ΗΛΙΑΣ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ (SO-IL ARCHITECTURE) 

+ 

LAISNÉ ROUSSEL
__________________________________ 

"L’ATELIER DE L’ARSENAL"

ανάπλαση της Place Mazas στο Παρίσι

ή

ο επαναπροσδιορισμός του Σηκουάνα

Μια ακόμη επιτυχία με διεθνή απήχηση, αποτελεί για το γραφείο SO–IL, με έδρα την Νέα Υόρκη, που ιδρύθηκε το 2008 από τον Ολλανδό Florian Idenburg και την Κινέζα Jing Liu και βασικό συνεργάτη και επικεφαλής του γραφείου τον δικό μας Έλληνα Ηλία Παπαγεωργίου. 

Ηλίας Παπαγεωργίου 

Πρόκειται για το πρώτο βραβείο στον αρχιτεκτονικό διαγωνισμό για την ανάπλαση της Place Mazas στο Παρίσι, που αποτελεί μια φρέσκια και τολμηρή προσέγγιση στον πολεοδομικό ιστό της πόλης. 

Το γραφείο SO – IL συνεργάστηκε με το γαλλικό αρχιτεκτονικό γραφείο Laisné Roussel, με έδρα το Παρίσι και τις κατασκευαστικές εταιρείες και real estate REI Habitat and Icade. 

Το επίκεντρο της πρότασης με τίτλο "L 'Atelier de l' Arsenal", είναι η μετατροπή της υποβαθμισμένης περιοχής της πλατείας Mazas σε έναν νέο ελκυστικό κόμβο για το Παρίσι. 

Ο χώρος παρέμβασης συνολικής έκτασης 5,590 m², βρίσκεται στη διασταύρωση του Canal Saint Martin και του ποταμού Σηκουάνα και αποτελεί κρίσιμη διασταύρωση πολιτιστικών, οικονομικών και περιβαλλοντικών δίκτυων. Είναι επίσης στρατηγικά τοποθετημένο στο κέντρο σημαντικών μελλοντικών αναπτυξιακών έργων όπως το νέο αστικό μονοπάτι Balade de L'Arsenal και το νέο πεζοδρομημένο πάρκο, Rives de Seine. 

Ο χώρος χωρίζεται σε δύο μέρη. Στο πρώτο βρίσκεται ένα επταόροφο ιστορικό κτίριο που συνεχίζει τον ιστορικό άξονα του Haussman και ξεκινά ακριβώς κάτω από τον γειτονικό κτίριο κατοικιών του 19ο αιώνα. 

Αυτός ο κτιριακός όγκος περιλαμβάνει ένα πρόγραμμα στέγασης, με αρκετούς εσωτερικούς και εξωτερικούς κοινόχρηστους χώρους τόσο για τους κατοίκους όσο και για τους πολίτες με ένα εστιατόριο στο ισόγειο. 

Axonometric view from the Arsenal Basin. 

Το δεύτερο μέρος, που βρίσκεται στον άξονα της Βαστίλης, είναι αφιερωμένο στις δημόσιες δραστηριότητες. Υποστηρίζει ένα χαμηλότερο προφίλ, ανοίγοντας θέες στον ποταμό Σηκουάνα. Αυτό το τμήμα του χώρου περιλαμβάνει τρείς νέες δημόσιες πλατείες, ένα κτίσμα που χτίστηκε το 1905 και επαναχρησιμοποιείται και ένα προσωρινό περίπτερο που θα φιλοξενεί εγκαταστάσεις όπως δημόσιοι χώροι συνεργασίας, εργαστήριο κατασκευών, χώρο εκδηλώσεων, καθώς και μια εξωτερική βεράντα με θέα στη Arsenal Basin, στον ποταμό Σηκουάνα και τη γύρω πόλη, καθώς και εγκαταστάσεις για τη φροντίδα των αστέγων που ήδη έχει εγκατασταθεί εκεί. 

Η πρότασή μας, γράφουν στο κέιμενό τους οι μελετητές, δημιουργεί μια ευέλικτη σύνθεση χώρων και κτιρίων που διεγείρουν την πολυμορφία και αναμένει περαιτέρω αστικούς μετασχηματισμούς. 

Εκτιμούμε ότι ο αστικός χώρος δεν σταματά να εξελίσσεται. Μετά από δώδεκα χρόνια η δημόσια ζώνη μπορεί να επιστραφεί στην πόλη, προσφέροντας την ευκαιρία να εκσυγχρονίσουμε ξανά τη χρήση της. 

Η αειφορία είναι η κινητήρια δύναμη του έργου. Ο σχεδιασμός μας αντιπροσωπεύει μια νέα σχέση με την προκυμαία, όσο το Παρίσι εργάζεται για να δημιουργήσει ένα κολυμβητικό ποτάμι στο εγγύς μέλλον. 

Στο χώρο περιλαμβάνεται επίσης μια δημόσια πισίνα, καθώς και μια δεξαμενή για έρευνες βιοποικιλότητας και παρακολούθηση της ποιότητας του νερού. 

Η κατοικία της πρότασης είναι κατασκευασμένη από τοπική ξυλεία και το προσωρινό περίπτερο της είναι μια αποσυναρμολογούμενη κατασκευή από ανανεώσιμα υλικά, διευκολύνοντας την αστική ανάπτυξη, μειώνοντας τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις. 

Στην φωτογραφία ο Ηλίας Παπαγεωργίου (όρθιος) και οι Γάλλοι αρχιτέκτονες συνεργάτες από το γραφείο Laisne-Roussel. 

Από αριστερά: Nicolas Laisne, Julie Siol, Ilias Papageorgiou, Flavien Menu, Dimitri Roussel 

Παράλληλα με την SO – IL, το γραφείο Laisne Roussel και τους Γάλλων Developers REI and Icade, συνεργάστηκαν: 

Οι σύμβουλοι σε θέματα αρχιτεκτονικής τοπίου και Αστικού Σχεδιασμού Atelier Georges. 

