1. ΚΑΤΑΓΓΕΛΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΕΥΔΑΠ

2. ΣΥΖΗΤΩΝΤΑΣ 

«ΓΙΑ ΤΟ ΑΤΤΙΚΟ ΤΟΠΙΟ ΣΗΜΕΡΑ»

Δύο σημαντικά θέματα θα μας απασχολήσουν σήμερα, που σχετίζονται αφενός με την συνεχή υποβάθμιση του θεσμού των αρχιτεκτονικών διαγωνισμών και την απαξίωση των διακριθέντων μελετητών, με αφορμή μια παράδοξη και παράτυπη επιλογή της ΕΥΔΑΠ για την υλοποίηση της βραβευμένης μελέτης, όπως οι νικητές του διαγωνισμού υποστηρίζουν.  Aφετέρου με την πρόσφατη παρουσίαση του νέου βιβλίου του Δημήτρη Φιλιππίδη με τίτλο «Για το Αττικό τοπίο σήμερα», με ένα απρόσμενο και ευαίσθητο εξώφυλλο, που αναδεικνύει την επιβίωση της ταπεινής βλάστησης στα πεζοδρόμια του σκληρού αστικού τοπίου της Αθήνας, ως ένα ενδεικτικό παράδειγμα μιας άλλης προσέγγισης του τοπίου στην πόλη.

1.

ΚΑΤΑΓΓΕΛΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΕΥΔΑΠ

που επιλέγει έναν παράδοξο και παράτυπο δρόμο υλοποίησης του αρχιτεκτονικού διαγωνισμού ιδεών για τα Νέα Γραφεία Διοίκησης στο Γαλάτσι

Είναι γνωστή εδώ και χρόνια η διαδρομή του γραφείου xza-architects, με πολλά υλοποιημένα κτίρια και με πολλές διακρίσεις σε ελληνικούς και διεθνείς αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς, έχοντας ήδη λάβει 32 βραβεία. Ένα γραφείο που ξεκίνησε το 1989 από την Θεώνη Ξάνθη τον Γεράσιμο Ζακυνθινό και το Θοδωρή Ανδρουλάκη, και συνεχίζει μέχρι σήμερα με την ένταξή νεότερων αρχιτεκτόνων που έχουν εισβάλει δυναμικά, όπως η Μαργαρίτα Ζακυνθινού-Ξάνθη, ο Γιώργος Λάριος και ο Σπύρος Γιωτάκης, συνεχίζοντας την πετυχημένη πορεία του γραφείου. Ενός γραφείου, που παρά τις αντίξοες συνθήκες εξακολουθεί να μάχεται για την αρχιτεκτονική, μέσα από τους ελάχιστους πια αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς, διατυπώνοντας την δική τους άποψη και συγκροτώντας μια ενδιαφέρουσα διαδρομή, έχοντας παράλληλα να αντιμετωπίσουν και την απρόσμενη απαξίωση, από όσους αντιμάχονται τον υγιή αυτό θεσμό επιδιώκοντας διαδικασίες που τον παρακάμπτουν.

Στο πλαίσιο αυτό κινείται και το υλικό που μου εμπιστεύτηκε πρόσφατα η Θεώνη Ξάνθη που παράλληλα είναι και Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Τμήματος Αρχιτεκτόνων Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, στον Τομέα των Αρχιτεκτονικών Συνθέσεων, και αφορά τις παράτυπες διαδικασίες που ακολουθήθηκαν για τον αρχιτεκτονικό διαγωνισμό που προκήρυξε ως όφειλε η ΕΥΔΑΠ το 2022, με θέμα τα Νέα Γραφεία Διοίκησης στο Γαλάτσι και με επίσημο τίτλο: ΑΝΕΓΕΡΣΗ ΚΤΗΡΙΑΚΩΝ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΣΤΕΓΑΣΗ ΤΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΤΗΣ ΕΥΔΑΠ Α.Ε. ΚΑΙ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ. Το πρώτο βραβείο που έτυχε εξαιρετικής αποδοχής από τον κόσμο της ΕΥΔΑΠ, το κοινό και τον τύπο, το έλαβαν οι αρχιτέκτονες Θ. Ξάνθη, Μ. Ζακυνθινού-Ξάνθη, Γ. Λάριος, Σ. Γιωτάκης.

Σύμφωνα με την νομοθεσία για τους αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς, η οποία μάλιστα τροποποιήθηκε μόλις τον περασμένο Μάρτιο ( ΦΕΚ 1785Β/24), για την υλοποίηση του έργου, η Εταιρεία ή εκπονεί η ίδια τη μελέτη με τη δική της τεχνική υπηρεσία και με υποχρεωτικό σύμβουλο τον βραβευθέντα αρχιτέκτονα, ή αναθέτει τη μελέτη στο βραβευθέντα αρχιτέκτονα.

Αντ΄ αυτού όμως η ΕΥΔΑΠ, δεν ακολουθεί τις διαδικασίες ανάθεσης της μελέτης στην βραβευθείσα ομάδα, όπως προβλέπεται από τη νομοθεσία. Επιλέγει να χρησιμοποιήσει τη βραβευθείσα πρόταση για να προκηρύξει νέο μειοδοτικό διαγωνισμό προσφορών για την εκπόνηση της προμελέτης και των τευχών, με προτεινόμενη αμοιβή 1.170.000 ευρώ, εκχωρώντας σε άλλους μελετητές-προσφοροδότες και όχι τους πνευματικούς δημιουργούς, το σύνολο της βραβευθείσας μελέτης (αναλυτικά σχέδια, τεχνική έκθεση, περιγραφές, ιδέα κλπ.), χωρίς την άδεια των βραβευθέντων. Παράλληλα λόγω τού μεγάλου μεγέθους του εργου ζητούνται από τους υποψηφίους ετήσιοι κύκλοι εργασιών 1 εκατ. ευρώ και ίδια κεφάλαια 300.000 ευρώ, καθώς και προηγούμενη εμπειρία σε κτίρια γραφείων επιφάνειας 5.000 τ.μ. εντός της τελευταίας πενταετίας. Προδιαγραφές που περιορίζουν τη συμμετοχή μόνο για  ελάχιστα πολύ μεγάλα– μελετητικά γραφεία.

Προσκαλεί δηλαδή άλλους (τρίτους) μελετητές να δώσουν προσφορά προμελέτης πάνω στην βραβευθείσα μελέτη. Χωρίς ο βραβευμένος μελετητής να έχει εκχωρήσει σε τρίτους/ιδιώτες/άλλους μελετητές το δικαίωμα να επεξεργαστούν περαιτέρω την ιδέα του, η ΕΥΔΑΠ παραδίδει συνημμένα όλα τα σχέδια, όπως παρουσιάστηκαν στο διαγωνισμό ιδεών και την τεχνική έκθεση που επίσης κατατέθηκε. Πλειστηριάζει δηλαδή την ιδέα τους και προσβάλλει τα ηθικά, πνευματικά και περιουσιακά δικαιώματα των κατόχων του έργου. Δεν μπαίνει καν στον κόπο να αναφέρει τα ονόματα των βραβευθέντων αρχιτεκτόνων.

Μέσα από την προσεκτική παρατήρηση των σχεδίων και των ψηφιακών απεικονίσεων της μελέτης που μπορείτε να δείτε εδώ,  και κυρίως  το βίντεο εδώ, διαπιστώνεται μια πολύ ενδιαφέρουσα και εξαιρετικά επεξεργασμένη λύση, ιδιαίτερα προωθημένη αρχιτεκτονικά σε σχέση με την συνήθη εικόνα των δημοσίων υπηρεσιών. Και θεωρώ ότι είναι μια εξαιρετική ευκαιρία να περάσουμε σε πιο ελκυστικά δημόσια κτίρια ξεπερνώντας την γνωστή θλιβερή εικόνα που εισπράττουμε συνήθως. Βασική όμως προϋπόθεση είναι η εκπόνηση της όλης μελέτης αλλά και η επίβλεψη να γίνει από τους μελετητές που μόνο αυτοί μπορούν να δώσουν πνοή στην μελέτη τους. Γιατί είναι γνωστό ότι η αλλαγή μελετητών αποφορτίζει το πνεύμα της μελέτης και οδηγεί σε συμβατικές και άτολμες επιλογές, παραφράζοντας και απλουστεύοντας τις αρχικές προθέσεις.

Έτσι η ΕΥΔΑΠ καταπατά κάθε επαγγελματικό και πνευματικό δικαίωμα των συνδημιουργών, και παράλληλα απαξιώνει την παραγωγή δημόσιας αρχιτεκτονικής μέσα από αρχιτεκτονικούς αξιοκρατικούς, διαγωνισμούς καταφεύγοντας σε πρακτικές δημοπρασίας ιδεών. Μάλιστα καθώς ο νέος διαγωνισμός είναι μειοδοτικός προσφορών, η κρίση θα γίνει με βάση τυπικά προσόντα και θα αναδειχθεί η οικονομικότερη προσφορά.

Η Θεώνη Ξάνθη καταλήγει στο σημείωμά της:

Ας αναλογιστεί η ΕΥΔΑΠ ότι αποτελεί στη συνείδηση του κόσμου έναν σπουδαίο κοινωφελή οργανισμό, που με αυτή την κίνηση εκτίθεται, εξυπηρετώντας άλλα συμφέροντα. Η κοινωνία, ο κόσμος των Αρχιτεκτόνων και των Μηχανικών δεν περιμένει ειδικά από την ΕΥΔΑΠ να καταστρατηγεί κάθε νομοθεσία και, καθώς επιθυμεί να πραγματοποιήσει το συγκεκριμένο κτίριο, να προχωρά αυθαίρετα και παράνομα χωρίς τους αρχιτέκτονες του έργου, προσφέροντάς το σε άλλους μειοδότες. Σε ποιους άραγε και γιατί;

2.

ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ 

ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗ ΦΙΛΙΠΠΙΔΗ: 

«ΓΙΑ ΤΟ ΑΤΤΙΚΟ ΤΟΠΙΟ ΣΗΜΕΡΑ»

Αναζητώντας μία άμυνα που να μας λυτρώνει από τις δεσμεύσεις του παρελθόντος

Όλα ξεκίνησαν από το ευρηματικό εξώφυλλο, που αντίκρυσα μόλις μου προσέφερε το βιβλίο φρεσκοτυπωμένο από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, με αυτή την παράξενη και ελκυστική φωτογραφία του Δημήτρη Φιλιππίδη, που όσα χρόνια τον γνωρίζω καταγράφει αδιακόπως ό,τι παράδοξο, αναπάντεχο, ασήμαντο ή ταπεινό, ό,τι τελικά, διαφεύγει της προσοχής του μέσου περιπατητή. Και δεν ήταν μόνο το εξώφυλλο με την ταπεινή βλάστηση στους αρμούς των πλακών πεζοδρομίου που μου τράβηξε την προσοχή, γιατί με το που άνοιξα το βιβλίο έπεσα επάνω σε αμέτρητες εικόνες από αποκόμματα εφημερίδων, από την αξιοζήλευτη συλλογή του, που επί χρόνια συμπληρώνει και κατακλύζει ασφυκτικά τους χώρους του.

