MATERIAL MATTERS VOL1: BETON 

Ο απόηχος της Ημερίδας στο ΚΠΙΣΝ

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι έχει πλέον εδραιωθεί για τα καλά η αξιοποίηση των χορηγιών από τις εταιρείες που σχετίζονται με την αρχιτεκτονική και το design, από τα αρχιτεκτονικά περιοδικά ΔΟΜΕΣ και ek αλλά και από το Ελληνικό Ινστιτούτο Αρχιτεκτονικής και τον ιστότοπο archisearch.gr. Τα ετήσια βραβεία των ΔΟΜΩΝ, εκθέσεις αρχιτεκτονικής, ημερίδες, συνέδρια, εκδόσεις κλπ πραγμα- τοποιούνται πολύ συχνότερα από παλιά και με τον καλύτερο τρόπο, με τα χρήματα και την υποστήριξη εταιρειών-χορηγών στο πλαίσιο της προβολής τους, εξασφαλίζοντας πολύ καλό επίπεδο οργάνωσης και παρουσίασης με την συμβολή των εκάστοτε ομιλητών που βέβαια είναι και οι μόνοι που δεν χρηματοδοτούνται. 

Στο πλαίσιο αυτό πραγματοποιήθηκε από το αρχιτεκτονικό περιοδικό ek, ημερίδα αφιερωμένη σε ένα υλικό που έχει καθορίσει τόσο διεθνώς όσο και στην Ελλάδα την πορεία της μοντέρνας και σύγχρονης αρχιτεκτονικής: το Σκυρόδεμα. Η Ημερίδα διοργανώθηκε στην αίθουσα Φάρος του ΚΠIΣΝ και αποτέλεσε την πρώτη ενός κύκλου ετήσιων ημερίδων, που εισάγει το περιοδικό ek, με στόχο όπως επισημαίνεται «την ανάδειξη της σημασίας μιας σειράς σύγχρονων και παραδοσιακών υλικών στην απόδοση της μορφής, της λειτουργίας και του νοήματος, εντέλει για την αρχιτεκτονική μέσα από τις θεωρητικές προσεγγίσεις και το έργο Ελλήνων αρχιτεκτόνων. Οι παρουσιάσεις θα εστιάσουν στην ιστορία του κάθε υλικού́, τα κατασκευαστικά́ και εκφραστικά́ του χαρακτηριστικά́, αλλά́ και τις δυνατότητες αξιοποίησης του με νέους τρόπους μεσώ της εξέλιξης της τεχνολογίας και της οικονομίας που το αφορούν». 

Την γενική επιμέλεια της εκδήλωσης είχε η διευθύντρια σύνταξης του περιοδικού ek, Αριάδνη Βοζάνη, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια ΕΜΠ και στη σύντομη εισαγωγική της ομιλία έθεσε το πλαίσιο της ημερίδας.

Αριάδνη Βοζάνη, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια ΕΜΠ, Διευθύντρια Σύνταξης του περιοδικού ek 

Τους ομιλητές παρουσίασε εκ μέρους της συντακτικής ομάδας του περιοδικού ο Σταύρος Μαρτίνος, αρχιτέκτονας. 

Σταύρος Μαρτίνος, Μέλος Συντακτικής Ομάδας του περιοδικού ek 

Στην συνέχεια, επιχειρείται μια πολύ συνοπτική παρουσίαση των ομιλιών με τους τίτλους τους, μαζί με κάποια από τα έργα που προβλήθηκαν. Οι φωτογραφίες των έργων προέρχονται από την προβολή στο χώρο της εκδήλωσης.

Πρώτη ομιλήτρια ήταν η Θεώνη Ξάνθη, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια ΔΠΘ που μίλησε εκ μέρους της εταιρείας σκυροδέματος Lafarge, που ήταν χρυσός χορηγός της εκδήλωσης, με θέμα την «Υλικότητα στην αρχιτεκτονική σύνθεση». 

Θεώνη Ξάνθη 

Μίλησε για εμφανές σκυρόδεμα και την  χρήση του σε δύο έργα με πρώτα βραβεία σε αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς. Την Διαμόρφωση του Χώρου Αφετηρίας Κλασσικού Μαραθώνιου Δρόμου στον Μαραθώνα Αττικής (1992) που έχει υλοποιηθεί και το Νέο Κτίριο Δημαρχείου Χαλανδρίου που πρόκειται να κατασκευαστεί και για το οποίο συνεργάστηκε με την εταιρεία Lafarge, αναζητώντας επί πλέον ειδικές ιδιότητες ως προς τις υφές και τις αντοχές του σκυροδέματος.

Διαμόρφωση του Χώρου Αφετηρίας Κλασσικού Μαραθώνιου Δρόμου στον Μαραθώνα Αττικής 

Ακολούθησε ο Δημήτρης Ησαΐας, Καθηγητής ΕΜΠ (Ομάδα Αρχιτεκτονικών Μελετών Δημήτρης Ησαϊας - Τάσης Παπαϊωάννου) 

Δημήτρης Ησαΐας 

Τίτλος της ομιλίας του: «Το Ανεπίχριστο Σκυρόδεμα στην Νεοελληνική Μεταπολεμική Αρχιτεκτονική» Σκέψεις για την ιστορία της χρήσης του υλικού , αλλά και για τα κατασκευαστικά και εκφραστικά του χαρακτηριστικά. 

