κονταργύρη, που επαναφέρει και πάλι στο κάδρο την επικαιροποιημένη δυνατότητα πεζοδρόμησης της οδού Σταδίου.  Η μελέτη αυτή, που έχει σαν αφετηρία τη διαπίστωση της κυκλοφοριακής μελέτης του «Μεγάλου Περιπάτου» ότι 3 λωρίδες στην Πανεπιστημίου, επαρκούν για την εξυπηρέτηση του κυκλοφοριακού φόρτου που δέχεται, βρίσκεται σε εξέλιξη καλύπτοντας λύσεις στα προκύπτοντα προβλήματα για την πληρέστερη προώθηση του διαλόγου. 
Η νέα μελέτη άνοιξε ένα νέο πεδίο συζητήσεων, προβληματισμών και σχολίων που διατυπώνονται στην συνέχεια αμέσως μετά την παρουσίαση της νέας πρότασης με στόχο να συνεχιστούν.

Τέλος  μέσω Ανοιχτής Επιστολής  που συντάχθηκε από μέλη της Παρέας Οικονόμου και παρατίθεται στην συνέχεια, παρά το εύρος της και  τις εκτεταμένες αναλύσεις, εμπεριέχει γόνιμες σκέψεις και  έχει σαν απώτερο στόχο να πλησιάσουμε τον Δήμαρχο και να συζητήσουμε μαζί του: «να μιλήσουμε για την ποιότητα κρατώντας και τα ποιήματα του Καβάφη μαζί…» 

1.

ΔΙΑΛΟΓΟΣ

ΜΕ ΤΟΝ «ΜΕΓΑΛΟ ΠΕΡΙΠΑΤΟ» 

Η ΠΡΟΤΑΣΗ ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗ ΚΟΝΤΑΡΓΥΡΗ

Αφορμή για την πρόταση που ακολουθεί, υπήρξε η τολμηρή ανακοίνωση του σχεδίου για τον «Μεγάλο περίπατο τους Αθήνας». 

Η πρότασή μου αποτελεί τρόπον τινά συνέχεια δύο παλαιοτέρων προτάσεων:

α) Της πρότασης, για την πεζοδρόμηση τους οδού Σταδίου που παρουσιάσαμε το 2014 στον Ιανό μαζί με τους συναδέλφους: Ανδρέα Βεντουράκη και Γιώργο Τριανταφύλλου (δείτε τα σχετικά video εδώ και εδώ)

β) Της πρότασης για την απαλλαγή τους Πλατείας Συντάγματος από την διέλευση τροχοφόρων που δημοσιεύσαμε, μαζί με τον Καθηγητή Αθαν. Αραβαντινό και τον συγκοινωνιολόγο Νίκο Βόσκογλου, στην Καθημερινή (26/6/2016).

Φωτορεαλιστικό της πρότασης του Δήμου που δείχνει την οδό Πανεπιστημίου, όπου πεζοδρομούνται τρεις από τις συνολικά έξι λωρίδες κυκλοφορίας

Κλειδί για τους προτεινόμενες ρυθμίσεις αποτελεί η διαπίστωση ότι 3 λωρίδες, στην Πανεπιστημίου, επαρκούν για την εξυπηρέτηση του κυκλοφοριακού φόρτου που δέχεται.

Προτείνω λοιπόν:

1. Να μετατεθεί το κυκλοφοριακό φορτίο της οδού Σταδίου στην οδό Πανεπιστημίου, σε ροή ανόδου 2-3 κυκλοφοριακών λωρίδων (μετά από 60 χρόνια, να αποκτήσει πάλι η Πανεπιστημίου αμφίδρομη ροή).
2. Η ροή αυτή ανόδου να συνεχίσει στην Αμαλίας (Σύνταγμα) και μέσω τους οδού Όθωνος να διοχετευθεί στην οδό Φιλελλήνων.
3. Η σημερινή ροή Β. Σοφίας – Β. Γεωργίου Α΄- Πλατείας Συντάγματος – Φιλελλήνων να ακολουθήσει την διαδρομή Β. Σοφίας – Αμαλίας – Όθωνος – Φιλελλήνων.
4. Οι γραμμές ΜΜΜ Σταδίου – Σύνταγμα – Φιλελλήνων θα παραμείνουν ως έχουν.
5. Η ροή καθόδου τους Πανεπιστημίου θα εξυπηρετηθεί από 3 κυκλοφοριακές λωρίδες.
6. Στην οδό Ακαδημίας δεν γίνεται καμία αλλαγή. 

Τι πετυχαίνουμε με τους ρυθμίσεις αυτές;

Απλούστατα: Απαλλάσσουμε από την διέλευση τροχοφόρων τόσο την οδό Σταδίου όσο και την Πλατεία (κάτω) Συντάγματος. Εξασφαλίζουμε δηλαδή μία περιπατητική διαδρομή ως εξής: Σταδίου – Πλατεία Συντάγματος – Ερμού – Αιόλου – η οποία περιβάλλει το εν πολλοίς πεζοδρομούμενο Εμπορικό Τρίγωνο τους πόλης, το οποίο μόνο να ωφεληθεί έχει από την πεζοδρόμηση τους Σταδίου και τους Πλατείας Συντάγματος. 

Άρα εν τέλει καλούμαστε να επιλέξουμε: Πεζοδρόμηση Σταδίου και Συντάγματος ή διαμόρφωση μέρους του Μεγάλου Περιπάτου στην οδό Πανεπιστημίου;

Αθήνα 21 05 2020

Δημήτρης Κονταργύρης

Αρχιτέκτων

H Πρόταση δημοσιέυτηκα και στην εφημερίδα Καθημερινή την Τρίτη 26 05 2020 σε άρθρο του Γιώργου Λιάλιου: 

https://www.kathimerini.gr/1079854/gallery/epikairothta/ellada/protash-gia-pezodromhsh-ths-odoy-stadioy

Σχόλια πάνω στην Πρόταση 

του Δημήτρη Κονταργύρη 

Βασίλης Γρηγοριάδης

Σχετικά με την πρόταση Κονταργύρη ήθελα να επισημάνω ότι ο φόρτος της οδού Σταδίου προέρχεται από την Πειραιώς και την Πατησίων, οπότε  το ερώτημα είναι από ποιο δρόμο θα διώξεις τα αυτοκίνητα. Υπάρχει, κατά την άποψή μου, η δυνατότητα να διοχετευτεί αυτός ο φόρτος αυτός στην Πανεπιστημίου μέσω της πλατείας Ομονοίας κατευθείαν με roundabout. Με την ίδια λογική θα μπορούσε ο φόρτος της ανόδου της Πανεπιστημίου στην πλατεία Συντάγματος, φτάνοντας  στην οδό Αμαλίας να μην διοχετευθεί μέσω της οδού Όθωνος στην οδό Φιλελλήνων, για να ξαναβγεί και πάλι στην Αμαλίας όπως προβλέπει η  Πρόταση. Θα μπορούσε η κυκλοφορία να συνεχίσει στην Λεωφόρο  Αμαλίας κατευθείαν. 

Σύνταγμα: Από Πανεπιστημίου προς Λεωφόρο Αμαλίας

Αν μάλιστα φύγει και το τραμ, το οποίο δεν χρησιμοποιείται πια, τα αυτοκίνητα ανεβαίνουν από την Πανεπιστημίου, περνάνε στην Αμαλίας ευθεία και φτάνουν στις Στήλες του Ολυμπίου Διός. Αυτή είναι η λύση.

