ΒΑΝΑ ΞΕΝΟΥ:

Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΧΩΡΩΝ

Αθήνα -Ελευσίνα –Δελφοί 

έκθεση στο

FONDS CULTUREL DE L’ERMITAGE DE MARTINE BOULART, 

À GARCHES

Ολοκληρώνεται αυτές τις ημέρες και συγκεκριμένα στις 9 Δεκεμβρίου στο Παρίσι μία ακόμη έκθεση της Βάνας Ξένου που πραγματοποιήθηκε με επιτυχία στο FONDS CULTUREL DE L’ERMITAGE και εγκαινιάστηκε στις 9 Σεπτεμβρίου 2017. Μια έκθεση που αναπτύχθηκε στον κήπο και στο εσωτερικό του καλλιτεχνικού αυτού ιδρύματος που διευθύνει η κα Mαrtine Boulart. 

Πρόκειται για μια ιδιάζουσα προσωπικότητα που φιλοξενεί σε ένα παράξενο και μυστηριώδες κτίριο, εικαστικές εγκαταστάσεις σημαντικών καλλιτεχνών. Με τον δικό της ιδιόρρυθμο τρόπο και τις δυσκολίες που διαρκώς η κα Mαrtine Boulart προβάλει, φαίνεται τελικά ότι ενεργοποιεί δημιουργικά τους προσκεκλημένους καλλιτέχνες που δίνουν τον καλύτερό τους εαυτό για την καλύτερη δυνατή ένταξη των έργων τους. 

Βάνα Ξένου, Mαrtine Boulart 

Έτσι και η Βάνα Ξένου που ξέρει να μάχεται και να επιμένει, έστησε την εικαστική αυτή εγκατάσταση με το γνωστό της πείσμα ξεπερνώντας τις όποιες δυσκολίες, που τελικά την οδήγησαν στην επιτυχία αυτού του εγχειρήματος. Την επιτυχία αυτή επιβεβαιώνουν οι σχετικές δημοσιεύσεις για το έργο της Βάνας που εκθέτει για μια ακόμη φορά στο Παρίσι μετά από δύο σημαντικές εκθέσεις που πραγματοποίησε το 2000 στην  Eglise Saint - Louis de la Salpêtrière και το 2007 στον κήπο του Palais Royal. Οι Γάλλοι τίμησαν για άλλη μια φορά την Βάνα Ξένου.

Ειδικό τεύχος του περιοδικού Beaux Arts Editions είναι αφιερωμένο στην έκθεση της Βάνας Ξένου, προηγήθηκε των εγκαινίων και παρουσίασε με τον καλύτερο τρόπο μια πρώτη εικονική καταγραφή της ένταξης των έργων στους εσωτερικούς και εξωτερικούς χώρους της foundation. H Βάνα Ξένου με τους συνεργάτες της χειρίστηκε με τον δικό της ευαίσθητο τρόπο την επεξεργασία της μίξης των εικόνων δίνοντας ένα ιδιαίτερο βάρος στην όλη ατμόσφαιρα που επεδίωκε για το στήσιμο των έργων. 

Βάνα Ξένου, Le rituelle des balançoires (aiorai)

Βάνα Ξένου, Περσεφόνη (2000)

Βάνα Ξένου, 

Dionysos _ Dieu - Rameau

Βάνα Ξένου, 

Les ancêtres, Πρόγονοι  2006

Στην έκδοση αυτή περιλαμβάνονται κείμενα του συγγραφέα, κριτικού τέχνης και πανεπιστημιακού Christophe Rioux και της Martine Boulart και του Claude Mollard. 

Παράλληλα στο τεύχος 79 (Σεπτέμβριος-Οκτώβριος 2017) του έγκυρου γαλλικού περιοδικού τέχνης /art absolument/ o Emmanuel Daydé ιστορικός, κριτικός τέχνης, και δοκιμιογράφος σε ένα εκτενές άρθρο του με αφορμή την Documenta 14, μιλά για τους Έλληνες, και το δικαίωμα να ορίζουν τα του οίκου τους, χωρίς να επιδεικνύουν έναν θριαμβεύοντα ευρωπαϊσμό και παράλληλα κάνει μια εκτενή αναφορά στην πρόσφατη έκθεση της Βάνας Ξένου. 