Αναφέρθηκε στην δεκαετία του 60 και ειδικά σε μια σπάνια και άγνωστη έκδοση με τίτλο «Σύγχρονος Αρχιτεκτονική» που ήρθε στα χέρια του τότε, με εικόνες κτιρίων και πολλές διαφημίσεις που κάποιες από αυτές παρουσίασε, επισημαίνοντας την απουσία της χρήσης του εμφανούς σκυροδέματος. Αντίθετα,  την ίδια εποχή στον Ζυγό και στα Αρχιτεκτονικά Θέματα (1967), δημοσιεύονται έργα του Άρη Κωνσταντινίδη, Βαλσαμάκη και πολλών άλλων, όπου το εμφανές σκυρόδεμα κυριαρχεί. Επισημαίνει, ότι την ίδια εποχή σε ένα άρθρο του Δημήτρη Φατούρου γραμμένο στην Αμερική με τίτλο Greek Art and Architecture 1945-1967- «A brief Survey» υπάρχει αναφορά σε «ένα είδος νεομπρουταλισμού» που αναπτύσσεται την περίοδο αυτή στην Ελλάδα. 

Ο Παναγιώτης Τσακόπουλος, Δρ. Αρχιτέκτων, μετά την πρόσφατη εξαιρετική του Διάλεξη στο Ε.Ι.Α. με τίτλο «Τα ερείσματα του σκυροδέματος / Συμβολές στην τεκμηρίωση της αρχιτεκτονικής του μπετόν στην Ελλάδα, 1961-1977» επανέρχεται επικεντρωμένος αυτή την φορά σε έναν αρχιτέκτονα της γενιάς του ΄60 με ιδιωματική γραφή και σπουδές στο Yale. Τίτλος της ομιλίας του «Γιάννης Κούτσης: Τα Ιδανικά Κτίσματα ενός Αρχιτέκτονα του Μπετόν» 

Παναγιώτης Τσακόπουλος 

Ο Τσακόπουλος παρουσίασε συνοπτικά αλλά συγκροτημένα το σχετικά άγνωστο έργο του Γιάννη Κούτση, όπου κυριαρχεί το εμφανές σκυρόδεμα, με επιρροές από τον Le Corbusier και τον Louis Kahn. Προβλήθηκαν σχέδια και προοπτικά από κατοικίες, δημαρχεία, μουσεία, νοσοκομεία κλπ που αποκαλύψαν το ενδιαφέρον προσωπικό συντακτικό του Κούτση.

Στην συνέχεια ο Γιώργος Αγγελής, Επίκουρος Καθηγητής ΕΜΠ, διατύπωσε «Σκέψεις για την Αρχιτεκτονική του Οπλισμένου Σκυροδέματος».

Γιώργος Αγγελής 

Μίλησε για μια σειρά από ενδιαφέρουσες σκέψεις και μεταξύ άλλων αναφέρθηκε στην φύση του σκυροδέματος, που αποτελεί σύνθεση αντιφατικών χαρακτηριστικών όπως τοπικό αλλά και διεθνές, χθόνιο και άχρονο και απολύτως σύγχρονο, χειροποίητο λαϊκό, που ταυτόχρονα εξυπηρετεί τον έντεχνο σχεδιασμό και τελικά είναι το κατ’ εξοχήν υλικό του μοντερνισμού. 

Με αυτές τις σκέψεις που παρουσίασε,  επεξεργάζεται τα εφαρμοσμένα του έργα και ειδικά τον στατικό φορέα, που αποτελεί ουσιαστικό στοιχείο της κεντρικής ιδέας των έργων του, επιλογές των οποίων παρουσίασε στην συνέχεια. 

Γ. Αγγελής, Πολυκατοικία στην οδό Δεινοκράτους, Αθήνα 

Μια διαφορετική προσέγγιση επιχείρησε ο Λαέρτης Βασιλείου - LAAV Architects, με τίτλο θέματος: «Ο Μπρουταλισμός του Μέλλοντος» 

Λαέρτης Βασιλείου 

Γνωστός και από άλλες εκκεντρικές παρουσιάσεις του, ο Λαέρτης Βασίλειου, δηλώνει ότι το πεδίο δράσης του και προβολής είναι το διαδίκτυο μέσω του οποίου κατάφερε μια διεθνή αναγνωρισημότητα, προβάλλοντας έργα που αγγίζουν την ουτοπία και προκαλούν. Ταυτόχρονα, δήλωσε ότι έτσι κατάφερε και να αποκτήσει παγκόσμια πελατεία. Λάτρης του εμφανούς σκυροδέματος παρουσίασε έργα του, άλλα υλοποιημένα και άλλα υπό μελέτη όπως το Amsterdam Modern Art Museum 

Λαέρτης Βασιλείου- LAAV Architects, Amsterdam Modern Art Museum 

H Μαρία Παπαφίγκου, Ooak Architects επανήλθε παρουσιάζοντας ένα εξαιρετικό και ήδη βραβευμένο έργο που πραγματικά το ζήλεψα. 

Μαρία Παπαφίγκου 

Τίτλος της ομιλίας της “Why Concrete?” που αναφέρθηκε στο γνωστό "Patio House" στην Κάρπαθο, για ένα γαλλο-σουηδικό ζευγάρι, που εμπιστεύτηκε την ομάδα των OOAK Architects. Το έργο έχει βραβευθεί με έπαινο στην κατηγορία για το «καλύτερο πραγματοποιημένο έργο των ετών 2014-2018» στα βραβεία των ΔΟΜΩΝ 2019 και είναι αναλυτικά στον σχετικό τόμο. 

 Ooak Architects,  “Patio House”, παραθαλάσσια κατοικία στην Κάρπαθο 

Η Παπαφίγκου έκανε μια χαρισματική παρουσίαση, αποκαλύπτοντας πόσο αγάπησαν αυτό το έργο μαζί με τον συνεργάτη της Johan Annerhed και τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας και μαζί με τους τοπικούς μαστόρους που παρουσίασε τιμώντας τους, φωτογραφημένους στο εργοτάξιο. 

Η Κατερίνα Γρηγοροπούλου, μέλος της δημιουργικής ομάδας “A Future Perfect”,  συμμετείχε με τίτλο ομιλίας «Αλλάζοντας Κλίμακα» και αντικείμενο το design μικροαντικειμένων από ειδικά επεξεργασμένο σκυρόδεμα. 

