ΜΑ ΠΑΛΙ ΓΙΑ ΠΟΛΥΚΑΤΟΙΚΙΕΣ! 

του Δημήτρη Φιλιππίδη 

Με αφορμή την παρουσίαση του βιβλίου του Richard Woditsch 

«Τhe Public Private House – 

Modern Athens and Its Polykatoikia» 

Οι ομιλητές στην παρουσίαση του βιβλίου στο Iνστιτούτο Goethe: Richard Woditsch, Άλκηστις Π. Ρόδη, Παναγιώτης Τουρνικιώτης, Michalis Langenfass, Πάνος Δραγώνας, Θωμάς Μαλούτας, 

Ένα σίγουρο σημάδι πως ένα θέμα είναι όχι απλά της μόδας αλλά σε διαρκή ζήτηση είναι να πέφτεις επάνω του συνέχεια. Δεν γνωρίζω αν κανείς είχε ποτέ την αντοχή να μαζέψει όλα όσα γράφτηκαν για την πολυκατοικία στην Ελλάδα μεταπολεμικά, ιδίως από τη στιγμή που διαπιστώθηκε πως η Ελλάδα ήταν στην πραγματικότητα μια χτισμένη πολυκατοικία και οτιδήποτε άλλο περίσσευε στη χώρα αφορούσε τη βιομηχανία του τουρισμού. 

Αφορμή για αυτό το σημείωμα ήταν η παρουσίαση του βιβλίου The Public Private House – Modern Athens and its Polykatoikia (Park Books, Ζυρίχη 2018), που επιμελήθηκε ο αρχιτέκτονας Richard Woditsch, καθηγητής Θεωρίας Αρχιτεκτονικής στο Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Νυρεμβέργης, στο Γερμανικό Ινστιτούτο Γκαίτε στις 22 Σεπτεμβρίου, μετά από μεγάλη καθυστέρηση, σε μια πολύ ρευστή περίοδο και ύστερα από την επιβολή νέων απαγορευτικών οδηγιών για συναθροίσεις τρεις μέρες πριν. 

Η επέλαση του κορωνοϊού είχε ήδη ματαιώσει την πρώτη απόπειρα δημόσιας παρουσίασης του βιβλίου, ενώ η τωρινή στερούσε την εκδήλωση από την ενεργό παρουσία κοινού στο ακροατήριο. Ήταν έτσι ορατός ο κίνδυνος να συνεχίσει ένα τέτοιο βιβλίο να μένει άγνωστο στην Ελλάδα, αν και είχαν δημοσιευτεί μερικά άρθρα στον τύπο. 

Αυτό θα ήταν μεγάλο κρίμα γιατί το βιβλίο καθαυτό αλλά και το θέμα του αξίζουν κάθε προσοχή, ιδίως σ’ ένα τόπο σαν τον δικό μας, όπου οι προκαταλήψεις και οι ιδεοληψίες αργούν να πεθάνουν, αν το καταφέρουν τελικά κάποτε. Ας αναφέρω ενδεικτικά έναν μόνο όρο, την περίφημη αντιπαροχή, πάνω στον οποίο έχουν σφαχτεί πολλά παλικάρια διαχρονικά, δαιμονοποιώντας τον τρόπο παραγωγής της κατοικίας μεταπολεμικά ως έγκλημα, που οργάνωσε από κοινού το εκμεταλλευτικό κεφάλαιο σε σύμπραξη με τους ασυνείδητους πολιτικούς ενάντια στη σύγχρονη κοινωνία. 

Η μπάλα είχε πάρει κυρίως την πολυκατοικία, ως κύριο ένοχο για τα πάθη της αβίωτης, αφιλόξενης, απωθητικής ελληνικής πόλης, ασφυκτικά αιχμάλωτης μέσα στα οικοδομικά τετράγωνα, ενώ όλοι οι άλλοι εφάρμοζαν πιστά τους κανόνες της πολεοδομίας του μοντερνισμού, με ελεύθερους, ηλιόλουστους όγκους μέσα στο πράσινο. Τόσο απλά. 

Η εξέλιξη της πολυκατοικίας  από το 1919-1985

Και τώρα έρχονταν οι ξένοι, όπως συχνά συμβαίνει, να μας προτείνουν ένα διαφορετικό, πιο νηφάλιο τρόπο εξήγησης του «φαινομένου πολυκατοικία». Μπορεί όλα να ξεκίνησαν από τον Kenneth Frampton, που το 1985 μιλούσε με θερμούς τόνους για τις πολυκατοικίες μιας μεσογειακής Αθήνας. Ταυτόχρονα ή λίγο αργότερα οι Γ. Σημαιοφορίδης και Γ. Τζιρτζιλάκης, αμφότεροι φορείς μιας νέας τότε οπτικής, με πλούσια αρθρογραφία, με οργάνωση εκθέσεων και από τις σελίδες του ρηξικέλευθου περιοδικού Τεύχος, επέμεναν πως η σύγχρονη χτισμένη πόλη διέθετε αρετές που ούτε τις είχαν ονειρευτεί οι παλαιομοδίτες δογματικοί. Ό,τι κι αν συνέβη, σε λίγο άρχισαν όλοι να βλέπουν με ανανεωμένο ενδιαφέρον εκείνο που πριν καταριούνταν. Η πολυκατοικία είχε γίνει θέμα της μόδας, ακριβώς όπως παλιότερα συνέβη με τα αυθαίρετα. 

