ΑΝΑΦΟΡΕΣ ΣΕ ΠΡΟΣΦΑΤΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ 

1. ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΚΟΝΤΟΖΟΓΛΟΥ: Project FIX  

Αναβιώνοντας το μέλλον 

2. ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΙΤΤΑΣ: 

ΑΛΦΑΒΗΤΑΡΙ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑΣ 

3. ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΦΙΛΙΠΠΙΔΗΣ: ΑΝΩΝΥΜΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ 

Μία άρρητη παρουσία

_____________________

1.

ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΚΟΝΤΟΖΟΓΛΟΥ 

PROJECT FIX

Αναβιώνοντας το μέλλον

Panos Kokkinias, EMST, 2019, Digital Inkjet Archival Print,120X230 cm 

Με την σκωπτική φωτογραφία του Πάνου Κοκκινιά στο εξώφυλλο, με την αγέλη των αδέσποτων σκύλων μπροστά στην κλειστή είσοδο του ΕΜΣΤ, κατέφθασε το νέο βιβλίο της Καλλιόπης Κοντόζογλου, προετοιμάζοντας μας για μια εξομολογητική αφήγηση της περιπετειώδους διαδρομής σχεδόν 12 ετών, του πολύπαθου αυτού κτιρίου σχεδιασμένου από τον Τάκη Ζενέτο, που η ιστορία του ξεκινά από το 1850, όπως απεικονίζεται στο ενσωματωμένο τετράπτυχο χρονολόγιο στο βιβλίο. Μία έκδοση με τίτλο «Αναβιώνοντας το μέλλον, Project FIX, για την οποία ο Ηλίας Ζέγγελης σημειώνει στον Πρόλογο του, ότι αποτελεί μια σύνθεση ενός προσωπικού ημερολόγιου, μιας αρχιτεκτονικής μαρτυρίας, της ιστορίας του κτιρίου, ενός θεωρητικού κειμένου για τον σχεδιασμό του και ενός ημερολογίου κατασκευής του έργου. 

Ένα βιβλίο καθαρτήριο και ταυτόχρονα λυτρωτικό, σημειώνει στα Προλεγόμενα η Καλλιόπη Κοντόζογλου αρχιτέκτων υπεύθυνη του έργου και επικεφαλής της ομάδας κατά την φάση της μελέτης εφαρμογής, όπως η ίδια δηλώνει, που ακολούθησε μετά την αρχική μελέτη που πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με το Γραφείο 3ΣΚ Στυλιανίδη Α.Ε. 

Μετά την πρόσφατη μνημειώδη επιστημονική έκδοση της διδακτορικής διατριβής της Ντόρας Θεοδωροπούλου με τίτλο «ΦΙΞ FΙX 120+ XRONIA AΡXITEKTONIKH», ακολουθεί το βιβλίο αυτό από τις εκδόσεις Ποταμός, για το ακρωτηριασμένο αυτό κτίριο, εξ ίσου χρήσιμο, που έχει ένα διαφορετικό ενδιαφέρον και χωρίζεται σε τρία μέρη. Το πρώτο μέρος με τίτλο «Ποιος , πότε που» αναφέρεται στην ιστορία του κτιρίου και καταλήγει σε μια ευγενική και επι της ουσίας αναφορά στην Άννα Καφέτση, που οραματίστηκε αυτό το Μουσείο, τονίζοντας παράλληλα τον διεθνή διαπολιτιστικό προσανατολισμό της και τις μάχες που έδωσε. 

Η Άννα Καφέτση με την ομάδα του ΕΜΣΤ 

Το δεύτερο μέρος περιγράφει την μελέτη με σχέδια και φωτογραφίες και το τρίτο μέρος με τίτλο «Ιστορίες» είναι μάλλον το πιο συναρπαστικό, μέσα από τις προσωπικές αφηγήσεις που ξεκινούν από την παράδοση της μελέτης του διαγωνισμού και ακολουθούν αναφορές από την περιπετειώδη πορεία της κατασκευής του έργου. 

Ακολουθεί ο επίλογος από τον αρχιτέκτονα και σύμβουλο της ομάδας της μελέτης εφαρμογής, Tim Ronalds, ο οποίος αναφέρεται στις όψεις, στην αλληλουχία των κυλιόμενων κλιμάκων, στις αίθουσες της μόνιμης συλλογής, στα ξύλινα δάπεδα από ξύλο οξυάς, στην ακουστική των εκθεσιακών χώρων, 

Εικόνες από την βεράντα και το εστιατόριο στον τέταρτο όροφο 

στο εστιατόριο και στην βεράντα με θέα την Ακρόπολη στον τέταρτο όροφο, στους χώρους κυκλοφορίας, στην αίθουσα περιοδικών εκθέσεων στο υπόγειο, με τους θηριώδης τετράγωνους πεντάμετρους κίονες και την μεγάλη εσωτερική σκάλα προς το ισόγειο που δίνουν στον εκθεσιακό χώρο ένα μνημειακό χαρακτήρα και καταλήγει στο δώμα με την πορεία μέσα από την μεγάλη ράμπα που οδηγεί σαν σε κατάστρωμα αεροπλανοφόρου, με θέα προς την θάλασσα και την Ακρόπολη «Αυτή είναι η πιο δραματική “promenade architecturale” σημειώνει ο Tim Ronalds. Ένας θρίαμβος. Όλες οι σκέψεις για τις απογοητεύσεις αυτού του αξιοθαύμαστου πρότζεκτ εξανεμίζονται.» 