Κατερίνα Γρηγοροπούλου από την ομάδα: AFuture Perfect" 

Ευρηματικά αντικείμενα σχεδιασμένα προσεκτικά μετά από σειρά δοκιμών και πειραματισμών, για να αντιμετωπίσουν θέματα αντοχής και υψηλής ποιότητας. 

Η ομιλία του Πραξιτέλη Κονδύλη, που εκπροσωπεί την ομάδα A31 Architecture Constructions, είχε τίτλο:  «Τα Όρια ενός Διαχρονικού και Αξεπέραστου Υλικού» 

               Πραξιτέλης Κονδύλης

Παρουσίασε μια σειρά από γνωστές και βραβευμένες μελέτες με βασικό δομικό υλικό το εμφανές σκυρόδεμα, όπως την Αποθήκη Τέχνης στο Δήλεσι Βοιωτίας με ενδιαφέρουσες λεπτομέρειες και τεχνικές κατασκευής και ένα μικρό εκκλησάκι σε ξενοδοχείο στη Ίο. 

A31 Architecture Constructions, Αποθήκη Τέχνης στο Δήλεσι Βοιωτίας 

Ξεχωριστό ενδιαφέρον είναι η παρουσίαση ενός νέου είδους σκυροδέματος το ultra high performance concrete με εξαιρετικές αντοχές και δυνατότητες υλοποίησης επιφανειών-panels με μικρό πάχος. 

Α31 architecture Constructions, εκθεσιακός χώρος Site-Specific Concept place στην Μεταμόρφωση 

Με το υλικό αυτό έχουν πραγματοποιήσει τον εκθεσιακό χώρο Site-Specific Concept place στην Μεταμόρφωση, αφιερωμένο στην Σύγχρονη Ελληνική Αρχιτεκτονική, στο design, στον αρχιτεκτονικό φωτισμό και στην σύγχρονη τέχνη, που έχει επίσης διακριθεί καθώς και αρχιτεκτονικά στοιχεία σε ξενοδοχείο στην Μύκονο. 

Ο Δημήτρης Ποτηρόπουλος, εκπρόσωπος του γραφείου Potiropoulos+Partners, μίλησε με τίτλο “Brutalism – new Brutalism - Postbrutalism”. 

Δημήτρης Ποτηρόπουλος 

Αναφέρθηκε σε ένα ενδιαφέρον κείμενο του Δημήτρη Φιλιππίδη από τα αρχιτεκτονικά Θέματα και μίλησε για τις θεαματικές εξελίξεις στην τεχνολογία του μπετόν παρουσιάζοντας εικόνα από το νέο φωτοδιαπερατό σκυρόδεμα. 

Παρουσίασε επίσης, μια σειρά ενδιαφέροντα έργα του γραφείου προβάλλοντας στο τέλος ένα διαφορετικό έργο του, τις εγκαταστάσεις της φαρμακευτικής εταιρείας ΕΛΠΕΝ νομίζω, με παράξενες και διαφορετικές κατευθύνσεις από το μέχρι σήμερα γνωστό συντακτικό του γραφείου.

H Μαρία Κοκκίνου, (Kokkinou-Kourkoulas Architects)  με τίτλο της ομιλίας της «Πετρόν Αρμέ» παρουσίασε δύο χαρακτηριστικά έργα του γραφείου, μια εξοχική κατοικία στην Κέα και ένα κτίριο γραφείων μιας εταιρείας μόδας στην οδό Πειραιώς.

Μαρία Κοκκίνου 

Και τα δύο κτίρια είναι κατασκευασμένα από εμφανές σκυρόδεμα. Από τις ταπεινές και ήρεμες φόρμες της κατοικίας ,σε μια ερημική χαράδρα στην Κέα με ξερολιθιές, η Κοκκίνου πέρασε στις τολμηρές χειρονομίες του κτιρίου γραφείων, που τάραξαν τα νερά στην οδό Πειραιώς, που ακόμη κρατάει μνήμες μιας ήπιας βιομηχανικής αρχιτεκτονικής από το παρελθόν.

Ο Αλέξανδρος Βαΐτσος, των Deca Architecture, ζήτησε να χαμηλώσουν τα φώτα και μας προετοίμασε για μια ξεχωριστή παρουσίαση με τίτλο:«Χρωστικές, Τριβεία και Πτυχωτά Τοιχεία, Χυτοί Πειραματισμοί»

Αλέξανδρος Βαΐτσος

Αναφέρθηκε σε μια προσωπική του εμπειρία στο παρελθόν, όταν αποφάσισε να ενταχθεί σε’ ένα συνεργείο μπετατζήδων ως ανειδίκευτος εργάτης. Εκεί, διέκρινε την ευαισθησία του αρχιμάστορα που μετά το ξεκαλούπωμα ψηλάφιζε-χάιδευε το μπετόν. Μία εμπειρία μοναδική που προφανώς επηρέασε την μετέπειτα πορεία του. Παρουσίασε δύο έργα. Το πρώτο έργο ήταν ένα βραβευμένο κέντρο ευεξίας το “Euphoria Spa” στην Λακωνία, δείχνοντας μια σειρά από ενδιαφέρουσες λεπτομέρειες στην εξωτερική όψη, με την ανάγλυφη επιφάνεια από  τάβλες υπό κλίση και πειραματισμούς στα χρώματα. 

Εικόνες από το εσωτερικό αναδεικνύουν τις δυνατότητες του εμφανούς σκυροδέματος να αναδείξει σφαιρικές επιφάνειες. 

 Το δεύτερο έργο, μια κατοικία στην Λευκάδα δίπλα στην θάλασσα, παρουσιάστηκε με ένα καλοδουλεμένο βίντεο. Το έργο είναι σε εξέλιξη και το ενδιαφέρον εντοπίζεται στην επεξεργασία των εξωτερικών τοιχίων από εμφανές σκυρόδεμα. Χρησιμοποιήθηκε περιστροφικό τριβείο με κεφαλή ιδιοκατασκευής, που στα χέρια των μαστόρων εξασφάλισε μια διαφορετική υφή, ευχάριστη στην αφή που δίνει ένα διαφορετικό χαρακτήρα στις όψεις.

