Tuesday, December 31, 2013

ΚΑΛΗ ΧΡΟΝΙΑ ΜΕ ΣΥΓΚΡΑΤΗΜΕΝΗ ΑΙΣΙΟΔΟΞΙΑ...




Λεπτομέρεια έργου Νικου Αλεξίου με φόντο μάρμαρο Διονύσου,  φωτό 21.ΙΙΙ.2012







ΣΤΗΝ ΜΝΗΜΗ ΤΗΣ ΜΙΝΑΣ ΖΑΝΝΑ




Monday, December 23, 2013

Η ΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΜΙΧΑΛΗ ΓΚΑΝΑ ΣΥΝΑΝΤΑ ΤΗΝ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ ΤΟΥ ΧΡΗΣΤΟΥ ΜΠΟΚΟΡΟΥ


μνήμες Χριστουγέννων

Χρήστος Μποκόρος, «Τα στοιχειώδη», λεπτομέρεια, 2013

Η ποίηση κατά τον Αριστοτέλη  είναι φιλοσοφικότερη της ιστορίας, έχει δηλαδή περισσότερες δυνατότητες να παράγει σκέψη. Σε μια εποχή λοιπόν που το απάνθρωπο γίνεται σταδιακά ανθρώπινο και πρέπει να το διαχειριστούμε, ας  γιορτάσουμε τις ημέρες αυτές των Χριστουγέννων με την ποίηση και την τέχνη δύο ανθρώπων που η φυγή τους από την ελληνική επαρχία έγινε η αιτία μιας βαθύτερης επιστροφής. Επί χρόνια με συγκινεί αυτή η υπόγεια σχέση των δύο αυτών ελλήνων δημιουργών που αναδεικνύουν μέσα από την δουλειά τους  πολύτιμες και βαθύτερες αξίες του τόπου μας.


Από το καινούργιο βιβλίο του Μιχάλη Γκανά «Ποιήματα 1978-2012» εκδόσεις Μελάνι, που παρουσίασε πρόσφατα, διαλέγω ένα σχετικό με τις ημέρες ποίημά του. Το παραθέτω παρεμβάλλοντας φωτογραφίες από έργα του Χρήστου Μποκόρου, που κατέγραψα στην έκθεσή του στο Μουσείο Μπενάκη. Αξίζει να διαθέσετε λίγο χρόνο και να το απολαύσετε:


Χρήστος Μποκόρος, «Τα στοιχειώδη», λεπτομέρεια, 2013





Χρήστος Μποκόρος, «Τα στοιχειώδη» λεπτομέρεια, 2013




Χρήστος Μποκόρος, «Τα στοιχειώδη», λεπτομέρεια, 2013



Από την σειρά Γυάλινα Γιάννενα, 1989

Ο Μιχάλης Γκανάς

Το τελευταίο βιβλίο του Μιχάλη Γκανά παρουσιάστηκε στην Στοά του Βιβλίου στις 29 ΝΟΕ 2013   με την συμμετοχή του Δημήτρη Κοσμόπουλου, του Αχιλλέα Κυριακίδη και του Κώστα Κουτσουρέλη.


Από την παρουσίαση του βιβλίου

Η έκπληξη ήρθε από πολύ νέους καλλιτέχνες, που μας αιφνιδίασαν έχοντας μελοποιήσει ποιήματα του Γκανά και έκλεισαν με ενα ξεχωριστό τόνο την εκδήλωση.



Ο Παντελής και ο Μιχάλης Καλογεράκης

Ο Χρήστος Μποκόρος

Ο Χρήστος  Μποκόρος στην έκθεσή του στο Μουσείο Μπενάκη με τίτλο: «Τα στοιχειώδη» μας υπενθυμίζει την ανάγκη  ενός καθημερινού ευ ζην, λιτού αλλά πλήρους και σημειώνει:


Η ζωγραφική μου άσκηση  αυτογνωσίας,
στοχάστηκε τη σχέση μου με την καταγωγή και τη βιωμένη Ιστορία.
Τελευταία παιδεύομαι με το μέτρο στα ζητούμενα του ανθρώπου.
Στοχάζομαι μια λιτή ευημερία,
τα απολύτως αναγκαία στη ζωή μας,
Πώς θα ορθώσουμε το ανάστημά μας, απαλλαγμένοι από τα περιττά.