Φύλαξα το βιβλίο για τις καλοκαιρινές διακοπές και ξεκίνησα να το διαβάζω καθημερινά στην παραλία, αμέσως μετά το μπάνιο στην θάλασσα, που συχνά αναζητώ την συνέχεια της απόλαυσης, υπογραμμίζοντας με το μολύβι τα σημεία που μου κινούσαν το ενδιαφέρον, βάζοντας θαυμαστικά και ερωτηματικά και κρατώντας σημειώσεις, στα περιθώρια των σελίδων και στα οπισθόφυλλα.

Ο Φιλιππίδης επί μέρες κάτω από τον καυτό ήλιο, με προβλημάτιζε, με γοήτευε με τις αναλύσεις και τις διαπιστώσεις του, μα και με δυσκόλευε με τις απρόσμενες τοποθετήσεις του σε σχέση με τις καθιερωμένες απόψεις μας για το τοπίο. Ορισμένες φορές αναρωτήθηκα τι θέλει να πει ο ποιητής, που από την μια μέσω των ελκυστικών αποκομμάτων των εφημερίδων και περιοδικών μας παρέπεμπε σε οικείους δρόμους, προκαλώντας μάλιστα τον θαυμασμό μας για τους εύστοχους συσχετισμούς εικόνων και κειμένων, κάτι που αποκαλύπτει μία σπάνια αποδελτίωση, και από την άλλη οι ανατρεπτικές του τοποθετήσεις με έβαζαν σε σκέψεις και αμφιβολίες. Περιεργαζόμουν και απολάμβανα πανοράματα της Αθήνας, χάρτες, σπάνια τοπογραφικά σχέδια και ιστορικές φωτογραφίες, ώσπου φτάνοντας στο κεφάλαιο για την διατύπωση της καταληκτικής «πρότασης», αισθάνθηκα, ότι δεν ήθελα να συνεχίσω.

Γιατί συνειδητοποίησα ότι τα μέχρι τότε απολαυστικά αλλά και αιρετικά διαβάσματά μου, σε σχέση μάλιστα με τον παραπλανητικό τίτλο του βιβλίου, δεν είχαν κατασταλάξει για να μπορέσω να περάσω στην εξ αυτών διατύπωση της πρότασης. Έκλεισα το βιβλίο και το φύλαξα για καιρό, όπως συνήθως κάνω, ώσπου να ξεκαθαρίσουν οι καινούργιοι προβληματισμοί, μέχρι το πρόσφατο αεροπορικό ταξίδι μου στο Λονδίνο, όπου κάθε φορά μέσα στην ηρεμία της πτήσης απολαμβάνω την ανάγνωση βιβλίων. Και αυτή την φορά το ξαναδιάβασα από την αρχή απνευστί, με την βοήθεια των υπογραμμίσεων και σημειώσεων, και εκεί στα 32 000 πόδια συνειδητοποίησα τί πάλι επιδιώκει να μας αποκαλύψει ο συγγραφέας.

Αφού μας αποκάλυψε κάποια άλλα και διαφορετικά στοιχεία του τοπίου, που είναι ξεχασμένα σήμερα, ξεκινώντας από το παρελθόν όπου το αττικό τοπίο δεν είχε καθόλου πράσινο και στην πορεία πρασίνισε από κάποιους που ήρθαν από άλλα μέρη και ήθελαν να το εξωραΐσουν, ο Φιλιππίδης προχωρεί σε μια διαφορετική ανατρεπτική ανάγνωση του αστικού τοπίου υποδεικνύοντας μας να επικεντρωθούμε στην παρατήρηση και την απόλαυση των τριών βασικών χαρακτηριστικών που το συγκροτούν, τις αρχαιολογικές ανασκαφές, τα νταμάρια, και τα άδεια οικόπεδα και τις εκσκαφές για την εγκατάσταση των δικτύων στην πόλη, που συνήθως προσπερνούμε αδιάφορα, και φέρουν στο φως ετερόκλητα κομμάτια της ιστορίας μας.

Στέλιος Γιαμαρέλος, Δημήτρης Φιλιππίδης, Μυρτώ Κιούρτη,  Ασπασία Κουζούπη στο βιβλιοπωλείο «Επί λέξει»

Ο Φιλιππίδης, τόνισε η Μυρτώ Κιούρτη στην παρουσίαση του βιβλίου κοιτάζει την πραγματικότητα του τόπου που τον απασχολεί και σε αυτό το ταξίδι ανακάλυψης επιδιώκει να δει την αλήθεια, τις συνέχειες και ασυνέχειες της ιστορίας, τα παράδοξα, τις αντιφάσεις, τα ανερμήνευτα, τα καλά και τα κακά, τα ωραία και τα άσχημα αυτού του τόπου. Και μας καλεί να μπούμε σε αυτό το ταξίδι της εξερεύνησης γιατί είναι τρομερά απολαυστικό από μόνο του.

Μερική άποψη του κοινού από την παρουσίαση του βιβλίου

Στην πρόσφατη παρουσίαση του βιβλίου στο βιβλιοπωλείο «Επί λέξει», παρουσία πολλών παλαιότερων και νεότερων φίλων, μίλησαν εκτός από την Μυρτώ Κιούρτη, αρχιτέκτονας, διδάκτωρ ΕΜΠ, η Ασπασία Κουζούπη, επίκουρη καθηγήτρια στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, διδάκτωρ αρχιτέκτων ΑΠΘ, αρχιτέκτων Αστικού Τοπίου MAS.ETH, και ο συγγραφέας του βιβλίου. Συντόνισε ο Στέλιος Γιαμαρέλος, αναπληρωτής καθηγητής Ιστορίας & Θεωρίας της Αρχιτεκτονικής, The Bartlett School of Architecture, University College London.

Μυρτώ Κιούρτη, Ασπασία Κουζούπη

Στέλιος Γιαμαρέλος, Δημήτρης Φιλιππίδης

Ακολούθησε ενδιαφέρουσα συζήτηση, με άμεσες και ουσιαστικές τοποθετήσεις και προσωπικές αναφορές του συγγραφέα, όσο ο Ηλίας Κωνσταντόπουλος φιλοτεχνούσε το πορτραίτο του.

Ηλίας Κωνσταντόπουλος, Σκίτσο με τίτλο: Ο Δημήτρης Φιλιππίδης ανάμεσα σε βιβλία από το βάθος της αίθουσας

Ο Φιλιππίδης μας διευκρίνισε ότι μια και για αυτόν δεν υπάρχουν όλα αυτά περί ιστορίας και παράδοσης, και με χαρακτηρισμούς του αττικού τοπίου με ρομαντισμούς, είχε μια ακραία πρόθεση, να προσπαθήσει να διαλύσει και να ισοπεδώσει την ιστορία που είναι το παρελθόν, και να αντιμετωπίσει το παρόν προτρέποντας να ασχοληθούμε με αυτά που είναι μπροστά μας. Επεδίωξε να στήσει μια άμυνα, να δημιουργήσει ένα φάρμακο που να μας λυτρώνει από αυτού του είδους τις δεσμεύσεις, έτσι ώστε να μπορούμε να απολαύσουμε όλα αυτά που συχνά προσπερνούμε αδιάφορα στις περιπλανήσεις μας. Να μπούμε σε αυτό το ταξίδι της εξερεύνησης γιατί είναι τρομερά απολαυστικό από μόνο του θαυμάζοντας και απολαμβάνοντας όλα αυτά τα ετερόκλητα κομμάτια της ιστορίας μας, που δεν συνάδουν με το κυρίαρχο αφήγημα.

Κάντε ΚΛΙΚ στις εικόνες για μεγέθυνση 

ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΠΡΟΣΧΕΔΙΩΝ 

ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΛΑΣΗ ΤΗΣ ΠΛΑΤΕΙΑΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ 

ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΥΡΥΤΕΡΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ 

ΣΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ TOY ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ

βραβεία και εξαγορές

Ένας ξεχωριστός αρχιτεκτονικός διαγωνισμός για έναν πραγματικά πολυσύνθετο κεντρικό δημόσιο χώρο «στην καρδιά του Ηρακλείου», με 11 συμμετοχές, ακόμη και από το γραφείο της Zaha Hadid και  με ένα πραγματικά ενδιαφέρον πρώτο βραβείο, που η σύνθεσή του βασίζεται στην ιδιαίτερη φορεσιά ενός ειδωλίου, μέσα από σκέψεις για την ώσμωση της Αρχιτεκτονικής, της Τέχνης και της ίδιας της κοινωνίας.

Μία ιδιάζουσα  συμμετοχή που μου κίνησε το ενδιαφέρον, γνωρίζοντας και εκτιμώντας την διαδρομή και το έργο του εικαστικού και αρχιτέκτονα Γιάννη Γιαννούτσου, που μόλις πρόσφατα εξελέγει επίκουρος καθηγητής στην Σχολή Αρχιτεκτόνων του ΕΜΠ, μετά από πολυετή διδακτική εμπειρία στις αρχιτεκτονικές σχολές στην Πάτρα και τον Βόλο. Παράλληλα με βρήκε απόλυτα σύμφωνο και η άποψή του για τον δημόσιο χώρο, που τόσο αμελούμε σε αυτόν τον τόπο, που διατυπώνει στο φινάλε του κειμένου του:

Οφείλουμε να δίνουμε τον καλύτερο μας εαυτό στον δημόσιο χώρο καθώς στον χώρο αυτό δημιουργούνται τα πρώτα βιώματα και οι αναμνήσεις μας.

Και οι μνήμες αυτές δεν είναι μονάχα ενός ατόμου, είναι της κοινωνίας ολόκληρης.

Στην συνέχεια παρουσιάζονται συνοπτικά το δεύτερο και τρίτο βραβείο, καθώς και οι υπόλοιπες διακρίσεις και έπαινοι

με αφορμή το Α΄ Βραβείο

‘ΘΕΑ ΤΩΝ ΟΦΕΩΝ’

ΓΙΑΝΝΗΣ ΓΙΑΝΝΟΥΤΣΟΣ 

Αρχιτέκτων Μηχανικός Ε.Μ.Π. · Εικαστικός Α.Σ.Κ.Τ.

Σκέψεις με αφορμή το Α΄ Βραβείο στον Πανελλήνιο Αρχιτεκτονικό Διαγωνισμό Προσχεδίων για την «ΒΙΟΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΠΛΑΣΗ ΤΗΣ ΠΛΑΤΕΙΑΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΥΡΥΤΕΡΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΕΙΣΟΔΟΥ ΣΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ»

ΕΙΚΟΝΑ 1. Το σύνολο της σύνθεσης

Σημείωση 

Η πρώτη σκέψη όταν προκηρύχθηκε ο αρχιτεκτονικός διαγωνισμός που αφορά στην “καρδιά” του Ηρακλείου, πήγε σε μια δυνατή ανάμνηση: στην προ δεκαετίας επίσκεψή μας στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου όπου ξεχώρισα το αγαλματίδιο της “Θεάς των Όφεων” (1600 π.Χ. Bρέθηκε νότια της αίθουσας του θρόνου του ανακτόρου της Κνωσού). Η ιδέα για τη σύνθεση του χώρου, εξαρχής στρέφεται γύρω από την ιδιαίτερη φορεσιά του ειδωλίου, η οποία είναι σαν να “φέρει τον κόσμο όλο” με δομές, χρώματα, ύλες και καταβολές από την Κρήτη. Τούτη η επιθυμία γεννά σκέψεις για την ώσμωση της Αρχιτεκτονικής, της Τέχνης και της ίδιας της κοινωνίας.