Θα περνούσε έτσι μια αμφίρροπη εικοσαετία, καθώς το ηρωοποιημένο Μοντέρνο εξακολουθούσε να εξασκεί γοητεία στα πλήθη, ακόμα και κάτω από τις επιθέσεις ενός αναιδούς Μεταμοντερνισμού. Όσοι καταπιάνονταν με τις πολυκατοικίες, επεδείκνυαν ένα πνεύμα ανοχής και συγκατάβασης απέναντι σε κάτι που πρόδωσε τα μεγάλα οράματα. Εκεί περίπου, το 2009, ένας νεαρός βερολινέζος αρχιτέκτονας, ο Richard Woditsch, θα υποστήριζε μια διατριβή στο Technische Universität του Βερολίνου με θέμα «Δημόσιοι και ιδιωτικοί χώροι στην πολυκατοικία στην Αθήνα», έχοντας προηγούμενα, το 2008, έρθει στην Ελλάδα για να μελετήσει από κοντά το αντικείμενό του. 

Εδώ γνωρίζεται με θεωρητικούς και επαγγελματίες, δημοσιεύει άρθρα, παρατηρεί και καταγράφει εξονυχιστικά με σχέδια, αξονομετρικά, φωτογραφίες και χάρτες το αντικείμενο του πόθου του. Στόχος του, σύμφωνα με το σύντομο βιογραφικό στο τωρινό βιβλίο του, ήταν «να εντοπίσει την προσαρμοστικότητα των σύνθετων χωρικών δομών μέσα στον αστικό ιστό της Αθήνας, με βάση θεωρητικές θέσεις της οικολογίας και της αειφορίας». 

Ενδεικτικό μονογραφικό παράδειγμα: Πολυκατοικία στις οδούς Πατησίων 37 και Στουρνάρη 57, Γενική άποψη 

Ενδεικτικό μονογραφικό παράδειγμα: Πολυκατοικία στις οδούς Πατησίων 37 και Στουρνάρη 57, Περίγραμμα όγκου, λοιπά στοιχεία. 

Ενδεικτικό μονογραφικό παράδειγμα: Πολυκατοικία στις οδούς Πατησίων 37 και Στουρνάρη 57, Τομή- Όψεις 

Ενδεικτικό μονογραφικό παράδειγμα: Πολυκατοικία στις οδούς Πατησίων 37 και Στουρνάρη 57, Κατόψεις

Ενδεικτικό μονογραφικό παράδειγμα: Πολυκατοικία στις οδούς Πατησίων 37 και Στουρνάρη 57, Γενικό αξονομετρικό 

Αντιπροσωπευτικό υλικό από τη διατριβή του έχει ενσωματωθεί στο βιβλίο του, δίνοντας έτσι ένα στίγμα των προθέσεών του. Αλλά συνάμα, αποδεικνύοντας την θαυμαστή πολλαπλότητα των προσεγγίσεών του. Γιατί ξαφνικά από τη μια στιγμή στην άλλη αποδεσμευόταν η πολυκατοικία από το στίγμα της κατώτερης μαζικής αρχιτεκτονικής, με όλα τα σχετικά απαξιωτικά σχόλια για τα μορφολογικά της τερτίπια, και αποκαλυπτόταν ο πραγματικός της χαρακτήρας, ενός απλού στην επινόησή του κελύφους, ικανού όμως να στεγάσει την τεράστια ποικιλία και μίξη λειτουργιών της σύγχρονης αστικής ζωής.

Ενδεικτικό μονογραφικό παράδειγμα: Πολυκατοικία στην οδό Κάνιγγος Αθήνα. Φωτό όψης- Γενικό αξονομετρικό 

Ο Woditsch δεν πτοήθηκε από τις εδώ, κρυφές ή φανερές, προκαταλήψεις κι ανέλαβε έναν κάπως ιεραποστολικό ρόλο, να διαλύσει τους διάχυτους μύθους, καλυμμένος πίσω από τους νεωτερικούς όρους της (αστικής) οικολογίας και αειφορίας. 

Richard Woditsch.