Χρήστος Μποκόρος, «Τα στοιχειώδη» λεπτομέρεια, 2013

Πάνω σε σανίδια από ορεινές γέφυρες ζωγραφίζω κοπιώντας και πεφορτισμένους
και τα ελάχιστα απαραίτητα της ζωής:
λίγο φαί, νερό να ευπρεπιστούμε, ένα κατάλυμα, και μια πόρτα ανοιχτή.



Η στενότητα και το μήκος των έργων επισημαίνουν τη στενότητα και το μήκος της οδού
που διαβαίνουμε ως την απέναντι όχθη.
Τα πεπατημένα ξύλα, ανακαλούν το πλήθος των αγνώστων που τα περπάτησαν.



Πάνω τους η ζωγραφική,
επιμελημένο σήμα απ’το πέρασμά μας,
αντιστέκεται στη ζωή που μας δαπανά αδαπάνητη.

 ΚΑΛΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ ΣΕ ΟΛΟΥΣ





Θυμηθείτε την Παρασκευή και το Σάββατο 17 & 18 Ιανουαρίου 2014 στον ΙΑΝΟ ο Μιχάλης Γκανάς και ο Νίκος Ξυδάκης παρουσιάζουν τα «Γυάλινα Γιάννενα» σε δύο μοναδικές μουσικές βραδυές με την συμμετοχή του Δημήτρη Μπουζάνη στο πιάνο, του Γιώργου Διαμαντόπουλου στα πλήκτρα και του Δημήτρη Χουντή στο σοπράνο σαξόφωνο.


Saturday, December 21, 2013

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ: ΒΡΑΒΕΙΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ 2013


σκέψεις για μια διαφορετική  προσέγγιση 
των βραβείων 

Φωτο Εριέττα Αττάλη , λεπτομέρεια

Πεποίθησή μου είναι ότι οι βραβεύσεις των αρχιτεκτονικών έργων θα πρέπει να αναδεικνύουν προτάσεις που ξεπερνούν  τα συνήθη και γνωστά. Το θέμα είναι να επιλέγονται  μελέτες που έχουν μια τόλμη, ανιχνεύουν την πραγματικότητα και ανοίγουν καινούργιες προοπτικές  για το μέλλον ιδιαίτερα μάλιστα σε αυτή την δραματική συγκυρία που η αρχιτεκτονική στην Ελλάδα εδώ και καιρό βρίσκεται σε παρακμή.


Μουσείο Μπενάκη, γενική άποψη της έκθεσης

Η φετινή έκθεση του  Ελληνικού Ινστιτούτο Αρχιτεκτονικής  με προβλημάτισε. Οι  περισσότερες συμμετοχές που διακρίθηκαν, είχαν ήδη παρουσιαστεί στην μεγάλη εκδήλωση των Δομών, στα πλαίσια του DOMESINDEX τον περασμένο Ιούνιο πάλι στον ίδιο χώρο.  Κατά συνέπεια δεν υπήρχε το στοιχείο της έκπληξης. 

ΒΡΑΒΕΙΟ:  Η ΔΙΑΛΥΣΗ ΤΟΥ «ΚΟΥΤΙΟΥ»: ΠΟΛΥΚΑΤΟΙΚΙΑ ΣΤΟ ΚΟΥΚΑΚΙ. 

Αρχιτέκτων: Σοφία Τσιράκη (αρχιτεκτονικό γραφείο Τάσου και Δημήτρη Μπίρη)






ΕΙΔΙΚΟΣ ΕΠΑΙΝΟΣ:VORONOI’S CORRALS, ΜΗΛΟΣ  
Αρχιτέκτονες:Deca Architecture: Αλέξανδρος Βαϊτσος, Carlos Loperena, Ελενα Ζαμπέλη.