Πώς μπορεί ο ιστορικός πυρήνας του Ηρακλείου να μπολιαστεί από τη φορεσιά της “Θεάς των Όφεων”; Πώς θα ερμηνευθεί στον αρχιτεκτονικό χώρο ώστε όταν περπατάμε στην πόλη να είναι “σαν να βαδίζουμε στη φορεσιά του αγαλματιδίου”; Και κυρίως: Τί σημαίνει να περιπλανιόμαστε επάνω σε κάτι βαθιά ριζωμένο στη συλλογική μνήμη του τόπου;

Η δυνατή αυτή επιθυμία συνταιριάχτηκε με την αγάπη για τον δημόσιο χώρο, για τον “κοινό τόπο” της πόλης που οφείλει να είναι δυναμικός · ελεύθερος · φιλόξενος και να υποδέχεται κάθε πτυχή της ζωής. Δημιουργείται μια δυναμική “χωρική σκηνή” προς τα Ενετικά Τείχη που ενώνει: συγκεντρώνει τον κόσμο, συνδέει το κέντρο με την υπόλοιπη πόλη και στρέφει τον κάτοικο προς τα ιστορικά ίχνη.

EIKONA 2

Αρχιτεκτονική μελέτη · Α’ Βραβείο:

ΓΙΑΝΝΗΣ ΓΙΑΝΝΟΥΤΣΟΣ, Αρχιτέκτων Μηχανικός ΕΜΠ ∙ Εικαστικός ΑΣΚΤ

Ποσοστό συμμετοχής 100%

Ειδικοί σύμβουλοι Αρχιτεκτονικής Μελέτης:

Μαρία Ειρήνη, Κωνσταντινίδη Μάνεση (Αρχιτέκτων Μηχανικός-Ειδικός Σύμβουλος στη διαδικασία ψηφιακής μοντελοποίησης), Ηλίας Γεωργακόπουλος (Αρχιτέκτων, Βιομηχανικός Σχεδιαστής-Ειδικός σύμβουλος στη διαδικασία τρισδιάστατων απεικονίσεων), Ζωή Χριστοφόρου (Συγκοινωνιολόγος-Ειδικός Σύμβουλος κυκλοφοριακής μελέτης), Μαρία Γιαννουλάκη (Πολιτικός Μηχανικός -Ειδικός Σύμβουλος κυκλοφοριακής μελέτης), Θάνος Βλαστός (Συγκοινωνιολόγος-Πολεοδόμος-Ειδικός Σύμβουλος κυκλοφοριακής μελέτης), Παναγής Βοβός (Ηλεκτρολόγος Μηχανικός-Ειδικός Σύμβουλος ηλεκτρομηχανολογικής μελέτης), Αλκιβιάδης Οικονομίδης (Αρχιτέκτων Μηχανικός-Ειδικός Σύμβουλος περιβαλλοντικής μελέτης) Καλλιόπη Ραδόγλου (Δασολόγος-Ειδικός Σύμβουλος διαχείρισης περιβαλλοντικής μελέτης) Δημήτρης Παπάζογλου (Φυσικός-Ειδικός Σύμβουλος Τεχνολογίας Υλικών), Έρση Λαβαρη (Ειδικός Σύμβουλος-Αρχαιολόγος).

Διοργανώτρια αρχή του Διαγωνισμού είναι ο ΔΗΜΟΣ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ και αρμόδια υπηρεσία διεξαγωγής του Διαγωνισμού είναι η Διεύθυνση τεχνικών Έργων & Μελετών του Δήμου.

ΕΙΚΟΝΑ 3. Το σύνολο της περιοχής μελέτης- Πλ. Ελευθερίας, Πλ. Καζαντζάκη, Πλ. Δασκαλογιάννη, Πλ. Μουσείου, Λ. Δημοκρατίας, Δ. Μποφώρ, Λ. Ικάρου.

Αντικείμενο και Σκοπός του Πανελλήνιου Αρχιτεκτονικού Διαγωνισμού Προσχεδίων

Το αντικείμενο του αρχιτεκτονικού διαγωνισμού προσχεδίων αφορά στην ευρύτερη ανατολική περιοχή (εντός του κηρυγμένου - οριοθετημένου αρχαιολογικού χώρου) της πόλης του Ηρακλείου και πλησίον των ενετικών τειχών συνολικής έκτασης 53.000,00 m2. Η περιοχή μελέτης επικεντρώνεται στην αναμόρφωση της πλατείας Ελευθερίας και στη σύνδεσή της με τις πλατείες Δασκαλογιάννη, Αρχαιολογικού Μουσείου και Ν. Καζαντζάκη, καθώς επίσης και την ανάπλαση των οδών Δούκος Μποφώρ, τμήμα της Λ. Δημοκρατίας και της Λ. Ικάρου, δρόμοι που οριοθετούν την ευρύτερη περιοχή της ανατολικής εισόδου στο ιστορικό κέντρο της πόλης.

Κριτική επιτροπή του Διαγωνισμού

ΣΑΚΑΝΤΑΜΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ (Αρχιτέκτων Μηχανικός, Επίκουρος Καθηγητής του Τμήματος Αρχιτεκτόνων του ΑΠΘ), ΔΙΓΩΝΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ (Αρχιτέκτονας Μηχανικός, Ελεύθερος επαγγελματίας), ΚΟΚΚΙΝΙΔΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ (Αρχιτέκτονας Μηχανικός, Ελεύθερος επαγγελματίας), ΚΟΥΝΤΑΝΤΟΥ ΟΛΓΑ (Αρχιτέκτονας Μηχανικός, Αναπληρωματικό μέλος, υπάλληλος της Διεύθυνσης Τεχνικών Έργων & Μελετών), ΝΤΑΦΛΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ (Αρχιτέκτονας Μηχανικός, επιλαχόν μέλος, Αναπληρωτής Καθηγητής ΕΜΠ).

Η σύνθεση του εν λόγω δημόσιου χώρου στηρίζεται σε αρχές όπως η ήπια κινητικότητα, η βιοκλιματική αναβάθμιση, η βελτίωση των περιβαλλοντικών συνθηκών, η ενεργειακή ανεξαρτησία, η λειτουργία της πόλης, η ανάδειξη των ιστορικών ιχνών, η εντοπιότητα των υλών, η δομική - λειτουργική αναδιάρθρωση του χώρου. Η έγνοια για μια ολιστική προσέγγιση είναι παρούσα από τα γεννοφάσκια κιόλας της συνθετικής ιδέας.

Ι. Από τον εικαστικό Χώρο στον αρχιτεκτονικό Χώρο

ΕΙΚΟΝΑ 4. Το αγαλματίδιο της 'Θεάς των Όφεων' Πηγή- Αρχ. Μουσείο Ηρακλείου. Φωτογραφία- Zde, CC BY-SA 4.0

Η φορεσιά της “Θεάς των Όφεων” με τη δομή, την ύλη και τις καταβολές της ερμηνεύεται από τα πρώτα κιόλας σκίτσα. Πρόκειται για έναν φορέα καταβολών, μιας φιλοσοφίας με συγκεκριμένες οργανωτικές αρχές. Αναζητάται συστηματικά το πώς η “επιθυμία” αυτή θα εκφραστεί στην ύλη σε κάθε πτυχή του συνθετικού φαινομένου.

Σημειώνεται ότι το εμβληματικό αγαλματίδιο του τύπου της Θεάς των Όφεων αποκαλύφθηκε κατά τις ανασκαφικές εργασίες του 1903 από τον Βρετανό αρχαιολόγο σερ Άρθουρ Τζον Έβανς, σε λάκκο νότια της αίθουσας του θρόνου του ανακτόρου της Κνωσού που θεωρείται ότι επρόκειτο για χώρο απόρριψης των ελαττωματικών αναθημάτων του τριμερούς ιερού του συγκροτήματος. Η ιδιότητα της γυναίκας στην οποία αναφέρεται το ειδώλιο, ύψους 29,5 εκατοστών και φιλοτεχνημένο από φαγεντιανή με επικάλυψη σμάλτου, προβληματίζει ακόμη την ερευνητική κοινότητα. Δεν είναι σαφές εάν πρόκειται πράγματι για θεά, για ιέρεια που επιδίδεται σε κάποιο τελετουργικό ή ακόμη και για αθλήτρια που συμμετέχει σε κάποιο θρησκευτικό αγώνισμα. Η ενδυμασία της, με το σφιχτό περικόρμιο που αφήνει το στήθος εκτεθειμένο, την φαρδιά ζώνη που δένει στην μέση, την πλατιά φούστα με τους φραμπαλάδες και την ποδιά στο σχήμα γλώσσας, αναπαριστά την χαρακτηριστική μινωική φορεσιά όπως απαντάται στην μινωική και αιγιακή τέχνη. Η φούστα, δε, παρουσιάζει το μεγαλύτερο ενδιαφέρον. Οι φραμπαλάδες αναπτύσσονται σε επτά επάλληλες σειρές πέφτοντας ο ένας επάνω στον άλλον, ο καθένας από διαφορετικές λωρίδες υφάσματος, όπως υποδεικνύουν τα πλακίδια από φαγεντιανή που τους αποτελούν, επικαλύπτοντας μερικώς ο ένας τον άλλον όπως τα κεραμίδια. Τα πλακίδια που απαρτίζουν την φορεσιά σχηματίζουν ένα σταθερό μοτίβο τόσο οριζόντια όσο και κάθετα, δημιουργώντας έναν ζωηρό, ιδιαίτερο ρυθμό.

ΕΙΚΟΝΑ 5. Το αγαλματίδιο της 'Θεάς των Όφεων' ερμηνεύεται σε ύλες και δομές για τη σύνθεση του δημόσιου χώρου. Πηγή- Αρχ. Μουσείο Ηρακλείου. Φωτογραφία- Zde, CC BY-SA 4.0

Τα παραπάνω δομικά στοιχεία, όπως προκύπτουν από την ιστορική - συνθετική ανάλυση του αγαλματιδίου ερμηνεύονται στη σύνθεση του δημόσιου χώρου όσον αφορά: α) τη δομή - ζώνες χάραξης, περιοχές πλήρωσης, β) την κλίμακα - ρυθμό εναλλαγής υλών, γ) την απόχρωση - τονικότητα της ύλης.

