2020 

ΑΝΑΣΚΟΠHΣΗ

ΣΤΙΣ ΜΙΚΡΕΣ ΕΙΔΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΔΕΞΙΑΣ ΣΤΗΛΗΣ

Όπως κάθε χρόνο έτσι και φέτος συγκεντρώθηκαν και ταξινομήθηκαν χρονολογικά όλες οι Μικρές Eιδήσεις που δημοσιεύτηκαν το 2020, για ένα σύντομο σχετικά χρονικό διάστημα, στην δεξιά στήλη αυτού του blog και στην συνέχεια απομακρύνθηκαν για να δώσουν την θέση τους στις επόμενες. Πρόκειται για συνοπτικές αναφορές επιλεγμένες για το συγκεκριμένο αναγνωστικό κοινό που αφορούν: 

Διαλέξεις, Ημερίδες και Τηλε-Ημερίδες, Τιμητικές Εκδηλώσεις, Νέες Εκδόσεις Βιβλίων και Περιοδικών, Αρχιτεκτονικοί Διαγωνισμοί, Διατριβές, Μετατυχιακά, Εκθέσεις, Θεατρικές Παραστάσεις, Συναυλίες, Τηλεοπτικές και Ραδιοφωνικές Εκπομπές ακόμη και απώλειες σημαντικών προσώπων αυτού του τόπου. 

Προφανώς οι Μικρές αυτές Ειδήσεις δεν καλύπτουν το σύνολο των εκδηλώσεων του 2020 που μπορεί να έχουν ενδιαφέρον. Μέρος δε εξ αυτών αποτελούν ήδη αναρτήσεις στην κεντρική στήλη του blog το σύνολο των οποίων για το 2020 θα παρουσιαστούν την επόμενη εβδομάδα στην ανάλογη αναδρομή. 

Ας ξαναθυμηθούμε λοιπόν κάποιες ενδιαφέρουσες στιγμές, κατά χρονολογική σειρά και όπως ακριβώς δημοσιεύτηκαν, από την χρονιά που φεύγει κάνοντας ΚΛΙΚ στο:

ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΜΙΚΡΩΝ ΕΙΔΗΣΕΩΝ 2020 

ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΚΑΙ ΣΤΕΓΑΣΤΡΑ 

ΣΤΗΝ ΓΕΙΤΟΝΙΚΗ ΤΟΥΡΚΙΑ 

Αναζητώντας τη γέννηση 

της θρησκευτικής λατρείας 

πριν 11.000 χρόνια 

Παραμονές Χριστουγέννων, επέλεξα για σήμερα ένα διαφορετικό θέμα, μετά τις πρόσφατες αναφορές μου σε υπερμεγέθη και υπερφίαλα κτίρια, αλλά και επηρεασμένος από την νέα σημαντική έκδοση του Κοινωφελούς Ιδρύματος Ιωάννη Σ. Λάτση, με το μνημειώδες έργο του καθηγητή Νικόλαου Σταμπολίδη, με τίτλο ΕΛΕΥΘΕΡΝΑ, που αποκαλύπτει με τις εξαιρετικές φωτογραφίες του Σωκράτη Μαυρομμάτη, ένα σημαντικό ανασκαφικό έργο στην Κρήτη (μπορείτε να το δείτε εδώ) 

Πιστός στο κλίμα μιας θρησκευτικότητας των ημερών που έρχονται, το σημερινό θέμα σχετίζεται με ανασκαφές και στέγαστρα σε αρχαιολογικούς χώρους στην Τουρκία που με συγκίνησαν με την ταπεινότητά τους και την ιδιότυπη αρχιτεκτονική τους σε προϊστορικούς χρόνους. Αφορμή το πρόσφατο επεισόδιο του ντοκιμαντέρ με τίτλο «Η Ιστορία του Θεού | Δημιουργία» που παρουσιάζει ο Μόργκαν Φρίμαν στην ΕΡΤ2.

Μόργκαν Φρίμαν, πηγή: ντοκιμαντέρ «Η Ιστορία του Θεού | Δημιουργία» από την ΕΡΤ2. 

O βραβευμένος με Όσκαρ Αμερικανός ηθοποιός ταξιδεύει σε κάποιες από τις ιερότερες πόλεις του κόσμου και διεξάγει μια έρευνα για να ανακαλύψει πώς αντιλαμβάνονται οι περισσότερες θρησκείες τη ζωή μετά θάνατον και πώς ορίζεται η πράξη της δημιουργίας. Συναντά ανθρώπους με διαφορετικά πιστεύω και συζητεί με θρησκευτικούς ηγέτες, επιστήμονες, ιστορικούς και αρχαιολόγους σε μια προσπάθεια να κατανοήσει πώς εξελίσσεται η θρησκεία και προσαρμόζεται στις ανάγκες της κοινωνίας που συνεχώς αλλάζει και ταυτόχρονα τον τρόπο που η θρησκεία έχει παίξει καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξη της κοινωνίας. 

Çatalhöyük, Το στέγαστρο της ανασκαφής, πηγή: ντοκιμαντέρ «Η Ιστορία του Θεού | Δημιουργία» από την ΕΡΤ2. 