Πιστεύω, ότι με τα σημερινά δεδομένα οι πιθανότητες για τέτοιου είδους μελέτες είναι πια περιορισμένες και θα  χρειαστούν αρκετά χρόνια για να ξαναεμφανιστεί ικανός αριθμός τέτοιων αναθέσεων. Εκτιμώ δε ότι στο μέλλον το κύριο αντικείμενο θα είναι βασικά οι αποκαταστάσεις παλαιών κτιρίων. Ο τεράστιος οικοδομικός όγκος που έχει παραχθεί τα τελευταία χρόνια χρειάζεται να αξιοποιηθεί και να προσαρμοστεί στις σημερινές απαιτήσεις και προφανώς οι αναπλάσεις, οι επισκευές και οι αναδιατάξεις  υπαρχόντων κτιρίων φαίνεται ότι θα είναι το κύριο αντικείμενο στο μέλλον. Αυτό νομίζω ότι είναι το καινούργιο που έρχεται και από την πλευρά μου θα περίμενα στα φετινά βραβεία να είχε προβληθεί πιο δυναμικά  αυτή η διάσταση. 


ΔΙΑΚΡΙΣΗ *ΑΝΑΒΙΩΝΟΝΤΑΣ ΤΗ ΔΑΦΝΟΜΗΛΗ 48Α: Αρχιτέκτονες: Αγγελική Αθανασιάδου, Κατερίνα Βασιλάκου, Φωτο Εριέττα Αττάλη

Η μελέτη της Αγγελική Αθανασιάδου και της  Κατερίνας Βασιλάκου με τίτλο  ΑΝΑΒΙΩΝΟΝΤΑΣ ΤΗ ΔΑΦΝΟΜΗΛΗ 48Α,  μου κέντρισε το ενδιαφέρον. 


Το κτίριο πριν και μετά

Είχα την τύχη να έχω επισκεφτεί το κτίριο πριν από καιρό, αλλά στο χώρο της έκθεσης παρά την αδύνατη παρουσίαση, για μένα έκλεψε την παράσταση. Άνοιξε δρόμους, ιδιαίτερα μάλιστα γιατί  το έργο αυτό πραγματοποιήθηκε με σχετικά μικρό κόστος και με την συναίνεση των συνιδιοκτητών. Αυτό και μόνο διαφοροποιεί αυτή την μελέτη από τις όποιες αναπλάσεις πραγματοποιούνται αυτό τον καιρό σε εξαιρετικά προνομιούχες περιοχές.


ΔΙΑΚΡΙΣΗ *ΑΝΑΒΙΩΝΟΝΤΑΣ ΤΗ ΔΑΦΝΟΜΗΛΗ 48Α: Αρχιτέκτονες: Αγγελική Αθανασιάδου, Κατερίνα Βασιλάκου, Φωτο  Εριέττα Αττάλη

Βρίσκω αυτή την περιπέτεια όλων των μελετητών ιδιαίτερα συναρπαστική και είναι η πρώτη φορά που  σε μια μη προνομιούχο περιοχή αντικρίζω ένα τέτοιο αποτέλεσμα.  Η Αθήνα και πολλές άλλες πόλεις  πιστεύω ότι διψούν για τέτοιες επεμβάσεις.

ΔΙΑΚΡΙΣΗ, ΑΝΑΒΙΩΝΟΝΤΑΣ ΤΗ ΔΑΦΝΟΜΗΛΗ 48Α: Αρχιτέκτονες: Αγγελική Αθανασιάδου, Κατερίνα Βασιλάκου, Φωτο  Εριέττα Αττάλη

Κατά την άποψη μου χωρίς να θέλω να υποτιμήσω τις μελέτες που διακρίθηκαν  η μελέτη αυτή θα έπρεπε να είχε μια καλύτερη μεταχείριση από την επιτροπή.

Στην συνέχεια παραθέτω μερικές ακόμη μελέτες  που διακρίθηκαν και πρόλαβα να καταγράψω.


ΕΙΔΙΚΗ ΜΝΕΙΑ: ΤΟ ΦΟΥΓΑΡΟ, ΕΝΑ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟ ΣΕΝΑΡΙΟ ΑΝΑ_ΚΥΚΛΩΣΗΣ 

Αρχιτέκτονες: sparch   Ρένα Σακελλαρίδου/  Μόρφω Παπανικολάου






ΕΙΔΙΚΟΣ ΕΠΑΙΝΟΣ: ΟΙΚΙΣΤΙΚΟ ΣΥΓΚΡΟΤΗΜΑ ΣΤΟ ΜΑΡΟΥΣΙ

Αρχιτεκτονες: Χριστίνα Λουκοπούλου, Ηρώ Μπερτάκη, Κωστής Πανηγύρης

ΕΙΔΙΚΟΣ ΕΠΑΙΝΟΣ: PATRAS STUDENT STUDIOS, Αρχιτέκτονες Berger Katsota architects-Stephan Buerger, Δήμητρα Κατσώτα