Σχέδιο της Πρότασης Κονταργύρη τροποποιημένο σύμφωνα με τις νέες εκτιμήσεις 

Γιώργος Μαδεμοχωρίτης

Ως προς την πρόταση Κονταργύρη, θεωρώ ότι είναι μια ορθολογική αντιμετώπιση του θέματος, βασισμένη στην προηγούμενη πρόταση της Σταδίου και τις αναφορές σε μελέτες που έχουν υιοθετηθεί. Έχει αποδειχτεί ότι η Αθήνα, μια πόλη 3.000.000 κατοίκων  θέλει μια διαμήκη κίνηση- διέξοδο που να ανταποκρίνεται στην δομή της και την πολεοδομική της οργάνωση. 

Έχει γίνει αποδεκτό ότι η Πανεπιστημίου μαζί με την Ακαδημίας μπορούν και παίξουν αυτόν το ρόλο και  έχει επίσης γίνει αποδεκτό ότι μόνον η Σταδίου μπορεί να αποδοθεί αποκλειστικά τους πεζούς. Συνεπώς η επέκταση του άξονα αυτού που προτείνει ο Κονταργύρης με την Αμαλίας κλπ δείχνει θετική. Δεν έχουμε στοιχεία μετρήσεων κυκλοφοριακού φόρτου, βασιζόμαστε κυρίως στην εμπειρία τους και την γνώση της πόλης που ζούμε. 

Φυσικά είναι πάντα ασαφές το γενικότερο πολεοδομικό – ρυθμιστικό σχέδιο μέσα στο οποίο θα ενσωματωθεί η όποια πρόταση.
Θα υπάρχουν ΜΜΜ σε αυτόν το άξονα και ποιά;
Πού θα καταλήγει;
Θα καταλήγει σε μια Συγγρού αλέα (όπως φημολογείται) ή σε μια Συγγρού ταχείας κυκλοφορίας; 

Λεωφόρος Συγγρού αλέα

Τι θα γίνει με τις υπόλοιπες γειτονιές; 

Αν αυτές οι παράμετροι δεν ενταχθούν και απαντηθούν σε ένα σοβαρό ρυθμιστικό σχέδιο, με μετρημένα μεγέθη, δυστυχώς θα είναι απλά «προτάσεις – ιδέες» πολύ αξιόλογων και αναγνωρισμένων συναδέλφων, που ο θεσμικός παράγοντας θα πρέπει να λάβει υπ’ όψιν του κατά την  σύνταξη του σχεδίου.

Σχετικά με τον «περίπατο»:

Η πρόταση είναι μια συρραφή ιδεών, μελετών και προτάσεων που η κάθε μία έχει γίνει για άλλο λόγο, για άλλο σκοπό και κάτω από διαφορετικό νομικό πλαίσιο.

Οι συντάκτες αυτών των προτάσεων αναγορεύονται και λειτουργούν ως «θεσμικοί παράγοντες» και φυσικά εύκολα παρακάμπτονται από τους μελετητές που εμφανίζονται ξαφνικά.

Δεν είναι δυνατόν π.χ. τα συμπεράσματα τους «ερευνητικού πανεπιστημιακού προγράμματος» να θεωρούνται «εγκεκριμένη μελέτη» και να μπαίνουν στο ίδιο τραπέζι με τις μελέτες ενοποίησης « αρχαιολογικών χώρων» που μαζί με τις κατευθύνσεις αξιόλογων συλλογικών φορέων ή οργανώσεων και όλα αυτά να αποτελούν θεσμικό σχεδιασμό!

Ο σχεδιασμός του δημόσιου χώρου είναι πολύ σοβαρή υπόθεση, έχει σχέση με την ποιότητα της ζωής, την υγεία και με την ταυτότητα της πόλης, δεν μπορεί να είναι πεδίο πειραματισμών και προσωπικής προβολής.

Είναι απαραίτητο ο δημόσιος χώρος να προκύπτει από θεσμικές διαδικασίες. 

Είναι λάθος να αποδώσουμε θεσμικό ρόλο σε μονάδες (όσο αξιόλογες και αν είναι) που δεν λογοδοτούν και δεν μπορούν να ελεγχθούν. Φοβάμαι ότι στην προκειμένη περίπτωση αυτό γίνεται.

Φοβάμαι  ότι η επιχειρούμενη από χρόνια (για οικονομικό-πολιτικούς λόγους) παράκαμψη και όχι διόρθωση, αυτών των «θεσμών» με τον χαρακτηρισμό «γραφειοκρατία» είναι η βασική αιτία της υποβάθμισης της«Αρχιτεκτονικής και Πολεοδομίας» στον τόπο μας  και  των αρχιτεκτόνων και πολεοδόμων αντίστοιχα.

Βασίλης Γιαννάκης

(για τους αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς)

Η πρόταση Κονταργύρη είναι μία πολύ θετική και προσγειωμένη πρόταση και αυτό είναι μεγάλο προσόν.

Συμφωνώ με την παρατήρηση  ότι η κυκλοφορία των οχημάτων από την Πανεπιστημίου  πρέπει να περάσει  στην Αμαλίας. 

Παράλληλα, έτσι, όπως έχουν έλθει τα πράγματα, πρέπει να δώσουμε χώρο στον Δήμαρχο Μπακογιάννη. Συγχρόνως όμως αυτό που με απασχολεί είναι εφόσον όλοι οι αρχιτεκτονικοί διαγωνισμοί είναι μακροπρόθεσμοι, πώς στην περίπτωση αυτή μπορούν να βρεθούν θεσμικές διαδικασίες οι οποίες να συντομεύουν τον χρόνο διεξαγωγής των, κάτι που θα είναι ευχής έργον για την παρούσα στιγμή. Διότι και αυτός ο Δήμαρχος, και είναι εύλογο, θέλει να δείξει έργο στα 4 χρόνια που είναι Δήμαρχος. Παράλληλα, πρέπει και οι κριτικές επιτροπές να είναι πιο αξιόπιστες. Με τη συμμετοχή έγκριτων αρχιτεκτόνων και όχι να είναι απλά εκπρόσωποι διαφόρων φορέων. 

Γιώργος Μαδεμοχωρίτης: 

Ως προς το χρόνο, με την τελευταία πρόταση που κάναμε δεν μπορεί ένας διαγωνισμός να ξεπεράσει το διάστημα 5 μηνών για την ολοκλήρωση της όλης διαδικασίας. Πράγματι στις επιτροπές υπάρχει μεγάλο πρόβλημα. Σας πληροφορώ ότι ο κατάλογος είναι πάρα πολύ μικρός, και ένας από τους λόγους είναι ότι τα μέλη δεν πληρώνονται. Και αυτό αποτελεί έναν από τους λόγους που γίνεται προσπάθεια να περιοριστεί το αντικείμενο των αρχιτεκτονικών διαγωνισμών. Τελικά δεν υπάρχουν άτομα για κρίση. Αυτή είναι η πραγματικότητα. Κατά συνέπεια δεν είναι δυνατόν για οτιδήποτε να αναζητούμε να γίνει αρχιτεκτονικός διαγωνισμός. 

Γιάννης Κϊζης 

Ναι, να αναζωπυρωθεί η υπόθεση πεζοδρόμησης της Σταδίου, τώρα που θέλουν όλο το τρίγωνο χωρίς αμάξια! Είναι η μόνη λογική ιδέα που συνάδει με τον θρυλούμενο “περίπατο”. Γιατί η Σταδίου πρέπει να είναι η πεζοδρομημένη ενότητα με όλον αυτόν τον εμπορικό και κοινωνικό παράδεισο.