Αυτό που μου κίνησε περισσότερο το ενδιαφέρον σε αυτή την εκπομπή ήταν οι ανασκαφές σε δύο αρχαιότερες γεωργικές κοινότητες στην κεντρική Τουρκία που χρονολογούνται 9.000 και 11.000 χρόνια π.χ. και κυρίως η ταπεινή αρχιτεκτονική επίλυση των στεγάστρων προστασίας, που πραγματικά αξίζει τον κόπο να τις συσχετίσουμε με τα δικά μας στέγαστρα εδώ στην Ελλάδα που κάποιες φορές είναι υπερσχεδιασμένα, με αποτέλεσμα η αρχιτεκτονική να επιβάλλεται στον αρχαιολογικό χώρο. 

Εδώ ο Μόργαν Φρίμαν διερευνά κατά πόσο σχετίζονται η γέννηση της γεωργίας και η γέννηση της πίστης στο Θεό. Μήπως βρισκόταν εδώ η Εδέμ; 

Η ανασκαφή στο Çatalhöyük

Çatalhöyük, Το στέγαστρο πάνω από τον χώρο της ανασκαφής πηγή: ντοκιμαντέρ «Η Ιστορία του Θεού | Δημιουργία» από την ΕΡΤ2. 

Η ανασκαφή αυτή πραγματοποιείται σε έναν οικισμό 9000 ετών με μία ιδιάζουσα και εξαιρετικά ενδιαφέρουσα αρχιτεκτονική. Η μέγιστη έκτασή του φτάνει τα 130 στρέμματα, δηλαδή έκταση περίπου 20 γήπεδων ποδοσφαίρου. Σχετικά μικρότερο από τον δικό μας προϊστορικό οικισμό στο Ακρωτήρι στην Σαντορίνη, που έχει έκταση 200 στρέμματα και χρονολογείται βέβαια πολύ αργότερα. Τα σπίτια εδώ ήταν σε επαφή το ένα με το άλλο, με καθόλου κενό μεταξύ τους. Κάθε σπίτι είχε τους δικούς του τοίχους και μία επίπεδη στέγη και δεν υπήρχαν παράθυρα και πόρτες. Η είσοδος ήταν από πάνω από το δώμα και κατέβαινες στο εσωτερικό με σκάλα. Πάνω στις ταράτσες υπήρχαν αποθηκευτικά δοχεία, εστίες και εργαστήρια. Οι ταράτσες ήταν χώρος παραγωγής και επικοινωνίας και δεν είχαν ιδιωτικό χαρακτήρα. Ήταν μια πόλη χωρίς δρόμους. 

Γενική άποψη του οικισμού Çatalhöyük, ζωγραφική απεικόνιση 

Οι κάτοικοί της την διέσχιζαν περπατώντας ουσιαστικά πάνω στις στέγες. Οι στέγες ήταν κι ο χώρος εργασίας τους. Αυτό κατά κάποιο τρόπο μας παραπέμπει στον γνωστό οικισμό της Χίου, τα Μεστά που η κυκλοφορία γινόταν από τις ταράτσες. 

Γενικές απόψεις του οικισμού Çatalhöyük. Φωτορεαλιστικές απεικονίσεις, πηγή: ντοκιμαντέρ «Η Ιστορία του Θεού | Δημιουργία» από την ΕΡΤ2. 

Στο εσωτερικό των σπιτιών, όπως φαίνεται σε ένα αυθεντικό αντίγραφο ενός συνηθισμένου σπιτιού του Τσαταλχογιούκ, υπάρχουν δείγματα επιτοίχιας τέχνης και ενσωματωμένα στους τοίχους κεφάλια ταύρου. Σε μια περίπτωση κεφάλια ταύρου σχημάτιζαν ένας είδος προστατευτικής ασπίδας γύρω από το καθαρό μέρος που χρησίμευε για να κοιμούνται. 

Αυθεντικό αντίγραφο εσωτερικού ενός συνηθισμένου σπιτιού του Τσαταλχογιούκ, πηγή: ντοκιμαντέρ «Η Ιστορία του Θεού | Δημιουργία» από την ΕΡΤ2. 

Çatalhöyük, κεφάλια ταύρου γύρω από τον χώρο που χρησίμευε για να κοιμούνται, πηγή: ντοκιμαντέρ «Η Ιστορία του Θεού | Δημιουργία» από την ΕΡΤ2. 

Οι πιο σημαντικές κρυψώνες που ανακάλυψαν οι αρχαιολόγοι βρίσκονταν κάτω από τους χώρους ύπνου όπου γίνονταν οι ταφές. Ο τρόπος με τον οποίον χωρούσαν τους ενήλικες από τις μικρές οπές, ήταν δένοντάς τους πολύ σφιχτά σε στάση κάμψης και κατά διαστήματα ξαναάνοιγαν τις τρύπες και έβαζαν και άλλα άτομα σε όλη τη διάρκεια της ζωής του σπιτιού.

 

Çatalhöyük, Οπές στις πλατφόρμες ύπνου για το πέρασμα των, πηγή: ντοκιμαντέρ «Η Ιστορία του Θεού | Δημιουργία» από την ΕΡΤ2. 

Τους έθαβαν κάτω από τις πλατφόρμες ύπνου μαζί με χαρακτηριστικά κτερίσματα και οι άνθρωποι ζούσαν κυριολεκτικά μαζί με τους προγόνους τους. Αυτό φαίνεται να εξυπηρετεί κάποιο θρησκευτικό σκοπό. Εγείρονται ερωτήματα σχετικά με τις θρησκευτικές πρακτικές, που φαίνεται να ήταν ζωτικές για τη ζωή της κοινότητας.