ΔΙΑΚΡΙΣΗ: ΠΟΛΥΚΑΤΟΙΚΙΑ ΣΤΗ  ΟΔΟ ΔΕΙΝΟΚΡΑΤΟΥΣ: Αρχιτέκτων: Γιώργος Αγγελής





ΔΙΑΚΡΙΣΗ: ΑΠΟΘΗΚΗ ΤΕΧΝΗΣ ΣΤΟ ΔΗΛΕΣΙ ΒΟΙΩΤΙΑΣ : Αρχιτέκτων: Πραξιτέλης Κονδύλης - Α31 Architecture




Παραθέτω στην συνέχεια επιστολή που έλαβα από τον Ηλία Κωνσταντόπουλο, Αρχιτέκτονα και  Καθηγητή στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών στο Πανεπιστήμιο Πατρών και Πρόεδρο του  Ελληνικού Ινστιτούτου Αρχιτεκτονικής.  


Αγαπητέ Γιώργο,

Το κείμενο σου 'Σκέψεις για μια διαφορετική προσέγγιση των βραβείων' δίνει την ευκαιρία για ορισμένες διευκρινήσεις αναφορικά με τον θεσμό εν γένει, αλλά και πιο συγκεκριμένα για τα φετινά βραβεία.

          Κατ΄ αρχήν χαίρομαι που το σχόλιο σου στέκεται σε ένα από τα διακριθέντα έργα, την αξία του οποίου η επιτροπή επισήμανε και συζήτησε πολύ σοβαρά, και που όπως αναφέρεται στα πρακτικά, 'διερευνά με επιτυχία την υπόθεση της αστικής αναβίωσης  μέσω της επανάχρησης ενός υφιστάμενου κτηρίου.'
          Τα 'Αρχιτεκτονικά Βραβεία 2013' του Ελληνικού Ινστιτούτου Αρχιτεκτονικής, για πρώτη φορά φέτος παρουσιάζουν ένα μεγαλύτερο του συνήθους αριθμό βραβεύσεων, προκειμένου να προβληθεί επαρκώς η πολυμορφία της ελληνικής αρχιτεκτονικής και ιδιαίτερα αυτών που ανοίγουν καινούργιες προοπτικές.
          Η τελική κρίση της επιτροπής, έχοντας επισκεφθεί και τα δεκατρία έργα που διακριθήκαν στην δεύτερη φάση, επιβράβευσε πέντε εξ αυτών, τα οποία αναδεικνύουν τις πολύ διαφορετικές κατευθύνσεις που προτείνουν σήμερα έλληνες αρχιτέκτονες. Οι βραβεύσεις στην κατηγορία της κατοικίας αποτυπώνουν παραδειγματικές αστικές δημιουργίες αλλά και στην αστικοποιημένη πλέον ύπαιθρο, ενώ τα έργα κοινής χρήσης αποτελούν καινοτόμες μεταποιήσεις και όχι απλά αποκαταστάσεις - κυριολεκτικές μεταμορφώσεις του υπάρχοντος οικοδομικού αποθέματος.
          Το συνολικό αποτέλεσμα πιστεύω ότι αποτελεί μία επι-τομή της καλύτερης σύγχρονης αρχιτεκτονικής στη χώρα μας, που προβάλλει δυναμικά εξαιρετικές δημουργίες, ανάμεσα τους και μελέτες σε 'μη προνομιούχες περιοχές, με χαμηλό κόστος'. Όπως επισήμανε και ο καθηγητής Pierre-Alain Croset στην ομιλία του, σε αυτή την δραματική συγκυρία που η αρχιτεκτονική 'παραγωγή' στην Ελλάδα βρίσκεται σε παρακμή, τα αρχιτεκτονικά έργα που διακρίνονται είναι εν τούτοις πολύ υψηλής ποιότητας.