Οι σύμβουλοι σε θέματα Τέχνης και πολιτισμού Manifesto 

Ο σύμβουλος αστικής στρατηγικής OFC Office for Cities 

Επίσης συνεργάστηκαν οι: Yacht Club Paris Bastille, Aurore, Colonies, Institut du Monde Arabe, Base Tara, Cluster EMS, Innogur, Elioth, Acousteb, Sinteo, Maitre Cube, Francilibois. 

Την εξέλιξη και την δουλειά του Ηλία Παπαγεωργίου, έχω παρουσιάσει στο παρελθόν αρκετές φορές. Πρόσφατα μάλιστα κυκλοφόρησε και το νέο βιβλίο με την δουλειά του γραφείου SO-IL, με τίτλο “SO-IL. Solid Objectives: Order, Edge, Aura” από τις εκδόσεις Lars Müller. 

Περιλαμβάνει μεγάλες φωτογραφίες και σχέδια συνοδευόμενα από λεπτομερή κείμενα που εξηγούν τις ιδέες και τις διαδικασίες πίσω από τα σχέδια, καθώς και δοκίμια από τους "σκηνοθέτες" του στούντιο και πολλές εικόνες του ολλανδού φωτογράφου Iwan Baan. Σύντομα ελπίζω θα παρουσιαστεί και στην Ελλάδα.  Για περισσότερα για το βιβλίο κάντε ΚΛΙΚ εδώ 

«Ο Ηλίας Παπαγεωργίου βρίσκεται πλέον στο επίκεντρο του διεθνούς προβληματισμού για τα μεγάλα θέματα αστικής ανανέωσης, επανάχρησης και εξέλιξης που απασχολούν τη σύγχρονη αρχιτεκτονική σκέψη».

Στην συνέχεια μπορείτε να δείτε και το σχετικό βίντεο για την πρόταση που κέρδισε τον αρχιτεκτονικό διαγωνισμό:

Κάντε ΚΛΙΚ στις εικόνες για μεγέθυνση

ΑΠΩΛΕΙΕΣ: 

ΠΑΝΑΓΗΣ ΨΩΜΟΠΟΥΛΟΣ, ΝΤΕΝΗΣ ΠΟΤΗΡΗΣ

Κείμενα: Ανωνύμου, Δημήτρη Φιλιππίδη 

& Δημήτρη Αντωνακάκη

Παναγής Ψωμόπουλος, 29 11 2016

Ντένης Ποτήρης
(φωτογραφικό αρχείο Γιώργου Αντωνακάκη)

Οι αναγγελίες θανάτου παλαιότερων συναδέλφων δεν είναι φυσικά κάτι ευχάριστο για αυτό το blog. Εκτός όμως από την ενημέρωση των αναγνωστών, συχνά οι αναγγελίες συνοδεύονται με κείμενα και σχόλια που αποκαλύπτουν άγνωστες πτυχές, κυρίως για τους νεώτερους, που συμπληρώνουν το παζλ της ιστορίας της αρχιτεκτονικής δράσης των προσώπων αυτών στην Ελλάδα. 

Αυτή την φορά ο Δημήτρης Φιλιππίδης και ο Δημήτρης Αντωνακάκης, μου έστειλαν κείμενα για τον Παναγή Ψωμόπουλο που «έφυγε» στις 14 Αυγούστου 2017 και για τον Ντένη Ποτήρη που πέθανε λίγες ημέρες πριν, δύο πρόσωπα με σημαντική παρουσία στον χώρο της αρχιτεκτονικής και πολεοδομίας. Για τον Παναγή Ψωμόπουλο μάλιστα έλαβα και ένα ακόμη σχόλιο από γνωστό συνάδελφο που δεν θα ήθελε να αναφερθεί το όνομά του. Το δημοσιεύω κυρίως γιατί θεωρώ ότι συχνά η αλήθεια δεν πρέπει να κρύβεται σε αυτές τις περιπτώσεις. Οι προσωπικότητες που φεύγουν, ενώ στην πραγματικότητα αναδεικνύονται μέσα από θετικές και αρνητικές συσχετίσεις και δράσεις, κατά κάποιο τρόπο η εικόνα τους αλλοιώνεται «μετά θάνατον», ευλογώντας υπέρμετρα την θετική μόνο πλευρά των ιδίων και των στενών συνεργατών τους.

ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΑΝΑΓΗ ΨΩΜΟΠΟΥΛΟ

ανωνύμου

Παναγής Ψωμόπουλος, 29 11 2016

«Τον Παναγή Ψωμόπουλο τον εκτιμούσα αφάνταστα, τον θαύμαζα για πολλά. Ήταν το πιο σπινθηροβόλο πνεύμα μέσα στην Οργάνωση Δοξιάδη, γι' αυτό και τον αντιπαθούσαν οι "κανονικοί", σίγουρα μερικοί τον μισούσαν κι από πάνω. Δεν τον πτοούσαν αυτές οι μικρότητες όμως...»

ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΑΝΑΓΗ

του Δημήτρη Φιλιππίδη

Παναγής Ψωμόπουλος, 29 11 2016

Δεν υπήρχε καμιά αμφιβολία σε όσους γνώριζαν τον Παναγή Ψωμόπουλο: ήταν ξεχωριστός. Δεν ήταν μόνο η πολυμάθειά του, η οξύνοιά του και η ευφράδειά του, που ζωντάνευαν οποιαδήποτε παρέα. Ήξερε να διαβάζει τους ανθρώπους. Ήταν ειλικρινής και άφοβος. Τολμούσε να πει τα πράγματα με το όνομά τους ενώ άλλοι δείλιαζαν ή κρύβονταν πίσω από τις λέξεις. Ήταν ανορθόδοξος, αιρετικός, με κριτική ματιά που δεν χάριζε κάστανα. Και πάνω από όλα: δεν καυχιόταν, δεν αυτοπροβαλόταν. 