Çatalhöyük, εικόνα από την ανασκαφή των τάφων, πηγή: ντοκιμαντέρ «Η Ιστορία του Θεού | Δημιουργία» από την ΕΡΤ2. 

Είναι γνωστό ότι η ταφή των σορών συνοδευόταν από τελετουργικά. Μοιάζει σαν να μην ήταν κατοικίες αλλά ένα είδος ζωντανού ναού. 

Τι είναι άλλωστε ένας ναός αν όχι ένα περιβάλλον όπου λαμβάνει χώρα η τελετουργική ζωή μιάς κοινότητας. Φαίνεται ότι αυτό συνέβαινε σε αυτά τα σπίτια. Εδώ στο Τσαταλχογιούκ προφανώς λάμβαναν χώρα διάφορα τελετουργικά ιδιαίτερα ταφικής φύσης, δεν υπάρχει όμως ίχνος οργανωμένης θρησκείας. Ήταν η θρησκεία αυτή που επέτρεπε στους ανθρώπους να συνυπάρχουν και να καλλιεργούν τη γη, ή μήπως ήταν ο πολιτισμός αυτός που οδήγησε στη πίστη στο Θεό; 

Çatalhöyük, Απεικονίσεις γενικής και μερικής εικόνας του οικισμού, Πηγή: το άρθρο «Από το Çayönü στο Çatalhöyük. Ανάδυση και ανάπτυξη μιας ισότιμης κοινωνίας» του Bernhard Brosius 

Γενική κάτοψη του οικισμού 

Πηγή: το άρθρο «Από το Çayönü στο Çatalhöyük. Aνάδυση και ανάπτυξη μιας ισότιμης κοινωνίας» του Bernhard Brosius 

Η ομοιόμορφη αρχιτεκτονική του οικισμού και η ισότιμη κατανομή του χώρου αποτελούν μέρος της απόδειξης για την απουσία κοινωνικών διαφοροποιήσεων. Η κοινωνία ήταν αταξική. Αν και το Çatalhöyük ήταν φτωχό σε σχέση με μεταγενέστερες κοινωνίες και είχε χαμηλότερο επίπεδο τεχνολογικής εξέλιξης, οι κοινωνικές σχέσεις που αναπτύχθηκαν εκεί, οδήγησαν σε υψηλότερη ποιότητα ζωής. 

Ο οικισμός ούτε καταστράφηκε, ούτε λεηλατήθηκε. Ένας μεγάλος αριθμός από καλοδιατηρημένα ευρήματα περίμεναν τους αρχαιολόγους Mellaart και τον Hodder. Το 1958, ο Βρετανός αρχαιολόγος James Mellaart, καθώς εξερευνούσε τη νότια Ανατολία, ανακάλυψε έναν τύμβο, που αποτελείτο από επίπεδα νεολιθικού οικισμού. Το 1961 ξεκίνησε τις ανασκαφές, που διήρκεσαν μέχρι το 1965. Το 1993, ξεκίνησαν με διευθυντή το Βρετανό αρχαιολόγο Ian Hodder, νέες ανασκαφές που διήρκεσαν 25 χρόνια και είναι από τα μεγαλύτερα αρχαιολογικά έργα της εποχής μας. 

Περισσότερα μπορείτε να διαβάσετε στο μεταφρασμένο άρθρο «Από το Çayönü στο Çatalhöyük. Aνάδυση και ανάπτυξη μιας ισότιμης κοινωνίας» του Bernhard Brosius που μπορείτε να διαβάσετε εδώ 

Η αρχιτεκτονική του στεγάστρου 

Κλείνω αυτή την αναφορά με την ανάδειξη της αρχιτεκτονικής του στεγάστρου σε αυτή την ανασκαφή που κατασκευάστηκε την δεκαετία του 2000. Με εντυπωσίασε η ελαφρότητα και η απλότητα της κατασκευής, η διακριτική ένταξη στο τοπίο και κυρίως το φως που διαχέεται στον αρχαιολογικό χώρο, καθώς και η απουσία έντονων διαδρομών. To στεγαστρο σχεδιάστηκε από τους αρχιτέκτονες του γραφείου Atölye Mimarlik στην Κωνσταντινούπολη μετά από στενή συνεργασία με τις ανασκαφικές ομάδες του ερευνητικού έργου Çatalhöyük (Hodder και Farid 2008).

Θα ήθελα να το συσχετίσω με το νέο επίσης λιτό στέγαστρο προστασίας στο καλά διατηρημένο Μυκηναϊκό Ανάκτορο του Νέστορα που βρίσκεται σε απόσταση 4 χλμ. νότια του χωριού Χώρα, στο λόφο του Επάνω Εγκλιανού, 14 χλμ. από την Πύλο. Η αρχιτεκτονική μελέτη του νέου στεγάστρου χρηματοδοτήθηκε από το Πανεπιστήμιο του Cincinnati (Uhio, USA) μέσω της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα και εκπονήθηκε από αρχιτεκτονικό γραφείο «Κ. Κυριακίδης και συνεργάτες Α.Ε.». 

Η περιήγηση των επισκεπτών πραγματοποιείται εδώ από τον υπερυψωμένο διάδρομο, αναρτημένο από τις δοκούς του στεγάστρου που εξασφαλίζει πανοραμικά την αναγνωσιμότητα του ανακτορικού συγκροτήματος. 

