ΣΥΖΗΤΩΝΤΑΣ ΜΕ ΤΟΥΣ ΕΙΚΑΣΤΙΚΟΥΣ
ΚΩΣΤΑ ΠΑΠΠΑ ΚΑΙ ΜΑΡΙΑ ΤΣΑΓΚΑΡΗ
ΣΤΟ ΑΤΕΛΙΕ ΤΟΥΣ (7 ΙΟΥΝΙΟΥ 2024)
ΜΕΡΟΣ 1ο
Εδώ και καιρό ήθελα να γνωρίσω από κοντά, τους εικαστικούς Κώστα Παππά και Μαρία Τσάγκαρη, για να μιλήσουμε για την διαδρομή τους και τα έργα τους, που τα τελευταία χρόνια και μου έχουν κινήσει το ενδιαφέρον. Αρχικά στην έκθεση του Κώστα Παππά στο πολιτιστικό κέντρο του Δήμου Αθηναίων «Μελίνα Μερκούρη» το 2021, σε επιμέλεια Χριστόφορου Μαρίνου, με τίτλο The Waste Land (ο ερημότοπος, η έρημη χώρα,) ή “Litost”, μια άγνωστη τσέχικη λέξη που δεν μπορεί να μεταφραστεί και την περιγράφει ο Milan Kundera στο Βιβλίο του γέλιου και της λήθης (1978). Μια έκθεση που άφησε εποχή.
Κώστας Παππάς, άποψη από την έκθεση στο Μελίνα Μερκούρη, 2021, φωτo Μενέλαος Μυρίλλας
Και το 2022, πάλι σε επιμέλεια του Μαρίνου, στην έκθεση Ρεμπέτικο στο Πνευματικό κέντρο του Δήμου Αθηναίων, ξεχώρισα το έργο της Μαρίας Τσάγκαρη με τίτλο The man on the left, που πραγματοποίησε σε συνεργασία με τον Κωνσταντίνο Βήτα.
Μαρία Τσάγκαρη, The man on the left,από την έκθεση για το Ρεμπέτικο στο Πνευματικό κέντρο του Δήμου Αθηναίων, 2022
Mέσα από το έργο τους, τον λόγο τους, τις επιλογές τους και τις τυχαίες συναντήσεις που ακολούθησαν, αισθάνθηκα ότι κάτι ευαίσθητο εκπέμπει η ματιά τους, ότι κάτι μας συνδέει, που σχετίζεται ίσως με κοινά προσωπικά βιώματα, αλλά και την αρχιτεκτονική, και αυθόρμητα θέλησα να τους συναντήσω και να μιλήσουμε από κοντά. Τελικά, με αφορμή μάλιστα ένα καινούργιο έργο του Κώστα Παππά στον Ελαιώνα, βρέθηκα στο ατελιέ της οδού Δασκαλογιάννη στο Λυκαβηττό, σε ένα χώρο σεμνό και φιλόξενο, όπου με υποδέχθηκε ο Κώστας και λίγο αργότερα κατέφθασε και η Μαρία. Μέσα σε ένα ζεστό κλίμα, ανοιχτήκαμε σε γόνιμες συζητήσεις, που αποκαλύπτουν ιστορίες από το παρελθόν, προσωπικές αγωνίες και βιώματα, επιρροές, εξομολογήσεις σημαντικές και αναφορές στα μελλοντικά τους σχέδια, σε μια αναλυτική ξενάγηση στην προσωπική και εικαστική τους διαδρομή. Επιλογές και σχόλια από αυτές τις συζητήσεις επέλεξα να παρουσιάσω σταδιακά και σε συνέχειες, έχοντας την πεποίθηση ότι γνωρίζοντας τους προβληματισμούς, τις αναζητήσεις και τα βιώματα των εικαστικών, που αποτελούν συχνά πηγές έμπνευσης, μπορούμε κατά κάποιο τρόπο να αντιληφθούμε και να κατανοήσουμε την διαδρομή τους και το καλλιτεχνικό τους έργο, διεισδύοντας στις συχνά άγνωστες πτυχές της καλλιτεχνικής τους δράσης, χωρίς βέβαια να αγνοώ και την άποψη ότι ένα «μεγάλο έργο τέχνης» μιλάει από μόνο του.