Θυμάμαι να τον έχω τότε συναντήσει και μου έκανε εντύπωση πόσο παθιασμένος υποστηρικτής ήταν αυτού του τόσο δυσφημισμένου πρότυπου κατοικίας, της πολυκατοικίας. Ακόμα η λέξη «πολυκατοικία» απευθυνόταν στο ελληνικό ακροατήριο, όμως σε λίγο, με τη βοήθεια κι άλλων μελετητών από το εξωτερικό, όπως από το πανεπιστήμιο ETH της Ζυρίχης, ο όρος θα απογειωνόταν και θ’ άρχιζε η διεθνής του καθιέρωση ως εναλλακτική «απάντηση» στα γνωστά αδιέξοδα της κατοικίας στη σύγχρονη πόλη.

Ενδεικτικό μονογραφικό παράδειγμα: Πολυκατοικία στην Λεωφ. Αλεξάνδρας 31. Αθήνα. Φωτό όψης- Γενικό αξονομετρικό 

Το βιβλίο που ο Woditsch θα επιμελούταν δέκα χρόνια μετά τη διατριβή του, με άφθονη φρέσκια εικονογράφηση κάθε είδους—πολεοδομικούς χάρτες, 12 μονογραφικά παραδείγματα, εξαίρετες τυπολογικές αναλύσεις και σημαντικά άρθρα επτά συγγραφέων[1]—φανερά αντανακλά αυτό τον τόσο νεανικό, καλειδοσκοπικό ενθουσιασμό. Θα άξιζε να κυκλοφορήσει σε ελληνική μετάφραση. 

Δημήτρης Φιλιππίδης 

25 09 2020 

________________________________

[1] Richard Woditsch, Mark Kammenbauer, Πάνου Δραγώνα, Θωμά Μαλούτα, Άλκηστης Ρόδη, Παναγιώτη Τουρνικιώτη και του Δημήτρη Φιλιππίδη

Το φωτογραφικό υλικό παραχωρήθηκε από τον συγγραφέα του βιβλίου και επιλέχτηκε από το βίντεο που αναρτήθηκε από το Ινστιτούτο Goethe, που μπορείτε να το παρακολουθήσετε μαγνητοσκοπημένο εδώ.

Κάντε ΚΛΙΚ στις εικόνες για μεγέθυνση 

ΣΠΥΡΟΣ ΓΙΩΤΑΚΗΣ – ΧΡΗΣΤΟΣ ΔΙΔΩΝΗΣ 

Εικαστικές αρχιτεκτονικές παρεμβάσεις 

με αναφορές σε αρχαιολογικούς χώρους 

Επέλεξα σήμερα δύο θέματα που σχετίζονται έμμεσα ή άμεσα με αρχαιολογικούς χώρους. Μια πολύ ενδιαφέρουσα διπλωματική εργασία για την Ελευσίνα, που εμπνέεται από τον αρχαιολογικό χώρο και τον περιβάλει, που πραγματοποίησε ο αρχιτέκτονας Σπύρος Γιωτάκης και μια γλυπτική επέμβαση του εικαστικού Χρήστου Διδώνη, μέσω ενός αναλληματικού τοίχου, που πραγματοποίησε στο κτήμα του, στο βουνό απέναντι από τον Πόρο, στην περιοχή Μπέλεσι, στην Πελοπόννησο, και την οποία μου αποκάλυψε ο Δημήτρης Διαμαντόπουλος που τον επισκέφτηκε. 

Την Ελευσίνα την γνώρισα καλύτερα από την εποχή που βρέθηκα εκεί με την Βάνα Ξένου για το στήσιμο της έκθεσης της, με τίτλο « Έλευσις Πέρασμα» στο εργοστάσιο «Κρόνος» το 2004. Έκτοτε εξακολουθεί να μου κινεί το ενδιαφέρον, ειδικά μάλιστα αυτή την περίοδο που προετοιμάζεται για Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπη. 

Παρόλο που έχουν πραγματοποιηθεί αμέτρητες μελέτες, διπλωματικές κλπ για την αναβάθμιση αυτού του τόπου, καθώς και σημαντικές εκδηλώσεις στα πλαίσια των Αισχυλείων, η Ελευσίνα παραμένει ακόμη καθηλωμένη, και δεν υλοποιήθηκε ποτέ καμία πρωτοβουλία τόσο από φορέα όσο και από ιδιώτες ιδιαίτερα από όλους όσους βίασαν τον τόπο και αποκόμισαν κέρδη. 

1.