Καλοδεχούμενος αυτό ο θετικός σχολιασμός. Περίμενα όμως και κάποιες τοποθετήσεις έστω και κάποιες νύξεις σε σχέση με όλα όσα αρνητικά έχουν σχολιαστεί εδώ και χρόνια, δημόσια και ιδιωτικά. Γιατί είναι γνωστό ότι το κτίριο αυτό, όσο και η μουσειολογική μελέτη έχουν επισύρει και έχουν δεχθεί περισσότερο από κάθε άλλο, μια έντονη κριτική με συγκεκριμένες τοποθετήσεις. 

Σέβομαι και εκτιμώ τον μόχθο των συναδέλφων μελετητών αυτού του έργου και παράλληλα και την όλη διαδρομή τους στον χώρο της αρχιτεκτονικής που την παρακολουθώ προσεκτικά. Δεν μπόρεσα ποτέ να καταλάβω τι ήταν αυτό που συνέβαλε στο να πάνε τόσα πράγματα στραβά και να επικρατήσουν κάποιες αδέξιες χειρονομίες στο κτίριο που προκαλούν αμηχανία. Έχω την αίσθηση ότι ο βιασμός της ψυχής αυτού του κτιρίου μέσω του ακρωτηριασμού που υπέστη, και όλες οι εμπλοκές, διαπλοκές, εντάσεις, αδικίες και συγκρούσεις που ακολούθησαν αποτυπώνονται σε αυτό το κτίριο σαν μια κατάρα που παρασύρει την όποια καλή πρόθεση. 

Δημήτρης Αντωνακάκης, Συραγώ Τσιάρα 

Και ευτυχώς η γαλήνια μορφή και η ευαισθησία του Δημήτρη Αντωνακάκη, παρά τις περιορισμένες δυνατότητες ενός μεταβατικού καλλιτεχνικού Διευθυντή, κατάφερε μαζί με την Συραγώ Τσιάρα να κατευνάσει το θηρίο σε ένα βαθμό και να ανοίξει το Μουσείο. 

Οι αδεξιότητες και οι ελλείψεις, βέβαια έμειναν και κάποια στιγμή θα πρέπει να συζητηθούν και να καταγραφούν αναλυτικά, μήπως και μέσα στον χρόνο και με ένα άξιο και τολμηρό νέο μόνιμο διευθυντή, στον οποίο θα δοθούν ισχυρές δυνατότητες, κάποιες μπορούν να αποκατασταθούν. 

Η Όψη του ΕΜΣΤ προς την οδό Καλλιρόης 

Δεν μιλώ βέβαια για την πολυσυζητημένη όψη της οδού Καλλιρόης που παραπέμπει κατά τους μελετητές στην υποτιθέμενη κοίτη του σκεπασμένου και αόρατου Ιλισού. Μιλώ ας πούμε για το παράδοξο ξύλινο αμφιθέατρο στο υπόγειο που είναι αναστρέψιμο. Και για να προχωρήσω λίγο ακόμη σε πολύ βασικές αρχιτεκτονικές επιλογές που χαρακτηρίζουν την μελέτη: 

Ο υπόγειος χώρος των περιοδικών εκθέσεων από την έκδοση.

Ο υπόγειος χώρος των περιοδικών εκθέσεων, με το άνοιγμα του Μουσείου, 

Η μνημειώδης σκάλα στο τέρμα του υπόγειου χώρος των περιοδικών εκθέσεων 

Δεν μπορώ  να εξηγήσω, την ένταξη στο τέρμα του εκθεσιακού χώρου των περιοδικών εκθέσεων με τα υπερμεγέθη υποστυλώματα, μιας μνημειώδους σκάλας πλάτους σχεδόν 6 μέτρων, που απλά συνδέει με τον εκθεσιακό χώρο στο ισόγειο και απλά παραπέμπει σε μεγαλοπρεπείς επιλογές άλλων εποχών, χωρίς λόγο. Πόσο ενδιαφέρον θα είχε αν στην θέση της θα υπήρχε η δυνατότητα έκθεσης του εκάστοτε κορυφαίου έργου μιας περιοδικής έκθεσης. 

ΕΜΣΤ, Τομή του «φαραγγιού» μέσα στο οποίο οι κυλιόμενες σκάλες ανεβαίνουν προς το δώμα. Αυτή είναι η δημόσια κατακόρυφη κυκλοφορία.

Renzo Piano, Richard Rogers, Κέντρο Pompidou στο Παρίσι, Όψη 

Τέλος μπορεί κατά τον Tim Ronalds στον επίλογο του βιβλίου, η αλληλουχία των κυλιόμενων κλιμάκων που παραπέμπουν στις αντίστοιχες κυλιόμενες στο Κέντρο Pompidou στο Παρίσι να είναι ευχάριστη και συναρπαστική, υπάρχει όμως μια θεμελιώδης διαφορά. Οι Renzo Piano και Richard Rogers επιλέγουν οι κυλιόμενες να καταλάβουν ελάχιστο εμβαδόν σε σχέση με το μέγεθος των εκθεσιακών χώρων κτιρίου (σημειώνεται στα σχέδια με ρόζ χρώμα), ενώ στο ΕΜΣΤ οι μελετητές με μία γενναιόδωρη χειρονομία, που έχω ξανασχολιάσει, αποδίδουν το ένα τρίτο (1/3) του εμβαδού των ορόφων στην ζώνη ένταξης της κατακόρυφης (κυλιόμενες) και της οριζόντιας κυκλοφορίας (διάδρομοι) που δεν μπορούν να αξιοποιηθούν σωστά ως εκθεσιακοί χώροι, σε ένα μουσείο που ασφυκτιά με σημαντικές ελλείψεις χώρων. 