Οπλιστείτε λοιπόν με υπομονή ξεφεύγοντας από την γνωστή λογική της γρήγορης ανάγνωσης, του γνωστού σερφαρίσματος στο διαδίκτυο και απολαύστε τους διαλόγους και με τους δύο αυτούς χαρισματικούς καλλιτέχνες, που παρατίθενται όπως ακριβώς μαγνητοφωνήθηκαν, διατηρώντας την αμεσότητα του προφορικού λόγου παρά τις όποιες συντακτικές αδυναμίες.
ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ
Ο αιφνιδιασμός του νέου έργου
Κώστας Παππάς, έργα από την έκθεσή του στο Μελίνα Μερκούρη, 2021
Έχοντας έντονη ακόμη την μνήμη χιμαιρικών ασπρόμαυρων τοπίων με τα μοντερνιστικά αρχιτεκτονημένα κτίρια, ενίοτε με έγχρωμους φωτισμούς, με τους ευαίσθητους χειρισμούς του κάρβουνου δια χειρός Κώστα Παππά από την έκθεσή του με τίτλο The Waste Land στο Μελίνα Μερκούρη τον Δεκέμβριο του 2021, ομολογώ ότι αιφνιδιάστηκα, όταν αργότερα στην έκθεση που επιμελήθηκε ο Δημήτρης Τρίκας στον Ελαιώνα τον Μάϊο του 2023 αντίκρυσα το νέου του έργο με τίτλο But no sleep runs this step, ως ψηφιακό σχέδιο με έντονα χρώματα.
Κώστας Παππάς, But no sleep runs this step, 2023, ψηφιακό σχέδιο 230Χ120 cm
Έτσι μπαίνοντας στο ατελιέ του, το απόγευμα στις 8 Ιουνίου του 2024, και ξανα-αντικρύζοντας αυτό το έργο, ήταν το πρώτο θέμα που ήθελα να σxολιάσω:
Γιώργος Τριανταφύλλου: Για να πω την αλήθεια με αναστάτωσες και με προβλημάτισες με το νέο σου αυτό έργο, που εκτέθηκε στην έκθεση που επιμελήθηκε ο Δημήτρης Τρίκας στον Ελαιώνα τον Σεπτέμβριο του 2023. Με αναστάτωσες γιατί κάνεις ένα βήμα προς στην ψηφιακή επεξεργασία, στροφή μεγάλη μετά από την «δια χειρός» δουλειά σου, και την λατρεία και τον έρωτα με το κάρβουνο. Και αυτό που με αναστάτωσε περισσότερο είναι αυτή η «επιτηδευμένη ασάφεια». Το είδα και προσπάθησα να το συνδέσω με την προηγούμενη δουλειά σου. Ανακάλυψα ίχνη, βεβαίως και υπάρχει σαφέστατα σχέση με τα προηγούμενα, αλλά μέσα στο πολύ έντονο αυτό πράσινο ψηφιοποιημένο φόντο και το χρώμα της πτυχωτής αυτής βεντάλιας, όλα αυτά τα σχεδιαστικά, τα ζωγραφικά στοιχεία, που σε προηγούμενα έργα σου ήταν πάρα πολύ κυρίαρχα, και εννοώ κυρίως τα κτίρια, αποδυναμώθηκαν τελείως. Στη λεζάντα, γινόταν μάλιστα και μια αναφορά σε θραύσματα τοπίων της υπαίθρου, κάτι το οποίο δεν είχα εντοπίσει στα προηγούμενα έργα σου, γιατί περισσότερο είχα την εντύπωση ότι κυριαρχούσε ένα δυστοπικό αλλά έντονα δομημένο περιβάλλον.
Ομολογώ ότι αυθόρμητα έκανα την εξής σκέψη, έναν παράδοξο ίσως συσχετισμό, επειδή παρακολουθώ πολύ συστηματικά και πολλά χρόνια τον Γιάννη Λασηθιωτάκη.