          Αναφορικά με τον προβληματισμό σου για την παρουσίαση των συμμετοχών που διακρίθηκαν και από άλλο βήμα, πιστεύω ότι το γεγονός αυτό δεν μειώνει την αξία τους,  αλλά αντίθετα επικυρώνει και επιβεβαιώνει την ποιότητα των έργων που παρουσιάζονται σήμερα στο Μουσείο  Μπενάκη.
          Προφανώς έργα υλοποιημένα στο ίδιο χρονικό διάστημα θα μετέχουν στις ίδιες βραβεύσεις, όλοι όμως γνωρίζουν ότι για πρώτη φορά το Ελληνικό Ινστιτούτο Αρχιτεκτονικής καθιέρωσε τον τετραετή θεσμό των Βραβείων το 2000, ενώ είχε ήδη καθιερώσει νωρίτερα τις Biennale Νέων Ελλήνων Αρχιτεκτόνων, το 1995. Αξίζει να υπογραμμισθεί η όχι αμελητέα διάσταση της σοβαρότητας των κρίσεων του ΕΙΑ, το οποίο υποβάλλει την εκάστοτε κριτική επιτροπή στην βάσανον της επίσκεψης, προκειμένου να κρίνει αυτά καθαυτά τα έργα στον τόπο τους, και όχι απλά από τις απεικονίσεις τους.
          Το γεγονός ότι σήμερα και άλλοι φορείς έχουν έκτοτε υιοθετήσει βραβεύσεις της σύγχρονης αρχιτεκτονικής, μάλλον εντείνει την επιθυμία όλων μας για την προβολή αξιόλογων έργων, η διάκριση των οποίων αποτελεί έναυσμα για την συνέχεια ποιοτικής δημιουργίας. Συνεπώς οι όποιες σκέψεις για διαφορετικές προσεγγίσεις των βραβείων είναι καλοδεχούμενες.
          Ένα Βραβείο αποτελεί πάντοτε ένα παράδειγμα.

Φιλικά,

Ηλίας Κωνσταντόπουλος                                                               
24 Δεκεμβρίου 2013


Και η δική μου απάντηση:

Αγαπητέ Ηλία,

ευχαριστώ για τις σκέψεις σου, σχετικά με το άρθρο μου για τα βραβεία αρχιτεκτονικής. Θα ήθελα μόνο να επισημάνω ότι  η αναφορά μου σχετικά με την παρουσίαση των συμμετοχών που διακρίθηκαν και από άλλο βήμα,  σε καμιά περίπτωση δεν εννοούσα ότι το γεγονός αυτό μειώνει την αξία τους. Απλά σημείωσα ότι "δεν υπήρχε το στοιχείο της έκπληξης"  αυτής της αίσθησης που συνήθως απολαμβάνουμε στις ανάλογες  εκθέσεις.  Πέρα από την όποια «επι-τομή των έργων   της καλύτερης σύγχρονης αρχιτεκτονικής στη χώρα μας» νομίζω ότι το Ελληνικό Ινστιτούτο Αρχιτεκτονικής  οφείλει να ξεχωρίζει και να προβάλει με έμφαση προτάσεις  που έχουν μια  τολμηρή ιδιαιτερότητα και εμπεριέχουν μια νέα δυναμική για το μέλλον.  

Φιλικά,

Γιώργος Τριανταφύλλου
26 ΔΕΚ 2013






Sunday, December 15, 2013

ΤΟ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟ ΑΝΑΛΟΓΙΟ ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗ ΦΙΛΙΠΠΙΔΗ



Με την Θεσσαλονίκη  έχω μια ξεχωριστή σχέση. Την θεωρώ κατά κάποιο τρόπο δεύτερη πατρίδα μου. Εκεί ανδρώθηκα διαχειριζόμενος μόνος την ζωή μου, σπουδάζοντας αρχιτεκτονική στις αρχές της δεκαετίας του ΄70. Εκεί  βίωσα τα υπόγεια ρεύματα που διακινούνται αδιάκοπα από τους  ανθρώπους του πνεύματος και μαγεύτηκα από την παράδοξη και γοητευτική ατμόσφαιρα αυτής της πόλης.  Σήμερα παραθέτω το κείμενο του Δημήτρη Φιλιππίδη, που ετοίμασε για την παρουσίαση του βιβλίου-καταλόγου του  Βασίλη Κολώνα Θεσσαλονίκη 1912-2012. Η αρχιτεκτονική μιας Εκατονταετίας, University Studio Press, Θεσσαλονίκη 2013, και παρακολούθησα στο Μουσείο Μπενάκη. Σε όλη την διάρκεια της παρουσίασης σκεφτόμουν ότι μέχρι σήμερα, εξακολουθώ να επισκέπτομαι συχνά και να θαυμάζω αυτή την πόλη, που μεγαλώνει διατηρώντας  τα βασικά συστατικά της που σε ένα ικανό βαθμό συμπυκνώνονται στο βιβλίο του Β. Κολώνα.