Renzo Piano, Richard Rogers, Κέντρο Pompidou στο Παρίσι, κάτοψη 

ΕΜΣΤ, Διαγραμματική Κάτοψη 3ου ορόφου 

Σε κάθε περίπτωση το βιβλίο της Καλλιόπης Κοντόζογλου αξίζει να διαβαστεί γιατί εκτός του ότι πρόκειται για μια προσεγμένη έκδοση με πολύ καλό layout και επιλεγμένες φωτογραφίες και σχέδια, αποτυπώνει μια πραγματικότητα μέσα από ένα προσωπικό πρίσμα και αποτελεί άλλη μια ουσιαστική ψηφίδα στο ανήσυχο και πολυσήμαντο μωσαϊκό που απεικονίζει την δραματική 12ετή πορεία ενός πολύπαθου κτιρίου την οποία επηρέασαν 14 υπουργοί Πολιτισμού. 

2. 

ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΙΤΤΑΣ: 

ΑΛΦΑΒΗΤΑΡΙ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑΣ 

Ο Γιώργος Πίττας μετά από επτά βιβλία-λευκώματa (1997-2019) και την ιστοσελίδα greekgastronomyguide.gr επανέρχεται με μια καινούργια έκδοση στο πλαίσιο ενός ατέρμονος οδοιπορικού σε όλη την Ελλάδα που σε πρώτη ματιά παραπέμπει στην αίσθηση των παλιών παιδικών μας αλφαβητάριων του Δημοτικού με τα σκληρά εξώφυλλα.

Ο Γιώργος Πίττας

Ένα λεξικό που εμπεριέχει χαρακτηριστικές πληροφορίες από την Ελληνική Γαστρονομία. «Μέσα από 500 λήμματα και 700 φωτογραφίες, σημειώνει στον πρόλογο ο συγγραφέας, ο αναγνώστης μπορεί να γνωρίσει εδέσματα, μεζέδες, τοπικά προϊόντα, τρόφιμα, ποτά, κρασιά και να περιηγηθεί σε πανηγύρια, αγορές, τοπία και terroirs, να μάθει για κτίσματα και σκεύη, για συνήθειες και εμβληματικούς ανθρώπους με την βοήθεια του ποιητικού στίχου και των δημοτικών τραγουδιών, τον διηγηματικό λόγο και τις λαϊκές παροιμίες.» 

Ενδιαφέρον έχουν τα άρθρα μετά την εισαγωγή που αναφέρονται στην ιστορία της γαστρονομίας από την αρχαιότητα μέχρι και τον 20ο αιώνα και την σχέση της με τον Τουρισμό. 

Το Λεξικό είναι συναρπαστικό. Ξεφυλλίζοντας το, σύντομα ο αναγνώστης ανακαλύπτει ότι τα κείμενα των λημμάτων και οι φωτογραφίες που τα συνοδεύουν αποκαλύπτουν πληροφορίες που μας αιφνιδιάζουν και διαβάζονται ευχάριστα. Eπιλέγοντας τυχαία θέματα συνειδητοποίησα ότι πέρασαν ευχάριστα κάποιες ώρες, απολαμβάνοντας τις περιγραφές και τις εικόνες γοητευτικών χώρων από όλη την επικράτεια, καθώς και ελκυστικών εδεσμάτων, νοιώθοντας συχνά τους σιελογόνους αδένες να ενεργοποιούνται μαζί με ένα ευχάριστο αίσθημα βουλιμίας.

Ο Πίττας μας εναποθέτει με τον καλύτερο τρόπο τις βιωμένες απολαυστικές του στιγμές και μας προσκαλεί να τον ακολουθήσουμε στις περιπλανήσεις του και παράλληλα μας προκαλεί μια ευγενική ανομολόγητη ζήλεια για όλα όσα έχει την τύχη και την επιμονή να ανακαλύπτει. 

Το βιβλίο μπορείτε να προμηθευτείτε τώρα από τα e-shop των βιβλιοπωλείων Πολιτεία και Public, και μετά την άρση των μέτρων σε όλα τα βιβλιοπωλεία. σελ. 384, €25

3. 

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΦΙΛΙΠΠΙΔΗΣ: 

ΑΝΩΝΥΜΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ 

 Μία άρρητη παρουσία

Δημήτρης Φιλιππίδης 

Επανέρχομαι σήμερα με αυτό το σημαντικό βιβλίο του Δημήτρη Φιλιππίδη που έχει ξαναπαρουσιαστεί σε αυτό το μπλογκ, με αφορμή ένα εξαιρετικό βίντεο που πραγματοποίησε για αυτή την έκδοση το Πολιτιστικό Ιδρύματος Ομίλου Πειραιώς και ευγενικά μας παραχώρησε την άδεια δημοσίευσης. 

Το σκηνοθέτησε η Νατάσσα Ε. Ιωάννου, με αφορμή την προβολή του βιβλίου στην φετινή διαδικτυακή 17η Διεθνή Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης και εντάχθηκε στην σχετική ιστοσελίδα (δείτε εδώ). Αξίξει να παρακολουθήσετε στην συνέχεια το βίντεο αυτό με "πρωταγωνιστή" τον Δημήτρη Φιλιππίδη που μιλά για το βιβλίο. 