Γιάννης Λασηθιωτάκης. «Πρόσωπα» στο Βυζαντινό Μουσείο, 2013, Φωτο Γιώργος Τριανταφύλλου
Γιάννης Λασηθιωτάκης, ΔΛ Γκάλερι, 2018/2022, Φωτο Γιώργος Τριανταφύλλου
Ο Γιάννης έκανε εξαιρετικά λάδια και ευαίσθητα πορτραίτα και μια εξπρεσιονιστικού χαρακτήρα ζωγραφική, όπως είδαμε το 2013 στην έκθεσή του στο Βυζαντινό Μουσείο και κάποια στιγμή τα γύρισε όλα ανάποδα. Κάνει τώρα μια ζωγραφική, που παρουσίασε σε δύο εκθέσεις στην Γκαλερί ΔΛ, το 2018 και το 2022, με αναφορά στο Μπαουχάουζ, με γεωμετρικές χαράξεις, μια δισδιάστατη ζωγραφική με πολλά αφαιρετικά στοιχεία και καταξιώθηκε με εκθέσεις και στο εξωτερικό.
Οπότε αναρωτιέμαι τι κάνει τώρα ο Παπάς; Κάνει στροφή; Ανοίγει καινούργιο δρόμο; Κάνει εκείνο που έχει κάνει και ο Λασηθιωτάκης ή είναι μία συγκυριακή υπόθεση αυτό το συγκεκριμένο έργο;
Κώστας Παππάς: Όχι, έχω κάνει και άλλα, και θα σου δείξω. Για μένα δεν είναι στροφή, γιατί εγώ έκανα τα ψηφιακά και παράλληλα δούλευα και τα σχέδιά μου και παράλληλα έψαχνα και κάποιες κατασκευές με τα φώτα που αυτοφωτίζουν. Ήταν μια τάση μου, να φύγουμε λίγο από τα κεκτημένα και να πάμε να ρισκάρουμε σε κάτι άλλο, πάλι με σχέδιο. Απλά αυτή τη φορά και με ψηφιακό σχέδιο.
Γ.Τ. Είναι 100% ψηφιακό αυτό το έργο, ή εμπεριέχει σκαναρισμένα στοιχεία;
Κ.Π. Όχι, υπάρχουν κάποιες φωτογραφίες που έχω τραβήξει εγώ. Το άλλο είναι ουσιαστικά ο ίδιος μηχανισμός που εγώ δουλεύω τα σχέδιά μου, δηλαδή ξεκινά από το μηδέν, στο ένα υπάρχει μια μεγάλη επιφάνεια που μπορεί να είναι χαρτί ή ξύλο, στο άλλο είναι η οθόνη του υπολογιστή.
Κώστας Παππάς, But no sleep runs this step, λεπτομέρεια, 2023
Το διαφορετικό ποιο είναι; Ότι μπαίνει το χρώμα, ενώ ως τώρα δεν υπάρχει αυτό. Και αυτή η πολυτέλεια που έχει το εργαλείο, και με το οποίο εγώ μπορούσα πλέον να εντάξω φωτογραφίες μέσα, και να παίξω με αυτές, να αρχίζω να τις πειράζω. Δηλαδή υπάρχουν και κομμάτια μέσα από φωτογραφίες, αλλά που είναι πολύ λίγα. Όλα τα άλλα που συμβαίνουν μέσα, αλλά και από πάνω είναι ουσιαστικά σαν να βλέπει κανείς την λογική που έχει το κάρβουνο, όπως σχεδιάζω εγώ με το κάρβουνο, απλά εδώ πέρα γίνεται με ένα τελείως διαφορετικό εργαλείο.
Δηλαδή αυτή η απολυτότητα, το χρώμα, που ξαφνικά δεν υπήρχε καν στα κάρβουνα, παρά μόνο σαν εστία στα φώτα, το κόκκινο και το πράσινο που δούλευα.