Παναγής Ψωμόπουλος, 29 11 2016

Προς τα έξω έδειχνε ένα άψογο επαγγελματικό πρόσωπο που μπορούσε επάξια να σταθεί δίπλα σε διασημότητες και ισχυρά πρόσωπα. Αυτά όλα τα προσόντα διέβλεψε ο Κ. Δοξιάδης όταν τον προσέλαβε, νεαρό απόφοιτο της Σχολής Αρχιτεκτόνων, για να του αναθέσει σε συνέχεια πολλές εμπιστευτικές αποστολές και ρόλους στον Οργανισμό Δοξιάδη. Ο Ψωμόπουλος δεν εκμεταλλεύτηκε τη θέση του, αντίθετα δεν έπαψε να λέει θαρρετά τη γνώμη του, αδιαφορώντας για τις επιπτώσεις. Πήρε επάνω του την οργάνωση του Κέντρου Οικιστικής, του θεωρητικού κλάδου του Γραφείου, και όταν χρειάστηκε, με προσωπικές θυσίες, συνέχισε να εκδίδει το περιοδικό Ekistics με τη διεθνή απήχηση. 

Πολλά τον πίκραιναν αλλά δεν παραπονιόταν. Είχε μια ακλόνητη αίσθηση χρέους που τον κρατούσε όρθιο. Και μια απέραντη αγάπη για όσους εκτιμούσε.

Δημήτρης Φιλιππίδης

ΝΤΕΝΗΣ ΠΟΤΗΡΗΣ, ΑΡΧΙΤΕΚΤΩΝ

«Στοχαστικός ερευνητής των αρχετύπων»

Ιδρυτικό μέλος του Εργαστηρίου 66

του Δημήτρη Αντωνακάκη

Ντένης Ποτήρης, (φωτογραφικό αρχείο Γιώργου Αντωνακάκη)

Δεν είναι ευχάριστο να στρέφεται κανείς στο παρελθόν με αφορμή την απώλεια αγαπημένων προσώπων, όπως σήμερα που πριν μέρες έμαθα πως χάθηκε -έφυγε για πάντα- ο καλός φίλος, συμμαθητής στο ΕΜΠ και παλιός άμεσος συνεργάτης μας, ο Ντένης Ποτήρης, συνιδρυτής του Εργαστηρίου 66, που η αριστερή του προέλευση τον ανάγκασε να εκπατριστεί το 1968 όταν επικράτησε η χούντα το ’67. Έκτοτε συναντηθήκαμε λίγες φορές, πάντα με τρυφερότητα και ιδιαίτερη συγκίνηση.

Έτσι, λοιπόν, και τώρα θυμάμαι διάφορες στιγμές της κοινής μας ζωής που ήθελα να καταθέσω, καθώς στοιχειοθετούν το κλίμα της εποχής που ζήσαμε μαζί, και ίσως, συμπληρώνoυν το παζλ της.

Ντένης Ποτήρης, Σουζάνα Αντωνακάκη,

(φωτογραφικό αρχείο Γιώργου Αντωνακάκη)

1953

Α’ έτος. Πρώτες μέρες στο Πολυτεχνείο. Πρώτες γνωριμίες. Ένας συμμαθητής με αστείο όνομα «Ποτήρης». Τριγύρω ειρωνικά χαμόγελα. Είναι συμπαθής.

Τον πλησιάζω:

-Πώς σε λένε; Ρωτώ, επιθυμώντας να ξεπεράσω το επίθετο.

-Ντένη, μου απαντά μ’ ένα αφοπλιστικό χαμόγελο.

-Και από πού είσαι; Από το Κάιρο;

 Και είσαι μόνος στην Αθήνα;

-Μόνος, και γέλασε.

-Σχέδιο, πού έκανες σχέδιο;

-Λίγο, στον Μάρθα.

Δεν χρειαζόταν τίποτε άλλο για ν’ ανοίξει ένα δίαυλος επικοινωνίας, μια απλή πλούσια φιλία. Πολύ ασυνήθιστος τύπος, μοναχικός, ελεύθερος. Εύκολα μου προσφέρθηκε με πολλά ενδιαφέροντα για συντροφιά.

1954

Όλη η τάξη στο Α’ έτος έμεινε «μετεξεταστέα» για τον Σεπτέμβριο, εκτός από μια συμφοιτήτρια που είχε περάσει! Ο Ντένης ήταν στον κόσμο του με το τσιγάρο στο ένα χέρι και το μολύβι στο άλλο σχεδίαζε μέσα στον καπνό τα οράματά του. Είχε μείνει, όπως κι εγώ, στα Μαθηματικά. Ξεχνιότανε: στο διαγώνισμα του Σεπτεμβρίου αντί να χρησιμοποιήσει το κατάλληλο θεώρημα για να προχωρήσει στη λύση της άσκησης, ασχολήθηκε με την απόδειξη του θεωρήματος (!) και φυσικά δεν πρόλαβε να λύσει την άσκηση: έτσι κάπως έμεινε στην ίδια τάξη και από δικός μας συμμαθητής έγινε συμμαθητής της Σουζάνας που ερχότανε στην επόμενη χρονιά. Τότε δεν υπήρχε τρίτη περίοδος…

Σπουδές ονειρεμένες 1953-1958-1959

Χωρίς καμιά ιδιαίτερη συστηματική πρωτοβουλία σχηματίστηκε μια μικρή ομάδα 7-8 ατόμων από διαφορετικές τάξεις (5^ο έτος, 3^ο έτος, 2^ο έτος) αρχιτεκτονικής που συμπληρώνονταν κάθε φορά και με άλλους, άλλες κι ακόμα φοιτήτριες από τη Φιλοσοφική ή τη Νομική σχολή του Πανεπιστημίου.