ή κάντε ΚΛΙΚ εδώ

Κάντε ΚΛΙΚ στις εικόνες για μεγέθυνση

 

ΟΙ POINT SUPREME ΣΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ DOMa 02 

Η non-finito περιπέτεια 

της Κατοικίας στα Πετράλωνα

Με πέντε νέα και πολύ ενδιαφέροντα θέματα κυκλοφόρησε το αρχιτεκτονικό περιοδικό DOMa, διατηρώντας την υψηλή εκδοτική ποιότητα και εμμένοντας στην προβολή στις σελίδες του, της δημιουργικής διεργασίας που έχει προηγηθεί της τελικής μελέτης και συνήθως παραβλέπεται, αποκρύπτοντας τους συχνά υπέροχους πειραματισμούς των μελετητών. 

Point Supreme, «Κατοικία στα Πετράλωνα»

Θα προσπεράσω, αναφερόμενος εν συντομία, τα πρώτα τέσσερα θέματα και θα προσπαθήσω να παρουσιάσω στην συνέχεια το πρώτο αποκαλυπτικό άρθρο του περιοδικού για ελληνικό αρχιτεκτονικό γραφείο, τους Point Supreme, με θέμα τη γνωστή “Κατοικία στα Πετράλωνα”, όπου επίσης ίσως για πρώτη φορά στην Ελλάδα, οι δημιουργοί αποκαλύπτουν με κάθε λεπτομέρεια, μία σπάνια συνθετική και κατασκευαστική διαδικασία που δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί. 

«Εσωτερική όψη», σχέδιο, 2017 

Επέλεξα να παρουσιάσω αυτό το θέμα εκτιμώντας τις εντελώς ξεχωριστές αρχιτεκτονικές χειρονομίες του Κωνσταντίνου Πανταζή και της Μαριάννας Ρέντζου, που κινούνται στον αντίποδα της υπέρμετρης αφαίρεσης και των minimal προσεγγίσεων, που υπαγορεύουν και ένα αποστειρωμένο τρόπο βίωσης των χώρων κατοικίας. ΟΙ Point Supreme επιμένουν να «πλάθουν» χειροποίητους παραμυθένιους χώρους με ετερόκλητα οικεία υλικά, που συντίθενται στο πλαίσιο μιας ευχάριστης και ανθρώπινης «ακαταστασίας» και με εικαστικές αναφορές που σχετίζονται ακόμη και με το Readymade, όπως το εδραίωσε o Marcel Duchamp. 

1. “Ca'n Terra” του γραφείου Ensamble Studio 

Εντυπωσιακή είναι η αναδιαμόρφωσης ενός παλιού λατομείου στις Βαλεαρίδες Νήσους με τίτλο 'Ca'n Terra' που πραγματοποίησε το αρχιτεκτονικό γραφείο Ensamble Studio με έδρα την Ισπανία και την Βοστώνη και με στόχο μια ιδιότυπη κατοίκηση. Χρησιμοποιώντας τεχνολογία σάρωσης με λέιζερ για να εξερευνηθεί και να αποτυπωθεί το εγκαταλελειμμένο λατομείο ηλικίας ενός αιώνα, άφησαν τον χώρο σχεδόν εντελώς ανέγγιχτο εισάγοντας μια σύγχρονη κατάσταση κατοίκησης. 

Δείτε ένα σχετικό βίντεο εδώ 

2. “Κτήριο των Κεντρικών Γραφείων της Επαρχίας της Αμβέρσας” των Xaveer De Geyter Architects

Οι Xaveer De Geyter Architects παρουσιάζουν με φωτογραφίες από το εργοτάξιο, από το ‘Κτήριο των Κεντρικών Γραφείων της Επαρχίας της Αμβέρσας’, στο οποίο το γλυπτικό περίβλημα από σκυρόδεμα περιστρέφεται προς τα πάνω και φέρει  638 τριγωνικά ανοίγματα. 

3. “Teatrino” του αρχιτεκτονικού γραφείου Salottobuono 

Το αρχιτεκτονικό γραφείο Salottobuono με έδρα το Μιλάνο παρουσιάζει την διαδικασία σύνθεσης και κατασκευής του TEATRINO, του προσωρινού περιπτέρου που έχει σχεδιαστεί για να φιλοξενεί συνεντεύξεις και συνομιλίες σχετικά με την αρχιτεκτονική, παρουσία κοινού περίπου 90 ατόμων. Τοποθετήθηκε μπροστά από την κύρια είσοδο του κτηρίου της Triennale στο Μιλάνο το 2018. 

4. “Atlas House”, του αρχιτεκτονικού γραφείου Monadnock 

Οι Monadnock παρουσιάζουν ένα μεγάλο αριθμό σχεδίων και φωτογραφιών από την συνθετική διαδικασία και την κατασκευή μίας μικρής κατοικίας με τρία επάλληλα επίπεδα στην πόλη  Eindhoven στην Ολλανδία, που ολοκληρώθηκε μετά από μία ατελείωτη σειρά παραλλαγών, δουλεμένων με πολλά μέσα. 

5. “Petralona House” 

των Point Supreme 

Point Supreme, «Κατοικία στα Πετράλωνα», όψη προς τον δρόμο 

Δεν είναι η πρώτη φορά που σε αυτό το blog γίνεται αναφορά στους Point Supreme. Σε ανάρτηση στις 16 Οκτωβρίου του  2012 παρουσιάστηκε η πρώτη τους διάκριση σε αρχιτεκτονικό διαγωνισμό το περίφημο «Τοπόσημο του Φαλήρου» που προκάλεσε πολλές συζητήσεις.

Κ. Πανταζής, Μ. Ρέντζου, Τοπόσημο Φαλήρου, 

Α' Βραβείο αρχιτεκτονικού Διαγωνισμού, 2012

Κωνσταντίνος Πανταζής, Μαριάννα Ρέντζου 

Από τότε ο Κωνσταντίνος Πανταζής και η Μαριάννα Ρέντζου έδειξαν τα βασικά στοιχεία της ταυτότητάς τους, που διατηρούν και εμπλουτίζουν. 