Σπύρος Γιωτάκης: 

Ελευσίνα, 

διερεύνηση των ορίων αρχαιολογικού χώρου 

και σύγχρονης πόλης 

Πρόσφατα ένας «παράξενος και μοναχικός αρχιτέκτονας», ο Σπύρος Γιωτάκης, ασχολήθηκε με την Ελευσίνα στο Μεταπτυχιακό του, δίπλα στην Βάνα Ξένου και σε συνεργασία με τον Τηλέμαχο Ανδριανόπουλο και τον Παναγιώτη Τουρνικιώτη. Το πολύ ενδιαφέρον αποτέλεσμα, που συνοψίζεται σε ένα μικρό κομψό τόμο βρέθηκε πρόσφατα στα χέρια μου. 

Η διπλωματική του Σπύρου Γιωτάκη πραγματοποιήθηκε στο Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών της Σχολής Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του ΕΜΠ - Σχεδιασμός Χώρος Πολιτισμός Κατεύθυνση Α2. Διερευνά τη φύση και το εύρος των ορίων στον αστικό χώρο. Έχει σαν αντικείμενο τα όρια του αρχαιολογικού χώρου στην Ελευσίνα που προέκυψαν μέσα από την εξάπλωση της πόλης που τον περιβάλει και συνυπάρχει με το αρχαίο λατομείο, με την βιομηχανική ζώνη και τις εγκαταστάσεις του Τιτάνα. Κατοικίες, εμπορικές χρήσεις και καταστήματα αναψυχής και εστίασης κατανέμονται σήμερα κατά μήκος των ορίων του αστικού ιστού. 

Η εργασία αυτή έχει ως αντικείμενο μέσω της έρευνας δια του σχεδιασμού, την επανεξέταση των πολλαπλών ορίων στην περιοχή αυτή και αποτελεί μια πολεοδομική πρόταση αστικού σχεδιασμού που προχωρεί σε μια μίξη ειδικής κτιριολογίας και πολεοδομικών πρακτικών. Μία πρόταση που κινείται στα όρια μιας ουτοπίας, απόλυτα αποδεκτή στο πλαίσιο μιας διπλωματικής, που δεν μπορεί όμως να θεωρηθεί και ανέφικτη. Εμπεριέχει ρεαλιστικές προσεγγίσεις και αποτελεί σε μεγάλο βαθμό μια ελπιδοφόρα προοπτική, μακρινή ίσως, για τα ελληνικά δεδομένα, όχι όμως εκτός των θεαματικών αστικών αναπλάσεων που πραγματοποιούνται τα τελευταία χρόνια διεθνώς. 

Μετά από μία ενδελεχή διερεύνηση και ανάλυση των δεδομένων για την περιοχή και με παράλληλους προβληματισμούς που κινούνται στα πεδία της φιλοσοφίας, τεκμηριώνεται μια πρόταση που επιδιώκει να φτιάξει την σχέση της πόλης, με το λατομείο, με τον Τιτάνα με το βιομηχανικό πεδίο, με το λόφο της Ακρόπολης, με το Τελεστήριο και τον αρχαιολογικό χώρο, όπως είναι σήμερα, και εν τέλει να κατεβάσει κινήσεις προς την θάλασσα προς το Ελαιουργείο. 

Αποκαθιστά τα υπάρχοντα κτίσματα που περιβάλλουν τον αρχαιολογικό χώρο με νέα, με ενδιαφέρουσες χαράξεις που παραπέμπουν σε χαράξεις ερειπίων προϊστορικών οικισμών και φιλοξενούν χρήσεις κατοικίας για τους κατοίκους που ήδη μένουν εκεί. Κτίρια με πιλοτή και με αυξημένη δόμηση, τριώροφα κατά μήκος του ορίου με τον αστικό ιστό και μονώροφα πλησιάζοντας προς τον αρχαιολογικό χώρο. 

Επανέρχονται επίσης οι εμπορικές χρήσεις και αναψυχής. Εντάσσονται ακόμη Δημοτική βιβλιοθήκη, κέντρο γειτονιάς με κοινόχρηστες εξυπηρετήσεις, μουσείο βιομηχανικής κληρονομιάς στο όριο με τον Τιτάνα, Δημοτικό Σχολείο και Γυμνάσιο. Μια μικρή πόλη μέσα στην πόλη. 

Καθορίζονται άξονες και η ιδέα του πορώδους και του ενδιάμεσου για όλες τις κλίμακες, όπου το κενό διατρέχει ελευθέρα με μια σχεδιασμένη πολυπλοκότητα όλη την σύνθεση. 

Λόγω του μικρού μεγέθους του τόμου παρουσίασης που ήρθε στα χέρια μου δεν ήταν δυνατή η παρουσίαση και του τεράστιου υλικού της ιστορικής έρευνας και ανάλυσης, που παρουσιάζεται σε αυτό σε μικρά μεγέθη. 

Σχέδια και σκίτσα αποτυπώνουν την όλη πορεία της διερεύνησης και των αναζητήσεων της πρότασης που τελικά παρουσιάζεται αξιοποιώντας την τεχνολογία και τις σχεδιαστικές μεθόδους ακουμπώντας παράλληλα και στις παλαιότερες συνθετικές τεχνικές όπως οι μακέτες. 

