Ε.Ι.Α.

ΜΙΑ ΔΙΠΛΗ ΔΙΑΛΕΞΗ ΣΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΜΠΕΝΑΚΗ

MOLD ARCHITECTS: Ηλιάνα Κερεστετζή

REACT ARCHITECTS:

Νατάσσα Δεληγιάννη, Γιώργος Σπυρίδωνος

Δύο ακόμη ενδιαφέρουσες διαλέξεις που τις χαρακτηρίζει μια κοινή κατεύθυνση, της σχέσης της αρχιτεκτονικής με το τοπίο, παρακολούθησα την Πέμπτη 22 Φεβρουαρίου 2024, στο Μουσείο Μπενάκη / Κτίριο οδού Πειραιώς, στο πλαίσιο του 20ου κύκλου Διαλέξεων Ελλήνων Αρχιτεκτόνων που οργανώνει το Ελληνικό Ινστιτούτο Αρχιτεκτονικής, με τίτλο Διαλέξεις και Διάλογοι.

Δύο γραφεία που μοιράζονται μια κοινή συνθήκη, το μεν στην Σέριφο και το άλλο στην Πάρο, σχεδιάζουν και κατασκευάζουν παράλληλα τα έργα τους. Το ενδιαφέρον είναι ότι πέρα από την παρουσίαση των έργων τους στο πλαίσιο των συζητήσεων που ακολούθησαν, μας μίλησαν αναλυτικά για τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν σαν μελετητές. Παραθέτω στην συνέχεια μια σύντομη αναφορά στα έργα που παρουσιάστηκαν με φωτογραφικό υλικό που επί τόπου κατέγραψα, ή δανείστηκα από το διαδίκτυο, καθώς και με συνοπτικές περιγραφές των σχολίων των ομιλητών.

1.

MOLD ARCHITECTS

Ηλιάνα Κερεστετζή

Διάλεξη με τίτλο ΠΛΑΙΣΙΟ Β'

Ηλιάνα Κερεστετζή

Η Ηλιάνα Κερεστετζή ξεκίνησε την διαδρομή της με ένα έργο στην Σέριφο με τίτλο cave, μία χθόνια αρχιτεκτονική χειρονομία που προκάλεσε συζητήσεις και ένα διεθνές ενδιαφέρον και πολλούς υποψήφιους πελάτες που ζητούσαν επίμονα ανάλογες προτάσεις. Και όλα αυτά σε συνδυασμό με μία έκρηξη που παρουσιάστηκε σε αυτά τα μέρη για την παραγωγή εξοχικής κατοικίας, στο πλαίσιο της εκτός σχεδίου δόμησης, ιδιαίτερα στις Κυκλάδες, που τελικά απειλεί την αυθεντικότητά αυτών των τόπων. Δόθηκε έτσι και μία ευκαιρία για μια καλή αρχιτεκτονική στο βαθμό που αυτοί οι πελάτες που επενδύουν στο design, χωρίς περιορισμούς στα budget, σε τοπία που αποτελούν μια τεράστια πηγή ιδεών και έρευνας. Σε αυτό το πλαίσιο, σημειώνει η Κερεστετζή, οι αρχιτέκτονες καταλήγουν να είναι συντονιστές πελατών, των συζύγων τους, φίλων τους, των εργολάβων και κατασκευαστών, έχοντας παράλληλα να αντιμετωπίσουν την πολεοδομία, τα συμβούλια αρχιτεκτονικής και όλο αυτό είναι ένας άθλος.

Την Κερεστετζή την γνωρίζω εδώ και χρόνια, ξεχωρίζοντας την διπλωματική της που έτυχε να δω, και αμέσως κατάλαβα ότι ήταν πολλά υποσχόμενη. Οι μελέτες της που ακολούθησαν, πέρα από την αγωνία για την ένταξη στο τοπίο με το οποίο συνομιλεί με τον δικό της ιδιότυπο τρόπο, χαρακτηρίζονται από μια απλότητα μέσα όμως από μία πολυσύνθετη επεξεργασία και τολμηρές συσχετίσεις εσωτερικού και εξωτερικού χώρου, και παράλληλα με μία κατασκευαστική δεινότητα στην άρθρωση των υλικών. Μας παρουσίασε και μία σειρά από μή πραγματοποιημένες ακόμη μελέτες, όπου τα αδρά υλικά συνδιαλέγονται με φίνα σκίαστρα και διαφορετικού τύπου πέργκολες, που φιλτράρουν το φυσικό φως, οργανώνοντας ενδιαφέροντες ημιυπαίθριους χώρους σε συνδυασμό με μισβαντεροϊκά αρχιτεκτονικά γραμμικά στοιχεία από λιθοδομή και εμφανές μπετόν. Ξεχωρίζουν συγκεκριμένες βασικές συνθετικές αρχές που κάθε φορά σχετίζονται με το φυσικό τοπίο και τα τοπικά χαρακτηριστικά, οι οποίες διατηρούνται και αναδεικνύονται μέσα από την διαφορετικότητα των εκάστοτε λύσεων.