Κώστας Παππάς, έργα από την έκθεσή του στο Μελίνα Μερκούρη, 2021
Και έχοντας στο μυαλό μου περισσότερο πώς θα πάρω από εδώ πράγματα για να τα ξαναβρώ στα σχέδιά μου, στις κατασκευές μου σε όλα. Και βέβαια γιατί πάντα εμένα με γοήτευαν πάρα πολύ όλοι αυτοί οι σοβιετικοί καλλιτέχνες-γραφίστες, Σοβιετική Ένωση, οι αφίσες, και όλα αυτά πάντα με γοήτευαν, πάντα μου άρεσαν και μου ασκούσαν...
Γ.Τ. Από τον κονστρουκτιβισμό δηλαδή.
Κ.Π. Ναι, οπότε το βρήκα λίγο σαν ευκαιρία, να κάνω ένα διάλειμμά και να πάω λίγο πιό πέρα.
Γ.Τ. Άρα ως διάλειμμά το βλέπεις;
Κ.Π. Όχι, θα σου πω. Δεν είναι σίγουρο ακόμα. Δηλαδή δεν θέλω ούτε όλα αυτά να τα κλείσω και να πω τέλος τώρα, ξανασυνεχίζουμε σε αυτά. Τα βλέπω λίγο σαν δύο διαδρομές που ενίοτε έρχονται δίπλα δίπλα, πολλές φορές η μία πάνω στην άλλη… Δηλαδή είναι λίγο ένας διαφορετικός τρόπος για να πλουτίσω την υπάρχουσα δουλειά, αλλά και να ανακαλύψω και άλλα πράγματα. Δηλαδή βλέποντας αυτά εδώ πέρα, και δουλεύοντας με αυτά, σκεφτόμουνα πόσο ωραία αυτό με κάποιο τρόπο γίνεται τρισδιάστατο στο χώρο. Δηλαδή πως αυτό θα μπορούσε να κοπεί, σε αλουμίνιο ή σε άλλο υλικό και φύγει και στον χώρο και να δημιουργήσει μια κατάσταση.
Γ.Τ. Άρα να αποκτήσει μια γλυπτική διάσταση.
Κ.Π. Ναι, ναι. Είναι σκέψεις που πηγάζουν μόνο όταν κανείς αρχίζει και δοκιμάζει πράγματα. Και που μπορεί να τις αναιρέσει και μετά. Δηλαδή δεν θέλω να είναι κάτι που, τέρμα αυτό και πάω εκεί. Για μένα είναι μια συνέχεια σε όλα αυτά, αλλά χωρίς να σημαίνει ότι εγώ από εδώ και πέρα θα κάνω μόνο ψηφιακά.
Γ.Τ. Εγώ θεωρώ ότι είναι ένα άλμα πάντως.
Κ.Π. Ναι, και για μένα είναι, γιατί ήταν πολύ σκληρό στην αρχή και πολύ περίεργο ξαφνικά να χάνεται η αίσθηση του υλικού σου, της χειρονομίας σου και πώς οργανώνεται και να είναι ξαφνικά κάτι παίζοντας σε ένα χώρο τόσο, με μια γραφίδα και σε μια οθόνη τόση. Ήταν συγκλονιστική αλλαγή για μένα πολύ-πολύ διαφορετική, να μην μπορώ να νιώσω και να αφουγκραστώ ακόμα και τον ήχο που κάνει το κάρβουνο επάνω στο χαρτί. Δεν ήταν κάτι εύκολο και είναι αυτή η θεωρία που λέει ότι η γενιά μου ξέρεις, ότι είναι με το ένα πόδι στο αναλογικό και το άλλο πατάει στα ψηφιακά, το οποίο και ενίοτε είναι και πολύ ωραίο καθώς σε φέρνει και σε μια ισορροπία. Δεν ξέρω πώς να το προσδιορίσω, πάντως ήταν συγκλονιστική αυτή η αλλαγή. Δηλαδή όταν για ένα δύο μήνες που δούλευα, όταν ξαφνικά μετά έκανα σχέδιο, ήτανε χαρά μεγάλη δηλαδή, και το σχέδιο τι γίνεται, δηλαδή πέρα από όλα αυτά που κρύβει νομίζω, είναι ξέρεις μια μορφή τέχνης, να το πω εντελώς αδόκιμα και χαζά, που ηλικιακά είναι παιδί ακόμα, παρότι ξεκινάει,- η αρχή ήταν το σχέδιο, σε ένα σε ένα τοίχο σε μια σπηλιά,- ηλικιακά παραμένει παιδί, δεν είναι δηλαδή πώς να στο πω, σαν το βίντεο που πρέπει να έχεις μια κάμερα, πρέπει να έχεις κινητό ή κάτι άλλο, ή με υπολογιστές που μπορείς να κάνεις ότι θέλεις. Το σχέδιο όμως είναι εκεί, είναι παιδί, έχει το χώρο…
Γ.Τ. Είναι παιδί; Ή κλείνει τον κύκλο του;
Κ.Π. Όχι είναι.