Η Ημερίδα έκλεισε με την προσφορά κρασίου και επιλεγμένων εδεσμάτων. Αυτό έδωσε   την δυνατότητα στα πάνω από 600 άτομα να ανταλλάξουν απόψεις.

Tο τελευταίο τεύχος, Νο 237 του περιοδικού eK, που μας δόθηκε φέυγοντας βελτιώνεται συνεχώς με ενδιαφέροντα επιλεγμένα έργα αρχιτεκτονικής και με κεντρικό θέμα (εξώφυλλο) την τολμηρή πολυκατοικία Η_34 στην Βούλα, του γραφείου 314 Architecture Studio, Παύλος Χατζηαγγελίδης. Ξεχώρισα επίσης το άρθρο του Πάνου Τσακόπουλου για τον Θύμιο Παπαγιάννη: «Οι αντιφάσεις του τεχνολογικού οράματος» και επίσης και το άρθρο του Ανδρέα Γιακουμακάτου¨»το γερμανικό bauhaus “σχεδιασμός της ζωής».

Κάντε ΚΛΙΚ στις εικόνες για μεγέθυνση.

ΥΠΟ ΤΗΝ ΣΚΕΠΗ 

ΤΗΣ ΑΝΩΤΑΤΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΚΑΛΩΝ ΤΕΧΝΩΝ

Α. CITYLAB_a / 

Β. PLATFORMS PROJECT
_______________________________

Α.

 ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ 

CITYLAB 2019_a 

«ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ» 

Αρχικά δημιουργήθηκε η εντύπωση ότι η φετινή επιστημονική συνάντηση Citylab 2019_a με θέμα «Το Μέλλον της Αθήνας» που πραγματοποιήθηκε την Τρίτη 14 Μαΐου 2019, υποκρύπτει έναν προεκλογικό χαρακτήρα και ίσως αυτό συνέβαλε στην σχετικά μικρή προσέλευση του κοινού σε μια αχανή αίθουσα στο καινούργιο κτίριο του Σεράφειου του Δήμου Αθηναίων. Τελικά όμως αποδείχθηκε ότι ήταν χρήσιμη και ενδιαφέρουσα μια και αναδείχθηκαν ο χαρακτήρας και η ουσία των citylab, ο πολεοδομικός σχεδιασμός και οι νέοι στόχοι για την Αθήνα, τα οράματα και τα επιτεύγματα του «συν Αθηνά», παράλληλα με τις δημόσιες εικαστικές επεμβάσεις στα κτίρια της πόλης, καθώς και οι πολιτιστικές παρεμβάσεις όπως τις ανέδειξε η κυρία Αμαλία Ανδρουλιδάκη. 

Η εκδήλωση διοργανώθηκε από την Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών (ΑΣΚΤ) και την Εταιρία Ανάπτυξης και Τουριστικής Προβολής του Δήμου Αθηναίων (ΕΑΤΑ), στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού έργου ROCK. Στόχος της συνάντησης ήταν να λειτουργήσει ως πεδίο συνάντησης διαφορετικών ειδικών προσεγγίσεων για την ανάδειξη βιώσιμων προτάσεων για τους κατοίκους της σύγχρονης μητρόπολης. Πιο αναλυτικά: 

1. 

Την εκδήλωση άνοιξε ο Ανδρέας Γιακουμακάτος, Επιστημονικός Υπεύθυνος ΑΣΚΤ Ευρωπαϊκού Έργου ROCK, ο οποίος ανέλυσε το περιεχόμενο και τους στόχους αυτού του προγράμματος.Το Rock, είπε, επιδιώκει μια ανανεωτική συνεργατική και συστημική προσέγγιση έτσι ώστε να γίνει δυνατή η ουσιαστική ενεργοποίηση και ευπροσάρμοστη επανάχρηση των ιστορικών κέντρων των πόλεων με την υλοποίηση σειράς επιτυχημένων πρωτοβουλιών ανανέωσης, που αφορούν επτά ευρωπαϊκές πόλεις. Τόνισε ότι πρώτα πρέπει να κάνουμε την Αθήνα ελκυστική για τον εαυτό μας και μετά θα την αγαπήσουν και οι ξένοι. Τέλος έβαλε το ερώτημα αν υπάρχει ένα μακροπρόθεσμο πρόγραμμα για την Αθήνα. 

Στην συνέχεια μίλησαν οι: 

2. 

Ιωάννης Πολύζος, 

Πρόεδρος Δ.Σ. Εταιρίας Ακινήτων Δημοσίου

Ιωάννης Πολύζος

Ο Γιάννης Πολύζος μίλησε για τον σχεδιασμό της μητροπολιτικής Αθήνας. Αναφέρθηκε στο ρυθμιστικό που εκπονήθηκε επί Αντώνη Τρίτση το 1985 και στο μετά από 30 χρόνια, το 2014, νέο ρυθμιστικό σχέδιο, που ψηφίστηκε από την Βουλή των Ελλήνων. Καταργήθηκε όμως ο Οργανισμός Αθήνας στο πλαίσιο μιας μνημονιακής πολιτικής. Έτσι, σήμερα η πόλη αναπτύσσεται αυτοβούλως. Επεσήμανε το άδειασμα του άλλοτε ζωντανού κέντρου λόγω κρίσης, καθώς και το πρόβλημα για τα πολλά κενά κελύφη και το μεγάλο κτιριακό απόθεμα. Μίλησε για τα προβλήματα λόγω του Γ.Π.Σ. του 1980 που εξακολουθεί να ισχύει μέχρι σήμερα. Στην συνέχεια έβαλε δέκα θέματα που συνοψίζουν τους νέους του στόχους μεταξύ των οποίων: 