Μυκηναϊκό Ανάκτορο του Νέστορα, Το νέο στέγαστρο μελετήθηκε από το αρχιτεκτονικό γραφείο «Κ. Κυριακίδης και συνεργάτες Α.Ε.». 

Η ανασκαφή στο Γκιομπεκλί Τεπέ (Göbeklitepe).

Ο αρχαιολογικός χώρος στην περιοχή Γκιομπεκλί Τεπέ (Göbeklitepe), πηγή: Google Earth 

Ταπεινό και ενδιαφέρον είναι και το στέγαστρο λίγες εκατοντάδες χιλιόμετρα ανατολικά σε μια άλλη ανασκαφή, σε μια περιοχή 11000 ετών, που βρίσκεται ανάμεσα στους ποταμούς Τίγρη και Ευφράτη δηλαδή εκεί που τοποθετεί η Βίβλος την Εδέμ. 

Γκιομπεκλί Τεπέ (Göbeklitepe), Το ξύλινο στέγαστρο πάνω από την ανασκαφή

 

Εδώ η πρόσβαση στον αρχαιολογικό χώρο, όπως απεικονίζεται στη σχετική εκπομπή,  γίνεται με έναν λιτό ξύλινο διάδρομο και ο χώρος στεγάζεται με ένα απλό και ταπεινό χαμηλό στέγαστρο κατασκευασμένο με την λογική των ξυλότυπων στις οικοδομές προφανώς κατά την διάρκεια των ανασκαφών, όπως άλλωστε έκανε και ο Μαρινάτος στο Ακρωτήρι, που εκτείνεται σε συνέχεια του εδάφους. 

Πρόκειται για την ανασκαφή στο Γκιομπεκλί Τεπέ - Göbeklitepe. 

Το 2018 ανακηρύχθηκε μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς  της ΟΥΝΕΣΚΟ και βρίσκεται σε ένα τεχνητό ύψωμα 15m και διαμέτρου περίπου 300m. Βρίσκεται σε υψόμετρο 760m, στη Νοτιοανατολική Τουρκία 

Οι αρχιτέκτονες της εποχής του λίθου έχτισαν 20 κυκλικά μνημεία από μεγάλιθους σχήματος Τ. Ο αρχαιολόγος Λι Κλερ ηγείται της ομάδας που προσπαθεί να αποκρυπτογραφήσει τα μυστήρια. Σε κάποιους στύλους έχουν χαραχθεί τρομακτικά ζώα. 

Γκιομπεκλί Τεπέ (Göbeklitepe), Γενική άποψη της ανασκαφής 

Οι μεγάλιθοι σε σχήμα Τ ίσως συμβολίζουν την ανθρώπινη μορφή. Ίσως αναπαριστούν ανθρώπους ίσως και θεότητες που πιθανόν να λατρεύονταν σε αυτήν την κυκλική δομή. Οι κύκλοι από πέτρα ήταν τόποι τελετουργικών. 

Το Γκιομπεκλί Τεπέ τοποθετεί την γέννηση της θρησκευτικής λατρείας πριν από 11000 χρόνια, πολλοί πριν εμφανιστούν Μουσουλμάνοι, Χριστιανοί, Εβραίοι, Ινδουιστές, Βουδιστές... Οι άνθρωποι συναθροίζονταν για να μιλήσουν, να φάνε και να λατρέψουν. Ίσως ο κινητήριος μοχλός του σπουδαιότερου επιτεύγματός μας δηλαδή του πολιτισμού, να ήταν ο Θεός.

Γκιομπεκλί Τεπέ (Göbeklitepe), Το νέο στέγαστρο πάνω από την ανασκαφή 

Πρόσφατα στο Γκιομπεκλί Τεπέ κατασκευάστηκε νέο στέγαστρο με σύγχρονα υλικά (μεμβράνες σε μεταλλικό σκελετό) με την υποστήριξη της UNESCO, σχετικά ελαφρύ, με περιμετρικό ξύλινο διάδρομο. 

Προσωπικά με εντυπωσίασαν οι χειρισμοί της γείτονος χώρας σε αυτό τον τομέα και πραγματικά θα ήθελα αυτή την διαπίστωση να την μοιραστώ με τους αναγνώστες μου.

 

Κάντε ΚΛΙΚ στις εικόνες για μεγέθυνση

Από την Αγγελική Χρυσάνθη, διδάσκουσα  στο Τμήμα Πολιτισμικής Τεχνολογίας και Επικοινωνίας  στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου, έλαβα το ακόλουθο και εξαιρετικά σημαντικό σχόλιο:

Ωραία ανάρτηση! γνωρίζοντας από μέσα την περίπτωση του Çatalhöyük, δυστυχώς το στέγαστρο του βόρειου τμήματος της ανασκαφής προκάλεσε σοβαρά προβλήματα στη διατήρηση των εύθραυστων καταλοίπων. Κατά τους θερινούς μήνες δημιουργεί συνθήκες θερμοκηπίου με αποτέλεσμα να επιταχύνονται οι διαδικασίες αποσάθρωσης του ανεσκαμμένου συνόλου παρά τις προσπάθειες των συντηρητών. Η αισθητική εδώ δεν συνδυάστηκε επιτυχώς με τη λειτουργικότητα.