ΙΙ. Αναγνωρίζοντας την περιοχή μελέτης

ΕΙΚΟΝΑ 6. Προσχέδιο της σύνθεσης

Τα Ενετικά Τείχη σαν μια μονοκονδυλιά ορίζουν δομικά, λειτουργικά και νοηματικά το σύνολο του δημόσιου χώρου. Έλκουν τον επισκέπτη καθώς:

• Αποτελούν κεντρικό τοπόσημο με το οποίο ταυτίζεται η συλλογική ταυτότητα του Ηρακλείου.
• Διακρίνουν δομικά την “εντός των τειχών περιοχή” (Λ. Δημοκρατίας, Πλ. Ελευθερίας, Λ. Μποφώρ), από την “εκτός των τειχών περιοχή” (Λ. Ικάρου),
• Λειτουργούν ως ιστορική ραχοκοκαλιά που διατρέχει και ενοποιεί τις υποπεριοχές μελέτης,
• Συντονίζονται με τη θέα του λιμανιού, εντείνοντας την οπτική φυγή και προς την υπόλοιπη πόλη,
• Μπορούν να φιλοξενήσουν γύρω τους τις δραστηριότητες των κατοίκων και να γίνουν πυκνωτές της πορείας και της στάσης των πεζών.

ΕΙΚΟΝΑ 7. Διαμόρφωση της περιοχής μελέτης πριν και μετα την παρεμβαση

Διαπιστώνονται σημαντικές αναντιστοιχίες στο δομικό ανάγλυφο της πόλης που έχουν ως συνέπεια τον κατακερματισμό του συνόλου σε μεμονωμένα λειτουργικά και χωρικά θραύσματα. Συγκεκριμένα:

• Στο ύψος του Ημιπρομαχώνα Αγ. Φραγκίσκου εντοπίζεται υψομετρική διαφορά μεταξύ της Λ. Μποφώρ, των Τειχών και του επιπέδου Αρχαιολογικού Μουσείου. Κατά συνέχεια ο περιπατητής καθώς περπατά επί της Μποφώρ σε μεγάλο εύρος διαδρομής είναι σαν να βυθίζεται σε στενό πέρασμα και χάνει την οπτική του επαφή με το σύνολο της περιοχής -.Λόγω της συγκεκριμένης δομής του εδάφους σε αυτό το σημείο, αποκόπτεται η πρόσβαση τόσο προς τον Ημιπρομαχώνα, όσο και προς το Αρχαιολογικό. Η πορεία του επισκέπτη τεμαχίζεται αν λάβουμε υπόψη και το απότομο ανέβασμα του δρόμου στο συγκεκριμένο σημείο (διασταύρωση Μποφώρ, Ικάρου)
• Περί της πλατείας Ελευθερίας η υψομετρική διαφορά μεταξύ της πλατείας και των δυο παραπλεύρων δρόμων, δημιουργεί τα σκαλιά τα οποία αποκόπτουν το ανεμπόδιστο πέρασμα από και προς την πλατεία.
•  Όταν κανείς βρίσκεται χαμηλά στην Λ. Ικάρου βλέπει τα Ενετικά Τείχη, την Ενετική Πύλη Αγ. Γεωργίου. Αντιλαμβάνεται αποκλειστικά την περιοχή που ορίζεται από τα τείχη. Εκεί όπου η Ικάρου ανηφορίζει για να συναντήσει την Μποφώρ, θα μπορούσε να υπάρχει ένα λειτουργικό στοιχείο που να υπονοεί τη συνέχεια της διαδρομής προς την περιοχή εντός των τειχών (προς όφελος της αντιληπτικής και λειτουργικής σύνδεσης της περιοχής μελέτης).

ΙΔΕΑ - ΣΥΝΘΕΤΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ

ΕΙΚΟΝΑ 8. Σκαρίφημα της συνθετικής επιθυμίας

Με γνώμονα την προσβασιμότητα, τη βιοκλιματική συμπεριφορά και την ανάδειξη των ιστορικών ιχνών δημιουργούνται πολλαπλοί αμφιθεατρικοί χώροι γύρω από μια χωρική σκηνή. Η πόλη συνδέεται σε όλες της τις διευθύνσεις με πυρήνα το δίκτυο πλατειών και τη ζώνη του Ενετικού Τείχους. Προς αυτή την κατεύθυνση συνεισφέρουν:

• η ύλη του Δημόσιου χώρου που συνυφαίνεται με ύλες συγγενικές του τείχους και της ευρύτερης περιοχής,
• οι κυκλοφοριακές ρυθμίσεις Ήπιας Κινητικότητας και η ανασύνθεση του εδάφους που δίνουν την εντύπωση της συνέχειας του δημόσιου χώρου και συνεισφέρουν στην προσβασιμότητα των πεζών (δομική και οπτική ένωση),
• η δενδροφύτευση που συλλειτουργεί με εκείνη του πάρκου Γεωργιάδη δημιουργώντας ένα ενιαίο δίκτυο πρασίνου - μια αδιαίρετη περιπατητική διαδρομή με ειδικές στάσεις στα τοπόσημα της περιοχής.

Χωρική - Λειτουργική οργάνωση

Δημιουργείται ένας ζωτικός δυναμικός χώρος που μπολιάζεται από ιστορικά ίχνη και συγκεντρώνει τη ζωή του τόπου. Ο σχεδιασμός στοχεύει τόσο στη ευρεία κλίμακα της πόλης όπου ο κάτοικος αντιλαμβάνεται τον δημόσιο χώρο ως ενιαία οντότητα, όσο και στην κλίμακα της άμεσης περιοχής όπου βιώνει τον ειδικό δομικό - χωρικό - λειτουργικό χαρακτήρα των επιμέρους τόπων. Η “καρδιά” του Ηρακλείου συνδέεται άρρηκτα με την υπόλοιπη πόλη ενώ ταυτόχρονα οι επιμέρους τόποι-λειτουργίες γίνονται τοπόσημα που φιλοξενούν τον κάτοικο.

ΕΙΚΟΝΑ 9. Σχέδιο της παρέμβασης

• Καθιστικό - περατζάδα

Οι υψομετρικές διαφορές εν γένει (π.χ. σκαλιά πλ. Ελευθερίας), εξαλείφονται για να διευκολυνθεί η προσπέλαση - ροή των πεζών στο σύνολο της περιοχής μελέτης. Οι διαφορές του εδάφους προεκτείνονται προς τα Ενετικά Τείχη όπου μετασχηματίζονται σε κερκιδωτό ανάγλυφο διατηρώντας σημαντική απόσταση από αυτά. Η ζώνη που δημιουργείται περί των Τειχών τονίζεται με κατάλληλη δενδροφύτευση, δομή, ύλη και φωτισμό για να δηλωθεί ότι εκεί είναι το σήμαντρο της περιοχής που λειτουργεί ως υπαίθριο καθιστικό και ως περατζάδα. Το κερκιδωτό “καθιστικό πόλης” περί των Ενετικών Τειχών γίνεται τοπόσημο τονίζοντας τη θέαση προς το σύνολο της περιοχής και προς το λιμάνι.

Σημειώνεται ως στόχος και η οπτική - λειτουργική σύνδεση του Αρχαιολογικού Μουσείου, της Λ. Μποφώρ και του Ημιπρομαχώνα Αγ. Φραγκίσκου στον κόμβο όπου συναντώνται.

• Πλατεία

Οι πλατείες Καζαντζάκη, Δασκαλογιάννη, Ελευθερίας και Αρχαιολογικού Μουσείου συγκοινωνούν δυναμικά ως δίκτυο ορίζοντας μια ολότητα χώρου, διατηρώντας όμως τα ειδικά χωρικά, δομικά και λειτουργικά τους χαρακτηριστικά. Στον πυρήνα της πλατείας Ελευθερίας δημιουργείται ένας ελεύθερος δυναμικός χώρος δράσης. Τα ξέφωτα - μικρότοποι που δημιουργούνται εντός της πλατείας λειτουργούν ως χώροι συνάθροισης και συνοδεύονται από κατάλληλη δενδροφύτευση, φωτισμό, στοιχεία στάσης (πέργκολες - καθίσματα στη βάση των δένδρων).

• Ζώνη αναψυχής

Εκεί όπου οι πλατείες συναντούν τα κτήρια της πόλης προτείνεται ένας ξύλινος φορέας - κατασκευή που δημιουργεί έναν σκιασμένο χώρο στάσης όπου φιλοξενούνται οι ισόγειες εμπορικές λειτουργίες / χώροι αναψυχής. Η κατασκευή αυτή διατρέχει ως συνδετικό νήμα και τις τέσσερις πλατείες διασφαλίζοντας μια ημιυπαίθρια πορεία υπό αυτής και ένα ενιαίο ύφος για τις λειτουργικές ανάγκες των χώρων. Τα σκέλη της ελαφριάς αυτής ευμετάβλητης κατασκευής ανάλογα με τα καιρικά φαινόμενα παρέχουν σκίαση ή ηλιασμό.

ΕΙΚΟΝΑ 10. Γενικό Τοπογραφικό

Η δαπεδόστρωση ενοποιεί το σύνολο της περιοχής μελέτης, τις πλατείες Ελευθερίας, Καζαντζάκη, Δασκαλογιάννη, Αρχαιολογικού Μουσείου, τη ζώνη περιμετρικά των τειχών, καθώς και τις Λεωφόρους Ικάρου - Μποφώρ - Δημοκρατίας. Αξιοποιούνται ύλες από τον τόπο της Κρήτης συγγενικές μεταξύ τους που όταν πλησιάζουν ιστορικά ίχνη, παραλλάσσονται ώστε να σημάνουν τον ιδιαίτερο χαρακτήρα τους -λειτουργούν ως χωρικά σινιάλα-.

ΕΙΚΟΝΑ 11. Διαμόρφωση του εδάφους της περιοχής μελέτης, του εξοπλισμού και της κυκλοφορίας

• Η υλικότητα του δημόσιου χώρου μπολιάζεται επίσης με ύλες συγγενικές του τείχους και της ευρύτερης περιοχής. Επιδιώκεται συνάφεια με τις ύλες των γειτονικών δημόσιων χώρων που έχουν αναπλαστεί ή πρόκειται να αναπλαστούν, με άξονα την εντοπιότητα των υλών. Οι ιδιότητες των υλικών που επιλέγονται όπως οι οπτικές ιδιότητες (απόχρωση, ανακλαστικότητα), η θερμική συμπεριφορά (ψυχρά/θερμά, ηλιακός δείκτης ανακλαστικότητας), και η τραχύτητα (συντελεστής τριβής/ολισθηρότητα), διερευνώνται αναλυτικά προκειμένου να επιλεγεί η κατάλληλη ύλη.

•  Οι ζώνες - χαράξεις που προκύπτουν από κτήρια της πόλης προεκτείνονται προς τα τείχη και οργανώνουν στο χώρο τις οικογένειες υλών που αποτελούν την επιδερμίδα της πλατείας: Φυσικοί σχιστόλιθοι, κυβόλιθοι (τσιμεντόχρωμα με χαλαζιακή άμμο), πλάκες πεζοδρομίου (ψηφίδα και βότσαλο). Πρόκειται για υλικά με τουλάχιστον τέσσερις διαβαθμίσεις το καθένα όσον αφορά στην απόχρωση, την τονικότητα, αλλά και στις οπτικές ιδιότητες, τη θερμική συμπεριφορά και την τραχύτητα. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην τεχνική τοποθέτησής τους στο έδαφος προκειμένου να διασφαλιστεί η υδαταπορρόφηση και ο δροσισμός της πλατείας. Λόγω των διαβαθμίσεων της ύλης, η δαπεδόστρωση δημιουργεί την εντύπωση ότι “πάλλεται”, ανάλογα με το εάν ο χώρος λειτουργεί ως πέρασμα ή ως στάση, και ανάλογα με το εάν το έδαφος δέχεται περισσότερο ή λιγότερο φως. Η δομή, η κλίμακα - ρυθμός εναλλαγής των υλών, καθώς και η απόχρωση - τονικότητά τους προκύπτει από τη συνθετική ανάλυση της φορεσιάς του αγαλματιδίου της “Θεάς των Όφεων”.