• Η διαχρονικότητα της μητροπολιτικής Αθήνας.
• Η κοινωνική συνοχή που αφορά την ενσωμάτωση πολλών κοινωνικών ομάδων, αποτελεί πλεονέκτημα και πρέπει να συνεχιστεί.
• Η συνύπαρξη του δευτερογενή τομέα με την πόλη, υπό προϋποθέσεις, αλλά και του γεωργικού τομέα. Κοινωνική αναδιανομή των θετικών στοιχείων της ανάπτυξης, και περιορισμός της εκτός σχεδίου δόμησης. 
• Οι μητροπολιτικές παρεμβάσεις, όπως η συνέχιση της ενοποίησης των αρχαιολογικών χώρων. 
• Η σύνδεση της μονής Καισαριανής με την μονή Δαφνίου μέσω διαδρομής πεζών και ποδηλάτων. 
• Η αστική αναζωογόνηση που αναφέρεται στην επανάχρηση των υφιστάμενων κτιρίων με προτεραιότητα στην κατοικία. 
• Η διατήρηση των ετερόκλητων χρήσεων και τόνωση της κεντρικότητας. 
• Η βιώσιμη κινητικότητα που αφορά την ώθηση για να υπάρξουν νέα μέσα μαζικής μεταφοράς. 
• Η στροφή της Αθήνας στο θαλάσσιο μέτωπο και τέλος 
• Τα θέματα χωρικού σχεδιασμού και ανάπτυξης, στο πλαίσιο κανόνων δικαίου. 

3. 

Αμαλία Ανδρουλιδάκη, 

Προϊσταμένη Γενικής Διεύθυνσης Αναστήλωσης, Μουσείων και Τεχνικών Έργων Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού 

Αμαλία Ανδρουλιδάκη

Η Αμαλία Ανδρουλιδάκη τόνισε ότι σε ένα παγκοσμοποιημένο αστικό περιβάλλον που έχει χάσει την ταυτότητα του, η πόλη και η ευρύτερη περιοχή της Αθήνας αποτελούν ένα από τα πιο πλούσια και σύνθετα αστικά τοπία παγκοσμίως, που διατηρεί ίχνη ανθρώπινης δραστηριότητας και κατοίκησης 4.000 χρόνων. Οι παρεμβάσεις στην Αθήνα θα πρέπει να περιλαμβάνουν την συνύπαρξη παρελθόντος και παρόντος με στόχο την δημιουργία τόπων παραγωγής μνήμης αλλά και δημιουργίας σε μελλοντικό χρόνο και να διέπονται από ένα επιστημονικό υπόβαθρο, στο πλαίσιο της αειφόρου ανάπτυξης. Στην συνέχεια μίλησε πιο αναλυτικά για την αναβάθμιση μνημείων που περιλαμβάνει αποκαταστάσεις, αναστυλώσεις, ανάδειξη και διασύνδεση. Επεδίωξε επίσης να εισάγει το στοιχείο των τελετουργιών μέσα στην πόλη χωρίς περεταίρω διευκρινίσεις. Μαζί με μια σειρά νέων επεμβάσεων προανήγγειλε την έναρξη λειτουργίας του ξενοδοχείου Acropole που θα φιλοξενήσει φέτος την Art Athina. Για την Εθνική Πινακοθήκη είπε ότι ολοκληρώνεται και θα είναι έτοιμη το 2020, ελπίζοντας ότι το τελικό αποτέλεσμα να μοιάζει με την γνώστη μακέτα. 

Έκλεισε την ομιλία της  με την ανάγκη για την δημιουργία των προϋποθέσεων για ένα μέλλον συμμετοχικό επιδιώκοντας την ενεργοποίηση των πολιτών ώστε να ανακτήσουν τις μνήμες της πόλης αλλά και να δημιουργήσουν νέες, μέσα από την βιωματική πολιτισμική εμπειρία. 

4. 

Αμαλία Ζέπου, 

Αντιδήμαρχος Κοινωνίας των Πολιτών και Καινοτομίας Δήμου Αθηναίων από το Σεπτέμβρη του 2014

Αμαλία Ζέπου

Γνώρισα την Αμαλία Ζέπου τρία περίπου χρόνια πριν, όταν μια Τετάρτη ήρθε στις συνάξεις των αρχιτεκτόνων στου Οικονόμου για να μας ενημερώσει για το όραμά της να ξαναζωντανέψει την αγορά της Κυψέλης, ζητώντας την άποψή μας. Μας προβλημάτισε θετικά εκείνο το βράδυ και παρά τις ανησυχίες μας σήμερα αποδείχθηκε ότι ο στόχος επετεύχθη.  Η επιτυχία αυτού του εγχειρήματος με τίτλο «Συν Αθηνά» έφερε σε μεγάλο βαθμό το 1ο βραβείο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής “Ευρωπαϊκή Πρωτεύουσα Καινοτομίας 2018”, που συνοδεύεται από οικονομικό έπαθλο ύψους ενός εκατομμυρίου ευρώ. Το βραβείο απευθύνεται σε πόλεις που αξιοποιούν την καινοτομία για να βελτιώσουν την ανθεκτικότητα και βιωσιμότητά τους και να προσφέρουν νέες ευκαιρίες στους πολίτες, καθώς και πόλεις που συμβάλλουν στη δημιουργία δυναμικών καινοτόμων οικοσυστημάτων και συνεργάζονται με τους πολίτες στη λήψη αποφάσεων και την υλοποίηση δράσεων. 