και η απάντησή μου:

Αγγελική μου προφανώς λέγοντας βόρειο, εννοείς αυτό το στέγαστρο που αναφέρομαι και σε ευχαριστώ πολύ για αυτή την σημαντική πληροφορία. Γνωρίζω τα προβλήματα που προκύπτουν από το υπερβολικό φως και είχα την εντύπωση, σχολιάζοντας θετικά την ευχάριστη ατμόσφαιρα που φαίνεται στις φωτογραφίες, ότι είχαν χρησιμοποιήσει ειδικές μεμβράνες προστασίας. 

 Ο αρχαιολογικός χώρος του Çatalhöyük και το εν λόγω στέγαστρο στο πάνω βόρειο μέρος

Από την Αγγελική Χρυσάνθη, που έχει επισκεφτεί και ασχοληθεί με το στέγαστρο Çatalhöyük στις μεταπτυχιακές της σπουδές,  έλαβα επίσης σημαντικές πληροφορίες που εμπλούτισαν το αρχικό κείμενο, καθώς και πρόσθετο φωτογραφικό υλικό και σχέδια μέσω ιστότοπων που μπορείτε να δείτε εδώ  όπως και εδώ.

 

ΤΟ ΝΕΟ ΚΑΖΙΝΟ ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ 

ΚΑΙ Ο ΝΕΟΣ ΠΥΡΓΟΣ ΣΤΗΝ ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ 

από τις Καρυάτιδες στον Μανδραγόρα 

ή

από την Σκύλα στην Χάρυβδη 

(αριστερά) Αρχιτεκτονικό Γραφείο Steelman Partners, 

Το Νέο Καζίνο στο Ελληνικό 

(δεξιά) Αρχιτεκτονικό Γραφείο Rescubika, αρχιτέκτων Patterlini Benoit, “The mandragora”, Ο ψηλότερος πύργος του κόσμου, στην Νέα Υόρκη 

Δεν θα μπορούσα να μην σχολιάσω την ουρανοκατέβατη αρχιτεκτονική πρόταση για το νέο Καζίνο στο Ελληνικό, που μοστράρει εδώ και καιρό στον τύπο και στα ηλεκτρονικά μέσα, προκαλώντας ποικίλες αντιδράσεις και σχόλια στα μέσα κυρίως της κοινωνικής δικτύωσης. Ομολογώ ότι αιφνιδιάστηκα όχι μόνο για το πρωτοφανές για τα ελληνικά δεδομένα ύφος και το μέγεθος αυτού του κτιρίου, αλλά και για τον παράδοξο συσχετισμό του. Οι αρχιτέκτονες του αρχιτεκτονικού γραφείου Steelman Partners με έδρα το Λας Βέγκας, ισχυρίζονται ότι εμπνευστήκαν για τον σχεδιασμό του, από το αρχιτεκτονικό παρελθόν της Ελλάδας και ειδικότερα από τις Καρυάτιδες. 

Εικόνες από το βίντεο προβολής του έργου με τίτλο «Το σχέδιο της Mohegan για το INSPIRE Athens, το καζίνο στο Ελληνικό» που μπορείτε να δείτε εδώ 

Έχουν βέβαια κάθε δικαίωμα να υπερασπίζονται αυτή την άποψη, αλλά θεωρώ ότι πρόκειται για μια αρχιτεκτονική που οι φαντασιώσεις αυτές των δημιουργών της δεν είναι αναγνωρίσιμες και δεν ανταποκρίνονται στο κοινό αίσθημα. Απλά φορτίζουν το κτίριο για λόγους γοήτρου και δίνουν την δυνατότητα στους υποστηρικτές να μιλούν για «Νέους Παρθενώνες» και άλλες βαρύγδουπες συσχετίσεις, με στόχο να παρασύρουν το κοινό αίσθημα για τη νέα μεγάλη επένδυση στο Ελληνικό, που αποτελεί μια πρωτόγνωρη επέμβαση στο αττικό τοπίο. Μπορεί μια τέτοια πρόταση να γίνεται για πρώτη φορά στον Ελληνικό χώρο, αλλά αντίστοιχα κτίρια μεγάλης κλίμακας και μιας αρχιτεκτονικής υπέρμετρου εντυπωσιασμού κυριαρχούν τα τελευταία χρόνια, κυρίως στις χώρες της ανατολής αλλά κι στην Αμέρική. 

Ο νέος Πύργος στην Νέα Υόρκη

Αποκορύφωμα αποτελεί η πρόσφατα δημοσιευμένη μελέτη για τον ψηλότερο πύργο στον κόσμο, σχεδιασμένο στο νησί Roosevelt στη Νέα Υόρκη, από το Αρχιτεκτονικό Γραφείο Rescubika, με αρχιτέκτονα τον Patterlini Benoit. Πρόκειται για τον επονομαζόμενο πύργο «Μandragore» που εμπνέεται από την παράξενη ανθρωποειδή μορφή της ρίζας του ομώνυμου φυτού. 

Το φυτό Μανδραγόρας 

 Rescubika, αρχιτέκτων Patterlini Benoit, “The mandragora”, Νέα Υόρκη 

Πηγή: https://www.designboom.com/architecture/escubika-worlds-tallest-carbon-sink-tower-new-york-09-15-2020/ 

Άλλη μία παράδοξη έμπνευση, για ένα κτίριο ύψους 737 μέτρων, με 160 ορόφους και με συνολικό εμβαδόν 24.500 m2, που θα φέρει 1600 δέντρα, 24.500 m2 κατακόρυφους κήπους και 7.000 m2 φωτοβολταϊκών. Με όλα αυτά ο πύργος απορροφά μεγαλύτερη ποσότητα διοξειδίου του άνθρακα από ότι απελευθερώνει και επομένως είναι λιγότερο ρυπογόνος για το οικοσύστημα. Σημαντικά τα επιτεύγματα αυτά της τεχνολογίας για αυτό το τεράστιας κλίμακας παράδοξο κτίριο κατοικιών, μας βάζει όμως σε σκέψεις και ανησυχίες.