• Επαναχρησιμοποιούνται τα μάρμαρα της υφιστάμενης πλατείας - υφιστάμενα υλικά δαπεδόστρωσης ώστε να εξοικονομηθούν πόροι. Η κατεργασία τους προκειμένου να χαθεί η ολισθηρότητα - θάμβωση, κρίνεται αναγκαία, όπως και η επανατοποθέτησή τους στα κατάλληλα σημεία.

• Σημειώνεται πως η προσβασιμότητα ΑΜΕΑ, η διέλευση και η πρόσβαση των πεζών στο σύνολο της πρότασης αποτέλεσε επίσης προτεραιότητα κατά τον σχεδιασμό.

ΕΙΚΟΝΑ 12. Άποψη προς τη Λεωφόρο Δημοκρατίας και τα Ενετικά Τείχη

ΕΙΚΟΝΑ 13. Άποψη της σύνθεσης από τη Λεωφόρο Δημοκρατίας προς το Αρχαιολογικό Μουσείο

ΕΙΚΟΝΑ 14. Άποψη της πλατείας Ελευθερίας

Η ιδέα για την δενδροφύτευση είναι η πλήρης διατήρηση και εμπλουτισμός της υφιστάμενης φύτευσης της πλατείας Ελευθερίας ώστε να δημιουργηθεί ένα δίκτυο πρασίνου που τείνει να ενοποιηθεί με το γειτονικό πάρκο Γεωργιάδη. Δημιουργείται έτσι μια ενιαία περιπατητική διαδρομή που συνδέει την πόλη σε όλες τις διευθύνσεις με πυρήνα την πλατεία και τη ζώνη του Ενετικού Τείχους. Οι οικογένειες δενδροφυτεύσεων οργανώνονται σύμφωνα με τις ειδικές χωρικές και λειτουργικές απαιτήσεις της κάθε υποπεριοχής αλλά και σύμφωνα την βαθύτερη εννοιολογική τους σημασία και λειτουργία.

ΕΙΚΟΝΑ 15. Δενδροφύτευση της περιοχής παρέμβασης

Συγκεκριμένα:

• Περί του Αρχαιολογικού Μουσείου προτείνονται Ελιές και Αγριελιές,

• Κεντρικά της πλατείας Ελευθερίας, περί του Πάρκου Γεωργιάδη και περί της Λ. Δημοκρατίας προτείνονται Κωνοφόρα, Αειθαλή και Πλατύφυλλα (Φίκος, Κουκουναριά, Πεύκο, Ευκάλυπτος, Κέδρος Λιβάνου, Φοίνικας, Σφάνδαμος, Πλατάνι),

• Στον πυρήνα της πλατείας, στα ξέφωτα που δημιουργούνται προτείνονται οικογένειες αρωματικών ειδών. Κάθε ξέφωτο, πέραν από τον ειδικό του φωτισμό θα διακρίνεται και από την ειδική φύτευση με Αρωματικά και Αναρριχώμενα είδη,

• Περί των Ενετικών Τειχών προτείνονται Κωνοφόρα, Αειθαλή και Θάμνοι (Κουκουναριά, Zelkova abelicea, Πικροδάφνη, Χαρουπιά, Πεύκο). Μέσα από την εναλλαγή των χρωμάτων της δενδροφύτευσης τονίζεται η ιδιαίτερη λειτουργία αυτής ως καθιστικό πόλης - πέρασμα,

• Περί της Λ. Ικάρων προτείνονται καλλιεργούμενα είδη (Πορτοκαλιά, Μανταρινιά, Λεμονιά, Νεραντζιά),

• Στη ζώνη περί των κτηρίων προτείνονται Κωνοφόρα δένδρα.

Σχετικά με την βιοκλιματική προσέγγιση της μελέτης η επιτροπή αναφέρει:

ΕΙΚΟΝΑ 16. Τα ξέφωτα εντός της πλατείας και ο πυρήνας στάσης - κίνησης

Σχετικά με τη βελτίωση της βιοκλιματικής συμπεριφοράς, στόχος είναι να επιτευχθεί η αίσθηση θερμικής άνεσης μέσω συνδυασμού:

• Ελέγχου θερμοκρασίας αέρα που συνδυαστικά με την ακτινοβολία έχουν επίδραση στη θερμική άνεση (δενδροφύτευση και κατασκευές - πέργκολα),

• Ελέγχου έντασης του αέρα μέσω κατάλληλης δενδροφύτευσης περιμετρικά των τειχών αλλά και επί της πλατείας που επιτρέπει τη στοχευμένη διέλευση του αέρα εξασφαλίζοντας συνθήκες θερμικής άνεσης ανά τις εποχές,

•  δενδροφύτευσης με κατάλληλα είδη προκειμένου τους θερινούς και τους χειμερινούς μήνες να εξασφαλιστεί: ηλιασμός / σκιασμός περιοχής μελέτης (φυλλοβόλα - αειθαλή), και φυσικός δροσισμός από τα είδη και πυκνότητα φύτευσης,

• Κατάλληλης επιλογής υλικότητας μέσω της οποίας ελέγχεται η απορρόφηση ή η ανάκλαση της ακτινοβολίας ανάλογα με την εποχή και το ποσοστό ηλιασμού / σκιασμού του κάθε μικροπεριβάλλοντος. Η υλικότητα επιλέγεται συνδυαστικά με τη φύτευση ώστε να εξασφαλίζεται η θερμική άνεση.

Οι ηλεκτρομηχανολογικές εγκαταστάσεις που προτείνονται, για να ικανοποιήσουν πλήρως τους βιοκλιματικούς στόχους που θέτει ο διαγωνισμός. Στηρίζονται ενεργειακά σε δύο κυρίως πυλώνες: α) στο μηδενικό ενεργειακό αποτύπωμα της πλατείας με χρήση Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ), και β) σε έξυπνες λύσεις φωτισμού κοινόχρηστων χώρων, χωρίς εκπτώσεις όμως στην καλαισθησία, και διαδραστικές προσεγγίσεις ενημέρωσης των δημοτών.

ΕΙΚΟΝΑ 17. Άποψη του συνόλου της σύνθεσης, Μακέτα

Ο φωτισμός της περιοχής, διακρίνεται επίσης ανάλογα με τον ειδικό χωρικό, ιστορικό και λειτουργικό χαρακτήρα κάθε υποπεριοχής. Συγκεκριμένα, διακρίνεται σε φωτισμό για τις προτεινόμενες κατασκευές (περί των κτηρίων και εντός της πλατείας), για το κερκιδωτό ανάγλυφο και τα τείχη (με diffuser ώστε να μην τυφλώνει τους περιπατητές και καθίμενους, για τα τείχη, για τα δένδρα (φωτισμός κάτω από τα δένδρα πλατείας ανά 120 μοίρες και ψηλά στους κορμούς επιλεγμένων δένδρων). Τα υφιστάμενα φωτιστικά της πλατείας (σχεδιασμός υφιστάμενης πλατείας Ελευθερίας και φωτιστικών ιστών: Νίκος Σκουτέλης - Φλάβιο Ζανόν), επισκευάζονται και χωροθετούνται περί των Ενετικών Τειχών (στο ύψος της πλ. Ελευθερίας), για να τονίσουν την κεντρική περιοχή στάσης.

Τέλος, αναγνωρίζεται η υφιστάμενη υποδομή αποχέτευσης ομβρίων και προτείνεται η εκ βάθρων ορθή αναβάθμισή της με χαρακτηριστικά ανάλογα της αρχιτεκτονικής πρότασης.

Οι κυκλοφοριακές ρυθμίσεις γίνονται προς την κατεύθυνση της Ήπιας Κινητικότητας. Οι αναλύσεις πραγματοποιήθηκαν με χρήση κατάλληλου λογισμικού προσομοίωσης κυκλοφορίας όπου εισήχθη το υπόβαθρο της περιοχής εντός των τειχών Παλιάς Πόλης Ηρακλείου και τα σχετικά δεδομένα φόρτου. H προοδευτική υλοποίηση σε δύο φάσεις διασφαλίζει την ήπια προσαρμογή των κατοίκων στις νέες συνθήκες και τη δυνατότητα τυχόν αναπροσαρμογών του αρχικού σχεδιασμού με βάση την χρήση που κάνουν οι κάτοικοι.

ΕΙΚΟΝΑ 18. Προτεινόμενη παρέμβαση

Οφείλουμε να δίνουμε τον καλύτερο μας εαυτό στον δημόσιο χώρο καθώς στον χώρο αυτό δημιουργούνται τα πρώτα βιώματα και οι αναμνήσεις μας.

Και οι μνήμες αυτές δεν είναι μονάχα ενός ατόμου, είναι της κοινωνίας ολόκληρης.

ΕΙΚΟΝΑ 19. Μακέτα της σύνθεσης και Τομή του αναγλύφου

Το B΄ Βραβείο

Σχεδιασμός: Γεώργιος Δημόπουλος

Συνεργάτες: Β. Καραγιάννη και Φ. Καμέα

Σύντομη περιγραφή

Ο σχεδιασμός κατευθύνεται από την κεντρική αρχή της εξασφάλισης φυσικής και αστικής συνέχειας και συνοχής για απόδοση ενός αστικού χώρου υποδοχέα του δημόσιου βίου με λειτουργική και αισθητική συνοχή και με σαφή την οικολογική διάσταση.

Ενταγμένη σε αυτό το εννοιολογικό πλαίσιο η πρόταση αντιλαμβάνεται το αστικό έδαφος ως μια ενοποιημένη διάστικτη-πορώδη επιφάνεια. Η ενοποιημένη αυτή διάστικτη-πορώδης επιφάνεια επιτρέπει την ανάπτυξη φυσικών στοιχείων στο αστικό περιβάλλον με όρους όχι απλά αύξησης των πράσινων αποσπασμένων και ασύνδετων μεταξύ τους νησίδων, αλλά περισσότερο με όρους φυσικής συνέχειας.

Έτσι, παράγεται ένας δημόσιος χώρος που με την αλληλοδιείσδυση και μίξη αστικών και φυσικών στοιχείων δημιουργεί ένα συνεκτικό περιβάλλον, που ενισχύει το αίσθημα οικειότητας και φιλικής αστικής καθημερινότητας.