O Γιώργος Μαδεμοχωρίτης (όπως και η Ράνια) έχουν δίκιο για την ανάμιξη ιδεών, “ιδεών”, σκέψεων και μελετών επί ίσοις όροις, όπως και για την παράκαμψη των θεσμών. Εντούτοις αντιμετωπίζουμε μια πραγματικότητα και πρέπει να λειτουργήσουμε θετικά, αν δεν θέλουμε να βρεθούμε (όχι εμείς προσωπικά, αλλά η σοβαρότητα της προσέγγισης την οποία πιστεύουμε) οριστικά εκτός νυμφώνος. Πολύ απλά, πρέπει να συναντήσουμε τον Δήμαρχο, φιλικά και συμβουλευτικά, να τον πείσουμε για κάποιες κομβικές προτεραιότητες. 

Όπως έλεγα στον Γιώργο 30φύλλου στο τηλέφωνο, ο Δήμαρχος αν είχε να λύσει τη μακροπρόθεσμη οικονομική πολιτική του Δήμου, αντί να αναζητήσει οικονομολόγους θα απευθυνόταν σε λογιστές; Κανείς δεν ξέρει, βέβαια, τα φιλικά κυκλώματα και τις φιλοδοξίες του κάθε λογιστή… Δυσκολεύομαι όμως να πιστέψω ότι δεν βλέπει την διαφορά ανάμεσα στην πολεοδομική μελέτη, τον αστικό σχεδιασμό και την κυκλοφοριακή επίλυση. Ίσως όμως να μή την βλέπει, ανήκει σε μια γενιά που δεν μπόρεσε να αξιολογήσει τους πίδακες - έργα τέχνης του ’50 και διάλεξε την τυποποιημένη υδάτινη τουρτίτσα του 2020… εβδομήντα χρόνια πολιτισμικής παρακμής και λήθης! Ας τον δούμε λοιπόν, να μιλήσουμε για την ποιότητα (κρατώντας και τα ποιήματα του Καβάφη μαζί μας…)

Μάνος Περράκης 

Είναι σαφώς και δική μου άποψη η δυνατότητα πεζοδρόμησης της οδού Σταδίου, ήδη από την συζήτηση που παρακολούθησα στον Ιανό το 2013. 

Η νέα επικαιροποιημένη πρόταση του Δημήτρη Κονταργύρη με βρίσκει αναμφίβολα σύμφωνο όπως και οι συμπληρωματικές προτάσεις της δικής μας παρέας, που αφορούν την διοχέτευση του κυκλοφοριακού φόρτου της Πειραιώς κατευθείαν στην Πανεπιστημίου μέσω της πλατείας Ομονοίας, καθώς και την συνέχιση της κυκλοφορίας από την Πανεπιστημίου στην Πλατεία Συντάγματος κατ ευθείαν στην λεωφόρο Αμαλίας και στην συνέχεια στην λεωφόρο Συγγρού.

Έχω κάποιες επιφυλάξεις σχετικά με τον φόρτο κυκλοφορίας στην Πανεπιστημίου που πιθανόν να προκύψει με αυτή την επιλογή, αν και είναι σχεδόν βέβαιο ότι με το σύνολο των πεζοδρομήσεων στο πλαίσιο του προτεινόμενου Περιπάτου της Αθήνας θα αποθαρρυνθεί η κυκλοφορία των αυτοκινήτων στο κέντρο της Αθήνας. 

2.

ΑΝΟΙΚΤΗ ΕΠΙΣΤΟΛΗ 

ΣΤΟΝ ΔΗΜΑΡΧΟ ΑΘΗΝΑΙΩΝ 

Κώστα Μπακογιάννη 
το Δημοτικό Συμβούλιο και τις άλλες παρατάξεις

ΓΙΑ ΤΟΝ «ΜΕΓΑΛΟ ΠΕΡΙΠΑΤΟ»

27 Μαΐου 2020

Αξιότιμε κύριε Δήμαρχε,

Βλέποντας εξ αρχής θετικά την πρωτοβουλία σας για βελτιώσεις στην πόλη, στο πλαίσιο του σχεδίου ‘ο μεγάλος περίπατος της Αθήνας’, με την επιστολή μας αυτή θα θέλαμε να ξεκινήσουμε μαζί σας ένα διάλογο παραθέτοντας τους προβληματισμούς μας, με βάση την μακροχρόνια ενασχόληση μας σε θέματα που αφορούν την διαχείριση του ‘δημόσιου χώρου’ της Αθήνας.
Είναι κοινή πεποίθηση ότι τέτοιου είδους παρεμβάσεις θεωρούνται επιτυχημένες όταν προκύπτουν από την ώσμωση των πολιτικών προθέσεων με τις προθέσεις επιστημονικών φορέων και φορέων πολιτών.

Θα θέλαμε λοιπόν εμείς, μέλη της γνωστής «Παρέας του Οικονόμου»(1) , να διατυπώσουμε πολύ συνοπτικά μία σειρά σκέψεων για την επίτευξη του στόχου, που προέκυψαν μέσα από τους συχνούς προβληματισμούς μας προσβλέποντας σε μια προσωπική επικοινωνία για αναλυτικότερες εκτιμήσεις.

Κοινή μας διαπίστωση είναι ότι η έννοια του δημόσιου χώρου με τις νέες επεμβάσεις ο δημόσιος χώρος πρέπει να προστατευτεί και να αναδειχθεί ουσιαστικά και αυτό μπορεί να συμβεί με έξυπνες και πρωτοπόρες λύσεις που θα προκύψουν με μελέτες σε βάθος, την διενέργεια αρχιτεκτονικών και πολεοδομικών διαγωνισμών στο πλαίσιο θεσμικών διαδικασιών, την ενσωμάτωση των αποτελεσμάτων των διαχρονικά βραβευμένων αρχιτεκτονικών διαγωνισμών. Για το βέλτιστο προσδοκώμενο αποτέλεσμα που θεωρούμε ότι μεταξύ άλλων πρέπει να εξασφαλίζονται μια σειρά από προϋποθέσεις όπως:

- Η οργάνωση των ελεύθερων χώρων του δημοσίου, δήμου και ιδιωτών, καθώς και η διασύνδεση των αξιόλογων σημείων των οκτώ διαμερισμάτων του δήμου με τις προτεινόμενες παρεμβάσεις.
- Η προστασία του αστικού περιβάλλοντος και των φυσικών εξάρσεων αυτού καθώς και η προβολή της νεοκλασικής αρχιτεκτονικής και αυτής του μεσοπολέμου.
- Η ολοκλήρωση του αρχαιολογικού περιπάτου που θα καταλήγει στην Ακαδημία Πλάτωνος.
- Η σε βάθος αναθεώρηση της λειτουργίας του κυκλοφοριακού συστήματος, με την υιοθέτηση δικτύων ποδηλατοδρόμων, πεζοδρόμων με παράλληλη οργάνωση του συστήματος χώρων στάθμευσης.
- Η αναθεώρηση της λειτουργίας μέσων δημόσιας μεταφοράς για την εξυπηρέτηση των πολιτών.

Για την υλοποίηση των στόχων αυτών, που σε μεγάλο βαθμό αποτελούν αντικείμενα ενός νέου ρυθμιστικού σχεδίου, θα προτείναμε να δημιουργηθεί άμεσα ένα συντονιστικό όργανο από προσωπικότητες κύρους στο οποίο να δοθεί θεσμικά η αρμοδιότητα παρακολούθησης και αξιολόγησης παλαιών και νέων μελετών, καθώς και της υλοποίησης και εφαρμογής των παρεμβάσεων με βάση συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα.