Γ.Τ. Χθες βρέθηκα σε μία συζήτηση, μετά τη διάλεξη της Βάνας Ξένου, όπου τέθηκε πάρα πολύ σοβαρά το θέμα της ζωγραφικής και αν έχει κλείσει τον κύκλο της. Μάλιστα υπήρχε κάποιος Φωκάς, εκεί ο οποίος ως καθηγητής, είπε ότι η ζωγραφική έκλεισε τον κύκλο της με τον Πόλοκ, και έθεσε το ερώτημα ότι από εκεί και μετά ποιό είναι το καινούργιο πράγμα. Η συζήτηση αυτή πλανάρησε σε πεδία περίεργα, αλλά το ότι πλανάται η άποψη, ότι βιώνουμε μια περίοδο που η ζωγραφική, που εμένα με συγκινεί πάρα πολύ, έχει κλείσει τον κύκλο της είναι γεγονός.
Και αυτό το συνδέω, και μπορεί να κάνω λάθος, και με το άλμα που κάνει ο Λασηθιωτάκης ξαφνικά. Ο οποίος ήταν εξίσου πολύ ευαίσθητος στη δουλειά του, δηλαδή είχε χαράξει ένα δρόμο, γιατί παρακολουθούσα επί χρόνια την πορεία του από τις εκθέσεις του στο Βυζαντινό Μουσείο όπως αυτή με τίτλο «Πρόσωπα», μια υψηλού επιπέδου διαδρομή και μάλιστα στην πρώτη έκθεση που έκανε πολύ αργότερα το 2018 κάτω στη Δραπετσώνα στην γκάλερι ΔΛ, που έστησε ο Δημήτρης Λυμπερόπουλος, πήγα και είδα τα πρώτα του αφαιρετικά έργα, με τίτλο «Ιδανικές Γραμμές», όπου περνά από την νεφελώδη παραστατική του προσέγγιση σε μια αφαιρετική εικαστική γλώσσα στοχεύοντας σε μια αφηρημένη οικουμενικότητα. Και του λέω Γιάννη, που είναι ο Γιάννης; Με κοίταξε με ένα χαμόγελο, γιατί έχω μια πολύ στενή σχέση μαζί του και μείναμε σε αυτό. Και στην επόμενη φορά, που πήγα στην επόμενη του έκθεση του είπα: Βλέπω έναν καινούργιο Γιάννη! Ένοιωσα τότε ότι είχε ανοίξει έναν καινούργιο δρόμο, μάλλον ανεπιστρεπτί όπως και αποδείχθηκε. Το λέω αυτό, γιατί ουσιαστικά θεωρώ ότι όσο και αν μια καινούργια προσέγγιση δημιουργεί στους ανθρώπους που μας παρακολουθούν επιφυλάξεις, δεν πρέπει να αναστέλλει την …
Κ.Π. Συμφωνώ απόλυτα.
Γ.Τ. Και για αυτό και αυτό ήθελα περισσότερο να κουβεντιάσουμε σήμερα
Κ.Π. Ναι. Σχετικά με αυτό που σχολιάστηκε και ανέφερες, νομίζω ότι η ζωγραφική δεν έχει κλείσει, δηλαδή υπάρχει η τάση την τελευταία δεκαετία να ξαναγυρίσει.