Β. Κολώνας, 
Θεσσαλονίκη 1912-2012. 
Η αρχιτεκτονική μιας Εκατονταετίας, 
University Studio Press, Θεσσαλονίκη 2013

 Κείμενο Δημήτρη Φιλιππίδη   (με δική μου εικονογράγηση)  
για την παρουσίαση  στο Μουσείο Μπενάκη, 14.12.2013


Είναι ωραίο να μας δίνονται αφορμές για να στρωνόμαστε στη δουλειά και να ξεκαθαρίζονται ζητήματα που έμεναν αόριστα ή με λειψές απαντήσεις για πολύ καιρό. Μια τέτοια αφορμή ήταν ασφαλώς ο εορτασμός της απελευθέρωσης της Θεσσαλονίκης πριν 100 χρόνια, που επέτρεψε στον Βασίλη Κολώνα να στήσει πέρσι μια συγκεντρωτική έκθεση της αρχιτεκτονικής της με μια ασυνήθιστη λαμπρότητα, πρώτα στην Αθήνα και μετά στην ίδια τη Θεσσαλονίκη, ενώ στο μεταξύ κυκλοφόρησε και ο κατάλογός της, για τον οποίο βρισκόμαστε σήμερα εδώ να μιλήσουμε.


Η παραλία της Θεσσαλονίκης,  1916
  
Το να πει κανείς παινέματα για αυτό τον κατάλογο ίσως να ήταν περιττό. Αν η έκθεση αναδείκνυε άγνωστους, αταύτιστους αλλά ακόμα και γνωστούς αρχιτεκτονικούς θησαυρούς της Θεσσαλονίκης, ιδωμένους τώρα μέσα από μια ενωτική ματιά, που ποτέ προηγούμενα δεν υπήρχε, ο κατάλογος έκανε κάτι ακόμα πιο σημαντικό: τεκμηρίωνε, τακτοποιούσε, συσχέτιζε, ομαδοποιούσε – έτσι ώστε να προκύψει ένα καινούριο, κατακαίνουριο «σχήμα» της αρχιτεκτονικής της Θεσσαλονίκης. Γιατί αν ώς τώρα υπήρξαν διάφορες επιμέρους μελέτες για κατηγορίες ή ομάδες κτιρίων της πόλης, ποτέ δεν είχε τολμηθεί  η ενωτική ματιά όπου συμπεριλαμβάνονταν τα πάντα, χτισμένα κι άχτιστα, και χωνεύονταν ως ενιαίο σύνολο – ως αρχιτεκτονική αλήθεια της πόλης. 


 Άποψη της οδού Μητροπόλεως, 1926

Αν λοιπόν αυτό ήταν ένας τεράστιος άθλος, δεν ήταν κι ο μόνος. Ο Κολώνας, ακολουθώντας γνωστές του από παλιότερα τάσεις στην ιστοριογραφία, έμμεσα αφήνει να διαφανεί η παράλληλη ιστορία της κουλτούρας της πόλης, όπως κι όπου αυτή εκφράζεται με τον ιδιαίτερό της τρόπο. Κάτι που ακούγεται ίσως εύκολο αλλά στην πράξη είναι γεμάτη παγίδες.

Αν όλα τα παραπάνω απηχούν τους στόχους που πέτυχε ο συνδυασμός έκθεσης και καταλόγου για την αρχιτεκτονική της Θεσσαλονίκης, αφήνουν απέξω την ουσία ίσως αυτής της προσπάθειας, που είναι να αναδείξει αυτή καθαυτό την ιδιαιτερότητα της Θεσσαλονίκης. Το θέμα αυτό από μόνο του θα μπορούσε να είναι το αντικείμενο όχι μιας αλλά και περισσότερων από μία εκθέσεις  γιατί η Θεσσαλονίκη (άρα κι η αρχιτεκτονική της) αποτελεί ένα ιστορικό παράδοξο. Από κοσμοπολίτικη, πολύ-εθνική, βαλκανική μεγαλούπολη ενταγμένη στην οθωμανική αυτοκρατορία βρέθηκε το 1913, εντελώς αναπάντεχα «απελευθερωμένη», δηλαδή κάτι το εντελώς αντίθετο από πριν. Έγινε μια ελληνική πόλη στις «Νέες Γαίες», όπως τότε ονόμαζαν τις προσθήκες στη γεωγραφική έκταση της χώρας, αποκόπηκε απότομα από όλους τους προηγούμενους δεσμούς της.