Εντυπωσιακή η φωτορεαλιστική μακέτα. Ένα ηλεκτρονικό πρόπλασμα που δίνει την εικόνα μιας φωτογραφημένης μακέτας εργασίας από μπάλσα, εικόνα οικεία στους παλαιότερους, άγνωστο βέβαια αν τελικά μπορεί να λειτουργήσει ουσιαστικά στην επεξεργασία της σύνθεσης. 

Αναμφίβολα η διπλωματική αυτή αποτελεί μια ακόμη ενδιαφέρουσα πρόταση του Σπύρου Γιωτάκη, που συνεχίζει να δίνει θετικά δείγματα της δουλειάς του. Ίσως αυτή την φορά άνοιξε πολύ το αντικείμενό του, διευρύνοντας το πεδίο επέμβασης και αφήνοντας ανοιχτά κάποια θέματα που χρειαζόντουσαν περισσότερη κτιριολογική επεξεργασία. 

2.

ΧΡΗΣΤΟΣ ΔΙΔΩΝΗΣ: 

Μια επιβεβαίωση του ταλέντου του και της αξίας της μαθητείας του στον Δημήτρη Πικιώνη 

Ο Δημήτρης Διαμαντόπουλος μου επεφύλαξε μια έκπληξη στέλνοντάς μου από τον Πόρο φωτογραφικό υλικό που κατέγραψε πρόσφατα και συζητώντας μαζί μου για μια πραγματικά «συγκινητική» γλυπτική επέμβαση, που πραγματοποίησε ο Χρήστος Διδώνης σε ένα κτήμα στο βουνό απέναντι από τον Πόρο, στην Πελοπόννησο. Σε ένα καταπληκτικό τοπίο, όπου ξεκίνησε να ζει σε ένα μικρό ταπεινό κτίσμα που έκτισε μόνος του με την σύντροφό του Βούλα Μποζινέκη-Διδώνη και σιγά σιγά φτιάχνουν και ένα σπίτι, όπου και η συγκεκριμένη λιθοδομή. 

Ο Χρήστος Διδώνης στα 84 του χρόνια πραγματοποιεί μόνος του με ένα bob cat και αιγυπτιακές μεθόδους, μια γλυπτική επέμβαση συνθέτοντας μεγάλιθους και διαφόρων μεγεθών και χρωμάτων λίθους, για την πραγματοποίηση ενός απλού αναλημματικού τοίχου, αποδεικνύοντας ταυτόχρονα το ταλέντο του και την αξία της μαθητείας του στον Δημήτρη Πικιώνη, καθώς και την φοβερή του θέληση. 

Ο Χρήστος Διδώνης, ως φοιτητής της Σχολής Καλών Τεχνών, συνεργάστηκε με τον Πικιώνη στα έργα της Ακρόπολης και συγκεκριμένα στην πραγματοποίηση ενός άλλου αναλημματικού τοίχου. Υπήρξε ένας πολλά υποσχόμενος γλύπτης, και μάλιστα, όπως μου ανέφερε ο Δημήτρης Διαμαντόπουλος, ο Πικιώνης και ο Ζογγολόπουλος του είχαν δώσει συστατικές επιστολές να πάει στο Παρίσι να συνεχίσει τις σπουδές του. Κάποια στιγμή εγκατέλειψε την γλυπτική μετά από μια μεγάλη κλοπή του εργαστηρίου του και ασχολήθηκε μόνο με αρχιτεκτονική τοπίου και δίδαξε και στην Σχολή Αρχιτεκτόνων του ΕΜΠ ως Λέκτορας στον Τομέα ΙΙΙ Αρχιτεκτονικής Γλώσσας, Επικοινωνίας και Σχεδιασμού. 

Η επέμβαση αυτή έχει μια ξεχωριστή προσωπική γραφή που παραπέμπει σε αρχαϊκές λιθοδομές με ένα μνημειακό χαρακτήρα. 

Πρόκειται για ένα έργο ζωής εν εξελίξει…

Κάντε ΚΛΙΚ στις εικόνες για μεγέθυνση

ΤΗΛΕΜΑΧΟΣ ΑΝΔΡΙΑΝΟΠΟΥΛΟΣ 

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΑΜΥΓΔΑΛΟΥ 

Έλληνες αρχιτέκτονες καταξιώνονται διεθνώς 

Τηλέμαχος Ανδριανόπουλος, Καλλιόπη Αμυγδάλου 

Δύο καλές και σημαντικές παράλληλα ειδήσεις από τον ελληνικό και διεθνή τύπο, κυκλοφόρησαν πρόσφατα, που αναδεικνύουν, ίσως για πρώτη φορά σε τέτοιο βαθμό, δύο έλληνες αρχιτέκτονες απόφοιτους της σχολής αρχιτεκτόνων του ΕΜΠ.