Το καζίνο στο Ελληνικό 

Steelman Partners, Το Νέο Καζίνο στο Ελληνικό,  πηγή:από το βίντεο προβολής του έργου με τίτλο «Το σχέδιο της Mohegan για το INSPIRE Athens, το καζίνο στο Ελληνικό»

Ανάλογα πλεονεκτήματα συνοδεύουν και την νέα «εμβληματική» επένδυση στο Ελληνικό. Ένα κτίριο 45 ορόφων, 200 μέτρων ύψους, με casino resort 15.000 τ.μ., ξενοδοχείο 5 αστέρων, 120.000 τ.μ., συνεδριακό και εκθεσιακό κέντρο 24.000 τ.μ. και αθλητική-συναυλιακή "αρένα" 10.000 θεατών, με στόχο την εκκίνηση μιας νέας εποχής τουριστικής ανάπτυξης και οικονομικής ευημερίας.

Βλέποντας τις φωτογραφίες των δύο αυτών κτιρίων τη μια δίπλα στην άλλη, έγραψα αυθόρμητα τον υπότιτλο «από την Σκύλα στην Χάρυβδη», τα δύο αυτά τέρατα από όπου πέρασε ο Οδυσσέας και κατάφερε να επιβιώσει και να επιστρέψει στην Ιθάκη. Είναι βέβαιο ότι και οι νέες αυτές προκλητικές αρχιτεκτονικές επεμβάσεις που διαχέονται σε όλο τον πλανήτη δεν θα τον καταστρέψουν. Η ζωή θα συνεχιστεί, η τεχνολογία και τα «εμβληματικά» επενδυτικά σχέδια θα κυριαρχήσουν, ο άνθρωπος όμως και η ποιότητα ζωής του σταδιακά θα περάσουν σε μια άλλη φάση. Οι νέες υπερμεγέθεις κλίμακες και οι εξεζητημένες φόρμες, εκτιμώ ότι θα αποδειχθούν εξοντωτικές και θα ισοπεδώσουν ακόμη περισσότερο την προσωπικότητα των ατόμων που θα βρεθούν μπροστά ή μέσα σε αυτά τα μεγαθήρια. Πέρα από την ήδη υπάρχουσα αποξένωση, οι χρήστες θα προσαρμοστούν σε μια νέα απρόσωπη πραγματικότητα με υπέρμετρες αστικές πυκνότητες μαζικής κατοίκησης, εργασίας και αναψυχής. Μία πραγματικότητα που απομακρύνεται από την έννοια του οικείου και ίσως αποδειχθεί, εφιαλτική ειδικά σε συνθήκες πανδημίας όπως αυτές που βιώνουμε. 

Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι απορρίπτονται συλλήβδην τα ψηλά κτίρια στον Ελληνικό χώρο. Είναι καλοδεχούμενα όταν εντάσσονται σωστά στον αστικό ίστό ή στο φυσικό τοπίο και χαρακτηρίζονται από μια αρχιτεκτονική οικεία στον τόπο. 

Σε αυτό τον τόπο που ζούμε, κυριάρχησε και κυριαρχεί η ανθρώπινη κλίμακα και το μέτρο. Επικρατεί ακόμη μια ανθρωποκεντρική αρχιτεκτονική, αποτέλεσμα μιας εδραιωμένης κριτικής σκέψης, που υπηρετεί ανθρώπινες ανάγκες και υπαγορεύεται από το ελληνικό τοπίο και το φως. Μπορεί να μην διακρίθηκε ευρύτερα διεθνώς, αλλά τα έργα πολλών Ελλήνων αρχιτεκτόνων, από την δεκαετία του ΄50 μέχρι και σήμερα, έχουν ξεχωρίσει και αναγνωριστεί. 

Δημήτρης Φατούρος, πολυκατοικία στην Πατησιών 109 στο ύψος της στάσης Αγγελοπούλου (1957) φωτ. Δημήτρης Χαρισιάδης 

AREA, Στυλιανή Δαούτη, Γιώργος Μητρούλιας. Μιχάλης Ραφτόπουλος, Πολυκατοικία στην οδό Χάνσεν 49 στα Πατήσια,(2017) φωτ. Βασίλης Μακρής 

Θεωρώ δε πολύ σημαντικό, ότι ακόμη και η τόσο υποτιμημένη ελληνική πολυκατοικία της αντιπαροχής, που διατηρεί επί δεκαετίες την ανθρώπινη κλίμακα, έχει πρόσφατα κινήσει το διεθνές ενδιαφέρον και εξελίσσεται δυναμικά. Πολλοί ξένοι συρρέουν στην Ελλάδα για να την ανακαλύψουν και παράλληλα υπάρχουν σημαντικές μελέτες και σχετικές εκδόσεις. Ευτυχώς μέχρι σήμερα, παρά τις όποιες αδεξιότητες, εξακολουθούμε εδώ να κρατάμε αποστάσεις από αυτήν την ιδιάζουσα και προκλητική αρχιτεκτονική της παγκοσμιοποίησης. 