Αρχεία Bumdesarchiv Bild Ελλάδα, Θεσσαλονίκη
Συλλαμβάνοντας τους Εβραίους, Ιούλιος 1942

Έγινε «ελληνική», κι αν το δούμε λίγο αργότερα, μετά τον μεγάλο πόλεμο έχασε και τον εβραϊκό πληθυσμό της, οπότε έγινε ακόμα πιο «ελληνική» μέσα σε εισαγωγικά. Η μετάβαση σηματοδοτείται από τη μεγάλη πυρκαγιά του 1917, που ισοπέδωσε την καρδιά της πόλης.


Δεν είναι λοιπόν τυχαίο πως ο κατάλογος έχει μια χαρακτηριστική μοντέρνα πολυκατοικία του ’30 για εξώφυλλο, αλλά αμέσως μετά, στο εσώφυλλο, έχει μια υδατογραφία της πυρκαγιάς από ψηλά. Αυτή είναι η πραγματική ληξιαρχική πράξη γέννησης της σημερινής Θεσσαλονίκης.


Υδατογραφία του W.Wood από την πυρκαγιά του 1917

Αν η Ελλάδα ήταν επαρχιακή, η Θεσσαλονίκη κατέληξε να γίνει διπλά επαρχιακή, αλλά και πάλι, με κάποιες περίεργες εξαιρέσεις. Το Σχέδιο Hébrard, η Διεθνής Έκθεση και το Φεστιβάλ Κινηματογράφου είναι τρεις απλές αποδείξεις, υπάρχουν κι άλλες φυσικά. 


Η αψίδα του Θριάμβου και ο Ναός της Νίκης. Όψη επί της (παλαιάς) οδού Αριστοτέλος ( Ε. Hébrard)



Η  Διεθνής Έκθεση Θεσσαλονίκης

Οι συνέπειες αυτών των αιφνίδιων αλλαγών και μετατοπίσεων ήταν όμως σημαντικές, για να μην πούμε ότι οδήγησαν σε βαθιές απώλειες στην ψυχή της πόλης, που σε κάποιο βαθμό πληρώνονται ακόμα.
Μέσα σ’ ένα τέτοιο σχήμα ριζικής μετάλλαξης η αρχιτεκτονική δεν θα έμενε αμέτοχη.  Με κάποιο τρόπο ο Κολώνας διαβλέποντας αυτές τις διαστάσεις του μύθου της Θεσσαλονίκης φρόντισε να ανασυνθέσει με άπειρη υπομονή τις ψηφίδες αυτής της παράδοξης όπως είπαμε πορείας μέσα σ’ ένα αιώνα. Κι έτσι συγκέντρωσε τα αρχιτεκτονικά τεκμήρια αυτών των αλλαγών και εξελίξεων, με ονόματα, χρονολογίες, παραλλαγές, τελικές μορφές και μετατροπές. Κατά ένα περίεργο τρόπο, στο επίκεντρο δεν ήταν η αρχιτεκτονική, απομονωμένη από το φυσικό της πλαίσιο, δηλαδή την πόλη. Ήταν η ίδια η πόλη. Τα έργα, όσο αποσπασματικά κι αν είναι και αν, μοιραία, παρουσιάζονται ανάλογα με φωτογραφίες και σχέδια, κάποτε με γελοιογραφίες εφημερίδων, έχεις πάντα την αίσθηση, ακριβώς επειδή είναι τόσα πολλά και «τρέχουν» με καταιγιστική ταχύτητα μπροστά στα μάτια μας, πως ανήκουν σε μια συνέχεια, κάτι σαν να παρακολουθείς ένα ντοκιμαντέρ, οπότε αποκτούν ιδιαίτερο νόημα επειδή ακριβώς μετέχουν σε κάτι ευρύτερο, σ’ ένα ενωτικό πλαίσιο: στη ίδια τη Θεσσαλονίκη.
Τι σημαίνει αυτό; Ας δώσω ένα παράδειγμα. Επειδή στην έκθεση εμφανίζονται έργα πολλών αθηναίων αρχιτεκτόνων, ένα εύκολο ίσως, αβασάνιστο και αποπροσανατολιστικό συμπέρασμα είναι η έντονη επίδραση ή ακτινοβολία του «κέντρου» (της Αθήνας) προς τη Θεσσαλονίκη. Αλλά σε αυτές τις περιπτώσεις, το «αθηναϊκό» έργο αλλάζει περιεχόμενο επειδή ακριβώς έχει έρθει να ενταχθεί σε μια πόλη που διαφέρει ουσιαστικά από την Αθήνα. 