Έχει ενδιαφέρον που ο Emmanuel Daydé από όλους τους Έλληνες καλλιτέχνες που συμμετέχουν στην Documenta 14, επιλέγει να παρουσιάσει εκτενώς την Βάνα Ξένου, που δεν επιλέχθηκε για να συμμετάσχει. Στο τεύχος αυτό παρουσιάζει το έργο της, τις επιρροές της και την τελευταία της έκθεση, μέσα από ένα αναλυτικό και τεκμηριωμένο κείμενο που αξίζει να διαβαστεί. 

Το παραθέτω σε ακριβή μετάφραση στην συνέχεια, γιατί είναι νομίζω τιμή για την Ελλάδα, τον πολιτισμό της και τα εικαστικά δρώμενα, να διατυπώνονται τέτοια κείμενα σε έγκυρα καλλιτεχνικά έντυπα για Έλληνες καλλιτέχνες. Λυπάμαι που στην Ελλάδα που «τρώει τα παιδιά της», τόσο η έκθεση αυτή όσο και ο απόηχός της αποσιωπήθηκε και αυτή την φορά από τα μέσα.

ΦΟΒΟΥ ΤΟΥΣ ΕΛΛΗΝΕΣ 

του Emmanuel Daydé 

Μοιρασμένη ανάμεσα στην Αθήνα και στο Cassel, η Documenta 14 κατόρθωσε άραγε να επαναφέρει τον ελληνικό ομφαλό στο κέντρο του κόσμου; Επιστροφή σ’ ένα πολλά υποσχόμενο ελληνικό καλοκαίρι που προηγήθηκε ενος απολλώνειου και διονυσιακού φθινοπώρου, ανάμεσα στo ολύμπειo εγχείρημα του Jan Fabre και στα ελευσίνια μυστήρια της Βάνας Ξένου. Για μια αναγέννηση της τραγωδίας.
...
Ίσως θα έπρεπε να αφήσουν στους Έλληνες το δικαίωμα να ορίζουν τα του οίκου τους, χωρίς να επιδεικνύουν έναν θριαμβεύοντα ευρωπαϊσμό. Αποφεύγοντας μια στείρα επιστροφή στην Αρχαιότητα, η Ελληνίδα καλλιτέχνις Βάνα Ξένου εμβαθύνει το νόημα των τριών ιερών τόπων, της Ελευσίνας, των Δελφών και της Αθήνας σε λαβυρινθώδης και φιλοσοφικές εγκαταστάσεις που αποσκοπούν στην σύζευξη του κυκλικού χρόνου της Περσεφόνης με το ευθύγραμμο πήγαινε-έλα του Διόνυσου, συρρέοντας στο σημείο συνάντησης με τον Απόλλωνα.

ΒΑΝΑ ΞΕΝΟΥ, Η ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΤΩΝ ΝΕΚΡΩΝ 

 

Βάνα Ξένου, Τελετουργικό λεπτομέρεια (2017), Ermitage Γαλλία 

«Πώς μπορεί μια Ελληνίδα να γεφυρώσει το πολιτισμικό χάσμα ανάμεσα στη Δύση και στην Ανατολή που ανοίγεται από την ύστερη Αρχαιότητα;» μας προειδοποιεί η Βάνα Ξένου – της οποίας το επώνυμο σημαίνει στα ελληνικά «εκείνη που έρχεται από άλλο τόπο, ξένη ».

«Ζώ σε έναν τόπο που σωστά έχει ειπωθεί ότι, ανασηκώνοντας καθημερινά τα ερείπιά του, νοιώθεις να κοχλάζουν κάτω απ’ αυτά οι πηγές του μέλλοντος». Πασχίζοντας να αγωνιστεί ενάντια στην αμνησία και προσπαθώντας να ρίξει τα εμπόδια που ορθώνονται ανάμεσα στο παρελθόν, στο παρόν και στο μέλλον, αυτή η ωραία, δυνατή και βαθυστόχαστη Ελληνίδα καλλιτέχνις, με τo βλέμμα της Ειρήνης Παππά, συνθέτει διαχρονικές ωδές σε χώρους όπως η Eglise Saint - Louis de la Salpêtrière, το εργοστάσιο Κρόνος στην Ελευσίνα, οι κήποι του Palais Royal στο Παρίσι, ή η Στοά Σπυρομήλιου στην Αθήνα, συνδέοντας τους μύθους, τις τελετουργίες και τις μορφές του αρχαίου κόσμου με τις δημιουργίες των πιο σύγχρονων ρευμάτων.