Ακολουθούν στην συνέχεια τα έργα με την σειρά που παρουσιάστηκαν:

01. ΧΩΜΑ, Σέριφος

Ίχνη από την προϋπάρχουσα μεταλλευτική δραστηριότητα στην Σέριφο

Το πρώτο έργο με τίτλο το ΧΩΜΑ, είμαι μια μικρή τουριστική μονάδα, που σχεδιάστηκε στο πλαίσιο της μεταλλευτικής ιστορίας του νησιού, που διαθέτει κοιτάσματα σιδήρου. Με δεδομένη την προ υπάρχουσα μεταλλευτική δραστηριότητα στην Σέριφο, με τα διάσπαρτα ίχνη των εγκαταστάσεων στο νησί, και της κατοίκησης των μεταλλωρύχων κάτω από την επιφάνεια του εδάφους, η σύνθεση αυτής της λύσης βασίστηκε στην αναγνώριση αυτών των διαμορφώσεων στο τοπίο, και στην γεωμετρία τους, κυρίως στις οπές, όπως και στις γεωμετρικές διαμορφώσεις, που καθόρισαν και τις φόρμες των αιθρίων.

Πέρα από τις φωτογραφίες που παρουσιάστηκαν και έχουν δημοσιευτεί για το συγκεκριμένο έργο, ανέσυρα από το αρχείο μου και μια άλλη εικόνα, που μου έχει σταλεί εδώ και καιρό από κάτοικο της Σερίφου, από μία άλλη οπτική γωνία, που φαίνεται ότι η συγκεκριμένη επέμβαση, από  διαφορετική  γωνία  δεν αναδεικνύει την καλύτερη σχέση με το τοπίο.

από μία άλλη οπτική γωνία

2. CAVE, Σέριφος

φωτο Γιώργης Γερόλυμπος

Το δεύτερο έργο με τίτλο cave, είναι εξαιρετικά γνωστό, πολύ-δημοσιευμένο και βραβευμένο, σε ένα οικόπεδο με τρομερή θέα με κεντρική ιδέα την διάτρηση της πλαγιάς για να δημιουργηθεί ένα καταφύγιο που ακολουθεί έναν κάναβο με την λογική μιας σκακιέρας που οργανώνει τα δωμάτια της κατοικίας. Με υλικά αδρά και με λεπτούς χειρισμούς στις λεπτομέρειες επιδιώχθηκαν χώροι φιλικοί.

3. Χ HOUSE, Σέριφος

Σε αυτό το έργο η ιδέα ήταν η ίδια η εκσκαφή να γίνει το κέλυφος του κτιρίου, όπου η οροφή, ένα σύστημα από δοκάρια και πλάκες, τοποθετείται ενιαία κεκλιμένη πάνω από την εκσκαφή, σαν ένα σεντόνι, περικλείοντας κλειστούς και υπαίθριους χώρους της κατοικίας που διεισδύουν μεταξύ τους.

4. TRAEKRAFT 1, Σέριφος

Σε ένα αμφιθεατρικό οικόπεδο 30 στρεμμάτων, με καταπληκτική θέα, επιδιώχθηκε μια ενιαία χειρονομία σαν μονοκονδυλιά. Εντάχθηκε ένα τόξο που εφάπτεται σε μια υψομετρική καμπύλη, πίσω από το οποίο χωροθετείται υπόσκαφα ο κύριος όγκος της κατοικίας, που προεκτείνεται από την μία πλευρά σαν πρόβολος, όπου τοποθετούνται οι ξενώνες. Τα στοιχεία νερού εντάσσονται σε ένα παράλληλο τόξο.

5. M RES I, Σέριφος

Εδώ το οικόπεδο βρίσκεται στην κορυφή ενός λόφου όπου εντάσσεται ένας μονολιθικός όγκος με πανοραμική θέα και με μία εσωστρεφή δομή, όπου διασπείρονται οι ανοιχτοί χώροι, οι αυλές της κατοικίας. Υπάρχει μία στροφή στους χώρους, για την εξασφάλιση της καλύτερης θέας.