Αυτή εξάλλου η σχέση ανθρωπογενούς περιβάλλοντος και φύσης δεν είναι ξένη από την μακρινή παράδοση της Κρήτης, όπως δείχνουν οι τοιχογραφίες του Μινωικού πολιτισμού. Η αρχιτεκτονική δηλαδή γραφή κατευθύνεται από την αφαιρετική ερμηνεία της τοιχογραφίας του «Πρίγκιπα με τα κρίνα», η οποία παράγει και το διάστικτο περιβάλλον το οποίο υποδέχεται υδατοπερατά υλικά, χαμηλή και ψηλή φύτευση, φωτιστικά σώματα και καθιστικούς χώρους.

Το Γ’ Βραβείο

Μελετητές: ARCHIPELAGOS ARCHITECTS

Μαϊστράλης Ευάγγελος-Νερατζούλη Άννα, Αρχιτέκτονες Μηχανικοί

Σύντομη περιγραφή.

Το Ενετικό λιμάνι και τα Τείχη που αγκαλιάζουν το Ηράκλειο διαμορφώνουν σήμερα τη φυσιογνωμία της πόλης και αποτελούν τη βασική πρόσληψή της από τον κάτοικο ή τον επισκέπτη. Αυτή η οχύρωση που στο πέρασμα των αιώνων την προφύλασσε από τη θαλάσσια προσέγγιση των εχθρών είναι που δημιουργεί στη σύγχρονη εποχή το παράδοξο της πόλης του Ηρακλείου, μία παραθαλάσσια μεσογειακή πόλη που όμως η καθημερινότητα της είναι στραμμένη προς τον εαυτό της και όχι παρά θίν αλός. O προβληματισμός αυτός είναι που πραγματεύεται η παρούσα πρόταση, να υπενθυμίσει και επανασυστήσει τη σχέση του Ηρακλείου με το νερό.

Στην πλατεία Ελευθερίας, στο κέντρο της πόλης, η πρόταση αναπτύσσει το βασικό της επιχείρημα δανειζόμενη τη λογική του φαινομένου της παλίρροιας. Κατά την παλίρροια έχουμε την «πλημμυρίδα» όπου ανεβαίνει η στάθμη του νερού και καλύπτει μεγαλύτερο μέρος της επιφάνειας της πλατείας ενώ κατά την «άμπωτη» χαμηλώνει και αποκαλύπτει τη στεριά. Γίνεται λοιπόν ο χρόνος ο βασικός σχεδιαστικός καταλύτης που διαμορφώνει το τοπίο της πόλης. Η υδάτινη αυτή επιφάνεια μαζί με το πάρκο Γεωργιάδη και τις πράσινες περιοχές των Τειχών και της Τάφρου θα ενισχύσει ένα δίκτυο δροσιάς στο πυκνό αστικό κέντρο. Το δίκτυο αυτό εμπλουτίζεται με τις πλατείες Ν.Καζαντζάκη ως προέκταση της Πλατείας Ελευθερίας, της Πλατείας Δασκαλογιάννη ως χώρο εκτόνωσης των γύρω εργασιακών χώρων και τέλος της Πλατείας του Αρχαιολογικού Μουσείου ως κατωφλιού της πόλης προς αυτό. Η εγκατάσταση του νερού στο κέντρο της πόλης είναι ναι μεν η βασική χειρονομία της πρότασης, ωστόσο επίσης σημαντικός είναι ο χειρισμός των γηραιών δέντρων της πλατείας.

Η υδατοδεξαμενή που προτείνεται αφαιρεί τις επιχώσεις των τελευταίων ετών, με το βαθύτερο σημείο της να τοποθετείται στη στάθμη που ήταν το έδαφος πριν τις επιχώσεις της υφιστάμενης κατάστασης, οπότε δε θίγεται το ριζικό σύστημα των δέντρων. Οι κορμοί περικλείονται με δακτυλίους, αφενός τονίζοντας την οικολογική και ιστορική σημασία τους για την πόλη και αφετέρου δημιουργώντας νησίδα προστασίας από το νερό, καθιστικά για

τον κόσμο και οπτικό ενδιαφέρον στο ανάγλυφο της πόλης.

ΕΞΑΓΟΡΕΣ

Η πρώτη φέρει την υπογραφή των Χ. Παπά Α – Ε. Μοσχοβάκου – Σ. Αμπατζόγλου – 406architects, Αρχιτέκτονες Μηχανικοί. Συνεργάτες είναι οι Μ. Σπέντζα μελέτη φωτισμού, Α. Κικίδου φυτοτεχνική μελέτη, Π. Κικίδης ηλεκτρομηχανολογική μελέτη, Μ. Γκιατα σύμβουλος βιοκλιματικού σχεδιασμού και Α. Σάμουελ Σαλέμ σύμβουλος συγκοινωνιακής μελέτης.

Επίσης, η Επιτροπή Διαγωνισμού ξεχώρισε σε αυτή την κατηγορία την αρχιτεκτονική μελέτη του αρχιτέκτονα χωροτάκτη Γιώργου Πετράκη και των συνεργατών του Ευ. Γκούμας αρχιτέκτονας – χωροτάκτης, Ο. Μπρίταλου αρχιτέκτονας, Κ.Γκομέλη φοιτήτρια αρχιτεκτονικής, Μ.Μαυρογιάννη φοιτήτρια αρχιτεκτονικής, Ε. Σισκάκη φοιτήτρια αρχιτεκτονικής, Εμ. Αποστολάκης ειδικός συνεργάτης – εικαστικός, Αικ. Βασιλείου γραφίστρια, Α. Παπαδάκη γραφίστρια, Σ. Χατζηιωάννου σχεδιάστρια.

Επίσης, στην ίδια κατηγορία προκρίθηκε η αρχιτεκτονική μελέτη των αρχιτεκτόνων Μ.Παπαδάκη, Ορ. Νικ. Χαιρέτη και των συνεργατών Λ.Τιγκα, Ν.Γρυλλάκη, Δ. Αποστολοπούλου, Στ. Τσιγδινός, Ν.Κουκουράκης, Γ.Βελούδιος.

 Κάντε ΚΛΙΚ στις εικόνες για μεγέθυνση 

 

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΘΗΝΩΝ

ΣΤΗΝ ΑΚΑΔΗΜΙΑ ΠΛΑΤΩΝΟΣ

ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ

Σχολιάζοντας τα τρία βραβεία

με τους αρχιτέκτονες της "Παρέας του Οικονόμου"*

Α΄, Β΄& Γ΄Βραβεία

____________________________

Από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης

Με προβλημάτισε η πρώτη αυτή εικονιζόμενη ανάρτηση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, που κυκλοφόρησε στις 17 Ιανουαρίου 2023, με την δημοσιοποίηση ενδεικτικών φωτορεαλιστικών του πρώτου βραβείου του αρχιτεκτονικού διαγωνισμού για το Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών στην Ακαδημία Πλάτωνος. Με ξάφνιασε ο επιφανειακός συσχετισμός με το TIRPITS Bunker Museum στην Δανία, του STUDIO BIG Bjarke Ingels Group, γιατί σε μία φάση υπεράσπισης του θεσμού αρθρογραφώντας με κάθε τρόπο, τέθηκε ξαφνικά ένα θέμα «αντιγραφής», που θα μπορούσε να βάλει σε αμφισβήτηση την ακεραιότητα της κρίσης της επιτροπής, ειδικά μάλιστα γνωρίζοντας και το υψηλό επίπεδο των κριτών που επέλεξαν αυτή την μελέτη. Το θέμα πήρε διαστάσεις με επιστολές στις εφημερίδες και μου ζητήθηκε και η δική μου άποψη. Με δεδομένο ότι οι συσχετισμοί προφανώς έγιναν επιφανειακά μέσα από γενικές απόψεις, χωρίς ακόμη να υπάρχουν πλήρη στοιχεία για το σύνολο της μελέτης, ζήτησα από τον βραβευμένο αρχιτέκτονα Γιώργο Τσολάκη να μου παραχωρήσει μια πληρέστερη σειρά σχεδίων που μαζί με τα σχέδια του μουσείου των BIG, ενέταξα σε ένα power point και ζήτησα από τους συνδαιτημόνες της παρέας του Οικονόμου την καθιερωμένη Τετάρτη, να συζητήσουμε διαδικτυακά το θέμα σχολιάζοντας και τις δύο μελέτες αλλά και τα υπόλοιπα βραβεία.

STUDIO BIG Bjarke Ingels Group: 

TIRPITS Bunker Museum 

Ξεκίνησα την παρουσίαση του TIRPITS Bunker Museum με την νυχτερινή εικόνα της φωτεινής πρόσβασης στο υπόγειο τμήμα του μουσείου από ψηλά και με μία γενικότερη άποψη του συνόλου.

Στην συνέχεια ακολούθησαν το τοπογραφικό, τομές, κατόψεις, και γενικές εξωτερικές εικόνες καθώς και από τα εσωτερικά του μουσείου με τα bunkers.

Τοπογραφικό

Κάτοψη

Τομές

Γενική άποψη από ψηλά

Απόψεις από το εσωτερικό του μουσείου 

Mike Bink Photography

Γενικές άποψεις από ψηλά

Πρόκειται για ένα μικρής κλίμακας, εσωστρεφές μουσείο, με ένα υπέργειο κτίσμα, με απλές κατόψεις και μια μόνο υπόγεια στάθμη, κατασκευασμένο στην περιοχή Jutland της Δανίας, και χωροθετημένο σε μία θέση κατά μήκος του γνωστού «Τείχους του Ατλαντικού» με τα διάσπαρτα γερμανικά bunkers. Για περισσότερα μπορείτε να δείτε το σχετικό βίντεο εδώ.

Εκτιμώ ότι ο σχολιασμός που διατυπώθηκε ότι η γενική χάραξη των προσβάσεων προσομοιάζει με την μορφή της σβάστικας των Ναζί με αποδομημένα τα ακραία μπράτσα, αν διερευνηθεί προσεκτικά είναι προφανές ότι δεν επιβεβαιώνεται. Τα τέσσερα σκέλη των διαδρομών της κάτοψης δεν έχουν ανά δύο συνέχεια και δεν συγκροτούν σταυρό όπως στην σβάστικα, ούτε υπάρχουν τα ακραία κάθετα μπράτσα.

Πριν προχωρήσω σε συσχετισμό με τον πρώτο βραβείο θα παραθέσω μια σύντομη παρουσίασή του.

ΤΟ ΠΡΩΤΟ (Α΄) ΒΡΑΒΕΙΟ 

Πρόκειται για μία λύση όπου το κύριο τμήμα της επιφάνειας του μουσείου αναπτύσσεται υπογείως σε τρία επίπεδα, δημιουργώντας υπέργειες βατές εξάρσεις και σκάμματα που ενισχύουν την οριζόντια τοπογραφία, αντί της επιλογής, λόγω των μεγάλων απαιτήσεων του κτιριολογικού, της κατασκευής ενός ευμεγέθους κτιριακού όγκου, που θα επιβληθεί στο άλσος, περιορίζοντας την επιφάνεια του δημόσιου χώρου.

Είναι προφανής η ανάλογη με το Μουσείο TIRPITS επίλυση των προσβάσεων από 4 άξονες και η σχετική βύθιση των κτιρίων, με το κεντρικό αίθριο.