Τέλος, στο πλαίσιο των προγραμματισμένων διερευνήσεων, προτείνουμε η οδός Σταδίου που αποτελεί το αυτονόητο όριο του ιστορικού κέντρου, να ενταχθεί στην πιλοτική εφαρμογή – έστω και με σταδιακό αποκλεισμό της κυκλοφορίας κατά την διάρκεια Σαββάτου και Κυριακής για να διαπιστωθούν τα πλεονεκτήματα σε περίπτωση πεζοδρόμησής της σύμφωνα με την νέα επικαιροποιημένη από τον Δημήτρη Κονταργύρη πρόταση που έχει ήδη δημοσιευτεί στην εφημερίδα Καθημερινή (25 05 2020) εδώ.

Κύριε Δήμαρχε,

Μια πρώτη ανάγνωση των προτεινόμενων παρεμβάσεων μοιάζει να αντιμετωπίζεται μόνο στο επίπεδο κυκλοφοριακών παρεμβάσεων, αγνοώντας σε πρώτη φάση την αρχιτεκτονική και πολεοδομική διάσταση.
Κάποιες από τις προτεινόμενες παρεμβάσεις, στο παρελθόν έχουν μελετηθεί σε βάθος και έχουν επισημανθεί προβλήματα τα οποία με δυσκολία επιλύονται και έχουν γεννήσει σειρά ερωτημάτων π.χ. η πεζοδρόμηση της οδού Αθηνάς.
Ανησυχούμε επίσης μήπως με την προτεινόμενη παρέμβαση – αυτή η ανοικτή υπεραγορά - απωλέσει τα χαρακτηριστικά της και μετατραπεί σε υποδοχέα λειτουργιών εστίασης και τραπεζοκαθισμάτων.

Μια σειρά από πρόσθετα ερωτήματα μας απασχόλησαν στις τακτικές μας συναντήσεις, τα οποία δεν θα μπορούσαν να αποτυπωθούν σε αυτή την επιστολή. Ερωτήματα για τα οποία σχετίζονται με την άποψη ότι η Αρχιτεκτονική σύλληψη, όπως έχει πολλαπλώς επιβεβαιωθεί, μπορεί να συμβάλει και να δώσει απαντήσεις ώστε να γεννηθεί η ελπίδα αντιστροφής της υφιστάμενης πραγματικότητας.

Θα ήταν τιμή για εμάς να είχαμε την δυνατότητα να συζητηθούν στο πλαίσιο μιας προσωπικής επικοινωνίας.

Με τιμή

Βασίλης Γιαννάκης, Βασίλης Γρηγοριάδης, Γιάννης Κίζης, Μάκης Κωστίκας, Γιώργος Μαδεμοχωρίτης, Ελισσάβετ Παπαζώη, Μάνος Περράκης, Γιώργος Τριανταφύλλου.
Αρχιτέκτονες, πολεοδόμοι, μηχανικοί

___________________________________

(1) Η Παρέα του Οικονόμου ξεκίνησε από μια ομάδα αρχιτεκτόνων την περίοδο της οικονομικής κρίσης, μια Τετάρτη στις αρχές του 2012, και συνεχίζει τις τακτικές συνάξεις που πραγματοποιούνται ανελλιπώς τις Τετάρτες στην Ταβέρνα του Οικονόμου στα Πετράλωνα και τον τελευταίο καιρό ψηφιακά. Κάθε φορά μπαίνουν για συζήτηση επίκαιρα και ιστορικά θέματα της πόλης μας, θέματα αρχιτεκτονικής πρακτικής και αρχιτεκτονικής εκπαίδευσης, αρχαιολογικών ερευνών, συνέδρια, ημερίδες, διαλέξεις, εκθέσεις, εικαστικά, θεατρικές παραστάσεις, ταινίες, εκδόσεις, μουσεία, χωρίς να λείπουν και οι προσωπικές ανησυχίες και ερωτήσεις για κάθε είδους θέματα που απασχολούν τον καθένα. Πάνω από 50 επιλεγμένες προσωπικότητες διαφόρων ειδικοτήτων έχουν συμμετάσχει, όπως αρχιτέκτονες, πολεοδόμοι, πανεπιστημιακοί, εικαστικοί, αρχαιολόγοι κλπ. στις πάνω από 250 συνάξεις που έχουν πραγματοποιηθεί από το 2012 μέχρι σήμερα. 

ΟΛΕΣ ΟΙ ΠΤΥΧΕΣ ΤΗΣ ΕΡΗΜΩΣΗΣ ΜΙΑΣ ΣΚΟΝΙΣΜΕΝΗΣ ΠΟΛΗΣ 

Μικρός ύμνος στην απόσταση 

Του Δημήτρη Φιλιππίδη 

Αναδημοσίευση από το Ειδικό Τεύχος 

της LIFO Νο 641 / 7.5.2020 

με θέμα «η ζωή συνεχίζεται»

Δημήτρης Φιλιππίδης

Να η πόλη, απογυμνωμένη από τα περιττά της ψιμύθια, τους ανθρώπους, κάτω από τον ωραίο ανοιξιάτικο ήλιο. Με τις αρχιτεκτονικές της σαν διακοσμητικά μπιμπίκια πάνω σε ένα υπέροχο δέρμα πολυκαιρισμένο. Ω τα υπέροχα σιντριβάνια με τα νερά τους να πλαταγίζουν χωρίς θεατές, χωρίς κάποιους να βγάζουν selfies! Ω τα λαμπρά μνημεία της, κοσμήματα της εσθήτας της, εγκαταλειμμένα σε σύννεφα από περιστέρια! Και κρεμασμένους τους απελπισμένους στα μπαλκόνια των πολυκατοικιών τους, να παρακολουθούν τις κινήσεις των απέναντι αγνώστων. Όπου τα πάντα τώρα πια θα ορίζονταν με αποστάσεις. 

Στη δημιουργία του κόσμου, ο Θεός μοίρασε το έργο του σε χρονικές διάρκειες ίσης απόστασης μεταξύ τους. Τις ονόμασε «μέρες». Πολύ αργότερα θα έρχονταν οι επιστήμονες να ξεκαθαρίσουν ότι με αυτό τον όρο δεν εννοούνταν οι γελοίες 24 ώρες της δικής μας μέτρησης, αλλά κάποιος άλλος ιλιγγιώδης προσδιορισμός της χρονικής απόστασης, που μετρούταν σε εκατομμύρια ετών. Αν ο Θεός επινόησε τις μέρες για να κάνει πιο εύπεπτη στον άνθρωπο τη γεύση του χρόνου, ο ίδιος ο άνθρωπος τώρα καταργούσε το τέχνασμα και στη θέση του έβαζε το απροσμέτρητο. Από εκείνη τη στιγμή όμως παγιδευτήκαμε σε μια αντίληψη της απόστασης, για πάντα αμφίβολη. Η απόσταση θα υπήρχε ως μεταφορά, μια έννοια μεταβατική. 

Πάνω στην έννοια της απόστασης είχε στηθεί η επιστήμη της γεωγραφίας και είχε αντίστοιχα νομιμοποιηθεί η αστρονομία, τότε που πλάτυναν οι ορίζοντες πέρα από όσα βλέπουμε. Καθώς οι άνθρωποι έχτιζαν τη μία μετά την άλλη τις Βαβέλ σε άπειρα αντίγραφα, είχαν μεταφέρει στον πυρήνα του σχεδίου τους το πιο ιερό χαρακτηριστικό – την απόσταση ανάμεσα σε καθορισμένα σημεία. Ορίζοντας αυτή τη διάσταση, μπορούσαν μετά ελεύθερα να χτίζουν υπακούοντας στους νόμους. Έλεγαν: «Τόσα μέτρα από το Παλάτι» ή αργότερα, «Τόσα χιλιόμετρα από την κεντρική πλατεία της πόλης». Η απόσταση είναι εγγύηση τάξης και οργάνωσης της σκέψης, αλλιώς τίποτα δεν θα μπορούσε να εντοπιστεί και να ληφθεί ως σταθερό σημείο αναφοράς. 