Ο Δημήτρης Φιλλιπίδης στην επόμενη ανάρτηση στις 17 Απριλίου 2013, (δείτε εδώ)  με αφορμή την διάλεξή τους στο ΕΙΑ, αναφέρθηκε τότε «στην δημιουργική τους επανασύνδεση με τις ρίζες του ευρωπαϊκού υπερρεαλισμού, με την γόνιμη υπενθύμιση των θησαυρών που κρύβονται πίσω από το εφήμερο, το τυχαίο, το ημιτελές – το αναπάντεχο».

Δημήτρης Φιλιππίδης 

Αναφέρθηκε στο «πρόγραμμα» μιας καθημερινότητας, βαρετής ίσως κάποτε και μπανάλ, που μπορεί όμως να μετασχηματιστεί σε ένα πυροτέχνημα έμπνευσης, να λάμπει γεμάτο αναφορές σε έργα τέχνης ή και σε άλλες αρχιτεκτονικές. Επιτέλους, έγραψε ένα δείγμα επαναστατικής ελευθερίας, συνθετικής ευφυΐας χωρίς σοβαροφάνεια, χωρίς υποταγή στις άφθονες συμβάσεις που καθηλώνουν την αρχιτεκτονική. 

Αλλά και πόσο σκληρή κι επίμονη δουλειά υπονοείται, χωρίς συμβιβασμούς ή υποχωρήσεις, χωρίς να χάνεται ποτέ η κατάκτηση του στόχου. Με όλη εκείνη την υπομονετική προετοιμασία, τόσα χρόνια. Με διεξοδικές αναζητήσεις, με πειράματα ξανά και ξανά, χωρίς να λογαριάζονται θυσίες.  

Όψη προς την ανοικτή κουζίνα, φωτογραφία Γιώργου Μεσσαριτάκη, περιοδικό Wallpaper*, 2017 

Το αφιέρωμα στο 2ο τεύχος του περιοδικού DOMa, ξεκινά με ένα σχετικό κείμενο του C. Malaparte[1] που ήθελε να φτιάξει την πόλη της καρδιάς του με τα χέρια του, πέτρα-πέτρα, τούβλο-τούβλο και να γινόταν αρχιτέκτων, κτίστης, εργάτης, ξυλουργός, αμμοκονιαστής, μαθαίνοντας όλα τα επαγγέλματα, ούτως ώστε η πόλη να γίνει δική του. 

Ένα κείμενο που μας προετοιμάζει να παρακολουθήσουμε μια αφήγηση δύο ανθρώπων που φτιάχνουν το δικό τους σπίτι με τα δικά τους χέρια και την συμμετοχή συγγενικών προσώπων. Ένα σπίτι χειροποίητο με την διαρκή παρουσία τους στο εργοτάξιο και την αξιοποίηση παλαιών υλικών που τους προσφέρθηκαν ή συγκέντρωσαν από μόνοι τους, φορτισμένα με άγνωστες αλλά επινοημένες ιστορίες, που συνδυάστηκαν με τις δικές τους μνήμες. 

Φτιάχνοντας το καλούπι «ζέβρα» για το τσιμέντο 

Σχεδιάζοντας μια ζωφόρο από πλακίδια 

Φτιάχνοντας με τα φτυάρια το "χαρμάνι" του μπετόν

ΑΝΑΓΝΩΣΗ ΜΕΣΩ PATTERNS* ΑΠΟ ΤΟΥΣ 51N4E 

Στην συνέχεια δύο φίλοι με την Μαριάννα και τον Κωνσταντίνο, ο Freek Persyn και η Σωτηρία Κορναροπούλου, μέλη της (κολεκτίβας) ομάδας 51N4E, με έδρα το Βέλγιο που έχουν βιώσει αυτό το σπίτι, στο εισαγωγικό κείμενό τους συσχετίζουν το έργο τους με την θεωρητική δουλειά του Christopher Alexander, πάνω στην αρχιτεκτονική ως μια προσαρμόσιμη, ανοιχτή και στοχαστική προσέγγιση, όπως περιγράφεται στο πολύ γνωστό «A Pattern Language». 

Η αρχιτεκτονική των Point Supreme σημειώνουν, αντλεί τις αφορμές της από ένα μεγάλο σύνολο αναφορών που εκτείνονται από την ελληνική ανώνυμη αρχιτεκτονική μέχρι το κίνημα της νεοϋορκέζικης αποδόμησης. Στην συνέχεια οργανώνουν την συνομιλία τους - συνέντευξη - περιγραφή του έργου με τους δημιουργούς, επιλέγοντας από κοινού μία σειρά από θέματα που αποκαλούν patterns και είναι τα ακόλουθα που περιγράφονται συνοπτικά: 

ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΙΜΗ ΓΕΙΤΟΝΙΑ 

Το προηγούμενο ενοικιαζόμενο σπίτι τους στα Πετράλωνα, ένα τετράγωνο μακριά από τη θέση του τωρινού 

Το αρχικό σπίτι στο οικόπεδο 

Καταγόμενοι οι ίδιοι από την επαρχία, νιώσαμε τα Πετράλωνα σαν ένα χωριό στην Αθήνα, σχολιάζουν ο Κωνσταντίνος και η Μαριάννα. Μια γειτονιά που την θεωρούν «Λαϊκή, ασχεδίαστη, αχαρτογράφητη, ξεχασμένη, επαρχιώτικη. Ένας ειδικός περιορισμός του ύψους των κτηρίων στα 11 μέτρα, ο οποίος θεσπίσθηκε για να προστατεύσει τη θέα του Ιερού Βράχου προς τη θάλασσα, διέσωσε από κατεδάφιση μεγάλο αριθμό παλιών μονοκατοικιών, καθιστώντας τη γειτονιά μοναδική» 