Η πρώτη αφορά τον Τηλέμαχο Ανδριανόπουλο και έρχεται από την γνωστή διεθνή αμερικανική εφημερίδα, με έδρα τη Νέα Υόρκη, Wall Street Journal. Η διαδικτυακή έκδοση της εφημερίδας ανάρτησε στις 7 Σεπτεμβρίου 2020 δύο καλογυρισμένα βίντεο από δύο γνωστές και πολυδημοσιευμένες κατοικίες του γραφείου Tense Architecture Network. Το ενδιαφέρον είναι ότι τα γυρίσματα πραγματοποιήθηκαν επί τόπου από τηλεοπτικό συνεργείο της εφημερίδας με ενδιαφέρουσες λήψεις, εσωτερικά και εξωτερικά και με drone, ενδιαφέρουσες συνεντεύξεις με τους δημιουργούς και τους ιδιοκτήτες. 

Η δεύτερη από την εφημερίδα Καθημερινή (Κυριακή 6 Σεπτεμβρίου 2020) που προβάλει σε αναλυτικό άρθρο στην δεύτερη σελίδα, δύο ελληνίδες ερευνήτριες την χημικό Θέμις Αλισσάφη και την αρχιτέκτονα του ΕΜΠ Καλλιόπη Αμυγδάλου, που επιχορηγεί φέτος το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας με το ποσό 1.500.000 € για την κάθε μία για το ερευνητικό τους έργο. 

Τηλέμαχος Ανδριανόπουλος 

“Inside the ‘Tear of God’” 

“a Radical Triangular House” 

Το πρώτο βίντεο αφορά με τίτλο Inside the ‘Tear of God’: A Unique House on Crete That Filters the Sun αφορά την γνωστή κατοικία στο Ηράκλειο Κρήτης και πραγματικά αποκαλύπτει πτυχές που δεν ήταν αντιληπτές από τις φωτογραφίες των τυπικών δημοσιεύσεων, που μέχρι σήμερα έδιναν την αίσθηση μιας αρχιτεκτονικής μέσα στον ιστό μιας επαρχιακής πόλης με ανήσυχες γλυπτικές αναζητήσεις. 

Το βίντεο με τις γενικώτερες λήψεις αποκαλύπτει ότι τελικά πρόκειται για ένα γλυπτό στην πόλη, ένα τοπόσημο που εντάσσεται κατά την γνώμη μου αρμονικά στον αστικό ιστό διατηρώντας την κλίμακα των γύρω κτισμάτων. Έχω την αίσθηση ότι και για του περίοικους ο αρχικός αιφνιδιασμός έχει μετατραπεί σε μια αποδοχή, έναν θαυμασμό και μια ικανοποίηση που ένα τέτοιο έργο κοσμεί και αναβαθμίζει την γειτονιά τους. 

Τέλος οι ενδιαφέρουσες, πρωτότυπες και αρχιτεκτονικές χειρονομίες συνυπάρχουν αρμονικά με τον απλό εξοπλισμό και την συμβατική επίπλωση της κατοικίας, προβάλλοντας ένα φιλικό και ανθρώπινο περιβάλλον και όχι ένα εστέτ αποτέλεσμα όπως συνήθως συμβαίνει σε μίνιμαλ και υπερ-σχεδιασμένες κατοικίες. 

Το ίδιο αποτέλεσμα ως προς τα εσωτερικά εισπράττεται και στο επόμενο βίντεο με τίτλο «In Greece, a Radical Triangular House Brings the Outdoors Inside» και αφορά την γνωστή Κατοικία στα Μέγαρα, μέσα σε ένα ελαιώνα 20 χιλιόμετρα μακρυά από την Αθήνα, μόλις 200 τετραγωνικά, με ένα εσωστρεφή κήπο – αυλή και με θεαματικό άνοιγμα προς την θέα του βουνού.

Μία κατοικία με φυτεμένο δώμα όπου η ιδιοκτήτρια Πέπη Γαρδέλη δηλώνει ότι όλη της ζωή κοιμάται βλέποντας τις κλειστές κουρτίνες και τώρα κοιμάται βλέποντας τα αστέρια. 

Πέπη Γαρδέλη 

Γιώργος Καλυκάκης 

Έχει ενδιαφέρον να παρακολουθήσετε και στα δύο βίντεο τις αφηγήσεις των ιδιοκτητών, (Πέπη Γαρδέλη και Γιώργος Καλυκάκης) δύο απλών ανθρώπων που μιλούν με τα καλύτερα λόγια τόσο για τον Τηλέμαχο όσο και για την αρχιτεκτονική του. 