Βάνα Ξένου, Πέρασμα, κήποι του Palais Royal στο Παρίσι 

Βάνα Ξένου, «Το πέρασμα της Ελπίδας» 

Στοα Σπυρομήλιου 2013 

Συνδυάζοντας έτσι τις αρχαίες μυητικές τελετουργίες της Ελευσίνας με τις γήινες διαμορφώσεις της Land Art – σαν τα «περάσματα» (μεταβάσεις) της μυστηριώδους συμπατριώτισσάς της Διοχάντης (που εκπροσώπησε την Ελλάδα στη Μπιενάλε της Βενετίας το 2011) – αλλά και τις πιο σκοτεινές έννοιες του έργου Etant Donnés, της ύστατης μυστικής δημιουργίας του Marcel Duchamp, συνειδητοποίησε τον πραγματικό κόσμο, «τον κόσμο που έχει ένα νόημα», μέσα από την ανακάλυψη του Ιερού, μιας έννοιας συχνά παραγκωνισμένης κατά τον 20ο αιώνα. Ο Joseph Beuys, γλύπτης της συνειδητής ανθρώπινης συνθήκης που ήθελε να είναι θεραπευτής της κοινωνίας, έλεγε, ωστόσο, ότι μπορούσε να παραδοθεί ευχαρίστως σε αυτό που αποκαλούσε «μυητική ασθένεια»: δήλωνε , ότι « ο κόσμος είναι γεμάτος αινίγματα, αλλά η λύση όλων αυτών των αινιγμάτων είναι ο Άνθρωπος». Έχοντας την ακλόνητη πίστη, σαν τον Γερμανό σαμάνο, ότι ο άνθρωπος είναι ον τελετουργικό, η Ελληνίδα Πυθία επικεντρώνει την προσοχή της στο θέμα την ιερών χώρων, αυτοί οι ανοιχτοί τόποι, σημεία συνάντησης, που θεωρούνται ως οι πρώτοι προστατευμένοι χώροι (άσυλα) των πόλεων της αρχαίας Ελλάδας.

Βάνα Ξένου, Τελετή (2017), Ermitage Γαλλία 

Βάνα Ξένου, Τελετή, Λεπτομέρεια (2017), Ermitage Γαλλία 

Προσπαθώντας να βρει το νόημα των τελετουργικών εορτών των Ελευσινίων Μυστηρίων, των Ανθεστηρίων και των Θεσμοφοριών, εντοπίζει τις λανθάνουσες συνθήκες που συνεχίζουν να επιδρούν ακόμα και σήμερα στην πόλη, ως πολιτικό σώμα, για να δημιουργήσει λαβυρινθώδεις μυητικές εγκαταστάσεις, Σε αντίθεση με τα Building Cuts[1] του Gordon Matta-Clark, με τις σαρωτικές εκτομές που πλήγωναν τα εγκαταλελειμμένα σπίτια, η Ελληνίδα καλλιτέχνις οικειοποιείται τον χώρο οικία-κήπος του Ermitage για να θεραπεύσει την πληγή της ανεστιότητας που είναι (δυστυχία) μια κατάρα για τον άνθρωπο.
Καθιστά την μετάβαση από τον εξωτερικό προς τον εσωτερικό χώρο, ένα συμβολικό πέρασμα αναγέννησης, όπου προσπαθεί να ανασυνθέσει νοερά ένα ιερό τρίγωνο ανάμεσα στην Αθήνα, το μεγάλο ιερό της συνύπαρξης παλαιών και νέων θεοτήτων, την Ελευσίνα, με το πανελλήνιο ιερό της Δήμητρας και της Κόρης/Περσεφόνης, και τους Δελφούς με το ιερό του Απόλλωνα ο οποίος είχε την ικανότητα να επηρεάζει τα γεγονότα με τους χρησμούς του. 