Και στην απόσταση θα προσφεύγαμε πάλι για να ορίσουμε τον κλονισμένο κόσμο μας. Όταν οι Αρχές του τόπου πρόσφατα επέβαλαν νέους κανόνες συμβίωσης ανάμεσα στους κατοίκους, είχαν ως κύριο όπλο την ενδεικνυόμενη, την ασφαλή απόσταση. Σε αυτήν αναφέρονταν συνέχεια, σε αυτήν έκαναν εκκλήσεις να κρατηθεί, ν’ αντέξει, να διατηρηθεί ως λυτρωτικός μηχανισμός. 

Κι όταν λέμε απόσταση, με όποιο τρόπο κι αν την ορίζουμε, εννοούμε πάνω από όλα το κενό. Ακριβώς αυτό που ένιωσαν όλοι, καθώς με απόλυτη ακρίβεια ορίστηκαν οι επιτρεπόμενες αποστάσεις από κάθε τι που τους συνόδευε στη ζωή τους, έμψυχο ή άψυχο. Απόσταση του ενός ανθρώπου από τον άλλον, απόσταση από τα ως τώρα αθώα και ακίνδυνα πράγματα, συστατικά κοινωνικής συνύπαρξης και οργάνωσης μέσα στο σημερινό μας περίβλημα, την πόλη. Μια προνοητική, προληπτική, αμυντική απόσταση από τον γύρω κόσμο μας, που μεταμφίεσε αιφνίδια τα πάντα σε ύπουλες, εχθρικά αυτόβουλες υπάρξεις. Σε ύαινες μέσα στο σκοτάδι. 

Στην εποχή που λατρεύτηκε η εκμηδένιση των αποστάσεων συμπαρασύροντας τη συνοδευτική τους υλική υπόσταση, ήρθε έτσι το πλήρωμα του χρόνου για να αποδείξει πόσο ρηχές και κούφιες ήταν τέτοιες προφητείες. Ακόμα κι όταν είχε αρχίσει φανερά η θεομηνία, και ξεκινούσαν οι ανελέητες καταμετρήσεις της στατιστικής, φάνηκε σε πολλούς φυσικό το να βγουν διαλαλώντας ότι είναι άτρωτοι. Διέθεταν τη θωράκιση που επιτέλους καταργούσε, οριστικά και αμετάκλητα, την τυραννία της απόστασης, της άλλοτε τόσο καθοριστικής ιδιότητας. Και επιδείκνυαν τα θαυμαστά όπλα που τους πρόσφερε η αστραφτερή τεχνολογία: πλατφόρμες και εφαρμογές. Μπορούσαν να τα καταφέρουν μια χαρά δίχως τους κανόνες της απόστασης! Συρρίκνωσαν την πόλη σε έναν προσωπικό, οικείο χώρο αμελητέων διαστάσεων, έριξαν ασβέστη στα κατώφλια τους για απολύμανση, έβαλαν μπάρες και κλείστηκαν στους ασφαλείς τάφους τους. Συνέχισαν έτσι να παίζουν ανέμελοι. 

Όμως τότε εκδηλώθηκαν με έντονο τρόπο οι στρεβλώσεις που είχε σιωπηρά φέρει η δραστική αυτή αλλαγή. Γιατί καταργώντας τους αρχέγονους νόμους της απόστασης και αποφεύγοντας τους περιοριστικούς κανόνες, είχαν περάσει σε άλλο επίπεδο ζωής. Μονομιάς είδαν πως είχαν ταυτόχρονα χάσει την αίσθηση του χρόνου και του σώματός τους. Δεν ήξεραν αν ζούσαν ή όχι, αν ήταν εκείνοι που εκτελούσαν κάποιες εντολές του εγκεφάλου τους, αν αυτό που έβλεπαν στον καθρέφτη ήταν πραγματικότητα ή ένα ολόγραμμα. Παρατηρούσαν τον εαυτό τους να χειρίζεται τα μηχανήματα, τα καλώδια, τις οθόνες, παίζοντας με τα προγράμματα, παίρνοντας άφατη ικανοποίηση από τη μαγική εκτέλεση των εντολών τους. Τώρα ο κόσμος στον οποίο αναφέρονταν ήταν σε απόσταση ακριβώς όσο απείχε η οθόνη από τον βολβό του ματιού τους. Τόσο ακριβώς κι όχι παραπάνω ή παρακάτω. Μια τέτοια απόσταση έπαυε να είναι κενό διάστημα. Γινόταν το γιγάντιο ποτάμι από νευρώνες που είχαν διεισδύσει μέσα στο μυαλό του κι εξασφάλιζαν την τροφοδοσία του. Έτσι από το κενό ανάμεσα σε σημεία, η απόσταση έγινε όρος ύπαρξης. 

Εκεί έξω, βέβαια, δεν θα έμεναν τα πράγματα αλώβητα. Τι να συνέβαινε άραγε; Η πόλη μεταμορφωνόταν ανάλογα. Η ερήμωσή της, που τόσοι ύμνησαν ανακουφισμένοι, ήταν αποκρουστική. Μόνο όσοι την απεχθάνονταν πραγματικά μπορούσαν τώρα να ισχυριστούν ότι αυτό το «νέο πρόσωπο της πόλης που θα νοσταλγήσουμε» είχε κάτι θετικό επάνω του. Μόνο μια διεστραμμένη φαντασία θα επινοούσε μια τέτοια αντιστροφή της λογικής, καθώς η πόλη βρισκόταν όχι υπέροχα άδεια, όπως την ήθελαν οι άσχετοι, αλλά νεκρωμένη. Όσοι γοητεύονταν με την έλλειψη κυκλοφορίας δεν καταλάβαιναν ότι είχε πάψει το αίμα να ρέει στις φλέβες της και ότι γρήγορα θα έπαυε να δουλεύει ο εγκέφαλός της. Το παιχνίδι, νόμιζαν, παιζόταν ανάμεσα σε σουπερμάρκετ και καφεπωλεία-ζαχαροπλαστεία. Με απόλαυση συνωστίζονταν στις ουρές για να γεμίσουν τις ώρες τους, στέκονταν όρθιοι μ’ ένα χάρτινο ποτηράκι στο χέρι, στις σωστές πάντα αποστάσεις. Τις κρατούσαν με ευλαβική προσοχή σαν να ήταν παιδικό παιχνίδι, συζητούσαν κι έδιναν συγχαρητήρια ο ένας στον άλλο. Έτσι θα νικούσαν το θηρίο. 

Όμως χωρίς εμπόριο, η πόλη σπαρταρούσε στο χώμα εγκαταλειμμένη, αγωνιώντας να πάρει ανάσες. Λίγο ακόμα να κρατούσε η καραντίνα, δεν θα της απόμενε καμιά πνοή. Έτσι σκονισμένη, απεριποίητη ήταν για λύπηση. Η απόστασή της από τη λήθη είχε μειωθεί επικίνδυνα. Κάποιος κατέβασε τον διακόπτη, όλα τα φώτα έσβησαν μονομιάς. Ήταν μια παρτίδα ντόμινο. Το παλιό κέντρο νεκρώθηκε πρώτο, μετά ακολούθησαν τα περιφερειακά κέντρα, τα μικρομάγαζα στις γειτονιές και στις πλατείες. Με τα ρολά κατεβασμένα, με τα πεζοδρόμιά της έρημα, με τα μνημεία της παραδομένα σε φιλότιμους υπαλλήλους του Δήμου, που σκούπιζαν ξανά και ξανά, και σε ειδικά αμπαλαρισμένους εργάτες, που απολύμαιναν σχολαστικά κάθε ύποπτη γωνία, ήταν ένας εφιάλτης. Σε απόσταση από οποιαδήποτε αποκαλυπτική εικόνα της. 