Μια αρχιτεκτονική που ενθαρρύνει τους νεότερους και όχι μόνο αρχιτέκτονες, να μην θεωρούν δεδομένη την όποια συντηρητική άποψη των πελατών τους και να τολμούν να προτείνουν πιο προχωρημένες λύσεις και να τις υπερασπίζονται με τον καλύτερο τρόπο. Τίποτα δεν είναι δεδομένο. 

Τα δύο βίντεο μπορείτε να τα παρακολουθήσετε κάνοντας ΚΛΙΚ εδώ 

Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι στις 7 Απριλίου 2019 αναρτήθηκε στο You Tube  άλλο ένα βίντεο για την ίδια κατοικία, με τον τίτλο Pythagorean home amidst olive grove offers views & protection και με τεράστια επισκεψιμότητα που μέχρι σήμερα έχει φτάσει τα 2,890,207 views και 3.499 σχόλια. Πρόκειται για μια γερμανική παραγωγή που επίσης μπορείτε να παρακολουθήσετε εδώ 

Καλλιόπη Αμυγδάλου 

Περί χωρικού και αρχιτεκτονικού αποτυπώματος 

από τον εκτοπισμό του 1922 

και την ανταλλαγή πληθυσμών το 1923-24

Προσφυγική περιοχή Δουργούτι (Νέος Κόσμος), φωτογράφος ο Ελβετός Hans Gerber. από το φωτογραφικό αρχείο τηs EPH Bibliothek Zurich. 

Την Καλλιόπη Αμυγδάλου έχω ξαναπαρουσιάσει σε αυτό το blog (βλέπε εδώ). Με αφορμή μια σειρά εκδηλώσεων που οργανώθηκαν στο Μουσείο Μπενάκη τον Δεκέμβριο του 2018, σε συνεργασία με το Ελληνικό Ινστιτούτο Αρχιτεκτονικής, και το Μουσείο της πόλης των Σκοπίων, με κεντρικό θέμα την μετά το σεισμό του 1963, που κατεδάφισε το 80% της πόλης των Σκοπίων, και την συνεισφορά του Κωνσταντίνου Δοξιάδη στον επανασχεδιασμό της πόλης. Πραγματοποιήθηκε τότε μια ημερίδα, μια έκθεση και ένας κατάλογος. 

Όλα ξεκίνησαν τότε στο πλαίσιο της μεταδιδακτορικής της έρευνας. Βρέθηκε στα Σκόπια αναζητώντας τους τρόπους που κατασκευάζεται ένα παρελθόν που κατασκευάζει ταυτότητες και άρχισε να μας τροφοδοτεί πληροφορίες και εικόνες ανοίγοντας μια καινούργια Ιστορία. 

Με επί τόπου συνεργασίες συνέβαλε στην οργάνωση της έκθεσης και την πραγματοποίηση του καταλόγου. 

Amygdalou K., Tsiambaos, K., Kritikos, C. G. (eds.). The Future as a Project: Doxiadis in Skopje. Athens: Hellenic Institute of Architecture, 2018. 

Σήμερα η Καλλιόπη Αμυγδάλου βρίσκεται μεταξύ των 436 επιστημόνων που επιχορηγεί φέτος τιμητικά το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Ερευνας (ERC) στο πλαίσιο του προγράμματος «Επιχορηγήσεις Εκκίνησης» (Starting Grants 2020). λαμβάνει 1,5 εκατ. ευρώ, για να ξεδιπλώσει την ερευνητική της πρόταση μέσα στα επόμενα πέντε χρόνια, συγκροτώντας τη δική της ερευνητική ομάδα και αποκτώντας τα απαραίτητα μέσα για το επιστημονικό έργο της, όπως αναφέρει η εφημερίδα Καθημερινή.

Η ιστορικός αρχιτεκτονικής Καλλιόπη Αμυγδάλου ερευνά το χωρικό και αρχιτεκτονικό αποτύπωμα που προκάλεσαν ο εκτοπισμός του 1922 και αργότερα η ανταλλαγή πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. 

Το πρόγραμμα HOMEACROSS της κ. Αμυγδάλου αναφέρεται στον χώρο, στη μνήμη και στην κληρονομιά της ανταλλαγής πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. «Το ερευνητικό μας έργο θα επικεντρωθεί στην αναζήτηση και ανάδειξη του χωρικού και αρχιτεκτονικού αποτυπώματος που προκάλεσαν ο εκτοπισμός του 1922 και αργότερα η ανταλλαγή πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας το 1923-24. Από τη σκοπιά της ιστορίας της αρχιτεκτονικής θα μελετήσουμε το κτισμένο περιβάλλον που άφησαν πίσω τους οι πληθυσμοί που μετακινήθηκαν (κατοικίες, σχολεία, εκκλησίες), αλλά και πώς διαμόρφωσαν τους τόπους όπου εγκαταστάθηκαν. Η ερευνητική ομάδα που θα συγκροτήσουμε θα εργαστεί στην περιοχή της Αττικής και της Σμύρνης. 