Οι τέσσερις όψεις του κτίσματος

6. OLUS HYBRID, Ελούντα Κρήτη

Ένα έργα σε ένα ιστορικό σημείο, με θέα την Σπιναλόγκα, μία χειμερινή κατοικία με ειδική απαίτηση να περιλαμβάνει και χώρους για διαλογισμό, μελέτη, φυσική άσκηση και θεραπεία, που δημιούργησε και την ιδέα. Έτσι, οι δυο χρήσεις διατάχθηκαν ανεξάρτητες σε δύο επίπεδα. Σε μία εξωστρεφή ενότητα στο πάνω επίπεδο εντάχθηκε η κατοικία και στο κάτω διαμορφώθηκε ένας πιο μυστηριακός χώρος, κατάλληλος για ενδοσκόπηση. Η κατοικία αντιμετωπίστηκε σαν μια αρχαιολογική ανασκαφή, και στεγάζεται με μία ενιαία ελαφριά κατασκευή με διάφορες πυκνότητες.

7. POZZO ZANTE, Ζάκυνθος

Σε ένα καταπράσινο τοπίο, με αναφορές στην απλή τυπολογία της επτανησιακής αρχιτεκτονικής, εντάχθηκε ένας απλός ορθογωνικός όγκος με δίριχτη στέγη, από οπλισμένο σκυρόδεμα, υπερυψωμένος σε ένα πέτρινο βάθρο, που αφομοιώνεται από το τοπίο. Ο κύριος όγκος που στο πίσω μέρος αγκυρώνεται στο τοπίο και αποδομείται, παράλληλα περιλαμβάνει μέσα του έναν προστατευμένο ημιυπαίθριο χώρο με μεταλλικές κατασκευές, που υποδέχονται το πράσινο. Η μικρού μεγέθους πέτρα της εκσκαφής αξιοποιείται με την λογική των συρματοκιβωτίων που χρησιμοποιούνται ακόμη και για την κατασκευή ημιδιάτρητων πετασμάτων.

8. CREEK, Πάρος

Σε ένα επίπεδο οικόπεδο που καλλιεργείται σιτάρι και βρόμη, με μία συστάδα βράχων, που αποτελούν και το επίκεντρο της σύνθεσης, μια και με το νέο κτίριο ορίζουν μια προστατευμένη αυλή, με ένα επίμηκες στοιχείο νερού, που δημιουργούν μια μικρή όαση στον ξερό αγρό. Μία αυλή που καλύπτεται με μία ενιαία οροφή με διάφορα μοτίβα από καλάμια.

9. STRIP, Πάρος

Ξεχώρισα για την τόλμη της την τελευταία παρουσίαση της Κερεστετζή, δίπλα σε ένα παραδοσιακό καρνάγιο, σε ένα οικόπεδο με μία ήπια κλίση. Μια πρόταση με αφετηρία τους αρχαίους νεώσοικους που υπάρχουν στο νησί, με τις χαρακτηριστικές αυλακώσεις στα βράχια, και που στην σύγχρονη εποχή έχουν αντικατασταθεί στα παραδοσιακά καρνάγια με κατασκευές από ξύλινα δοκάρια για να ανασύρουν τα πλοία στην στεριά. Η κατοικία τοποθετείται μέσα σε ένα μακρόστενο σκάμα με δύο πλευρικούς αναλειμματικούς τοίχους, κάθετο προς την θέα. Ο χώρος αυτός γεμίζει με νερό, ενοποιώντας τελικά το τεχνητό αυτό στοιχείο του νερού με την θάλασσα.

Ίχνη από τους αρχαίους νεώσοικους στην Πάρο

......

2.

