ΣΠΥΡΟΣ ΓΙΩΤΑΚΗΣ – ΧΡΗΣΤΟΣ ΔΙΔΩΝΗΣ 

Εικαστικές αρχιτεκτονικές παρεμβάσεις 

με αναφορές σε αρχαιολογικούς χώρους 

Επέλεξα σήμερα δύο θέματα που σχετίζονται έμμεσα ή άμεσα με αρχαιολογικούς χώρους. Μια πολύ ενδιαφέρουσα διπλωματική εργασία για την Ελευσίνα, που εμπνέεται από τον αρχαιολογικό χώρο και τον περιβάλει, που πραγματοποίησε ο αρχιτέκτονας Σπύρος Γιωτάκης και μια γλυπτική επέμβαση του εικαστικού Χρήστου Διδώνη, μέσω ενός αναλληματικού τοίχου, που πραγματοποίησε στο κτήμα του, στο βουνό απέναντι από τον Πόρο, στην περιοχή Μπέλεσι, στην Πελοπόννησο, και την οποία μου αποκάλυψε ο Δημήτρης Διαμαντόπουλος που τον επισκέφτηκε. 

Την Ελευσίνα την γνώρισα καλύτερα από την εποχή που βρέθηκα εκεί με την Βάνα Ξένου για το στήσιμο της έκθεσης της, με τίτλο « Έλευσις Πέρασμα» στο εργοστάσιο «Κρόνος» το 2004. Έκτοτε εξακολουθεί να μου κινεί το ενδιαφέρον, ειδικά μάλιστα αυτή την περίοδο που προετοιμάζεται για Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπη. 

Παρόλο που έχουν πραγματοποιηθεί αμέτρητες μελέτες, διπλωματικές κλπ για την αναβάθμιση αυτού του τόπου, καθώς και σημαντικές εκδηλώσεις στα πλαίσια των Αισχυλείων, η Ελευσίνα παραμένει ακόμη καθηλωμένη, και δεν υλοποιήθηκε ποτέ καμία πρωτοβουλία τόσο από φορέα όσο και από ιδιώτες ιδιαίτερα από όλους όσους βίασαν τον τόπο και αποκόμισαν κέρδη. 

1.

Σπύρος Γιωτάκης: 

Ελευσίνα, 

διερεύνηση των ορίων αρχαιολογικού χώρου 

και σύγχρονης πόλης 

Πρόσφατα ένας «παράξενος και μοναχικός αρχιτέκτονας», ο Σπύρος Γιωτάκης, ασχολήθηκε με την Ελευσίνα στο Μεταπτυχιακό του, δίπλα στην Βάνα Ξένου και σε συνεργασία με τον Τηλέμαχο Ανδριανόπουλο και τον Παναγιώτη Τουρνικιώτη. Το πολύ ενδιαφέρον αποτέλεσμα, που συνοψίζεται σε ένα μικρό κομψό τόμο βρέθηκε πρόσφατα στα χέρια μου. 

Η διπλωματική του Σπύρου Γιωτάκη πραγματοποιήθηκε στο Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών της Σχολής Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του ΕΜΠ - Σχεδιασμός Χώρος Πολιτισμός Κατεύθυνση Α2. Διερευνά τη φύση και το εύρος των ορίων στον αστικό χώρο. Έχει σαν αντικείμενο τα όρια του αρχαιολογικού χώρου στην Ελευσίνα που προέκυψαν μέσα από την εξάπλωση της πόλης που τον περιβάλει και συνυπάρχει με το αρχαίο λατομείο, με την βιομηχανική ζώνη και τις εγκαταστάσεις του Τιτάνα. Κατοικίες, εμπορικές χρήσεις και καταστήματα αναψυχής και εστίασης κατανέμονται σήμερα κατά μήκος των ορίων του αστικού ιστού. 

Η εργασία αυτή έχει ως αντικείμενο μέσω της έρευνας δια του σχεδιασμού, την επανεξέταση των πολλαπλών ορίων στην περιοχή αυτή και αποτελεί μια πολεοδομική πρόταση αστικού σχεδιασμού που προχωρεί σε μια μίξη ειδικής κτιριολογίας και πολεοδομικών πρακτικών. Μία πρόταση που κινείται στα όρια μιας ουτοπίας, απόλυτα αποδεκτή στο πλαίσιο μιας διπλωματικής, που δεν μπορεί όμως να θεωρηθεί και ανέφικτη. Εμπεριέχει ρεαλιστικές προσεγγίσεις και αποτελεί σε μεγάλο βαθμό μια ελπιδοφόρα προοπτική, μακρινή ίσως, για τα ελληνικά δεδομένα, όχι όμως εκτός των θεαματικών αστικών αναπλάσεων που πραγματοποιούνται τα τελευταία χρόνια διεθνώς. 

Μετά από μία ενδελεχή διερεύνηση και ανάλυση των δεδομένων για την περιοχή και με παράλληλους προβληματισμούς που κινούνται στα πεδία της φιλοσοφίας, τεκμηριώνεται μια πρόταση που επιδιώκει να φτιάξει την σχέση της πόλης, με το λατομείο, με τον Τιτάνα με το βιομηχανικό πεδίο, με το λόφο της Ακρόπολης, με το Τελεστήριο και τον αρχαιολογικό χώρο, όπως είναι σήμερα, και εν τέλει να κατεβάσει κινήσεις προς την θάλασσα προς το Ελαιουργείο. 

Αποκαθιστά τα υπάρχοντα κτίσματα που περιβάλλουν τον αρχαιολογικό χώρο με νέα, με ενδιαφέρουσες χαράξεις που παραπέμπουν σε χαράξεις ερειπίων προϊστορικών οικισμών και φιλοξενούν χρήσεις κατοικίας για τους κατοίκους που ήδη μένουν εκεί. Κτίρια με πιλοτή και με αυξημένη δόμηση, τριώροφα κατά μήκος του ορίου με τον αστικό ιστό και μονώροφα πλησιάζοντας προς τον αρχαιολογικό χώρο. 