Γενική κάτοψη

Τρισδιάστατη τομή

Χαράσσονται, σημειώνεται στην Τεχνική Έκθεση, «τέσσερις νέοι πεζόδρομοι οι οποίοι δημιουργούν στην συμβολή τους έναν κόμβο στροβιλοειδούς κίνησης, που δρα ως κεντρομόλος και ταυτόχρονα ως φυγόκεντρος δύναμη ροών και δραστηριοτήτων». Συμβάλουν σε ένα κεντρικό δημόσιο πλάτωμα όπου διανέμει τους επισκέπτες σε τέσσερις διακριτές πτέρυγες, που οδηγούν στην κεντρική πλατεία στην στάθμη του ισογείου, αφετηρία όλων των κινήσεων. Περιμετρικές ημιυπαίθριες ράμπες, επιτρέπουν την άνετη και ομαλή πρόσβαση στο κάτω επίπεδο το Α΄ Υπόγειο.

Κάτοψη Ισογείου

Κάτοψη Α΄ Υπογείου

Κεντρικά βρίσκεται η κύρια είσοδος, ως χώρος διερχομένων όπου διανέμει την ροή των επισκεπτών είτε στους υπόγειους χώρους της μόνιμης συλλογής, είτε σε κάποια από τις επιμέρους πτέρυγες (αμφιθέατρο, εργαστήρια, χώροι γραφείων και μουσειοπαιδαγωγικά προγράμματα, πωλητήριο / αναψυκτήριο)

Ο χώρος της εισόδου

Κάτοψη Β΄ Υπογείου

Στο Β’ υπόγειο εντάσσεται ο χώρος της μόνιμης συλλογής καθώς και οι αποθήκες, τμήματα των εργαστηρίων και οι κύριοι χώροι των μηχανολογικών εγκαταστάσεων.

¨Όπως επίσης αναφέρουν στην Τεχνική έκθεση «η εναλλαγή κλειστών και ανοικτών χώρων, η δυνατότητα θέασης του εσωτερικού του μουσείου από διαφορετικές οπτικές και σε διαφορετικό βαθμό αποσκοπούν στη δημιουργία μιας σχέσης οικειότητας μεταξύ μουσείου και επισκέπτη που θα οδηγήσει ακόμη και μη επισκέπτες να αισθανθούν την άνεση να διαβούν τις πόρτες του ή να μετάσχουν των μηνυμάτων του».

Απόψεις εσωτερικών χώρων του Μουσείου

Το μουσείο γίνεται έτσι «διάφανο» τόσο ως προς τα εξωτερικά του χαρακτηριστικά, όσο και ως προς τη διαχείριση του εσωτερικού του χώρου επιτρέποντας ένα δημιουργικό διάλογο τόσο με τις αρχαιότητες στον περιβάλλοντα χώρο, όσο και με τον χώρο καθ’ εαυτό, την πόλη και τους ανθρώπους της. Οι πολλαπλές αυλές και οι διαφορετικές θεάσεις προσκαλούν μια συμμετοχική ελεύθερη βίωση του χώρου από τους περιοίκους και τους επισκέπτες.

Η σχέση με το μουσείο των BIG στην Δανία,

τα σενάρια της αντιγραφής και της μίμησης

Δύο σχετικά άρθρα προσεγγίζουν με διαφορετικό τρόπο το θέμα. Το ένα του Μέμου Φιλιππίδη με τίτλο «Το εγκώμιο της Αντιγραφής» που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ΒΗΜΑ στις 25 Απριλίου 2014, (εδώ) όπου σε μια εποχή «βιομηχανίας αντιγράφων» με πολλά παραδείγματα, σημειώνει ότι:

«Θα έλεγα ότι δεν υπάρχει κάτι κακό σε όλα αυτά, ότι με την αδιάκοπη διάχυση των μοντέλων της αρχιτεκτονικής και της επίπλωσης φτάνουμε σε αυτό που διατύπωσε ο Μαρκ Οζέ για τους «μη τόπους» όπου όλα μοιάζουν οικεία.»

 

Και αναρωτιέται: «Ποιος δηλαδή μπορεί να αρνηθεί την αλλόκοτη γοητεία του να ξαναβλέπεις χώρους και τοπία που έχεις ξαναδεί;» και συνεχίζει «Μήπως σε μια εποχή απουσίας αρχιτεκτονικής κριτικής, η μόνη ιεράρχηση τελικά γίνεται με αυτές τις χειρονομίες αντιγραφής; Αντί δηλαδή για λόγια, αντί για τις αξίες μιας πραγματικής επικοινωνίας με επιχειρήματα, στην εποχή της διαμεσολαβημένης πληροφορίας και της επικοινωνίας εξ αποστάσεως, μήπως η μόνη κριτική, η μόνη στέρεη αξιολόγηση που αποκτά μονιμότητα γίνεται με αυτήν την αντιγραφή, ένα προς ένα;»

Παράλληλα ο Κωνσταντίνος Ξανθόπουλος σε άρθρο του στον ιστότοπο Archetype στις 19/07/2021 με τίτλο Mimesis | Μίμηση στην Αρχιτεκτονική (βλ. εδώ) παραθέτοντας σειρά παραδειγμάτων καταλήγει:

Σε τελική ανάλυση, το σύνδρομο της «μίμησης», όταν δεν συνιστά «λογοκλοπή» ή «αντιγραφή», δεν είναι εξ ορισμού αρνητική συνθήκη. Μάλλον ως θετική μπορεί να αξιολογηθεί. Ίσως μάλιστα να αποτελεί φυσική ιδιότητα και ροπή στη ροή των δημιουργικών αναζητήσεων και διαδικασιών, τουλάχιστον μέχρις ότου ωριμάσει και αναδυθεί η κάθε νέα, προσωπική θεώρηση και συμβολή.

Η μίμηση αναφέρεται συνήθως σε ασυνείδητους ή υποσυνείδητους συνειρμούς, ενώ, στις περιπτώσεις που ασκείται ενσυνείδητα ως «παράδειγμα προς μίμηση», έχει συνηθέστερα καλοπροαίρετο κίνητρο, και το προϊόν της μίμησης είναι αποτέλεσμα περίσκεψης και αναδημιουργίας· προϊόν υβρίδιο, δυνητικά αξιόλογο ή/και εφάμιλλο της αξίας του προτύπου, του παραδείγματος.

Σε αντιδιαστολή προς τη μίμηση, η αντιγραφή είναι μια συνειδητή, υποβολιμαία επιλογή και ενέργεια, μια πράξη με κακόβουλη πρόθεση, έλλειψη σκέψης και ηθικής, και με αξιόμεμπτο και άνευ πραγματικής αξίας αποτέλεσμα.

Συσχετίζοντας πιο διεξοδικά και τα δύο μουσεία, μετά από μακρά συζήτηση με τους συνδαιτυμόνες, το συμπέρασμα είναι ότι δεν μπορούμε να μιλάμε για μία συνολική «αντιγραφή». Αναμφίβολά υπάρχει μια έντονη αναφορά στην βασική αρχή, μια επιρροή από το concept της σταυροειδούς διάταξης των προσβάσεων, κάτι που μπορεί να συμβαίνει άλλοτε συνειδητά και άλλοτε ασυνείδητα, αλλά από εκεί και μετά δεν υπάρχει καμία σχέση με την αρχιτεκτονική δομή και την κλίμακα των δύο μουσείων. Από τις κατόψεις του νέου Μουσείου αναδεικνύεται μια πιο πολύπλοκη και διευρυμένη συγκρότηση με ενδιαφέρουσες διατάξεις που επιτρέπουν την διείσδυση του φυσικού φωτός, σε αντίθεση με την εντελώς απλή κάτοψη στην Δανία. Ενδιαφέρουσα είναι και η πολλαπλότητα των προσβάσεων και των διαδρομών στο νέο μουσείο, παρόλο που υπάρχουν δυσκολίες στην ανάγνωση και την σαφή κατανόηση, που ίσως υποκρύπτουν αδυναμίες που δεν είναι εύκολο να γίνουν αντιληπτές.

Σημαντικό πλεονέκτημα η προτεινόμενη φύτευση και η σημαντική αύξηση του πρασίνου όπως υποστηρίζει η μελέτη από 11.500τ.μ. σε 16.000 τ.μ., μέσω των σχετικά δύσκολα βατών κεκλιμένων υπερυψωμένων δωμάτων, που αποτελεί απάντηση στις πρόσφατες αντιδράσεις των κατοίκων στα επικείμενα έργα ανάδειξης που δρομολογεί ο δήμος Αθηναίων.

Συνομιλώντας όμως με τον αρχιτέκτονα και καθηγητή Γιώργο Πανέτσο, τέθηκε το ερώτημα κατά πόσο είναι αποδεκτό σε έναν ιστορικό επίπεδο κήπο της Ακαδημίας του Πλάτωνα, εκεί που τα μέλη της και ως περιπατητές, φιλοσοφούσαν, είναι αποδεκτό να ενταχθεί ένας τεχνητός λόφος, όπως διαμορφώνεται στην βραβευμένη μελέτη.

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΤΟΥ A΄ BΡABEIOΥ:

Γεώργιος Τσολάκης, Αρχιτέκτων Μηχανικός,

Ελένη Λάγκαρη, Αρχιτέκτων Μηχανικός, Μαριάνθη Γροζοπούλου, Πολεοδόμος Μηχανικός, Κων/νος Κοσμάς, Γιάννα Παπαπαύλου, Μiguel Munoz Ayllon Αρχιτέκτονες Μηχανικοί.

Ομάδα Συνεργατών: Κων/νος Λιόντος Πολιτικός Μηχανικός, Ιωάννης Παπαγρηγοράκης Μηχανολόγος Μηχανικός, Θόδωρος Μαυρογεώργης Πολιτικός Μηχανικός, Δέσποινα Καταπότη Αρχαιολόγος, Αλεξάνδρα Μπούνια Καθηγήτρια στο τμήμα Πολιτισμικής Τεχνολογίας και Επικοινωνίας

ΤΟ ΔΕΥΤΕΡΟ (Β') ΒΡΑΒΕΙΟ

Ως προς το Β΄ Βραβείο, που η ομάδα που διακρίθηκε έχει μια επιτυχημένη διαδρομή με βραβεία σε αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς, σε μεγάλο βαθμό συμφωνήσαμε στις εκτιμήσεις της κριτικής επιτροπής, όπως διατυπώνονται στα πρακτικά για ένα κτίριο που είναι σε ένα βαθμό βυθισμένο στον χώρο, ανταποκρινόμενο στο επιτρεπόμενο ύψος, αλλά παράλληλα αποτελεί ένα υπερυψωμένο, διαφώτιστο στερεό, που δίνει την αίσθηση της μεγάλης κλίμακας.

Μιας κλίμακας όμως που ισορροπεί με την ελαφρότητα της κατασκευής «με το σχεδόν εξαϋλωμένο στέγαστρο και τα λεπτόκορμα υποστυλώματα που το στηρίζουν, παρά τις αμφιβολίες για τη διαστασιολόγησή τους». Σε σχέση με τους εσωτερικούς χώρους, διατυπώσαμε ερωτηματικά ως προς την μουσειολογική προσέγγιση, ειδικά για τις αίθουσες όπου τα γλυπτά εκθέματα εκτίθενται σε βάθρα πάνω σε μεγαλοπρεπείς κλίμακες.