Η μαγεία των εκδρομών της εποχής.

Αυτή η συμπαγής αλλά ανοιχτή ομάδα σε κάθε ευκαιρία άφηνε την Αθήνα και με μια κουβέρτα, ένα σακίδιο και ελάχιστα χρήματα ταξίδευε στην Ελλάδα.

Δεκέμβριος 1955

Εκδρομή: Όσιο Λουκά - Αράχοβα.

Η μονή του Οσίου Λουκά

(φωτογραφικό αρχείο Γιώργου Αντωνακάκη)

Όσιος Λουκάς 30 10 1955,

Από αριστερά: Δημήτρης Αντωνακάκης, Ιούλιος Αρμάος, Ντένης Ποτήρης, Γιώργος Αντωνακάκης, Κική Κωστοπούλου δικηγόρος, Τούλα Κωστοπούλου -Κατοχιανού

(φωτογραφικό αρχείο Γιώργου Αντωνακάκη)

«Τριγυρίζοντας τον οικισμό με τον Ντένη σχολιάζουμε:

«…Πόρτες με περίφημες αναλογίες και το μπετόν πολλές φορές τόσο προσεγμένο στη μορφή και δεμένο με τις γύρω λίθινες και ξύλινες κατασκευές που κάνει εντύπωση.

24.12.1955 Μια άποψη της Αράχωβας

(φωτογραφικό αρχείο Γιώργου Αντωνακάκη)

24.12.1955 Αράχωβα. Το σπίτι με τα μεθυσμένα τούβλα
(φωτογραφικό αρχείο Γιώργου Αντωνακάκη)

24.12.1956,  Αράχωβα

(φωτογραφικό αρχείο Γιώργου Αντωνακάκη)

Παντού η ίδια αγάπη για το στραβό, το ασύμμετρο, το παιχνιδιάρικο. Παντού σπασίματα, γωνιές, κόγχες. Γιατί, άραγε, όλο αυτό το παίξιμο που δίνει την εντύπωση ότι τα σπίτια είναι βράχια που έχουν βγει και αυτά από την ανάγκη, από τη γη όπως τα βράχια του Παρνασσού που βρίσκεται από πάνω τους φορώντας τη γκρίζα περούκα του με τις άσπρες ακατάστατες τούφες». (Σημειώσεις από το ημερολόγιό μου -27/12/1955)

25.12.1955 Αράχωβα, 

από αριστερά: Τούλα Κωστοπούλου -Κατοχιανού,Κική Κωστοπούλου δικηγόρος, τοπική αγρότισα, Ντένης Ποτήρης, Δημήτρης Αντωνακάκης, Ιούλιος Αρμάος,

(φωτογραφικό αρχείο Γιώργου Αντωνακάκη)

Ο εμφύλιος και οι σεισμοί της εποχής είχαν αφήσει τα ίχνη τους παντού. Νησιά, Ήπειρος, Μακεδονία, Βοιωτία, Πήλιο, Πελοπόννησος. Επισκέψεις συστηματικές με χάρτες σε αρχαιολογικούς χώρους, σε κατεστραμμένα χωριά.

Κοιμόμαστε όπου βρίσκαμε, μοναστήρια, σχολεία μέχρι και σε αστυνομικά τμήματα ως φιλοξενούμενοι.

28-30.10.1955 Ορχομενός,. βοηθώντας τον Ντένη στην αποτύπωση στο εσωτερικό Παναγιάς της Σκριπούς, θέμα στον Ορλάνδο. 

Γιώργος Αντωνακάκης κάτω, Ντένης κρατάει την κορδέλα στην μέση και Δημήτρης Αντωνακάκης στην κορυφή της σκάλας

(φωτογραφικό αρχείο Γιώργου Αντωνακάκη)

Ο Ντένης πολύ συχνά μαζί σ’ αυτήν την παράδοξη εκπαιδευτική διαδικασία. Πλούτος εμπειρίας: συζητήσεις, φωτογραφίες, σκίτσα, αποτυπώσεις. Η μεσογειακή και η βαλκανική νοοτροπία και η αρχιτεκτονική της κύλησε στις φλέβες μας. Η χαρά της αποκάλυψης και ο Ντένης μαζί.

13.02.1955 Πόρος, Πηγαίνοντας στο Λεμονόδασος. 

Από αριατερά: Αντώνης Τρίτσης, Μιχάλης Δωρής (με γυαλιά), Νίκος Χατζηθεοδώρου, Ντένης Ποτήρης., Γιώργος Αντωνακάκης, Δημήτρης Αντωνακάκης, Χρήστος Παπουτσάκης, Λεωνίδας Μυλωνάδης.

(φωτογραφικό αρχείο Γιώργου Αντωνακάκη)

Καλοκαίρι 1957..

Εργαζόμαστε και οι δύο στο Υπουργείο Δημοσίων έργων.

«Ο Ντένης είναι ένα ξέφωτο μέσα σ’ ένα χώρο ανιαρό. Έρχεται στο σχεδιαστήριό μου και κουβεντιάζουμε ή πηγαίνω εγώ στο δικό του. Μπορούμε να συζητάμε για χίλια δύο πράγματα που αν τα κουβέντιαζα με άλλους θα τους παίρνανε τα γέλια. Ώρα πολύ μιλάμε για ποιητές και ποιήματα, για κείμενα και αρχιτεκτονική.

Διαπιστώσεις: Είναι τόσο δύσκολο να κάνει κανείς αυτό που πρέπει. Σ’ αυτό είμαστε και οι δύο πολύ αδύνατοι…». Δυστυχώς.