«Και τώρα κάτι εντελώς διαφορετικό» είπε ξεκινώντας η Αμαλία Ζέπου. Με αφετηρία το «Συν Αθηνά» που ξεκίνησε δέκα χρόνια πριν, άρχισαν με την καταγραφή του τι θέλουν οι πολίτες της πόλης να κάνουν στον χώρο, με δράσεις συσχέτισης. Όλα αυτά μαρτυρούσαν μια υπερηφάνεια για μια πόλη πολύ πιο υπαρκτή στην εποχή της κρίσης. Σήμερα έχουν γίνει πάνω από 4000 δράσεις που αποκαλύπτουν πως σχετίζονται οι πολίτες και οι κάτοικοι με την πόλη αυτή. 

Το βραβείο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής “Ευρωπαϊκή Πρωτεύουσα Καινοτομίας 2018” κερδήθηκε γιατί ο Δήμος μην έχοντας τα μέσα, στράφηκε σε ενεργούς πολίτες, σε οργανώσεις, στον ιδιωτικό τομέα δημιουργώντας ένα οικοσύστημα πολίτων που κατά κάποιο τρόπο τελικά συνδια-κυβέρνησαν την πόλη. Η πλατφόρμα αυτή συγκροτεί μια χρήσιμη data που διασυνδέει τις δραστηριότητες και τους πολίτες μεταξύ τους αλλά και με τις υπηρεσίες του δήμου και άλλους φορείς, χορηγούς κλπ. 

Δημοτική Αγορά της Κυψέλης 

Η διαχείριση του κτιρίου της Δημοτικής Αγοράς της Κυψέλης προέκυψε μέσα από αυτή την δραστηριότητα και διάλογο. Έτσι έσπασε ο πάγος και τελικά ενώθηκαν οι φωνές που οδήγησαν στη υλοποίηση του οράματος. Εδώ έχουν ενταχθεί εκπαιδευτικές δράσεις, κοινωνική επιχειρηματικότητα, πολιτιστικές δράσεις και ΚΕΠ που εκπέμπουν το αίσθημα του «ανήκειν» στην πόλη. 

Τελικά ο Δήμος δεν κατάφερε να ενώσει όλες αυτές τις δρασεις που παραμένουν αποσπασματικές. Οι δράσεις πολιτών είναι μικρές μονάδες, σε επίπεδο οικογένειας χωρίς βέβαια να έχουν πάντα αντίκτυπο στην πόλη. Έχει σημασία όμως να τους δίνεται η δυνατότητα να συνεχίζουν. Ελπίζουμε σε δεκα χρόνια από τώρα αυτή η δυναμική να έχει μια συνέχεια μια και ενθαρύνεται και από προγράμματα από την Ευρώπη όπως το πρόγραμμα Rock. 

5. 

Παναγιώτης Πάγκαλος, 

Πρόεδρος Δ.Σ. και Επιστημονικός Υπεύθυνος Citylab, 

Παναγιώτης Πάγκαλος

Ο Παναγιώτης Πάγκαλος πριν αναλύσει  το τι είναι το Citylab, ξεκίνησε με μια σειρά σκέψεων που σχετίζονται με την υποταγή στην υπακοή και τις συνέπειές της, αναδεικνύοντας τελικά τη ανυπακοή σε ανόητες εντολές ή κανόνες ή νόμους, να είναι πολλές φορές ο μοναδικός τρόπος για να υπερασπιστεί κάποιος την αξιοπρέπειά του και τις αξίες που υπηρετεί. 

Ο κανόνας δεν πρέπει να είναι δόγμα είπε. Βασική προϋπόθεση στην κοινωνική και επιστημονική εξέλιξη είναι η αμφισβήτηση του κανόνα. 

Με το κριτήριο της αμφισβήτησης στην βάση της σκέψης μας, οδηγηθήκαμε είπε στην δημιουργία αυτού του νέου  μεθοδολογικού εκπαιδευτικού εργαλείου για τα ζητήματα της πόλης, τα Citylab, που αποτελούν ένα συλλογικό αγώνα ανάγνωσης της πόλης και επιστροφής στην θέση που βρισκόταν η αρχιτεκτονική πριν μετατοπιστεί για πάντα, στην υπηρεσία της οικοδομικής βιομηχανίας. Να επιστρέψει δηλαδή η αρχιτεκτονική και η ανάγνωση της πόλης στις καλές Τέχνες, μέσα από την προσπάθεια να συγκεραστούν διαφορετικές επιστημονικές οντότητες σε ένα διάλογο. Να θέσουμε τους συμμετέχοντες στα Citylab διδάσκοντες και φοιτητές στην θέση του σκακιστή. Να αντιλαμβανόμαστε όπως ο σκακιστής ότι δεν βλέπουμε μορφές στην σκακιέρα αλλά δυνάμεις και συσχετισμούς. Η πόλη είναι μια μεγάλη σκακιέρα και κάθε κτίριο δεν είναι μια συγκέντρωση ύλης αλλά αποτελεί την έκφραση της εκάστοτε δύναμης. Η πόλη είναι ένα πολυπαραγοντικό πεδίο δυνάμεων που απαιτεί μια διεπιστημονικότητα. 

Τα συνέδρια- εργαστήρια Citylab από το 2013 έχουν ενεργοποιήσει ως σήμερα περίπου 280 φοιτητές από όλες τις σχολές αρχιτεκτονικής και Καλών Tεχνών της Ελλάδος και 80 προσκεκλημένους ομιλητές διδάσκοντες σε δράσεις από 4-8 ημέρες και με θεματολογία που αγγίζει τις πρωταρχικές αιτίες της ανθρώπινης συμπεριφοράς μέσα στα αστικά κέντρα. Το Citylab με στόχο να περιορίσει την εξειδίκευση, φέρνει κοντά φιλοσόφους, ψυχολόγους, γιατρούς, καλλιτέχνες, αρχιτέκτονες, μηχανικούς, κοινωνιολογους, μουσικούς, ποιητές, ιερείς, πολιτικούς, νομικούς για να μιλήσουν με τους φοιτητές για την πόλη για την πίστη, για τον έρωτα, για τον χρόνο, για το σώμα και για τον φόβο που έπεται. Και συνεχίζει υπό την σκέπη της Ανωτάτης Σχολής Καλών τεχνών και του προγράμματος Rock. 