Γενική Κάτοψη του μουσείου

Ενδιαφέρουσα και η νυχτερινή εικόνα του μουσείου, που μέσα από την διαφάνειά του με τον φωτισμό τριπλής προέλευσης, μπορεί να λειτουργήσει σαν «φάρος» στην Ακαδημία Πλάτωνος, μια σύγχρονη συμβολική αντανάκλαση της διαχρονικής Αθήνας.

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΤΟΥ Β΄ BΡABEIOΥ

Μαρία Γρηγοριάδου, Δημήτρης Πολυχρονόπουλος, Άλκηστη Ρόδη, Δρ. Αρχιτέκτονες

Συνεργάτες: Τ. Μπαλατσούκας, Δ. Παπαδημάκης, Αρχιτέκτονες, Κ.Παπαδόπουλος, Ι. Παυλοπουλου, φοιτ. αρχιτεκτονικής ΔΠΘ

Ειδικοί Συνεργάτες ομάδας: Τζώρτζη Κ., Δρ. Μουσειολόγος, Λαλένης Κ., Δρ. Πολεοδόμος - Συγκοινωνιολόγος, Προφυλλίδης Β., Δρ. Πολ. Μηχ. – Συγκοινωνιολόγος, Πορτοκαλίδης Κ., Δρ. Πολεοδόμος – Χωροτάκτης, Αυγέρης Λ., Πολ. Μηχ., Κουλουριώτης Δ., Δρ. Ηλεκτρολ. Μηχ., Κιλτζανίδου Κ., Αρχαιολόγος

ΤΟ ΤΡΙΤΟ (Γ') ΒΡΑΒΕΙΟ (εικόνες+βίντεο)

Πριν από κάθε σχολιασμό, θα ξεκινήσω με την παρουσίαση του βίντεο που πραγματοποιήθηκε μετά την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων του διαγωνισμού και ευγενικά μου παραχώρησε ο Τηλέμαχος Ανδριανόπουλος κεντρικό πρόσωπο της διακριθείσας μελέτης.

Δείτε το σε full screen

Πρόκειται για ένα Μουσείο που δεν συγκροτείται από μία κυρίαρχη, επιβλητική μάζα αλλά από επί μέρους, μικρότερες ενότητες, το κύριο σώμα των οποίων βυθίζεται ελαφρώς μέσα στο Πάρκο ώστε το φαινόμενο ύψος του να είναι μικρότερο, οι αναλογίες του επιμήκεις, οι επιφάνειες του φυτεμένες και δεκτικές: ένα Μουσείο-Πάρκο.

Δεν υπάρχει αμφιβολία, ότι πρόκειται για μια ολοκληρωμένη και πολύ προχωρημένη αρχιτεκτονική μελέτη, όπως άλλωστε διατυπώνεται και στα σχόλια της κριτικής επιτροπής.

Από πρώτη άποψη, κατά την παρουσίαση των εικόνων στους συνδαιτημόνες, διατυπώθηκαν επιφυλάξεις σχετικά με κάποιες εκλεκτικιστικές αναφορές-πινελιές στην εικονογραφική απεικόνιση κυρίως των υπερεπεξεργασμένων ασπρόμαυρων κατόψεων.

Δύο διαφορετικές απεικονίσεις της υπαίθριας γλυπτοθήκης

Η πρώτη επιφύλαξη προέκυψε συσχετίζοντας την διαφορετικότητα στην απεικόνιση της υπαίθριας γλυπτοθήκης και συνεχίστηκε επί του συνόλου των κατόψεων. Σχολιάστηκε ότι αποδίδονται με έμφαση στην ασπρόμαυρη εκδοχή με μια σχεδιαστική αισθητική, που παραπέμπει σε άλλες εποχές, κατ΄ άλλους με την εποχή της Beaux-arts και κατά άλλους ακόμη και σε εξάρσεις του μεταμοντέρνου, που έχουν φαίνεται ξεπεραστεί και προκαλούν αυτόματες αναστολές.

H υπερεπεξεργασία στην απεικόνιση των σχεδίων αποτελεί και δική μου επιλογή, που προσωπικά ακολουθώ επί δεκαετίες. Ίσως αποτελεί ένα είδος “φετιχισμού”, που σε μια εποχή των αφαιρετικών προσεγγίσεων στον σχεδιασμό, που καλά κρατεί ακόμα και από τα χρόνια της νεωτερικότητας, πιθανόν να προκαλεί με την πρώτη αρνητικές εντυπώσεις ιδιαίτερα αν ξεχωρίζουν και από τις άλλες μελέτες.

Οι αναφορές αυτές που στις κατόψεις φαίνεται να σχετίζονται εννοιολογικά και με αντίστοιχες ιστορικές περιόδους, πχ. αρχαϊκά, βυζαντινά κλπ του εκθεσιακού πλούτου του μουσείου δεν είναι αισθητές και δεν εισπράττονται ούτε από την άρθρωση των όγκων της σύνθεσης, αλλά ούτε και από την περιπλάνηση στα εσωτερικά.

Οι εκλεκτικιστικές αυτές επισημάνσεις δεν είναι αντιληπτές από την αίσθηση του χώρου εσωτερικά, όπως προκύπτει μέσα από τα εξαιρετικής ποιότητας φωτορεαλιστικά, αποτέλεσμα μιας σχολαστικής εικαστικής επεξεργασίας και ενός ευαίσθητου ρεαλισμού, που δεν σχετίζονται με τα συνήθη. Μέσα στον ελάχιστο χρόνο των δύο μηνών που δόθηκε για την προετοιμασία του διαγωνισμού προέκυψε μία εξαιρετικά προχωρημένη μελέτη.

Εκπέμπεται επίσης και μια αίσθηση σιγουριάς όταν μάλιστα παρατίθενται και αναλυτικά τεκμηριωμένες κατασκευαστικές λεπτομέρειες με σαφείς περίγραφες για τις δύσκολες αρχιτεκτονικές επιλογές που επιβεβαιώνουν την υψηλή ποιότητα της σε βάθος προσέγγισης μελετητών.

Ερωτηματικά μας προκάλεσε η παρατήρηση της επιτροπής ότι «ολοκληρωμένη» μουσειολογική προσέγγιση αποτελεί ωστόσο και το κύριο ελάττωμα της πρότασης επειδή προβάλλεται στο χώρο λειτουργικά και αισθητικά με τρόπο που αναιρεί την ευελιξία του σχεδιασμού της έκθεσης σε ένα μουσείο στο οποίο δεν έχουν καθοριστεί με σαφήνεια οι ενότητες και τα εκθέματα, ιδίως όταν η εσωτερική αφήγηση του ιστορικού χρόνου προβάλει εμφατικά και στα δώματα ως πέμπτη όψη.

Δεν είναι κατανοητή αυτή η διατύπωση με δεδομένο ότι όπως συνήθως στους διαγωνισμούς των μουσείων, εντάχθηκαν στην μελέτη ενδεικτικά εκθέματα στο πλαίσιο των 9 εκθεσιακών ενοτήτων που δόθηκαν από την προκήρυξη (όπως «Αναπαραστάσεις της Αθήνας» και «Η Αθήνα ως Χώρος και ως Χάρτης», «Οι ιδρυτικοί Μύθοι της Αθήνας»).

Μια τέτοια επιλογή δεν δεσμεύει την ευελιξία των όποιων μελλοντικών σχεδιασμών, στο βαθμό άλλωστε που δυστυχώς απουσιάζει μια αναγκαία μουσειολογική μελέτη που έπρεπε να είχε δοθεί. Οι αίθουσες έχουν ένα ύφος και μία καθαρότητα με ένα ουσιαστικό αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον, που διαφοροποιείται από χώρο σε χώρο, ίσως πιο ενδιαφέρουσα από την λογική του White Box.

Δεν υπάρχει πρόθεση αντιπαράθεσης με τις επιλογές των κριτών της επιτροπής, και σε κάθε περίπτωση είναι σεβαστό το τελικό αποτέλεσμα. Η επιδίωξη είναι να αναδειχθούν στο πλαίσιο ενός διαλόγου, οι υψηλού επιπέδου προσεγγίσεις της συγκεκριμένης ομάδας, ειδικά στον περιορισμένο χρόνο των δύο μηνών που διατέθηκε από τους αγωνοθέτες, που επιβεβαιώνουν και τις δυνατότητες των ελληνικών γραφείων για να αντιμετωπίσουν πληρέστατα, ακόμη και σε μικρά χρονικά περιθώρια μεγάλης κλίμακας και πολύπλοκα έργα αρχιτεκτονικής και να μην αποκλείονται.

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΤΟΥ Γ΄ BΡABEIOΥ

Ομάδα Έργου: Τηλέμαχος Ανδριανόπουλος, Κλήμης Ασλανίδης, Χρήστος Βουτσάς, Κωνσταντίνος Ξανθόπουλος, Μικελίνα Καρύδη\
Συνεργάτες: Γιώργος Θαλασσινός, Νάσια Πολύμερου, Σπύρος Λουκίδης, Μάρκος Σακελλίων__Σπουδαστές Αρχιτεκτονικής

Πολεοδομικός Σχεδιασμός: Κατερίνα Χριστοφοράκη  / Δομική Τεχνολογία: Παναγιώτης Βασιλάτος / Μουσειολογία: Ερατώ Κουτσουδάκη / Δομοστατικός Σχεδιασμός: Αθανάσιος Κοντιζάς / Κυκλοφοριακή Επίλυση: Γεώργιος Λαγκαδινός / Η/Μ Σχεδιασμός: Σταύρος Λιβαδάς__ΤΕΑΜ / Εκτίμηση Κόστους: Βασίλης Μπερτσάτος

Σύμβουλοι: Μανόλης Κορρές, Δημήτρης Φιλιππίδης

Η ΚΡΙΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΟΥ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΥ

Τουρνικιώτης Παναγιώτης πρόεδρος, Παπανικολάου Μόρφω, Κουγιανού Πηνελόπη, Μάρδα Νέλλη, Αρχιτέκτονες και καθηγητές και Αλέξανδρος Γλεντής, Πολιτικός Μηχανικός

* Στην διαδικτυακή μεσω ΖΟΟΜ συνάντηση της Παρέας του Οικονόμου την Τετάρτη 25 Ιανουαρίου 2023 συμμετείχαν οι αρχιτέκτονες Βασίλης Γιαννάκης, Δημήτρης Διαμαντόπουλος, Μάκης Κωστίκας, Γιώργος Μαδεμοχωρίτης, Γιώργος Τριανταφύλλου, και οι Μάνος Περράκης και Δημήτρης Αντωνακάκης που παρακολούθησαν την παρουσίαση, αλλά αποχώρησαν λόγω υποχρεώσεων κατά την διάρκεια της διατύπωσης των απόψεων.

 

Κάντε ΚΛΙΚ  στις εικόνες για μεγέθυνση