(Σημειώσεις από το ημερολόγιό μου)

1960

Μαζί στο γραφείο μας, Βησσαρίωνος 1. Φιλοξενούμενοι σε ένα δωμάτιο στον Α όροφο.

Πρώτος διαγωνισμός ΄»Ξενοδοχείο στην  οδό Ακαδημίας».: Η Σουζάνα κι εγώ, ο Ντένης και ο Κωστής Γκάρτζος.  Διορθώσεις μέχρι την τελευταία στιγμή.

«-Θα προλάβουμε την παράδοση έως τη 1.00;

-Θα πάω να ρωτήσω αν μπορούμε να καθυστερήσουμε λίγο, μια και αργούν οι φωτοτυπίες. Άλλωστε, είναι κοντά η παράδοση, λέει ο Ντένης.

Ύστερα από λίγο τηλεφωνεί:

-Εντάξει, μπορούμε να τα φέρουμε μέχρι τις 3.

Με άνεση και χαλαρά –ήμασταν ξενυχτισμένοι- κολλάμε τα σχέδια, τα αμπαλάρουμε και τα παίρνει να τα παραδώσει. Μετά από μισή ώρα τα φέρνει πίσω.

«Είναι ανοιχτά αλλά δεν τα παίρνουν, γιατί η προθεσμία, λένε, έληξε στη μία η ώρα».

 Κενό…Το ξεπερνάμε!

1961 Δελφοί.

Παρέα στην οργανωτική  επιτροπή του συνεδρίου. Συμμετέχουν λαμπρές αρχιτεκτονικές προσωπικότητες : Θουκιδίδης Βαλεντής, Προκόπης Βασιλειάδης, Κωνσταντινος Δοξιάδης, Αριστομένης Προβελέγγιος, αλλά και ο Θάνος Τσίγκος έμπλεος αναρχικής μέθης μας παραξενεύει: «και το κόκκινο και το μαύρο τα έχω χεσμένα»!! δηλώνει (κουβέντες από άξια στόματα που μετρούσανε εκείνη την εποχή).

Παρ’ όλα αυτά ο Δοξιάδης κλέβει την παράσταση. Πολλοί νέοι συνάδελφοι, μαζί ο Ντένης και ο Κωστής Γκάρτζος, εντάσσονται μετά το συνέδριο, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο στο απίστευτο για την εποχή γραφείο Δοξιάδη. Όμως μετά τη δουλειά ο Ντένης  παραμένει μαζί μας .

1965

Εργαστήριο 66. Διαγωνισμός: «Θερινός οικισμός στις Σπέτσες» .

Η Σουζάνα κι εγώ με τον Ντένη και την Έφη Τσαρμακλή. Βροντίση. Πλησιάζει η προθεσμία παράδοσης. Ο Ντένης δουλεύει το τοπογραφικό. Ανακάλυψε μια αεροφωτογραφία. Την μεγεθύνει και ανησυχεί. Μας πείθει να πάμε να δούμε το τοπίο –τελευταία στιγμή. Εντυπωσιακή εμπειρία. Στο καράβι αποφασίζουμε να αλλάξουμε την πρότασή μας. Ξενύχτια… Μόλις προφταίνουμε την παράδοση. Α’ Βραβείο.

Αρχιτεκτονικός Διαγωνισμός: «Θερινός οικισμός στις Σπέτσες», Α΄Βραβείο

Τα βράδια στο σπίτι μας ξενυχτάμε καθισμένοι στο χαλί, διαβάζοντας τα «Γράμματα σ’ ένα νέο ποιητή» του Rilke, με ατελείωτες συμπληρωματικές συζητήσεις.

1966

Λίγους μήνες στο Παρίσι. Μεταπτυχιακά. Παντρεύεται. Η μικρούλα Αλίκη συμπληρώνει την οικογένεια. Ταυτόχρονα με την παρουσία του στο Εργαστήριο, εργάζεται στο γραφείο Δοξιάδη. Εκεί τον βρίσκει η δικτατορία. Αγχώνεται. Ανησυχεί. Η οικογένεια είναι στιγματισμένοι κομμουνιστές. Τελικά φεύγει για την Αμερική συστημένος από φίλους του γραφείου Δοξιάδη.

Έτσι χάνεται για μας.

Γυρίζει για πρώτη φορά στη δεκαετία του ’80. Το φιλέρευνο πνεύμα του τον ωθεί στις νέες τεχνολογίες. Δυσκολεύεται να ξαναρχίσει γυρίζοντας: η οικογένεια… οι δεσμεύσεις…

Ένα ευγενικό μελαγχολικό γράμμα, τα τελευταία του νέα, στον Παναγιώτη Τσακόπουλο που τον είχε καλέσει για την ημερίδα του Εργαστηρίου 66 στο Μουσείο Μπενάκη το 2016.

Δεν θα ήταν δυνατόν να έρθει. Δεν ήταν καλά.

Τέλος, ένα τηλεφώνημα από την ανιψιά του: ο Ντένης έφυγε…

Δεν μπορώ και δεν θέλω να ξεχάσω τις πολυάριθμες και πολύτιμες απώλειες…

Δημήτρης Αντωνακάκης, Αύγουστος 2017

AMΚ 

ARCHITECTURE & DESIGN

43 χρόνια σεμνής αρχιτεκτονικής 

και design υψηλών προδιαγραφών, 

ενός γραφείου με διεθνή αναγνώριση

Κρουαζιερόπλοιο EUROPEAN STARS, κτίστηκε το 2001 και ο σχεδιασμός του ανατέθηκε εξ ολοκλήρου στο γραφείο ΑΜΚ

Δεν είχα ποτέ την τύχη να ταξιδέψω με κάποιο κρουαζιερόπλοιο, κρατώντας σταθερά αποστάσεις από αυτό το είδος διακοπών με αυτή την οργανωμένη μαζικότητα και τον αυστηρό προσδιορισμό του προορισμού, που δεν αφήνει περιθώρια για άλλες προσωπικές περιπλανήσεις. 