Στους άδειους άξονές της έτρεχαν αφύσικα γρήγορα τα ειδών-ειδών ντελίβερι, μηχανάκια και φορτηγά, νοσοκομειακά και αστυνομικά – όσα μέσα χρειάζονταν για τροφοδοσία, περίθαλψη και ασφάλεια. Σκέψου: δέκα λεπτά μόνο για μια διαδρομή που κανονικά θα χρειαζόταν τρία τέταρτα. Και πώς καθάρισε ο αέρας, αλήθεια! Αυτό τους ένοιαζε: να βρουν κάτι αισιόδοξο να πουν. Λίγο καταλάβαιναν πως ήταν η τελευταία τους ευκαιρία να καταλάβουν ότι αυτό το καθημερινό αλισβερίσι, που λεγόταν «εμπόριο», κρατούσε την πόλη στα πόδια της, συντηρώντας την τρέλα που λέγεται «κίνηση». Χωρίς κίνηση, οι χωρικές αποστάσεις έχαναν το νόημά τους. 

Αλλά η κατάργηση της απόστασης επανάφερε την προβληματική έννοια της αιωνιότητας, που αντιβαίνει σε κάθε αρχή της φυσικής επιστήμης. Η επίπονη αναζήτηση τρόπων υπέρβασης των υποχρεώσεων που απορρέουν από την απόσταση μαρτυρά και μια ανεμελιά απέναντι στις συνέπειες που θα είχε κάτι τέτοιο. Κι αυτά πληρώνονται ακριβά, σε χαμένες ζωές στην καταβόθρα. 

Και τι συνέβαινε στην πράξη; Ο αναγκαστικός εγκλεισμός δεν ήταν μόνο χωρικός περιορισμός. Ήταν απώλεια νοήματος, γιατί κυρίως ήταν αχρήστευση της χωρικής απόστασης. Ο χώρος αναδιπλώθηκε σε υποπολλαπλάσια της ανθρώπινης κλίμακας, του πώς βαδίζουμε και πώς χειρονομούμε. Το υπόλειμμα της απόστασης ήταν μια κωμική συρρίκνωση σε ένα ασφυκτικό περιβάλλον. Στερημένη από τη φυσική της διάσταση, η απόσταση αναποδογύρισε τα έξω μέσα, καταφεύγοντας στα απροσμέτρητα διανύσματα της σκέψης. Ανάλαβε έτσι ο εγκέφαλος να αναπληρώσει την έλλειψη κινητικότητας.

Η απόσταση είναι συνυφασμένη όμως και με τη χρονική διάρκεια. Όσο πλησιάζει να μηδενιστεί η απόσταση, καταλήγοντας σε επικάλυψη ή ταύτιση, τόσο χάνει το νόημά του ο χρόνος ως νοερή μεταπήδηση σε μια άλλη διάσταση. Οπότε μετατρέπεται σε εσωτερικό χρόνο, εγκαθιστώντας ένα νέο σύστημα αποστάσεων. 

Οπότε οι εφοδιασμένοι με γάντια και μάσκες έγκλειστοι, στα κενά χρόνου που έμεναν ανάμεσα σε ύπνο και αφάνταστες εκρήξεις βίας μεταξύ τους, μαγείρευαν και καταβρόχθιζαν – τι άλλο. Ήταν ένα δείγμα ακόμα της έλλειψης αποστάσεων, εγγυητών της κοινωνικής συνύπαρξης. Απορούσαν που έβλεπαν άγρια θηρία να περιπλανιούνται τις νύχτες στους δρόμους, ψάχνοντας στα σκουπίδια. Δεν καταλάβαιναν πως αυτοί οι ίδιοι είχαν μεταμορφωθεί σε θηρία, μαντρωμένα αυτή τη φορά. 

Η πόλη ήταν ό,τι ονειρεύονταν οι θεράποντές της, οι πολεοδόμοι: ένας τρισδιάστατος χάρτης-χαλί, ξεδιπλωμένος πάνω στο ανατομικό τραπέζι, απαλλαγμένος από την ενοχλητική παρουσία των μυρμηγκιών, των κατοίκων. Μαρμαρωμένη εικόνα χωρίς την ανάγκη ν’ αλλάξει κάτι, χωρίς διεκδικήσεις και συλλαλητήρια, παρελάσεις και πομπές, μολότοφ και σπασμένες βιτρίνες. Επιτέλους, μια αφαιρετική εικόνα, έτοιμη για ενατένιση από ασφαλή απόσταση. Του κουτιού, λες κι είχε ανασκαφτεί πρόσφατα, με κάποιο μαγικό τρόπο, φρέσκια κι ανέγγιχτη. Επιδεκτική μετρήσεων και στατιστικών συγκρίσεων. Το απόλυτο μπότοξ. 

Βγήκαν τότε οι θεράποντες και δήλωσαν πως με την επικείμενη άρση των μέτρων, θα έμενε η ουσία αυτού του τόσο πετυχημένου καταναγκασμού. Ότι τίποτε δεν θα πήγαινε τελικά χαμένο. Ότι οι κάτοικοι, μαθημένοι να ζουν στα λαγούμια τους, θα το συνεχίσουν, τώρα πια κατάλληλα εκπαιδευμένοι, παρέα με τα ηλεκτρονικά τους παιχνίδια. Κι ότι το κράτος θα έπρεπε να προετοιμάσει τα πράγματα θεσμοθετώντας τις αποστάσεις ως την υπέρτατη ηθική στάση δημοσιεύοντας το συντομότερο ένα σχετικό διάταγμα στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως. Εκεί ο καθένας θα μπορούσε να αναγνωρίσει ποια είναι η ταγμένη θέση του, ανάλογα με την ηλικία, την κοινωνικο-οικονομική ένταξη και τις εκλογικές συνήθειές του. Για διευκόλυνση του πληθυσμού, θα μοίραζαν ατομικές μεζούρες δωρεάν, πάνω στις οποίες θα υπήρχαν ενδείξεις για τις κυριότερες αποστάσεις, έτσι ώστε όλοι να μπορούν ανά πάσα στιγμή να μετρούν επακριβώς πού στέκονται απέναντι στους άλλους. 

Οι κανόνες ορθής κοινωνικής απόστασης όμως θα έπρεπε να συνοδευτούν από τα ανάλογα έργα μέσα στην πόλη. Βγήκε τότε ο κυβερνητικός εκπρόσωπος στην τηλεόραση για να παρουσιάσει το διαφημιστικό σποτάκι για την εικόνα του μέλλοντος. Μια πόλη οργανωμένη επιτέλους πάνω στις ενδεδειγμένες αποστάσεις ανάμεσα στα οικοδομικά της τετράγωνα. Για να το πετύχουν αυτό απλούστατα θα γκρέμιζαν ένα στα δύο τετράγωνα, αφήνοντας αρκετό κενό ανάμεσα στους χτισμένους όγκους. Έτσι θα άνοιγε ο χώρος, θα ανέπνεε και θα λουζόταν στον ήλιο, θα μειωνόταν η κίνηση ακριβώς στη μισή, και θα εύρισκαν όλοι θέσεις να παρκάρουν τα αυτοκίνητά τους. Θα φυτευόταν παντού πράσινο σε συνδυασμό με καφετέριες, θα πρόσθεταν ανά αποστάσεις καινούρια σιντριβάνια, κούνιες και άφθονα παγκάκια. 