REACT ARCHITECTS: Νατάσσα Δεληγιάννη, Γιώργος Σπυρίδωνος)

Διάλεξη με τίτλο: Paros Revisited. Από τα Ερείπια στην Συμβίωση και Πίσω

Γιώργος Σπυρίδωνος, Νατάσσα Δεληγιάννη

Ξεκινώντας ο Γιώργος Σπυρίδωνος αναφέρθηκε ότι από κοινού με την Ιλεάνα Κερεστεντζή, μελετούν και κατασκευάζουν τα έργα τους αντιμετωπίζοντας κοινές δυσκολίες σε μοναδικούς τόπους στις Κυκλάδες. Συνεχίζοντας η Νατάσσα Δεληγιάννη, μίλησε για το πώς ξεκίνησαν την εποχή της κρίσης στην Πάρο, μελετώντας παράλληλα την τοπική αρχιτεκτονική και πώς σταδιακά οδηγήθηκαν σε μία αρχιτεκτονική προσέγγιση που δεν στέκεται στην μορφολογική επανάληψη. Μας μίλησε επίσης για τις Κυκλάδες παρουσιάζοντας σχετικές εικόνες της τοπικής αρχιτεκτονικής, και άλλα ειδικά χαρακτηριστικά τους, διατυπώνοντας μια αγωνία για την ραγδαία τουριστική ανάπτυξη του νησιού.

01. Louria

PHOTOS PANAGIOTIS VOUMVAKIS

Σε ένα οικόπεδο με θέα στην θάλασσα, μία διασπασμένη σε μικρούς όγκους κατοικία, ακουμπά στην πλαγιά του λόφου, πάνω σε μία υπάρχουσα ξερολιθιά, με τοίχους που επεκτείνονται στην πίσω πλευρά του οικοπέδου, δημιουργώντας ενδιάμεσους χώρους, θεματικές ενότητες, όπως είσοδος, κήπος ή στοιχείο νερού, ενώ τα εσωτερικά του σπιτιού διαρρέουν προς την θέα. Μια εγκάρσια πορεία συνδέει τις θεματικές ενότητες, και διασπασμένοι όγκοι της κατοικίας εδράζονται πάνω σε ένα χαμηλό τοίχο, προς την δύση. Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα είναι η πέμπτη όψη που είναι ορατή από ψηλά.

02 Hug House, Πάρος

Σε μια περιοχή με ενδιαφέρον, στην θέση Άγιος Γιάννης Δέτης, εντάσσεται μια νέα μικρή κατοικία με την αρχή του περίκλειστου σχήματος, που οριοθετείται από πέτρινους τοίχους, που κυκλώνουν το κτίριο, παραπέμποντας σε μία αγκαλιά. Συγκροτείται από δύο μικρά κτίρια με μία κεντρική αυλή, με δύο ακόμη πίσω αυλές προστατευμένες από τους ανέμους. Ενδιαφέρουσα η προσπάθεια πραγματοποίησης μωσαϊκού δαπέδου, με την παλιά γνωστή τεχνική.

Η ενδιαφέρουσα προσπάθεια πραγματοποίησης μωσαϊκού δαπέδου, με την παλιά γνωστή τεχνική

03 Triangle House.

Πρόκειται για μια άλλη παραλλαγή του περίκλειστου σχήματος στα ανατολικά του νησιού στην θέση Υστέρνι, σε ένα τριγωνικό οικόπεδο που καθορίζει τον σχεδιασμό. Μία κατοικία που την χαρακτηρίζει μία εσωτερικότητα που αποπνέει γαλήνη.

04 Petra, Πάρος

Το τελευταίο έργο παρουσιάστηκε για πρώτη φορά, με την ανάγνωση στην αρχή στοίχων του Οδυσσέα Ελύτη από το Άξιον Εστί. Μία κατοικία στην θέση Κακάπετρα της Πάρου, με θέα στον κόλπο της Παροικιάς, σε μια περιοχή με συστοιχίες βράχων, με εγκάρσιους τοίχους που διαμορφώνουν τον χώρο, που διαφοροποιούνται από τις καμπύλες πεζούλες μιας καθαρά κτηνοτροφικής περιοχής. Και εδώ οι τοίχοι επεκτείνονται των όγκων και οργανώνουν περίκλειστες αυλές επεκτάσεις των υπνοδωματίων. Μία μεγάλη πέργκολα επεκτείνει τον εσωτερικό χώρο και οι οροφές υποδέχονται κηπευτικό χώμα. Τα φυτεμένα δώματα πέρα από την θερμομονωτική τους αξία προσφέρουν και τροφή στα ζώα της παρακείμενης στάνης, κάτι που δεν ήταν στόχος της μελέτης.