ΧΟΡΕΥΟΝΤΑΣ ΣΤΟΥΣ ΔΡΟΜΟΥΣ

Παιχνίδια στον δρόμο μπροστά από το σπίτι, στη βάφτιση του γιου 

Επεδίωξαν να ενδυναμώσουν αυτόν τον χαρακτήρα της παραδοσιακής γειτονιάς. Και συμπληρώνουν ότι: Όπως συνηθίζεται στην ελληνική επαρχία και τα νησιά, καρέκλες μεταφέρονται στο πεζοδρόμιο, πόρτες και παράθυρα μένουν ανοιχτά. Σε περιστάσεις επίσημες, αλλά και ανεπίσημες, παιδιά, παιχνίδια, θόρυβος και μουσική — η ζωή του σπιτιού — συχνά ξεχύνονται έξω στον δρόμο. 

ΤΟ ΔΙΚΟ ΣΟΥ ΣΠΙΤΙ 

Επειδή η κατασκευή του σπιτιού συνέπεσε με την οικονομική κρίση στην Ελλάδα, σημειώνουν οι Point Supreme, αποφασίσαμε να χτίσουμε το σπίτι μόνοι μας. 

Ο αδερφός της Μαριάννας είναι πολιτικός μηχανικός, που έμεινε ξαφνικά χωρίς δουλειά. Ο πατέρας της, αγρότης στον Ορχομενό, έχει μάθει να κάνει συγκολλήσεις για να επιδιορθώνει ο ίδιος τα σπασμένα μέρη του τρακτέρ του. "Του στέλναμε σχέδια σημειώνουν, σε κλίμακα 1:1 για να του εξηγήσουμε πώς να φτιάξει καλούπια για το σκυρόδεμα, ανοίγματα, σκάλες". 

Μαριάννα Ρέντζου με τον πατέρα της: Η κατασκευή του σπιτιού συνέπεσε με τη γέννηση του πρώτου παιδιού

Μαριάννα Ρέντζου με τον πατέρα της: Φτιάχνοντας σιδηροκατασκευές 

Η Μαριάννα δουλεύει τη διάτρητη ατσάλινη πόρτα στο γκαράζ του τρακτέρ των γονιών της στον Ορχομενό Βοιωτίας 

Η κατασκευή ακολουθούσε την περιο-δικότητα της γεωργίας: από τον Απρίλιο μέχρι τον Νοέμβριο ο πατέρας της Μαριάννας ήταν απασχολημένος με την καλλιέργεια βαμβακιού και ντομάτας, οπότε η περισσότερη δουλειά μπορούσε να γίνει μόνο τον χειμώνα. Η μητέρα της είναι εξοικειωμένη με τα υφάσματα. Ο αδερφός του Κωνσταντίνου είναι αρχιτέκτων. 

Η ΑΝΑΣΚΕΥΗ ΤΗΣ ΤΟΠΟΘΕΣΙΑΣ

Το αρχικό σπίτι, με τον λόφο του Φιλοπάππου και την Ακρόπολη στο βάθος 

Αποφάσισαν να διατηρήσουν το συγκεκριμένο περίγραμμα κτηρίου, μέσα στο παράξενο σχεδόν τριγωνικό σχήμα του οικοπέδου. Η πρόσοψη προς τον δρόμο, το μόνο ορατό στοιχείο προς την πόλη, θεωρήθηκε πολύ σημαντικό μέρος του σχεδίου και μελετήθηκε ως αυτοτελές έργο, σχεδόν ανεξάρτητα από οτιδήποτε άλλο. Αν και φτάνει το μέγιστο ύψος των τριών επιπέδων, έχει μια μικρότερη, οικεία κλίμακα. Οι περαστικοί συχνά δεν αντιλαμβάνονται ότι πρόκειται για μια νέα κατασκευή. 

ΣΥΝΔΕΟΜΕΝΑ ΚΤΗΡΙΑ 

΄Αποψη της πίσω πλευράς, φωτογραφία Γιώργου Μεσσαριτάκη, περιοδικό Wallpaper*, 2017 

Το σπίτι έχει σχεδιασθεί ως ένα σύνολο δωματίων και μερών και κάθε μέρος του αποτέλεσε ξεχωριστή αρχιτεκτονική ενότητα, αποκτώντας ακόμη και δική του πρόσοψη, λεπτομέρειες, υλικότητα, αναφορές. Σαν μικρά σπίτια μέσα στο σπίτι, παραπέμποντας στα παλιά αθηναϊκά σπίτια που κατέγραψε ο Άρης Κωνσταντινίδης. 

Η ΣΚΑΛΑ ΩΣ ΣΚΗΝΗ 

Εσωτερική όψη προς τη σκάλα, φωτογραφία James Mollison, περιοδικό Monocle, 2017 

Διαβάζοντας δίπλα στο πέτρινο σκαλοπάτι, φωτογραφία Freek Persyn, 2020 

Η σκάλα προσομοιάζεται με έναν κατακόρυφο περίπατο, με εναλλαγές στη υλικότητα και το χρώμα και όπως στα ελληνικά νησιά αλλάζει μέγεθος στα σκαλοπάτια της, ενσωματώνοντας υλικά-ευρήματα, ζεστές γωνιές και υποδεχόμενη ένα δένδρο, φυτεμένο στην βάση της. 