Εγώ πιστεύω, το να κάνεις ζωγραφική σήμερα, αλλά με τους όρους του σήμερα έτσι δηλαδή σήμερα το 2024 τον Ιουνίο. Όχι με τους όρους όπως γινόταν η ζωγραφική πριν από 3 δεκαετίες 4 δεκαετίες ή πέντε αιώνες, νομίζω δεν έχει νόημα αυτό, είναι κάτι πάρα πολύ δύσκολο, πάρα πολύ δύσκολο. Και εγώ την αγαπάω την ζωγραφική. Δηλαδή μέχρι και τη δεύτερη ατομική μου έκθεση, έκανα ζωγραφική με λάδι. Το αγαπάω το λάδι. Έκανα και ακουαρέλες που είναι πράγματα που αγαπάω πολύ…
Κώστας Παππάς,άτιτλο, ακουαρέλα σε χαρτί, 60cm x 40cm, 2010
Κώστας Παππάς, άτιτλο, ακουαρέλα σε χαρτί, 55cm x 35cm,2010
Κώστας Παππάς, άτιτλο, Λάδι σε πανί,150cmx100cm, 2009
Κώστας Παππάς, Midnight summer dream, 150x150, Λάδι σε πανί 2008, φωτο Ηλίας Γεωργουλέας
Κώστας Παππάς, Λυκαβηττός, 170cmx80cm, λάδι σε πανί, 2011, φωτο Ηλίας Γεωργουλέας
Για μένα υπήρχε μια κομβική στιγμή στην πτυχιακή μου, που έρχεται η Ρένα Παπασπύρου, δεν είναι καθηγήτρια μου δυστυχώς, ο Χρηστάκης και ο Ψυχοπαίδης, που ήταν πιο κοντά στη ζωγραφική και η Παπασπύρου σε άλλα πράγματα. Αλλά ήταν οι 3 καθηγητές που δέχθηκα παρά πολλά συγχαρητήρια και μετά φεύγουμε. Και με την Παπασπύρου πιάνουμε μια συζήτηση μισή ώρα. Δεν με ήξερε. Είχα 3 έργα όμως, με πολύ απλές ιδέες, με κάτι φόρμες, κάτι ξύλα ακουμπισμένα, πολύ λιτά, τίποτα. Και μου λέει συγχαρητήρια είναι πάρα πολύ ωραία η δουλειά σας.
Κώστας Παππάς. Η πτυχιακή, Άτιτλο,160cm x 90cm, 2000, φωτο: Κώστας Παππάς
Αυτά και τα τρία τα έργα, τα είδε και μου λέει δηλαδή, νομίζω πρέπει να δουλέψετε προς τα κει, δεν ξέρω αν θα είναι ζωγραφική αν θα είναι κάτι στο χώρο, ή αν θα είναι κάτι άλλο, αλλά αυτά μου λέει, έχουν πάρα πολύ ενδιαφέρον και νομίζω ότι θα είναι ένας άλλος κόσμος σε σχέση με τα άλλα. Εγώ αγχωμένος, το προσπέρασα.
Δουλεύω μετά κάνω τις εκθέσεις μου όλα αυτά, αλλά αυτό με βασάνιζε. Δηλαδή εγώ για να κάνω αλλαγή, ευτυχώς έχει κάπως βελτιωθεί τα τελευταία χρόνια, πρέπει να το βιώσω παντού μέσα μου. Παντού. Δεν κάνω εύκολα αλλαγές, αλλά όταν την κάνω έχει τελειώσει, είναι αυτό. Δηλαδή ρίχνω πίσω μου δυναμίτη και πάμε πάλι που δεν ισχύει. Οπότε κάποια στιγμή πριν 10 χρόνια 11, έχω φτάσει ως εδώ. Δηλαδή νιώθω ότι αυτό που κάνω δεν είμαι εγώ, δεν είναι αυτό που θέλω για μένα, που νιώθω, που αισθάνομαι που… Ευτυχώς ήταν και περίοδος που ήμασταν μαζί με τη Μαρία, ευτυχώς γιατί ένας άνθρωπος μπορεί να στηρίξει αυτά γιατί είναι εκρήξεις μεγατόνων και δυσκολίες, δηλαδή θυμάμαι ακόμα είχα πάρει μέρος σε μια ομαδική έκθεση και είχα κάνει μια ακουαρέλα, έχει πουληθεί και με παίρνει αυτός που έχει τη γκαλερί και μου λέει Κώστα έχεις κάτι παρόμοιο, μπορείς να κάνεις κάτι παρόμοιο, γιατί μία κυρία θέλει έργο σου. Εγώ ήμουν πάνω στη φάση που είχα πει όχι τέρμα. Δεν ξέρω τι θα κάνω, τέρμα. Αλλά εγώ δεν ξανακάνω πράγματα που έκανα. Μου είπε όμως επαγγελματίας είσαι, κάντο!