Αλλά κι όσοι περίσσευαν, θα αποζημιώνονταν με κρατικά οικόπεδα ή διαμερίσματα σε ικανή απόσταση από την πόλη, μέσα στη μητέρα φύση. Έτσι οι τηρούμενες αποστάσεις θα γινόταν το κοινό στοιχείο που θα συγκολλούσε τους κατοίκους στη νέα ομαδική ζωή, μοιρασμένη ανάμεσα στην πόλη και την ειρηνική ύπαιθρο κάτω από το φιλάνθρωπο βλέμμα μιας ιδανικής διακυβέρνησης. Ποιος θα τολμούσε ποτέ να νοσταλγήσει τον ακατανόμαστο τρόπο ζωής πριν τη θεομηνία; Και να τα αφιερώματα, και να οι θυσίες στους βωμούς, και να οι ύμνοι να εκπέμπονται προς τους ουρανούς που ξέρουν πάντα τι στέλνουν και πότε το στέλνουν. 

Δημήτρης Φιλιππίδης

Στο πρόσφατο τεύχος της LIFO No 641 της 7 Μαΐου 2020, σε ειδικό αφιέρωμα με τίτλο: «Εννιά κείμενα για την Πανδημία» επιλέχθηκαν και έγραψαν άρθρα ιστορικοί, στοχαστές και καλλιτέχνες που μπορούν κατά τον εκδότη Στάθη Τσαγκαρουσιάνο στην περίοδο αυτή την πανδημίας, να ερμηνεύσουν τα νέα σημάδια και ίσως να δείξουν ένα νέο δρόμο.

Μεταξύ αυτών ο ιστορικός Αντώνης Λιάκος, ο εικαστικός Νίκος Ναυρίδης, ο καθηγητής και συγγραφέας Νικόλας Σεβαστάκης, ο Κώστας Κωστής καθηγητής στο ΕΚΠΑ, η καθηγήτρια στο ΑΠΘ Φραγκίσκη Αμπατζοπούλου, η Μαρία Ευθυμίου αναπληρώτρια καθηγήτρια στο ΕΚΠΑ, ο συγγραφέας Θωμάς Κοροβίνης, η Κωνσταντίνα Ζάνου διδάσκουσα στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια της Νέας Υόρκης, ο Βασίλης Βαμαβακάς αναπληρωτής καθηγητής στο ΑΠΘ και ο Δημήτρης Φιλιππίδης, ομότιμος καθηγητής στο ΕΜΠ που το κείμενό του απεικονίζεται στην συνέχεια.

Κάντε ΚΛΙΚ στις εικόνες για μεγεθυνση

ΑΠΟ ΤΙΣ ΔΟΜΕΣ 

ΣΤΟ DOMa 

Μια ανοιξιάτικη αύρα 

στον χώρο των εκδόσεων 

για την αρχιτεκτονική 

Όταν τα Χριστούγεννα του 2019 σε μια φιλική συγκέντρωση ο Γιώργος Πανέτσος μας ανακοίνωσε εμπιστευτικά τα σχέδια που η ομάδα των ΔΟΜΩΝ επεξεργαζόταν για το μέλλον του περιοδικού, ομολογώ ότι από την μια ενθουσιάστηκα για την τολμηρή αυτή πρόθεση και από την άλλη ανησύχησα,  που αυτή ξεκινούσε σε μια περίοδο κυριαρχίας του διαδικτύου και ανυπομονούσα να δω το αποτέλεσμα. 

Σήμερα ομολογώ, αποκλεισμένος λόγω πανδημίας και βομβαρδιζόμενος μέσα στην ασφυκτική ατμόσφαιρα της ψηφιακής επικοινωνίας, με κάθε είδους πληροφορίες, σκέψεις, εικόνες, βίντεο, τηλεδιασκέψεις, η με κάποια καθυστέρηση, άφιξη με το ταχυδρομείο του φακέλου των Δομών άλλαξε εντελώς την κατάσταση. 

Αποτραβήχτηκα από τον υπολογιστή μου, κάθισα μπροστά σε ένα καθαρό σχεδιαστήριο,  ανέσυρα από τον μαύρο φάκελο την νέα έκδοση με το γαλαζοπράσινο εξώφυλλο και αυθόρμητα άγγιξα τον ανάγλυφο τίτλο DOMa, στην πάνω αριστερή γωνία του. 

Ανοίγοντάς το, απόλαυσα την μυρωδιά του φρεσκοτυπωμένου εντύπου και την έκπληξη της μαύρης πανόδετης ράχης του κυρίως σώματος με τα περιεχόμενα στην πρώτη σελίδα των τεσσάρων έργων που ακολουθούν.

Αμέσως μετά πέρασα στο Editorial όπου σημειώνεται ότι ο τίτλος του νέου φορέα που υποστηρίζει αυτή την περιοδική έκδοση βασίζεται στην αρχαία ελληνική λέξη «δώμα» που παραπέμπει σε ένα τόπο που βρίσκεται στην κορυφή, με ευρεία και ανεμπόδιστη θέα. Ένας εύστοχος συσχετισμός για την οπτική ενός νέου εγχειρήματος! Στην συνέχεια προσδιορίζεται με σαφήνεια ο ρόλος του εντύπου τύπου, σε σχέση με την ψηφιακή ενημέρωση τονίζοντας ότι το DOMa διεκδικεί τo δικαίωμα να αντιλαμβάνεται την αρχιτεκτονική κατά τρόπο διαρκέστερο και παράλληλα επιδιώκει να συνεισφέρει στην διάρκεια και την τακτική αναφορά! 

Το ενδιαφέρον του κειμένου αυτού κορυφώνεται στην εμμονή της προβολής στις σελίδες του νέου αυτού εντύπου, της δημιουργικής διεργασίας που έχει προηγηθεί της τελικής μελέτης και συνήθως παραβλέπεται αποκρύπτοντας τους συχνά υπέροχους πειραματισμούς των μελετητών. 

Πριν περάσω σε μια σύντομη αναφορά στην θεματολογία του τεύχους θα ήθελα να τονίσω την από πρώτη ματιά θετική αίσθηση που εισέπραξα από την ποιότητα του χαρτιού, το εξαιρετικό και άνετο lay out, την διακριτική ένταξη της ελληνικής μετάφρασης μια και το περιοδικό απευθυνόμενο σε ένα διεθνές κοινό, που από ότι φαίνεται σύντομα θα το κατακτήσει, έχει σαν κύρια γλώσσα τα αγγλικά. Διακριτική είναι και η ένταξη των καλοστημένων διαφημίσεων. 

Είναι γεγονός ότι κυριαρχούν μικρές ευρηματικές εκπλήξεις που αποκαλύπτονται σταδιακά, αιφνιδιάζοντας θετικά τον αναγνώστη και αποκαλύπτουν ευαίσθητες εικαστικές αναζητήσεις. 
Μην χάσετε αυτή την ευκαιρία ξεφυλλίζοντας απλά αυτή την ανοιξιάτικη έκδοση που έχει ένα ειδικό ενδιαφέρον. Απολαύστε την χαλαρά με έναν διαφορετικό τρόπο από αυτόν που συχνά λειτουργούμε σερφάροντας ανυπόμονοι στο διαδίκτυο. Με ηρεμία! Αργά… Όπως απολαμβάνουμε ένα παλιό καλό κρασί. 

Άλλωστε μεσολαβούν τρείς μήνες μέχρι το επόμενο τεύχος μια και προβλέπονται τέσσερα τεύχη τον χρόνο. 

Κατά ένα περίεργο τρόπο επέλεξα αυθόρμητα να φωτογραφίσω τις εικόνες στις σελίδες αυτής της έκδοσης εν μέσω ανοιξιάτικων λουλουδιών και στην συνέχεια αποφάσισα να κάνω αυτή την παρουσίαση, συγχαίροντας ευθύς εξ αρχής  τους πρωταγωνιστές: τον Γιώργο Α. Πανέτσο, τον Θανάση Μάνη και τον Νίκο Σούλη. 