Αναρωτιέμαι σε μια εποχή, που φαίνεται να ξεκινά η από-παγκοσμιοποίηση, πώς θα υποδεχθούμε τέτοια υπερφίαλα κτίρια  με αναφορές περισσότερο  από το Λας Βέγκας και όχι βέβαια από τις καρυάτιδες.

Κάντε ΚΛΙΚ στις εικόνες για μεγέθυνση.

Από την αρχιτεκτόνισα Κωνσταντίνα - Αλίκη Καλαμίτση έλαβα το ακόλουθο ενδιαφέρον σχόλιο για τις ιδιότητες του φυτού μανδραγόρα! :

Δεν θα αναφερθώ στην ατυχή δήλωση έμπνευσης της Mohegan από τις Καρυάτιδες, η οποία είναι και προσβλητική για όποιον δηλώνει "αρχιτέκτων".

Αυτό που με ξενίζει περισσότερο είναι, ότι το κτίριο, το εμπνευσμένο από τον μανδραγόρα, θα στεγάσει κατοικίες!! Σίγουρα οι εμπνευστές δεν έχουν εντρυφίσειστην ελληνική (ίσως όχι μόνον) παράδοση και τις δοξασίες γύρω από τον μανδραγόρα.Φυτό που προκαλεί παραισθήσεις σε όποιον το γευτεί και προκαλεί μέχρι και θάνατο ανάλογα με την ποσότητα, που κάποιος ίσως καταναλώσει. (Δεν πρόκειται για απλές δοξασίες, πρόσφατα διεκομίσθη ζευγάρι επειγόντως από τα Κύθηρα στο νοσοκομείο Χανίων, γιατι έβαλαν κατά λάθος μανδραγόρα σε πίτα μαζί με άλλα χόρτα).  Αν μάλιστα έχεις εικόνα του φυτού, καταλαβαίνεις πόσο εύκολο είναι να ξεγελαστείς και να νομίσεις ότι είναι κοινό βρώσιμο χόρτο!

Κατά τα άλλα, ....αν θελήσεις να ξερριζώσεις το φυτό, πρέπει να βάλεις μαύρο σκύλο να το τραβήξει...  και όταν το φυτό ξερριζώνεται, βγάζει φωνή...

Προσωπικά γνωρίζοντας τα χαρακτηριστικά του Μανδραγόρα (παραισθησιογόνο, δηλητηριώδες), δεν θα αποφάσιζα ποτέ να κατοικήσω σε ένα τέτοιο κτίριο! Γνωρίζουμε δε πόσο προληπτικοί και πουριτανοί είναι οι Αμερικανοί, κυρίως όταν πρόκειται για τους ίδιους και την οικογένεια τους! Άραγε το έχουν σκεφτεί ή απλά έδωσαν ένα πρωτότυπο και άκουστικά ελκυστικό όνομα στο κτίριο τους;

Η ΠΑΡΕΑ ΤΟΥ ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ 

ΣΧΟΛΙΑΖΕΙ ΤΑ ΠΕΡΙ «ΕΚΤΟΣ ΣΧΕΔΙΟΥ ΔΟΜΗΣΗΣ»

Το κείμενο που ακολουθεί είναι αποτέλεσμα μιας ακόμη διαδικτυακής σύναξης των αρχιτεκτόνων, της γνωστής «Παρέας του Οικονόμου» που πραγματοποιήθηκε την Τετάρτη 02 12 2020. Αφορμή το πολύ σοβαρό  θέμα της εκτός σχεδίου δόμησης που περιλαμβάνεται στο προς ψήφιση  πολυνομοσχέδιο του Υπουργείου Περιβάλλοντος. 

Το κείμενο αυτό συντάχθηκε και υπογράφεται από τα μέλη της «Παρέας» που συμμετείχαν και δημοσιεύεται σήμερα την ημέρα που ψηφίζεται στην Βουλή αυτό το πολυνομοσχέδιο, μετά από αλλεπάλληλες συζητήσεις που έχουν προηγηθεί. Το νόημα αυτής της δημοσίευσης είναι όχι να ανατρέψει μια ψηφοφορία που είναι σήμερα εν εξελίξει, αλλά να θέσει επί της αρχής στο ευρύτερο κοινό, το επίμαχο θέμα της εκτός σχεδίου δόμησης, ένα θέμα ουσιαστικό που δεν κλείνει με την ψήφιση αυτού του νομοσχεδίου και απαιτεί ένα διαρκή διάλογο με βασικό στόχο την προστασία του περιβάλλοντος και του φυσικού τοπίου αυτού του τόπου. 

Στην συζήτηση συμμετείχαν οι Αγγέλα Γεωργαντά, Βασίλης Γιαννάκης, Νίκος Γιαννάκης Βασίλης Γρηγοριάδης, Δημήτρης Διαμαντόπουλος, Ράνια Κλουτσινιώτη, Μάκης Κωστίκας, Γιώργος Μαδεμοχωρίτης, Μάνος Περράκης και Γιώργος Τριανταφύλλου. 