6. 

Άγγελος Αντωνόπουλος, 

Κοσμήτορας Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών και καθηγητής ζωγραφικής 

Άγγελος Αντωνόπουλος

Ο Άγγελος Αντωνόπουλος διατύπωσε σκέψεις σε σχέση με την Αθήνα και το αστικό τοπίο, και δήλωσε απαισιόδοξος για το μέλλον της, προσπαθώντας όμως  σαν δάσκαλος να είναι αισιόδοξος. 

Αναφέρθηκε κυρίως στην δράση με τίτλο «Eικαστικές παρεμβάσεις στον δημόσιο χώρο-Ζωγραφική επί των τυφλών όψεων κτιρίων της Αθήνας» μια συνεργασία της ΑΣΚΤ και του ΥΠΕΧΩΔΕ γύρω στο 2011 με αρκετά ικανοποιητικό αποτέλεσμα. 

Το αντεστραμένο έργο του Ντύρερ. 

Φοιτητές έκαναν προτάσεις και κάποιο συνεργείο τις υλοποίησε σε κάποιες επιλεγμένες επιφάνειες με αποτέλεσμα αρκετά ικανοποιητικό. Θεωρεί ότι δύο είναι οι βασικοί τρόποι που μπορούν οι καλλιτέχνες να τοποθετήσουν τα έργα τους. Από την μια το αστικό τοπίο και από την άλλη το διαδίκτυο. Παράλληλα, μίλησε και παρουσίασε παραδείγματα εικαστικών παρεμβάσεων στα κτίρια που άλλοτε αναβαθμίζουν και άλλοτε διαλύουν το αρχιτεκτόνημα. 

Αρχαιολογικό Μουσείο – ΕΜΠ 

Ένα από τα θέματα που συζητήθηκε στο τέλος είναι η πρόσφατα προτεινόμενη και πάλι άποψη για την απομάκρυνση της Σχολής Αρχιτεκτόνων από το συγκρότημα του ΕΜΠ και η επέκταση σε αυτό του Αρχαιολογικού Μουσείου. Όλοι οι ομιλητές τοποθετήθηκαν αρνητικά στο θέμα εκτός από τον Ανδρέα Γιακουμακάτο που πρότεινε την διενέργεια διεθνούς αρχιτεκτονικού διαγωνισμού για την υλοποίηση ενός νέου Αρχαιολογικού Μουσείου εκτός κέντρου της Αθήνας. 

B.

PLATFORMS PROJECT 

Ένα διαφορετικό εικαστικό αποτύπωμα

Άκουσα διάφορα σχόλια από εικαστικούς και μη για αυτή την μεγάλη διεθνή έκθεση. Μίλησαν για «σκουπίδια», για «μπάζα», για έργα ανερμάτιστα χωρίς καμία συνοχή, ενώ ο πρύτανης της ΑΣΚΤ Πάνος Χαραλάμπους είπε για την έκθεση ότι «έχει ατμόσφαιρα καρναβαλική» και «είναι η χαρά της ζωής και της τέχνης». 

Πήγα και φέτος χωρίς να  συμφωνώ με αυτούς τους αφοριστικούς χαρακτηρισμούς. Περιπλανήθηκα με υπομονή και προβληματίστηκα με το αποτύπωμα μιας νέας διαφορετικής εικαστικής πραγματικότητας. 

Δεν είναι εύκολο στο επισκέπτη να ξεχωρίσει και να κατανοήσει σε μια μόνο επίσκεψη, 800 έργα τέχνης σε 60 πλατφόρμες από από 70 χώρες, που παρουσιάζονται και φέτος στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών. Είναι προφανές, ότι μέσα σε έναν εύλογο χρόνο, ο επισκέπτης μπορεί να ξεχωρίσει ένα μικρό σχετικά αριθμό έργων, στον αχανή τελικά εκθεσιακό χώρο «Νίκος Κεσσανλής», όπου σε κάποιες περιοχές του παρέμεινε κενός και αδιάφορος,  ενώ στα επί μέρους περίπτερα τα έργα είναι τοποθετημένα πολύ πυκνά με αποτέλεσμα να είναι δύσκολη η ανάγνωσή τους. Υπάρχει σαφώς μια αδυναμία στην αρχιτεκτονική προσέγγιση της έκθεσης. 

Σε κάθε περίπτωση είναι σημαντική η πρόθεση της Άρτεμις Ποταμιάνου που είχε την καλλιτεχνική επιμέλεια και την διεύθυνση της εκδήλωσης μαζί με τον Μιχάλη Αργυρό. Μία  επίμονη προσπάθεια που ενισχύει την εξωστρέφεια και χαρτογραφεί την εικαστική δράση στα πλαίσια των ομαδικών πρωτοβουλιών ανεξάρτητων καλλιτεχνών και ταυτόχρονα αναζητούν από κοινού λύσεις στα εικαστικά ερωτήματα. 

In Vivo, Ελλάδα / Τα Καΐκια που πληγώναμε, Ελλάδα 

Ο διεθνής τελικά αυτός θεσμός αποτελεί από το 2013 και κάθε χρόνο, ένα τόπο συνάντησης και ανταλλαγής ιδεών εκατοντάδων καλλιτεχνών. Πλαισιώνεται και φέτος με ειδικά εκπαιδευτικά προγράμματα για παιδιά,  ομιλίες, performances και παράλληλες εκθέσεις. 

Άφησα τον εαυτό μου ελεύθερο να καταγράψει φωτογραφικά ότι μου κίνησε το ενδιαφέρον. Επιμέρους έργα και περίπτερα στο σύνολό τους αποτυπώθηκαν και παρατίθενται στην συνέχεια χωρίς σχόλια. Έτσι, αυθορμήτως, αφήνω στην κρίση των αναγνωστών αυτές τις επιλογές, που στην πλειονότητά τους προέρχονται από την Ελλάδα, για να προβληματιστούμε και να συνειδητοποιήσουμε που πάνε τα πράγματα. 