Κρουαζιερόπλοιο στην πόλη της Κέρκυρας

Κρουαζιερόπλοιο στην Βενετία

Με απωθούν ακόμη και αυτά τα τερατώδη κρουαζιερόπλοια που ξεπερνούν την κλίμακα των πόλεων που επισκέπτονται και κυρίως οι εσωτερικές τους διακοσμήσεις που προκειμένου να εντυπωσιάσουν τους τουρίστες φτάνουν στα όρια του υπερσχεδιασμού και του κιτς, με ψευτοπολυτελή υλικά και άλλες ακροβατικές επιλογές. Η εμπειρία μου περιορίζεται κυρίως στα πλοία της ελληνικής ακτοπλοΐας, και ενώ σε κάποια από αυτά θαυμάζω τον εξωτερικό τους σχεδιασμό, συχνά με απογοητεύει το εσωτερικό τους, που  χαρακτηρίζεται από ανάλογους χειρισμούς εντυπωσιασμού.

Ανέκαθεν βέβαια στα εσωτερικά των μεγάλων πλοίων κυρίως στα υπερωκεάνεια,  υπήρχε η τάση της υπέρμετρης διακόσμησης, με στόχο να προσελκύσουν τους επιβάτες σε ένα όνειρο πολυτέλειας και χλιδής.

Εικόνες από το υπερωκεάνιο ΣΑΤΟΥΡΝΙΑ – το πλοίο που ήταν στην γραμμή Πάτρα, Νέα Υόρκη - 1929 – φωτογραφίες απο Italian Liners 

Πάνω: Η πισίνα του Σατουρνια για τους επιβάτες της πρώτης θέσης διακοσμημένη από τον Gaetano Moretti 

Κάτω: η αίθουσα των καπνιστών στην δεύτερη θέση 

Ο σχεδιασμός των εσωτερικών αυτών, σήμερα πραγματοποιείται από εξειδικευμένα γραφεία και η μόνη πληροφορία που είχα για το τι γίνεται στην ελληνική πραγματικότητα, είναι οι ελάχιστες δημοσιεύσεις την δεκαετία του ΄80 στα Θέματα Χώρου και Τεχνών του Ορέστη Δουμάνη, του Γραφείου Α & Μ Κατζουράκης,  που από το 1974 εξακολουθεί να υφίσταται μέχρι σήμερα 43 χρόνια μετά την ίδρυσή του και αποτελεί μάλλον το μοναδικό στο είδος του στην Ελλάδα. 

Ειρήνη Φιλιππίδη, Διακοσμήτρια, Graphic Designer 

(φωτό Δημήτρης Φιλιππίδης)

Γνωρίζω εδώ και πολλά χρόνια την Ειρήνη Φιλιππίδη, διακοσμήτρια και designer, βασικό εταίρο του γραφείου ΑΜΚ από την πρώτη αρχική του φάση, σύντροφο του Δημήτρη Φιλιππίδη. Λόγω της υπέρμετρης σεμνότητας που την χαρακτηρίζει, πολύ λίγη πληροφορία περνάει στις συζητήσεις μας για την δραστηριότητα του γραφείου. Το ίδιο και με την Αγνή και τον Μιχάλη Κατζουράκη. Σπάνια συζητούν για τις δραστηριότητές τους στο γραφείο ΑΜΚ.

Ώσπου ήρθε πρόσφατα στα χέρια μου το νέο βιβλίο με τις δραστηριότητες του γραφείου ΑΜΚ, που επιμελήθηκε η Ειρήνη Φιλιππίδη. Μία σεμνή έκδοση που πραγματικά αποκαλύπτει ένα πολύ μεγάλο έργο που συντελείται σε αυτό επί χρόνια και μάλιστα με ένα τρόπο ξεχωριστό και «ψαγμένο». Από τα κρουαζιερόπλοια, τα ξενοδοχεία και άλλα έργα διακρίνεται μια διαφορετική από την τρέχουσα προσέγγιση αρχιτεκτονική και ενός design υψηλών προδιαγραφών που τελικά έχει καταστήσει το γραφείο αυτό αναγνωρισμένο διεθνώς. Μία διαδρομή που χαρακτηρίζεται από μία σεμνή αρχιτεκτονική ματιά χωρίς σχεδιαστικές ακρότητες σε πλοία με ανθρώπινη κλίμακα και όχι μόνο. 

Κρουαζιερόπλοιο CELESTYAL NEFELI, κτίστηκε το 1992 και ανακαινίστηκε από το γραφείο ΑΜΚ την άνοιξη του 2016, (φωτο Γιώργος Γιαννακής) 

Παραθέτω στην συνέχεια συνοπτικό σημείωμα για την δομή και την εξέλιξη γραφείο ΑΜΚ όπως μου δόθηκε από την Ειρήνη Φιλιππίδη, καθώς φωτογραφικό υλικό που επέλεξα από αυτή την έκδοση από τα έργα του γραφείου. 

ΤΟ ΓΡΑΦΕΙΟ 

To γραφείο ΑΜΚ, γράφει στο σημείωμά της η Ειρήνη Φιλιππίδη, ιδρύθηκε το 1974 από τον Μιχάλη και την Αγνή Κατζουράκη με κύριο αντικείμενο την εσωτερική αρχιτεκτονική και διακόσμηση εσωτερικών χώρων φιλοξενίας.