Επανέρχονται επίσης οι εμπορικές χρήσεις και αναψυχής. Εντάσσονται ακόμη Δημοτική βιβλιοθήκη, κέντρο γειτονιάς με κοινόχρηστες εξυπηρετήσεις, μουσείο βιομηχανικής κληρονομιάς στο όριο με τον Τιτάνα, Δημοτικό Σχολείο και Γυμνάσιο. Μια μικρή πόλη μέσα στην πόλη. 

Καθορίζονται άξονες και η ιδέα του πορώδους και του ενδιάμεσου για όλες τις κλίμακες, όπου το κενό διατρέχει ελευθέρα με μια σχεδιασμένη πολυπλοκότητα όλη την σύνθεση. 

Λόγω του μικρού μεγέθους του τόμου παρουσίασης που ήρθε στα χέρια μου δεν ήταν δυνατή η παρουσίαση και του τεράστιου υλικού της ιστορικής έρευνας και ανάλυσης, που παρουσιάζεται σε αυτό σε μικρά μεγέθη. 

Σχέδια και σκίτσα αποτυπώνουν την όλη πορεία της διερεύνησης και των αναζητήσεων της πρότασης που τελικά παρουσιάζεται αξιοποιώντας την τεχνολογία και τις σχεδιαστικές μεθόδους ακουμπώντας παράλληλα και στις παλαιότερες συνθετικές τεχνικές όπως οι μακέτες. 

Εντυπωσιακή η φωτορεαλιστική μακέτα. Ένα ηλεκτρονικό πρόπλασμα που δίνει την εικόνα μιας φωτογραφημένης μακέτας εργασίας από μπάλσα, εικόνα οικεία στους παλαιότερους, άγνωστο βέβαια αν τελικά μπορεί να λειτουργήσει ουσιαστικά στην επεξεργασία της σύνθεσης. 

Αναμφίβολα η διπλωματική αυτή αποτελεί μια ακόμη ενδιαφέρουσα πρόταση του Σπύρου Γιωτάκη, που συνεχίζει να δίνει θετικά δείγματα της δουλειάς του. Ίσως αυτή την φορά άνοιξε πολύ το αντικείμενό του, διευρύνοντας το πεδίο επέμβασης και αφήνοντας ανοιχτά κάποια θέματα που χρειαζόντουσαν περισσότερη κτιριολογική επεξεργασία. 

2.

ΧΡΗΣΤΟΣ ΔΙΔΩΝΗΣ: 

Μια επιβεβαίωση του ταλέντου του και της αξίας της μαθητείας του στον Δημήτρη Πικιώνη 

Ο Δημήτρης Διαμαντόπουλος μου επεφύλαξε μια έκπληξη στέλνοντάς μου από τον Πόρο φωτογραφικό υλικό που κατέγραψε πρόσφατα και συζητώντας μαζί μου για μια πραγματικά «συγκινητική» γλυπτική επέμβαση, που πραγματοποίησε ο Χρήστος Διδώνης σε ένα κτήμα στο βουνό απέναντι από τον Πόρο, στην Πελοπόννησο. Σε ένα καταπληκτικό τοπίο, όπου ξεκίνησε να ζει σε ένα μικρό ταπεινό κτίσμα που έκτισε μόνος του με την σύντροφό του Βούλα Μποζινέκη-Διδώνη και σιγά σιγά φτιάχνουν και ένα σπίτι, όπου και η συγκεκριμένη λιθοδομή. 

Ο Χρήστος Διδώνης στα 84 του χρόνια πραγματοποιεί μόνος του με ένα bob cat και αιγυπτιακές μεθόδους, μια γλυπτική επέμβαση συνθέτοντας μεγάλιθους και διαφόρων μεγεθών και χρωμάτων λίθους, για την πραγματοποίηση ενός απλού αναλημματικού τοίχου, αποδεικνύοντας ταυτόχρονα το ταλέντο του και την αξία της μαθητείας του στον Δημήτρη Πικιώνη, καθώς και την φοβερή του θέληση. 

Ο Χρήστος Διδώνης, ως φοιτητής της Σχολής Καλών Τεχνών, συνεργάστηκε με τον Πικιώνη στα έργα της Ακρόπολης και συγκεκριμένα στην πραγματοποίηση ενός άλλου αναλημματικού τοίχου. Υπήρξε ένας πολλά υποσχόμενος γλύπτης, και μάλιστα, όπως μου ανέφερε ο Δημήτρης Διαμαντόπουλος, ο Πικιώνης και ο Ζογγολόπουλος του είχαν δώσει συστατικές επιστολές να πάει στο Παρίσι να συνεχίσει τις σπουδές του. Κάποια στιγμή εγκατέλειψε την γλυπτική μετά από μια μεγάλη κλοπή του εργαστηρίου του και ασχολήθηκε μόνο με αρχιτεκτονική τοπίου και δίδαξε και στην Σχολή Αρχιτεκτόνων του ΕΜΠ ως Λέκτορας στον Τομέα ΙΙΙ Αρχιτεκτονικής Γλώσσας, Επικοινωνίας και Σχεδιασμού. 

Η επέμβαση αυτή έχει μια ξεχωριστή προσωπική γραφή που παραπέμπει σε αρχαϊκές λιθοδομές με ένα μνημειακό χαρακτήρα. 

Πρόκειται για ένα έργο ζωής εν εξελίξει…

Κάντε ΚΛΙΚ στις εικόνες για μεγέθυνση