Η ΕΣΤΙΑ ΤΟΥ ΑΓΡΟΤΙΚΟΥ ΣΠΙΤΙΟΥ 

Δείπνο, 2019 

Η δουλειά στην κουζίνα και η οικογενειακή δραστηριότητα είναι εντελώς ανοιχτές, στην καρδιά του ισογείου και ανοίγονται στον κήπο. Το σπίτι «έχει κτιστεί» γύρω από ένα μεγάλο τραπέζι, το οποίο λειτουργεί ως επιφάνεια εργασίας, χώρος φαγητού, κέντρο συζήτησης και πλατφόρμα παραγωγής. 

ΠΟΙΚΙΛΙΑ ΣΤΟ ΥΨΟΣ ΤΩΝ ΟΡΟΦΩΝ

Αξονομετρικό, 2014 

Υπάρχει μεγάλη ποικιλία στο ύψος των οροφών του σπιτιού, η οποία μετατρέπει την κίνηση μέσα στο σπίτι σε μια δραματική τρισδιάστατη σωματική εμπειρία. Ο χώρος της εισόδου και το δωμάτιο στο επίπεδο του δρόμου έχουν ένα χαμηλό, άνετο ύψος. Ο κεντρικός χώρος, ύψους τριών επιπέδων, προσφέρεται ιδανικά ως κοινωνικός χώρος. Στην άκρη του ισογείου βρίσκεται το καθιστικό με ένα γενναιόδωρο ύψος τεσσάρων μέτρων. 

ΕΣΩΤΕΡΙΚΑ ΠΑΡΑΘΥΡΑ 

«Εσωτερική όψη», σχέδιο, 2017 

 Εσωτερικό παράθυρο στο ισόγειο, φωτογραφία Freek Persyn, 2019 

Υπάρχουν εσωτερικά παράθυρα σχεδόν σε κάθε κατακόρυφη επιφάνεια που χωρίζει τα διάφορα τμήματα του σπιτιού. Αυτό δημιουργεί εγκάρσιες θέες με βάθος και οπτική σύνδεση ανάμεσα στους διάφορους χώρους και επιτρέπει να αντιληφθεί κανείς τη συνολική διάταξη του όγκου. . ΄Ολες οι πόρτες έχουν επίσης ενσωματωμένα παράθυρα ή φεγγίτες, κάτι που επιτρέπει τη χρήση όλων των δωματίων (ακόμα και των λουτρών) χωρίς να ανάβει φως. 

Κάθε δωμάτιο του σπιτιού έχει παράθυρα και φυσικό φως σε τουλάχιστον δύο, ενίοτε και τρεις πλευρές, καθιστώντας τους χώρους ριζικά πιο ευχάριστους «επιτρέποντάς μας να βλέπουμε πιο σύνθετα» και «επιτρέποντας στους ανθρώπους να κατανοούν καλύτερα ο ένας τον άλλον» (Christopher Alexander). 

Η ΔΟΜΗ ΑΚΟΛΟΥΘΕΙ ΤΟΥΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥΣ ΧΩΡΟΥΣ 

Δομοστατικό διάγραμμα κατανομής φορτίων και φωτογραφίες της εσωτερικής γωνίας χωρίς υποστύλωμα στο ισόγειο προς τον κήπο 

Δεν υπάρχει ορατός φέρων οργανισμός πουθενά μέσα στο σπίτι, παρά μόνο στην περίμετρό του. Ακόμη και στην εσωτερική γωνία του ισογείου, [...] καταφέραμε να μην έχουμε καμία κολώνα. Ο τελευταίος όροφος του σπιτιού, μάλιστα, αναρτάται σαν γέφυρα, ούτως ώστε να μην ενοχλεί τη σύνδεση ανάμεσα στον κήπο και το σπίτι. Δεν υπάρχει, επίσης, κανένα ορατό δοκάρι στο σπίτι. 

ΦΥΣΙΚΕΣ ΠΟΡΤΕΣ ΚΑΙ ΠΑΡΑΘΥΡΑ

Πόρτες που βρέθηκαν στον δρόμο μπροστά στο γραφείο των Point Supreme, 2016 

Δεν υπάρχει τυποποίηση στις πόρτες και τα παράθυρα. Όλα διαφορετικά, συσχετισμένα με τον χώρο όπου βρίσκονται, ανοίγουν και κλείνουν με παραδοσιακούς, χειροκίνητους τρόπους, επιλογή συνειδητή, που σκοπό έχει να ενισχύσει την αρχέγονη, σωματική εμπειρία τού να αλλάζει κανείς τη σχέση του με τον εξωτερικό χώρο. Οι περισσότερες από τις (λιγοστές) πόρτες μέσα στο σπίτι έχουν ανακτηθεί από τον δρόμο ή από μάντρες. Ανήκαν κάποτε σε άλλα σπίτια και ως εκ τούτου, φυσικά είναι διαφορετικές. 

ΕΠΙΦΑΝΕΙΑ ΔΑΠΕΔΟΥ 

Κατόψεις, 2015 

Υπάρχει μια ποικιλία υλικών που χρησιμοποιήθηκαν ως τελικές επιφάνειες δαπέδων, κάποια σκληρά ως προεκτάσεις του εξωτερικού χώρου, άλλα πιο οικεία και μαλακά. [...]

Πράσινα πλακάκια για τη μεγαλύτερη επιφάνεια, ξύλο διατεταγμένο σαν tatami στο μπροστινό δωμάτιο, εποξική ρητίνη, χώμα, μωσαϊκό. 