Αγνή και Μιχάλης Κατζουράκης στην Βενετία,1961

Έχοντας την έδρα του στο κέντρο της Αθήνας, η ομάδα που αποτελείται από αρχιτέκτονες, interior designers και γραφίστες έχει αναλάβει ένα μεγάλο αριθμό ανακαινίσεων ξενοδοχείων, ενώ έχει εκτενή εμπειρία στην μελέτη και την επίβλεψη κρουαζιερόπλοιων και πλοίων της ακτοπλοΐας. 

Ο αριθμός των κρουαζιερόπλοιων που έχει αναλάβει μέχρι σήμερα το γραφείο ξεπερνά τα 100 και αφορά νεότευκτα και μετασκευές. Το μέγεθος τους κυμαίνεται από 800 έως 2.500 επιβάτες, ο δε προϋπολογισμός τους από 1.000.000 έως 500.000.000 €. 

Στα παραπάνω έργα, το γραφείο ΑΜΚ έχει αναλάβει όχι μόνο τον σχεδιασμό αλλά και την παρακολούθηση της κατασκευής κάτω από τις πιο ετερόκλητες συνθήκες και σε πολυάριθμες χώρες όπως Φινλανδία, Δανία, Γερμανία, Ιταλία, Γαλλία, Αίγυπτο, Σιγκαπούρη και Η.Π.Α. 

Κρουαζιερόπλοιο ROYAL MAJESTY, ο σχεδιασμός του ανατέθηκε εξ ολοκλήρου στο γραφείο ΑΜΚ, τόσο στην αρχική φάση όσο και μετά την επιμήκυνσή του, 2008, (φωτο Δ. Καλαποδάς) 

Έχει δε κερδίσει παγκόσμια αναγνώριση για τον δημιουργικό του σχεδιασμό. 

Λόγω της απαιτήσεως των έργων που έχει αναλάβει ως σήμερα, το γραφείο έχει ειδικευτεί στο σχεδιασμό χώρων ενδιαίτησης, εστιατορίων, καταστημάτων, γυμναστηρίων και Spa, χώρων συνεδριάσεων και θεάτρων, και γενικότερα στο σχεδιασμό κάθε χώρου που είναι απαραίτητος για να λειτουργήσει μια αυτοτελής μονάδα παροχής υπηρεσιών για μεγάλο αριθμό ατόμων. Διακρίνεται επίσης για την εμπειρία του σε όλες τις απαραίτητες ειδικότητες για την αντιμετώπιση απαιτητικών προγραμμάτων και στην παρακολούθηση των έργων από τις αρχικές επιλογές ως την τελευταία λεπτομέρεια. 

Σημαντικό κομμάτι των έργων που έχει υλοποιήσει μέχρι σήμερα το γραφείο είναι οι μελέτες σήμανσης πολλών κρουαζιερόπλοιων, νοσοκομείων και μουσείων. 

Κρουαζιερόπλοιο EUROPEAN STARS, κτίστηκε το 2001 και ο σχεδιασμός του ανατέθηκε εξ ολοκλήρου στο γραφείο ΑΜΚ, (φωτο Mike Louagie) 

Το γραφείο επιδιώκει να δώσει μοναδικό χαρακτήρα σε κάθε έργο σχεδιάζοντας ειδικά κάθε λεπτομέρεια για το συγκεκριμένο έργο, όπως ειδικά έπιπλα, φωτιστικά, χαλιά, υφάσματα, κλπ. 

Ανάμεσα στους πελάτες του γραφείου συγκαταλέγονται οι ξενοδοχειακές εταιρίες Chandris, Louis, Muskita καθώς και μεγάλες ναυτιλιακές εταιρίες όπως οι Costa Crociere, Carnival, Iberocruceros, Hellenic Seaways, Louis Cruises, Celebrity Cruises, Superfast Ferries, ANEK, Royal Cruise Line, Dolphin Cruise Lines, Ocean Cruise Line, Dolphin Cruises, Tropicana Cruises, Travel Dynamic, Festival Cruises, Epirotiki Line, Majesty Cruise Line, Orient Lines, Royal Olympia Cruises. 

Κρουαζιερόπλοιο EUROPEAN STARS, κτίστηκε το 2001 και ο σχεδιασμός του ανατέθηκε εξ ολοκλήρου στο γραφείο ΑΜΚ, (φωτο Mike Louagie) 

ΟΙ ΦΑΣΕΙΣ

Το γραφείο που ίδρυσαν οι Μιχάλης και Αγνή Κατζουράκη μπορεί να χωριστεί σε 3 φάσεις

Α’ ΦΑΣΗ - 

1974-1999 / Α & Μ Κατζουράκης - Interior & Graphic design / Ζαλοκώστα 7, 10671 Αθήνα

Η ομάδα τα 15 αυτά χρόνια είχε πολλούς συνεργάτες, περίπου 35-40 αρχιτέκτονες και διακοσμητές.

Βασικά μέλη της ομάδας – 

Αγνή και Μιχάλης Κατζουράκης

Μαρία Τερζόγλου – Διακοσμήτρια

Ειρήνη Φιλιππίδη – Διακοσμήτρια, Graphic Designer

Γιάννης Δαμιανάκης – Σχεδιαστής

Άννα Κουτσουκώστα, Απόστολος Μολυνδρής, Marc Blake – Αρχιτέκτονες

Γραμματειακή υποστήριξη – Ρηγίλλη Ρηγοπούλου, Ρένα Κυρκίνη, Αλεξάνδρα Συνεφιά

Σκοπός του γραφείου ο εσωτερικός σχεδιασμός δημοσίων χώρων και κρουαζιερόπλοιων.

Μεταξύ άλλων στην φάση αυτή συνεργάστηκαν και οι αρχιτέκτονες Γιώργος Χαϊδόπουλος, Πάνος Κόκκορης, Άννυ Βρυχέα. 