Δουργούτι 

Στην Αθήνα οι πρόσφυγες στεγάστηκαν με τεράστιες δυσκολίες σε ξύλινα παραπήγματα, προσφυγικές κατοικίες και αυθαίρετους καταυλισμούς, τα οποία σιγά σιγά βελτίωσαν και επέκτειναν, μεταμορφώνοντας ουσιαστικά την πρωτεύουσα, της οποίας ο πληθυσμός διπλασιάστηκε με τον ερχομό τους. Μεγάλες ήταν οι αλλαγές και στη Σμύρνη, τόσο από τις συνέπειες της εκδίωξης του ελληνορθόδοξου πληθυσμού, όσο και από την εγκατάσταση μουσουλμάνων κυρίως από την Κρήτη και τη Βόρεια Ελλάδα», λέει στην «Κ» η κ. Αμυγδάλου.

Από την εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ 12 Σεπτεμβρίου 2020 

Ετσι, «θα συμβάλλουμε και θα επεκτείνουμε προσπάθειες που ήδη έχουν ξεκινήσει για την αποτύπωση και μελέτη των “τοπίων της Ανταλλαγής”, και θα συμβάλλουμε στη συζήτηση για την παρακαταθήκη όλων αυτών των γεγονότων σήμερα. Για την Αττική θα αξιοποιήσουμε το πολύτιμο αρχειακό υλικό του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών, που περιέχει πάνω από 3.000 συνεντεύξεις με πρόσφυγες, οι οποίες πραγματοποιήθηκαν μεταξύ 1930-1960». 

Όπως σημειώνει η ίδια, «στο ερευνητικό έργο HOMEACROSS θα συνεργαστούμε με πανεπιστημιακούς και ερευνητές από τη Σμύρνη και το Πανεπιστήμιο Izmir Institute of Technology, στο οποίο έχω διδάξει τα προηγούμενα χρόνια. Υπάρχει επιστημονική και ερευνητική συνεργασία με πανεπιστημιακούς από την Τουρκία, που υπερβαίνει τις όποιες αντιπαραθέσεις σε επίπεδο κρατικής πολιτικής. Το ερευνητικό έργο που θα υλοποιήσουμε έχει ορίζοντα πενταετίας και ελπίζουμε να ξεπεράσουμε τις όποιες δυσκολίες». 

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ

 

Η Καλλιόπη Αμυγδάλου είναι ιστορικός αρχιτεκτονικής και ερευνήτρια στο ΕΛΙΑΜΕΠ. Ερευνά ζητήματα πολιτικοποίησης της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς στη νοτιοανατολική Ευρώπη. Ως μεταδιδακτορική ερευνήτρια στο ΕΛΙΑΜΕΠ, υπότροφος του προγράμματος Marie Skłodowska-Curie (IF) εκπόνησε έρευνα με τίτλο: ‘Τα αρχιτεκτονικά αντίγραφα στη μάχη της ιστορίας: Πολιτικές της ταυτότητας σε Κωνσταντινούπoλη, Αθήνα, Σκόπια’ (REPLICIAS). 

Δίδαξε για δύο χρόνια ως λέκτορας στη Σχολή Αρχιτεκτονικής του Izmir Institute of Technology στην Τουρκία (2015-2017). Ολοκλήρωσε τη διδακτορική της διατριβή στη Bartlett School of Architecture (University College London) το 2014 σχετικά με τις πολιτικές εκσυγχρονισμού και τη διαχείριση τη πολιτισμικής κληρονομιάς στη Σμύρνη και τη Θεσσαλονίκη των αρχών του 20ου αιώνα. Είναι επίσης κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου στις πολιτισμικές σπουδές (M.Sc. in Culture and Society) από το London School of Economics (2010) και απόφοιτος της Σχολής Αρχιτεκτόνων του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου (2009). Μιλάει Ελληνικά, Αγγλικά, Τουρκικά, Γαλλικά και Γερμανικά. Οι διδακτορικές τις σπουδές χρηματοδοτήθηκαν από το Κοινωφελές Ίδρυμα Αλέξανδρος Ωνάσης (2011-2014) και το Ίδρυμα Παιδείας και Ευρωπαϊκού Πολιτισμού (2010-2011). Οι πρόσφατες δημοσιεύσεις της περιλαμβάνουν: ‘Building the Nation at the Crossroads of ‘East’ and ‘West’: Ernest Hébrard and Henri Prost in the Near East’, Opticon1826 (16): 15, 2014, pp.1-19. 

Κάντε ΚΛΙΚ στις εικόνες για μεγέθυνση