Το Περίπτερο της Esso Pappas στην Διεθνή  Έκθεση Θεσσαλονίκης,
 ( αρχιτέκτων Θ. Παπαγιάννης, 1963)


Ξενοδοχείο Μακεδονία, (Γραφείο Δοξιάδη 1962-1971)


Το κτίριο της Θεολογικής Σχολής 
(κ. Φινές- Κ. Παπαιωάννου 1962-1974)

Επιφανειακά μεταφέρεται το στιλ, τα υλικά, η σχεδιαστική ευχέρεια κτλ, αλλά το έργο λειτουργεί διαφορετικά στην πραγματικότητα, ακριβώς επειδή ανήκει στον ιστό της Θεσσαλονίκης. Και ποιο θα ήταν καλύτερο παράδειγμα από τη διαμάχη μεταξύ βυζαντινού και αρχαιοελληνικού χαρακτήρα, που κυριάρχησε στο μεσοπόλεμο;  Ή σε πιο χειροπιαστό επίπεδο, η εισβολή της πολυκατοικίας και η ανοικοδόμηση της Άνω Πόλης μεταπολεμικά; 

Οι ομπρέλες του  Γιώργου Ζογγολόπουλου 
στην είσοδο του Ψυχικού στην Αθήνα 


Οι ομπρέλες του  Γιώργου Ζογγολόπουλου στο παραλιακό μέτωπο της Θεσσαλονίκης 

Τα σκεφτόμουν αυτά καθώς κοίταζα το έργο του Γιώργου Ζογγολόπουλου «Ομπρέλες» στις διαμορφώσεις του παραλιακού μετώπου στη Θεσσαλονίκη, των οποίων πρόσφατα εγκαινιάστηκε η δεύτερη φάση. Το ίδιο περίπου έργο έχει στηθεί εδώ και χρόνια στην είσοδο του Ψυχικού στην Αθήνα. Εντελώς διαφορετική η σχέση του κόσμου με το έργο στη μια και στην άλλη περίπτωση. Άλλη η αίσθησή του όταν είναι με φόντο τη θάλασσα και με φόντο κάποιο κτίριο με γύρω-γύρω του γκαζόν.  
Φυσικά, δεν ανήκουν όλα τα έργα του καταλόγου σε μια τέτοια προνομιούχα οικογένεια – υπάρχουν και ουδέτερα, αδιάφορα ή ό,τι άλλο. Όμως εκείνα που «παίζουν» όπως λένε, εκείνα που βάζουν τη σφραγίδα τους, διαθέτουν αυτή την ιδιότητα: να είναι Θεσσαλονίκη. Κι αυτή, αν θέλετε, είναι η τελική γεύση που σου μένει όταν τελειώσεις την φανταστική σου περιήγηση στον κατάλογο της έκθεσης.


Η πλατεία ΧΑΝΘ και το Αρχαιολογικό Μουσείο της πόλης

Ας πούμε κλείνοντας πως αυτό δεν είναι τυχαίο: κάποιος φρόντισε ώστε να σου εντυπωθεί αυτή η τόσο ζωντανή παράσταση. Ποιος άλλος παρά ο Βασίλης Κολώνας με την πολύτιμη ομάδα συνεργατών του;


Στην παρουσίαση του βιβλίου μίλησαν επίσης οι:
Μάρω Καρδαμίτση-Αδάμη, ομότιμη καθηγήτρια ΕΜΠ
Αναστάσιος Βιστωνίτης, ποιητής, δοκιμιογράφος, δημοσιογράφος
και ο συγγραφέας
Βασίλης Κολώνας, καθηγητής Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.