Κρουαζιερόπλοιο EUROPEAN VISION, 2001. Το πλοίο όπως και το αδελφό του European Stars που παραδόθηκε ένα χρόνο αργότερα, το 2002 βασίστηκε σε μια μεγαλύτερη έκδοση του MISTRAL, του πρώτου νεότευκτου πλοίου της εταιρείας που επίσης σχεδιάστηκε από το γραφείο ΑΜΚ, (φωτο Mike Louagie)

Β’ ΦΑΣΗ - 

2000-2013 / AMK Aρχιτέκτονες & Διακοσμητές / Βαλαωρίτου 4, 10671 Αθήνα 

Το γραφείο αλλάζει επωνυμία και έδρα. 

Στα μέλη της εταιρίας εκτός από τους Αγνή κα Μιχάλη Κατζουράκη προστίθενται οι Marc Blake, Έλλη Κατζουράκη, Λουκία Κατζουράκη, Άννα Κουτσουκώστα, , Αλεξάνδρα Συνεφιά, Ειρήνη Φιλιππίδου. 

Κρουαζιερόπλοιο OCEAN STAR PACIFIC, ανακαινίστηκε το 2010 από το γραφείο ΑΜΚ και η μετασκευή του έγινε το Μεξικό, (φωτο Ειρήνη Φιλιππίδη)

Κρουαζιερόπλοιο OCEAN STAR PACIFIC, ανακαινίστηκε το 2010 από το γραφείο ΑΜΚ και η μετασκευή του έγινε το Μεξικό, (φωτο Ειρήνη Φιλιππίδη)

Με συνεργάτες τους Μαρίνα Φιλιππίδη (διακοσμήτρια), Γιάννη Δαμιανάκη, Αγγελική Σταματάκη, Στεφανία Πυργολιού (σχεδιαστές), , Βίλη Τοβλέτογλου (γραμματειακή υποστήριξη).

Κρουαζιερόπλοιο MILLENNIUM, παραδόθηκε το 2000 και ο σχεδιασμός του ανατέθηκε  στο γραφείο ΑΜΚ 

Η απόφαση του Μιχάλη Κατζουράκη να αποσυρθεί και να ασχοληθεί ολοκληρωτικά με την ζωγραφική οδήγησαν στη νέα σύνθεση του γραφείου χωρίς την οικογένεια Κατζουράκη. Η Έλλη είχε ήδη αποχωρήσει λίγο νωρίτερα.

Γ’ ΦΑΣΗ - 

2014-……. / ΑΜΚ Architecture and Design / Τιμολέοντος Βάσσου 16, 115 21 Αθήνα

Το γραφείο συνεχίζει την πορεία του με τη νέα του σύνθεση αποτελούμενη από τους εταίρους Ειρήνη Φιλιππίδη, Άννα Κουτσουκώστα και Αλεξάνδρα Συνεφιά και συνεργάτες τους Μαρίνα Φιλιππίδη, Ναταλία Λεμονή (διακοσμήτριες), Βίλη Τοβλέτγλου (γραμματειακή υποστήριξη) και 3 ακόμα εξωτερικούς συνεργάτες.

Κρουαζιερόπλοιο ARIADNE, 2007 μετασκευάστηκε ολοκληρωτικά από το γραφείο ΑΜΚ (φωτο Δ. Μπενέτος)

Ακόμη και στις προτάσεις τους για μια κατοικία στο DUBAI υπάρχει μια προσεγμένη και διακριτική πολυτέλεια, χωρίς προκλητικές ακρότητες που συχνά συναντάμε σε αυτές τις περιοχές.

Residence in Dubai, Proposal

Γραφείο ΑΜΚ σε συνεργασία με γραφείο Α.Ν. Τομπάζη ( προοπτικό Vayersoft)

Dassia Chandris Hotel & SPA, Κέρκυρα, 2014, από το γραφείο ΑΜΚ, (φωτο Θανάσης Ραψομανίκης)

Dassia Chandris Hotel & SPA, Κέρκυρα, 2014, από το γραφείο ΑΜΚ, (φωτο Θανάσης Ραψομανίκης)

Hilton Hotel, Milos Restaurant, Αθήνα 2001, Γραφείο AMK σε συνεργασία με το γραφείο Α.Ν. Τομπάζη, (φωτο Νίκος Δανιηλίδης)

Eden Roc Resort Hotel, Ρόδος, 2003 από το γραφείο ΑΜΚ, (φωτο Δ. Μπενέτος)

Πλειάδων Γη, Spa & Resort, Τρίκαλα Κορινθίας από το γραφείο ΑΜΚ, (φωτο Δ. Μπενέτος)

Ο Μιχάλης και η Αγνή Κατζουράκη,

Κλείνω αυτό το αφιέρωμα σύντομη αναφορά στον Μιχάλη και την Αγνή Κατζουράκη, το γοητευτικο ζευγάρι που σφράγισε μια ολόκληρη εποχή με τις τολμηρές γραφιστικές τους δραστηριότητες στην Ελλάδα, σε συνεργασία με τον Φρέντυ Κάραμποτ (γραφείο Κ+Κ) με διεθνείς διακρίσεις, πριν ασχοληθούν με τον σχεδιασμό εσωτερικών χώρων κρουαζιερόπλοιων. Υπήρξαν θρύλοι του εγχώριου design. Σήμερα ο Μιχάλης Κατζουράκης είναι ένας καταξιωμένος εικαστικός καλλιτέχνης με έντονη δραστηριότητα και συχνές εκθέσεις, για τον οποίο γνωρίζουμε πολλά. Για την Αγνή όμως αξίζει τον κόπο να δει κανείς ένα πρόφατο video που προβλήθηκε σε τιμητική εκδήλωση στο Μουσείο Μπενάκη, και επιμελήθηκε ο Βασίλης Κωνσταντόπουλος