Κάθε θέμα που συνοπτικά παρουσιάζεται στην συνέχεια εντάσσεται στο τεύχος σαν μία αυτοτελής έκδοση 30 σελίδων με αυτόνομη αρίθμηση. 

1.1 

HUNTERS POINT LIBRARY 

Steven Holl 

Ένα πρόσφατο έργο του Steven Hοll που ολοκληρώθηκε το 2019. Πρόκειται για ένα απλό πρίσμα με δέκα ανοίγματα, ένα έργο γλυπτικής μητροπολιτικής κλίμακας, ένα τοπόσημο μνημειώδες και οικείο. 

Ένα κτίριο 2.043 m², που βρίσκεται κατά μήκος του του East River στο Long Island και περιβάλλεται από κτίρια μεγάλου ύψους στην νέα Υόρκη, μια πόλη με φανταστική δύναμη, εκλέπτυνση και ομορφιά. (Ada Louise Huxtable) 

Αντί να απομονώνει το βιβλίο από το ψηφιακό, η βιβλιοθήκη του Queens ενσωματώνει και τα δύο τοποθετώντας ψηφιακούς χώρους εργασίας δίπλα στα ράφια βιβλιοθηκών παρέχοντας υλικά βιβλία και εξασφαλίζοντας ταυτόχρονα απεριόριστη θέα του Manhattan.  

Σκίτσα και σχέδια με ακουαρέλες από την δημιουργική διαδικασία αξίζουν της προσοχής μας ακόμη με μεγεθυντικό φακό, για να διαβάσουμε τις σημειώσεις όπως παλαιότερα βλέπαμε τα γραμματόσημα. 

1.2 THE OE HOUSE 

Fake Industries Architectural Agonism+ Aixopluc 

Έξη διαφορετικές εκδοχές και δεκαπέντε παραλλαγές σε 30 σελίδες, εικονογραφούν μια αέναη σχεδόν διαδικασία για μια επέμβαση στην καταλανική ύπαιθρο, στα περίχωρα της μικρής πόλης Alforja. 

Οι πελάτες, η οικογένεια ΟΕ, ήθελαν αρχικά ένα διπλό σπίτι, ώστε να μπορούν να μετακινούνται από το ένα μισό στο άλλο, ανάλογα με την ψυχική τους κατάσταση και το σπίτι να μπορεί να χτιστεί σε δώδεκα μήνες. 

Ακολούθησαν μεταγενέστερες διαφοροποιήσεις επιθυμιών και αλλαγής του στόχου. Παράλληλα η επιλογή του λανθασμένου εργολάβου επιβράδυνε αυτήν τη διαδικασία στα τεσσεράμισι χρόνια. Εν τω μεταξύ, η τράπεζα μείωσε το 30% του αρχικού συμφωνηθέντος δανείου. Για να σώσουμε το σπίτι, σημειώνουν οι αρχιτέκτονες, διερευνήσαμε μια ριζικά αισιόδοξη διαχείριση των αντίξοων συνθηκών και της αβεβαιότητας, όπου κάθε αποτυχία ήταν μια ευκαιρία να χτίσουμε ένα φθηνότερο και καλύτερα φτιαγμένο σπίτι, με μια αναπνοή κολάζ και αέρα bricolage. 

1.3 

22 DWELLINGS HOUSING BLOCK IN BARCELONA 

ΜΑΙΟ

Ένα κτίριο 22 κατοικιών και 2.795 m2, στο Eixample, την ιστορική γειτονιά της Βαρκελώνης, χωρίς καμμιά χωρική ιεραρχία, χωρίς κανέναν προγραμματικό προκαθορισμό. Κάθε διαμέρισμα μπορεί να επεκταθεί ή να μειωθεί προσθέτοντας ή αφαιρώντας δωμάτια. Οι αρχιτέκτονες έχουν σχεδιάσει ένα σύστημα παρόμοιων δωματίων, τοποθετημένων κατά μήκος ενός μετατοπισμένου καννάβου και συνδεδεμένων μεταξύ τους, το οποίο μπορεί να υποδιαιρεθεί κατά βούληση, δημιουργώντας μεταβλητές διατάξεις διαμερισμάτων που αναπτύσσονται ή συμπτύσσονται για να ανταποκριθούν στις μεταβαλλόμενες ανάγκες. 

Το MAIO είναι ένα αρχιτεκτονικό γραφείο που λειτουργεί σε ευέλικτα συστήματα όπου έννοιες τους παραλλαγές, εφήμερες ή ad hoc, επιτρέπουν την υλοποίηση θεωρητικών θέσεων. 

Το MAIO διευθύνεται από τη Maria Charneco, τον Alfredo Lérida, τον Guillermo López και την Anna Puigjaner, αρχιτέκτονες με έδρα τη Βαρκελώνη, που συνδυάζουν επαγγελματικές δραστηριότητες με ακαδημαϊκές, ερευνητικές και εκδοτικές. Έχουν συμμετάσχει σε Μπιενάλε και Τριέναλε, στο Σικάγο, τη Λισαβόνα, και  στην Μπιενάλε τους Βενετίας του 2014, που επιμελήθηκε ο Koolhaas. 

1.4 

HOUSE NO.10 – HOUSE WITH COURTYARD 

MOS Architects 

Αυτή η κατοικία τριών υπνοδωματίων είναι μια άτυπη συγκέντρωση πέντε πτερύγων σε σχήμα σπιτιού με μια κλειστή αυλή στο κέντρο του. Κάθε πτέρυγα περιέχει μια πτυχή του προγράμματος: κουζίνα, σαλόνι και τρία υπνοδωμάτια. 

Μη προγραμματισμένη δραστηριότητα τοποθετείται γύρω από την αυλή. Τα τρία προεξέχοντα υπνοδωμάτια έχουν σχεδιαστεί για να παρέχουν οπτική προστασία της ιδιωτικής ζωής από άλλα μέρη του σπιτιού και σύνδεση με το τοπίο πέρα από αυτό. Υπάρχουν πολλές πόρτες. Οι κάτοικοι μπορούν εύκολα να μετακινούνται μεταξύ μέσα και έξω. Η κεντρική αυλή νοείται τόσο ως αντικείμενο όσο και ως χώρος. Με επένδυση από γυαλισμένο μέταλλο, κάνει το κέντρο του σπιτιού να ακτινοβολεί. 

[…] Στις περιπτώσεις όπου οι μορφές είναι αρχετυπικές, αν όχι κοινότυπες και πληκτικές, η διαδικασία σχεδιασμού δεν μπορεί παρά να επιμέινει στην ενίσχυση του ομοιόμορφου και του τυχαίου αναδεικνύοντας έτσι τόσο τις εννοιολογικές στρατηγικές όσο και τις αναπάντεχες, αντιληπτές δια των αισθήσεων διατάξεις […]

Κλείνοντας θα ήθελα να κάνω κάποιες επισημάνσεις σχετικά με τα κείμενα και την πληρότητα των φωτογραφιών. Εκτιμώ ότι τα κείμενα είναι ελλειπτικά τόσο ως προς την περιγραφή των έργων όσο και για κάποιες αναφορές στο εκάστοτε αρχιτεκτονικό γραφείο. Μου έλειψαν επίσης εικόνες από το υλοποιημένο έργο εκτός από την βιβλιοθήκη του Steven Holl. 

Ευχές για την καλύτερη δυνατή πορεία των περιοδικών εκδόσεων και των δραστηριοτήτων που δρομολογεί το DOMa.

Κάντε KLIK στις εικόνες για μεγέθυνση