The M{ }ESUM, Γερμανία 1 

Κορέκτ, Ελλάδα 

Γιώργος Ίκαρος Μπαμπασάκης, 

Μαρίλη Ζάρκου 

Το Εγχείρημα Κορέκτ ξεχωρίζει από όλες τις υπόλοιπες πλατφόρμες:

Καταπιάνεται με τη διαλεκτική αλληλεπίδραση των Τεχνών, αναζητώντας τα πρωτοποριακά στοιχεία στην παράδοση και τα κλασικά στοιχεία στις πρωτοπορίες. Κυρίως, σκαλίζει τις στάχτες της καθημερινής ζωής για να βρει πώς μπορούμε να ζήσουμε ακόμα πιο ποιητικά μέσα στις μεγαλουπόλεις. Το λεγόμενο Ουζομαυσωλείον Καπετάν Μιχάλης, που παρουσιάζουμε στις Πλατφόρμες 2019 είναι μια χρονοκάψουλα και μια αφορμή να συζητήσουμε τις συνδέσεις του Joseph Beuys με τον Νίκο Καζαντζάκη, της ψυχογεωγραφίας με την παρέλευση του χρόνου, της μουσικής με τη ζωγραφική, του ξεφαντώματος με την περίσκεψη, την ατομική δημιουργία με το συλλογικό γλέντι. 

Ορίζοντας Γεγονότων, Ελλάδα 

Ορίζοντας Γεγονότων, Ελλάδα 

Sub Rosa Space, Ελλάδα 

Transform Art Platform, Σερβία 

Transform Art Platform, Σερβία 

Penelope΄s Webs, Ελλάδα 

Δήμητρα Χανιώτη, Μαργαρίτα Πέτροβα 

Tidal Flow Art, Ελλάδα 

Tidal Flow Art, Ελλάδα 

Σταυρούλα Καζιάλε 

Tidal Flow Art, Ελλάδα 

Fragments of Truth, Ελλάδα, Κατερίνα Κοκκινάκη 

Open Y @, Ελλάδα 

Pow Wow, Ελλάδα 

Binary Art Group, Κύπρος, Μαρία Παπαχαραλάμπους 

Backspace, Ελλάδα, Κατερίνα Μπότσαρη, Ελεάνα Μπαλέση 

Bcademie, Ολλανδία 

EGO, Ελλάδα, Φωτεινή Κοπιλόγλου, Ηρακλής Φοβάκης 

Tecnopaignion art group, Ελλάδα 

Come alone, Ελλάδα, Γαλλία 

Έξοδος, Ελλάδα, Νίκη ζαχαρή, Τάτη Δουβανά 

Metapolis, Ελλάδα, Κώστας Κατσομήτρος 

Ο χώρος των παιδικών εκπαιδευτικών προγραμμάτων 

Κάντε ΚΛΙΚ στις εικόνες για μεγέθυνση

Άρτεμις Ποταμιάνου

Η Άρτεμις Ποταμιάνου είναι εικαστικός και curator. Σπούδασε στην Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας (BA) και στο Staffordshire University (MA). Έχει πραγματοποιήσει ως εικαστικός 19 ατομικές εκθέσεις ανάμεσα τους στη Real Gallery (Νέα Υόρκη), στο Borough Museum & Art Gallery (Newcastle), στην Ελληνοαμερικανική Ένωση, στο MAC (Midlands Art Center του Μπέρμινγκχαμ), στο Hellenic Centre ( Λονδίνο), Fizz Gallery (Αθήνα), Tint Gallery (Θεσσαλονίκη), Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Κρήτης κα.

Έχει παρουσιάσει τη δουλειά της σε 98 ομαδικές εκθέσεις ανάμεσα τους στη 1η Biennale της Θεσσαλονίκης, στη BIDA - Biennale της Ισπανίας ( Ελληνική Εκπροσώπηση), 3η Μπιενάλε της Αθήνας, στη Biennale Internazionale Dell’ Arte Contemporanea (Φλωρεντία), στο Vista Mare Foundation (Ιταλία), στο International Young Art 2002: Sotheby’s Amsterdam, Sotheby’s Tel Aviv, Sotheby’s Moscow, στη Change & Partner Contemporary Art, (Ρώμη), στη Colesman Project Space (Λονδίνο), στο «Greek Sale»- Bonhams, (Λονδίνο), στη Φωτοσυγκυρία 2005 (Θεσσαλονίκη), στο Open 2012(Βενετία), στο Tensta Kulturhus (Στοκχόλμη), κα. 

Έχει επιμεληθεί περισσότερες από 50 εκθέσεις σημαντικών εικαστικών καλλιτεχνών της διεθνούς σκηνής, που χρησιμοποιούν εκτενώς στο έργο τους στοιχεία του λόγου, της γλώσσας και πολιτικής σκέψης ανάμεσα τους, του Joseph Kosuth, Joseph Beuys, του Damien Hirst, του Terry Atkinson, του Peter Greenaway, της Candice Brietz, των Guerrilla Girls και πολλές ομαδικές εκθέσεις σε Ιδρύματα και εναλλακτικούς χώρους. 

Η Ποταμιάνου ήταν επίσης το 2013 και 2014 η επιμελήτρια του Art Athina Contemporaries και είναι η διευθύντρια του Platform Project @ Art Athina. Έχει επίσης γράψει πολλά κείμενα για καταλόγους εκθέσεων, βιβλία. 

Από τον Φεβρουάριο 2019 τρέχει στην ΕΝΙΑ Gallery η πετυχημένη ατομική έκθεση της Αρτέμιδος Ποταμιάνου με τίτλο «Your history, it’s not my story». Διάρκαια μέχρι 20 ΙΟΥΛΙΟΥ 2019