Καθώς ο γιος μας μεγάλωνε, σημειώνουν οι Point Supreme, τον βλέπαμε με ενθουσιασμό να χρησιμοποιεί τις διαφορές στα υλικά του δαπέδου για να παίξει: το ξύλινο πάτωμα έγινε γη. Τα πράσινα πλακάκια ωκεανός. Βάρκες είναι μονίμως αγκυροβολημένες στο κατώφλι (συχνά παρεμποδίζοντας την κυκλοφορία). Το χοντρό χαλί έγινε χωράφι με καλαμπόκι, ιδανικό για να κόβεις δρόμο μέσα από αυτό με σπαθιά σαμουράι. 

ΤΟ ΠΕΡΙΘΩΡΙΟ ΤΩΝ 12MM 

Κατά τη διάρκεια της κατασκευής περισυλλέγησαν οικοδομικά θραύσματα και μας δωρήθηκαν υλικά, οπότε τόσο η διαδικασία του σχεδιασμού, όσο και ο σχεδιασμός των κατασκευαστικών λεπτομερειών, έπρεπε να είναι ευέλικτα και να προσαρ-μόζονται σε ευρήματα αυτού του είδους 

Η κατασκευή του σπιτιού [...] χαρακτηρίζεται από σεβασμό στις παραδοσιακές ελληνικές διαδικασίες κατασκευής, όπου υπάρχει άφθονος χώρος αυτο-σχεδιασμού για τον τεχνίτη, γεγονός που επιτρέπει πλούσια και απροσδόκητα αποτελέσματα. Ενσωματώθηκαν «δομικά θραύσματα» και χορηγούμενα υλικά  με αναπροσαρμογή των λεπτομερειών που οδήγησαν τους μελετητές να κλείσουν το γραφείο τους και να περνούν τον περισσότερο χρόνο τους στην οικοδομή, μελετώντας την κατά τη διάρκεια της ημέρας και σχεδιάζοντας τη νύχτα. Ένα μεγάλο μέρος του σχεδιασμού και της κατασκευής έλαβε χώρα ενόσω κατοικούσαμε στο σπίτι (και στην ουσία ακόμα συνεχίζεται). 

ΤΑ ΑΝΥΨΩΜΕΝΑ ΛΟΥΛΟΥΔΙΑ 

Η φύση μέσα στο σπίτι, σχέδιο, 2020 

Η φύση γίνεται μέρος του σπιτιού και της οικογένειας, διακριτικά και μαγικά κάνοντας πιο λαμπρή την καθημερινή ζωή. Το βράδυ τα φύλλα του μεγάλου βραχυχίτωνα δημιουργούν μαγικές σκιές. Φυτά και λουλούδια είναι προσεκτικά τοποθετημένα σε στρατηγικά σημεία, ενισχύοντας την αισθητηριακή εμπειρία του σπιτιού και τη σχέση του με το εξωτερικό. και σε μια χτιστή ζαρντινιέρα στον πάνω ημιώροφο τα φυτά πέφτουν σαν σε κρεμαστό κήπο. 

Ο ΔΙΑΚΟΣΜΟΣ 

Ο διάκοσμος αποτελεί στρατηγική μετατροπής του κτηρίου σε ένα μικρό αυτοτελές σύμπαν. Είναι μια πράξη δημιουργίας χαράς, περιέργειας και παιχνιδιάρικης διάθεσης, αδιαχώριστων από την καθημερινή εμπειρία του σπιτιού. Ο διάκοσμος προκαλεί μια συνεχή (επαν)ανακάλυψη, φωτίζοντας τις σκέψεις σου, όπου κι αν στρέψεις το βλέμμα σου. 

Ζωγραφισμένος τοίχος προς την Ακρόπολη (φωτογραφία του ζωγραφισμένου τοίχου: Γιώργος Μεσσαριτάκης, περιοδικό Wallpaper*, 2017). 

.

ΠΡΑΓΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗ ΖΩΗ ΣΟΥ

 

Ξύλινο στοιχείο από καρέκλα που βρέθηκε σε δρόμο του Harlem το 2018, η οποία μετατράπηκε στην κολώνα της προθήκης «tokonoma» στη μέση του επίπλου του ισογείου 

Ενσωματωμένα μέσα στην αρχιτεκτονική του σπιτιού είναι πράγματα που περισυλλέχθηκαν από το παρελθόν των Point Supreme, από τα ταξίδια τους αλλά και επαναχρησιμοποιημένα πράγματα που βρήκαν σε υπαίθριες αγορές και σε μάντρες οικοδομών, στα σκουπίδια, στον δρόμο. Χειροποίητα αντικείμενα, αντιπροσωπευτικά πολιτισμών, όμορφα, παλιά, αληθινά, χρησιμοποιημένα, με άγνωστες αλλά επινοημένες ιστορίες, τώρα συνδυασμένες με τις δικές τους. Κεραμικά πλακίδια, μπρούτζινα αντικείμενα, μια θήκη για στέφανα γάμων, παράθυρα, ξύλινα ανάγλυφα και μαρμάρινα κομμάτια ενσωματωμένα στο σκυρόδεμα και τους τοίχους. Πέτρες μαζεμένες σε νησιά τώρα σχηματίζουν σκαλιά στη σκάλα. 

_________________________________________

[1] C. Malaparte, Città come me, ‘Corriere della Sera’, 14 Φεβρουαρίου 1937.

Το φωτογραφικό υλικό παραχωρήθηκε ευγενικά από το περιοδικό DOMa.

Κάντε ΚΛΙΚ στις εικόνες για μεγέθυνση