Το ξεκινάω, στην πρώτη μία ώρα με πιάνει το στομάχι μου. Τον παίρνω τηλέφωνο και του λέω συγγνώμη, κοίτα συμβαίνει αυτό και αυτό, ελπίζοντας ότι θα το σεβαστεί, όχι ότι θα το καταλάβει. Και μου λέει, ρε συ Κώστα είναι τόσα λεφτά. Και του λέω δεν γίνεται, δεν μπορώ, χίλια συγγνώμη αλλά δεν μου βγαίνει, δεν μπορώ. Και το έχω κρατήσει ακόμη, κάπου εκεί είναι. Οπότε τρώω τρία, τρεισήμισι χρόνια και σκεφτόμουν τι θέλεις να κάνεις, τι σε ενδιαφέρει οπότε και ξεκινάω από αυτό που ψιλοσυχαινόμουνα στο χέρι με το κάρβουνο.
Μεσολαβεί διακοπή από ένα τηλεφώνημα και συνεχίζουμε.
… Είχα τότε ένα δίκτυο. Πούλαγα έργα, με ήξεραν κάποιοι συλλέκτες, κάποιες γκαλερί, οπότε όλο αυτό […] ή θα το ξαναψάξεις από την αρχή μέχρι θα αλλάξει κάτι και πήρα ένα ρίσκο, ωραία πάμε από το μηδέν, αλλά με πολύ σκληρή δουλειά και με σχόλια από τους γύρω μου, ξέρεις αυτά όπως: τι έγινε αυτός εξαφανίστηκε; Έμπλεξε με το φροντιστήριο, τον έφαγε το φροντιστήριο; Αλλά πολύ δύσκολο. Αλλά που άρχισα να βλέπω φως και άρχισα να περνάω και ωραία και είναι και μια κομβική στιγμή …
Γ.Τ. Είχε προηγηθεί η ενασχόληση σου με το με το κάρβουνο ή το ανακαλύπτεις;
Κ.Π. Όχι. Εγώ και που μπήκα στην Σχολή Καλών Τεχνών, μπήκα με μολύβι, δεν έκανα κάρβουνο, που ήταν μια εποχή που έκαναν κάρβουνο. Εγώ ανακαλύπτω το μολύβι και μου άρεσε πάρα πολύ σαν υλικό και δεν το ξαναπιάνω ποτέ. Ξεκινάω να δουλεύω από φοιτητής σαν εκπαιδευτής στην εκπαίδευση σε εργαστήρια που προετοιμάζαν για φοιτητές στην ΑΣΚΤ, οπότε το χρησιμοποιούσα εδώ πέρα, αλλά δεν με τράβηξε ποτέ σαν υλικό, οπότε μετά έψαξα να δω τι θα κάνω.