Μετά από έναν συγκροτημένο επίλογο με αναφορές στις επιρροές, τους προβληματισμούς και της αναζητήσεις τους, ακολούθησε συζήτηση με τοποθετήσεις και ερωτήματα των παραβρισκόμενων. Μεταξύ άλλων ο Μιχάλης Μανιδάκης μίλησε για δύο θαυμάσιες παρουσιάσεις, για δύο σπουδαίες δουλειές με πολύ υψηλό επίπεδο και με μία ποιητική διάσταση, που σήμερα αποτελεί και το μόνο μας δυνατό χαρτί και είναι και ο μόνος τρόπος να επεμβαίνουμε σε τέτοιους ιερούς χώρους. Ο Τάσος Κωτσιόπουλος μεταξύ άλλων αναφέρθηκε στην πρώτη έκδηλη διαφορά των δύο παρουσιάσεων που εντοπίζεται στην μεγαλύτερη ορθογωνικότητα στα έργα των react, σε αντιπαραβολή με την «τεθλασμένη γεωμετρία της κας Κερεστετζή. Ο Δημήτρης Φιλιππίδης αναφέρθηκε στην γόνιμη αντιπαράθεση των δύο γραφείων και πόσο σημαντικό είναι το πώς συμπεριφέρονται τα δύο γραφεία με τον τόπο, με διαφορετικές και συγγενικές χειρονομίες. Ακολούθησε η Σοφία Τσιράκη με επίσης θετικά σχόλια καθώς και άλλοι παρευρισκόμενοι.

Σκέψεις για τους εσωτερικούς χώρους

Mold architects ,  CAVE,  Σέριφος

Από την πλευρά μου έθεσα ένα ερώτημα και στους τρεις ομιλητές σε σχέση με την επεξεργασία των εσωτερικών χώρων που παραθέτω αυτούσιο στην συνέχεια: Τόσο στην χθόνια αρχιτεκτονική της κατοικίας CAVE, της Ιλεάνας Κερεστετζή, που είναι μία από τις καλύτερες λύσεις που έχει δοθεί στην συγκεκριμένη κατεύθυνση, , όσο και στα έργα των react, υπάρχει μία επεξεργασία στα εξωτερικά, με πέτρα και αδρά υλικά, η οποία σχετίζεται με το τοπίο και την τοπική αρχιτεκτονική και υπάρχει παράλληλα μία έντονη αντίθεση στα εσωτερικά. Έχω την εντύπωση ότι διαφοροποιούνται έντονα σε σχέση με τα εξωτερικά παραπέμποντας σε μια αρχιτεκτονική περισσότερο αστική. Πάρα τις απέριττες χειρονομίες, τόσο οι επεξεργασίες των δαπέδων, των ξύλινων επιφανειών, των μόνιμων ειδικών κατασκευών, των κλιμάκων αλλά και των επίπλων που επιλέγονται, με κάνουν να ξεχνώ ότι είμαι στην Σέριφο και μου δίνουν την αίσθηση ότι θα μπορούσα να είμαι και σε ένα βόρειο προάστειο της Αττικής. Αυτό το θέτω ως ερώτημα. Δεν έχω να αντιπροτείνω κάτι, ούτε υπονοώ ότι θα έπρεπε να υπάρχουν ρουστίκ έπιπλα, ή οι όποιες σκηνογραφίες. Απλά ήθελα να ξέρω με ποια δική σας σκέψη γίνεται αυτή η επιλογή.

Mold architects , CAVE

React architects, Triangle house

React architects, Kakapetra house

Ομολογώ ότι όταν πρωτοείδα το έργο CAVE και ιδιαίτερα τα εσωτερικά ζήλεψα, διαπιστώνοντας ότι υπάρχει ένας οίστρος από την πλευρά του αρχιτέκτονα, που δεν αφήνει τίποτα που να μην το σχεδιάσει και να μην το προσέξει και με εξαιρετικής ποιότητας κατασκευαστικές λεπτομέρειες . Όταν όμως το ξαναείδα και ξεπέρασα τον αρχικό ενθουσιασμό, αισθάνθηκα ότι το εσωτερικό ελλείψει όψεων και του κτίσματος πάνω από την γη, καταλήγει να είναι υπερσχεδιασμένο. Το βάζω ως ερώτημα και δεν το αξιολογώ αρνητικά γιατί είναι πάρα πολύ καλά σχεδιασμένο, κάτι που χαρακτηρίζει την δουλειά όλων σας.

Ακούστηκε αρχικά ένα «Μπορεί». Και ακολούθησαν μια σειρά τοποθετήσεων από τους ομιλητές σε σχέση με το σχόλιό μου, που δεν μπορώ να πω ότι με κάλυψαν.

Κάντε ΚΛΙΚ στις εικόνες  για μεγέθυνση