Ένα βήμα μπροστά, 

δυο βήματα πίσω 

Το νομοσχέδιο του Υπουργείου Περιβάλλοντος είχε πρόθεση να ταράξει τα νερά σε ένα τέλμα που λιμνάζει χρόνια τώρα. Αναμφίβολα πολύ καλή η πρόθεση, αφού όλοι γνωρίζουμε ότι την κυριότερη απειλή κατά της φυσικής και της πολιτιστικής μας κληρονομιάς αποτελεί η κατανάλωση χώρου από την άναρχη οικιστική ανάπτυξη και ότι επομένως οι εκάστοτε ασκούμενες χωρικές πολιτικές οφείλουν να επικεντρώνονται στον δραστικό περιορισμό έως και την κατάργηση της ‘εκτός σχεδίου’ δόμησης, που αποτελεί και τον τελικώς επιδιωκόμενο στόχο. 

Η προσπάθεια δεν είναι καινοφανής. Έχει ιστορία 40 χρόνων. 

Στο χρονικό διάστημα από το 1979 και εντεύθεν: πρώτος ο Στέφανος Μάνος στην Αττική, από το 1983 στην Επιχείρηση Πολεοδομική Ανασυγκρότηση και στη συνέχεια σε όλες τις Ζώνες Οικιστικού Ελέγχου και στα Γενικά Πολεοδομικά Σχέδια έχουν θεσπιστεί, με την συναίνεση των Αρχών της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, διατάξεις με μεγαλύτερη από τα 4,0στρ. αρτιότητα και κατάτμηση και δεν έχουν εκφραστεί έντονες διαμαρτυρίες ούτε έχουν ακουστεί κραυγές. 

Επίσης, από το 2008 στο Γενικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού (ΦΕΚ 128Α / 3 Ιουλίου 2008), το οποίο εισήγαγε στη Βουλή ο Γιώργος Σουφλιάς ως Υπουργός Περιβάλλοντος και το οποίο έγινε νόμος, διατυπώνονται κατευθύνσεις για την αντιμετώπιση της εκτός σχεδίου δόμησης (βλ. άρθρο 8), όπως «σχεδιασμός της ανάπτυξης των χρήσεων γης στον αστικό και περιαστικό χώρο και αυστηρός περιορισμός της διάσπαρτης δόμησης στις εκτός σχεδίου περιοχές» και «προστασία του αγροτικού χώρου από την ανεξέλεγκτη διάχυση των αστικών λειτουργιών και, ιδιαίτερα, ενθάρρυνση της ανάπτυξης της δόμησης σε οργανωμένους υποδοχείς αντί της διάσπαρτης δόμησης». Διατυπώνονται επίσης (βλ άρθρο 10) «χωρικές κατευθύνσεις για την προστασία του τοπίου και της υπαίθρου από την άναρχη οικιστική ανάπτυξη: Για τον δραστικό περιορισμό της, προωθείται η αρχή της «συμπαγούς πόλης» σε όλα τα επίπεδα χωρικού σχεδιασμού και στον υπόλοιπο περιαστικό και αγροτικό χώρο προωθείται ο περιορισμός της εκτός σχεδίου δόμησης και ενισχύεται η συγκέντρωση νέων παραγωγικών μονάδων σε οργανωμένους υποδοχείς». 

Αλλά και από το παρόν νομοσχέδιο του Υπουργείου Περιβάλλοντος, που εισήχθη για ψήφιση στη Βουλή, αναγνωρίζεται ότι με την εκτός σχεδίου δόμηση δομούνται περιοχές που καταρχήν δεν προορίζονται για δόμηση (βλ. άρθρο 32), γι αυτό και κατά την έκδοση οικοδομικών αδειών προτείνεται να επιβάλλεται αντισταθμιστικό τέλος περιβάλλοντος. 

Δεν το ανέμενε η Κυβέρνηση ότι οι συνήθεις φωνασκούντες εργολάβοι και οι περί αυτούς θα αντιδράσουν? Στους τελευταίους συγκαταλέγεται και το ΤΕΕ με την κατάπτυστη πρόσφατη θέση του πως καταργείται το δικαίωμα στην ιδιοκτησία. Υπενθυμίζω την παλαιότερη θέση του επί προεδρίας Γιάννη Αλαβάνου, όπου είχε ληφθεί Απόφαση της ΔΕ του ΤΕΕ για την … κατάργηση συνολικά της εκτός σχεδίου δόμησης!!! Κάθε πέρσι και καλλίτερα. 

Θεωρούμε ότι η Κυβέρνηση δεν έχει άλλον δρόμο, παρά να συνεχίσει τις προσπάθειες των τελευταίων σαράντα χρόνων, ώστε σε ορατό χρονικό διάστημα να έχουν καταργηθεί όλες οι διατάξεις που επιτρέπουν την νεοελληνικής έμπνευσης πρακτική που ακούει στο όνομα ‘εκτός σχεδίου’ δόμηση. 

Επιβάλλεται επομένως, έστω και την ύστατη ώρα, να αποσυρθούν από το προς ψήφιση νομοσχέδιο όσες διατάξεις δεν συμβαδίζουν με την τήρηση του επιδιωκόμενου στόχου, που είναι η κατάργηση της εκτός σχεδίου δόμησης, ώστε να προστατεύεται το περιβάλλον μας, η φυσική και πολιτιστική μας κληρονομιά.

Η Παρέα του Οικονόμου

Αγγέλα Γεωργαντά, Βασίλης Γιαννάκης, Νίκος Γιαννάκης Βασίλης Γρηγοριάδης, Δημήτρης Διαμαντόπουλος, Ράνια Κλουτσινιώτη, Μάκης Κωστίκας, Γιώργος Μαδεμοχωρίτης, Μάνος Περράκης και Γιώργος Τριανταφύλλου.