«ας μιλήσουμε για αυτά που αγαπάω και φοβάμαι»
Κώστας Παππάς, κολάζ, 30cmχ40cm, 2013, φωτο Ηλίας Γεωργουλέας
Ξεκίνησα με κάποια κολάζ, κάποια αλλά πράγματα και λέω ας δοκιμάσω και το κάρβουνο και σιγά, σιγά, σιγά σιγά, αρχίζει να με γοητεύει και μετά δηλαδή το αγάπησα… οπότε εκεί έχουν ξεκινήσει κάποια έργα να γίνονται. Εγώ έχω κάψει όλη την άλλη διαδρομή, εννοώ σχέσεις, συλλέκτες όλα αυτά, και λέω εντάξει, πάμε από το μηδέν ρε παιδί μου, τι πειράζει, να δούμε. Οπότε βλέπουν κάνα δύο άνθρωποι τη δουλειά, μετά μια πρώτη ομαδική, και μετά μου γίνεται μια πρόταση απ΄ ευθείας για τη biennale της Θεσσαλονίκης. Και αρχίζεις και λες ωραία, κάτι γίνεται εδώ, υπάρχουν και άλλοι που τους αφορούν γιατί με το που το κάνω εγώ αυτό κάνω και όλα τα άλλα. Ανοίγω δικό μου χώρο, πεθαίνει ο πατέρας μου, δηλαδή συμβαίνουν όλα αυτά, δηλαδή, αλλά πώς να σου πω, για κάτι πολύ σκληρό, αλλά εγώ το λέω ότι κάποιοι καταλαβαίνουν, κάποιοι όχι. Νοιώθω πολύ τυχερός που το πέρασα, γιατί όλο αυτό δεν έχει να κάνει με μια ωραία ανακάλυψη. Έχει να κάνει με την απόφαση τη δική μου, ξέρεις, ας μιλήσουμε για αυτά που αγαπάω και φοβάμαι. Πώς το κάνεις αυτό; ή αυτό το πολύ γλυκό και αφελές που λέμε στην όλοι αρχή. Γιατί θέλεις να γίνεις καλλιτέχνης; γιατί θέλω να εκφράζομαι; Που είναι πολύ γλυκό και ωραίο και λες ωραία, αφού θέλεις να εκφραστείς πρέπει να τολμήσεις να πεις τί αγαπάς και τί φοβάσαι. Οπότε έρχονται αυτές οι συγκυρίες, ο θάνατος του πατέρα μου, που είχα μια περίεργη σχέση, αλλά ξέρεις τυπική. Ήταν ένας πολύ γλυκός άνθρωπος, αλλά με διάφορα στρεβλά, αυτά που συμβαίνουν σε πολλές οικογένειες. Και ξέρεις είναι αυτό που λέω, πέθανε, αποφάσισα να το δω κατάματα, να δω τη σχέση μου με αυτόν τον άνθρωπο, πώς ήτανε και να βγάλω και πάρα πολλά θετικά που μου έδωσε αυτός ο άνθρωπος. Δηλαδή κοίταξε αυτός ο άνθρωπος ήταν φοβερά εργατικός, ήταν ξυλουργός, η αγάπη του για το ξύλο, για τις κατασκευές ήταν…,
Γ.Τ. Ξυλουργός!
Κ.Π. βέβαια, και εγώ πήγαινα στο ξυλουργείο, μου άρεσε.
Γ.Τ. Έλα! είχε δικό του μαγαζί;
Κ.Π. Είχε πολλά χρόνια και μαζί με τον αδελφό του στο δρόμο που είναι η γκαλερί Breeder στην Ιάσονος στο Μεταξουργείο. Ακόμα και αυτή την περιοχή την ξέρω και την έχω προλάβει, όχι έτσι όπως είναι τώρα, αλλά ξέρεις είναι μία περίεργη κατάσταση, μια περίεργη σχέση με το χώρο, που εγώ λατρεύω τους χώρους και τον ψυχισμό των χώρων και που στη ζωγραφική μου ουσιαστικά αυτό έκανα, αλλά κάπως το νόθευα βάζοντας μια φιγούρα κάτι άλλο δηλαδή, όπως είχα κάνει κάποια καμιά έκθεση στην γκαλερί Αγκάθι με ένα ένα λούνα παρκ…
Κώστας Παππάς, Λούνα Πάρκ, Γκαλερί Αγκάθι, 2009
Κάποιος προσπαθεί να ανοίξει την πόρτα…
Γ.Τ. έχεις κλειδώσει;
Ανοίγει την πόρτα και καταφθάνει η Μαρία Τσάγκαρη και…
Η συνέχεια στο επόμενο…