Βάνα Ξένου, Περσεφόνη (2000), Ermitage Γαλλία, 2017 

Η Βάνα Ξένου επαναφέρει αυτή την έλευση (άφιξη) – ένα είδος μετάβασης με την μορφή αέναης κίνησης όπου ο ρυθμός υποκαθιστά τον χρόνο – με τρεις μυθικο-θρησκευτικές μορφές που συμβάλουν στην μεταμόρφωση αυτών των τριών πόλεων μέσα από τον συνδυασμό των αντιθέσεων τους: ο Απόλλων, θεός της πνευματικής κάθαρσης, αλάθητος γνώστης της βουλής που οδηγεί στο μέτρο, η Περσεφόνη, μια ύπαρξη που διασχίζει δύο κόσμους, τον επίγειο και τον χθόνιο αντιπροσωπεύοντας τον κύκλο της ζωής και της φύσης, και ο Διόνυσος, ο τρελός, ο μαινόμενος που βρίσκεται σε διαρκή κίνηση και έχει τον ρόλο του μεσολαβητή και ισορροπιστή ανάμεσα στους δύο αυτούς κόσμους. 

08-Βάνα Ξένου, Διόνυσος (2017), Ermitage Γαλλία

Βάνα Ξένου, Κορμός Διονυσιακό (2012), Ermitage Γαλλία 

Όπως στα Ανθεστήρια, την «εορτή των άνθεων» προς τιμήν του Διονύσου, που υμνούσε την αναγεννημένη βλάστηση και τη λατρεία των νεκρών στην Αθήνα, η Βάνα Ξένου αναδημιουργεί το τελετουργικό των αιωρών εγκαθιστώντας στον κήπο του Ermitage τις ορειχάλκινες μορφές των νεαρών κοριτσιών που αιωρούνται ανάμεσα στη ζωή και στο θάνατο, διάτρητες ως νύμφες εκδυόμενες τους μνηστήρες τους ακόμα[2]….

Βάνα Ξένου, Τελετουργικό (2017), Ermitage Γαλλία 

Αυτές οι αιώρες από μέταλλο και άνεμο που λικνίζονται στο ρυθμό των άσεμνων τραγουδιών, προηγούνται της ιερής ένωσης της γυναίκας του άρχοντα-άνακτα και του θεού, όπως το νεαρό κορίτσι προηγείται της γυναίκας. 

Βάνα Ξένου, Μύηση-Άμιλλα Ακούσματος και Ορωμένων (2005), Ermitage Γαλλία, 2017 

Αφού διασχίσει κανείς την εγκατάσταση από ζωγραφικά έργα με μάτια κλειστά που υποδέχονται τον επισκέπτη στο κατώφλι της οικίας των Vallons, η μυητική είσοδος συνεχίζεται στους ορόφους, μπροστά σε μία γύψινη διονυσιακή αυτοπροσωπογραφία τεμαχισμένη σε τέσσερα τμήματα, 

Βάνα Ξένου, Corps morcelée, 

Ermitage Γαλλία, 2017 

φτάνει σε μία πρωτόγονη Κόρη με τη μορφή ενός σπόρου και ενός μπουμπουκιού «που ανοίγει για να αφήσει περάσματα σε υπόγειους θαλάμους[3]»· συνεχίζει με τη μαρμάρινη κατακόρυφη μορφή του Απόλλωνα, 

Βάνα Ξένου, Απόλλων (100 x 14 x 12 cm), 

Ermitage Γαλλία, 2017 

Βάνα Ξένου, Απόλλων, Λεπτομέρεια (100 x 14 x 12 cm), 

Ermitage Γαλλία, 2017 

Βάνα Ξένου, Απόλλων, Λεπτομέρεια (100 x 14 x 12 cm), 

Ermitage Γαλλία, 2017 

Βάνα Ξένου, Απόλλων, Λεπτομέρεια (55 x 61 x 42 cm)

Βάνα Ξένου, Απόλλων Πύθιος (2017), Ermitage Γαλλία 

για να τελειώσει με σκηνές τελετής (μυητικής πράξης, από τη λέξη τέλος που μπορεί να σημαίνει «τελειοποιώ» ή «τελικός σκοπός»),

Βάνα Ξένου, Πρόγονοι (2006), λεπτομέρεια Ermitage Γαλλία

όπου οι μπρανκουζιανές κεφαλές προγόνων πλαγιασμένες σε μεταλλικούς κυλινδρικούς αγωγούς οδηγούν σε έναν πίνακα που παριστά το άψυχο σώμα της Πολυξένης, της πριγκίπισσας της Τροίας που θυσιάστηκε πάνω στον τάφο του Αχιλλέα και που καθιστά δυνατή την συνύπαρξη μεταξύ νεκρών και ζωντανών. Οργανωμένος εξαιρετικά, ο διονυσιακός παραλογισμός δεν λαθεύει ποτέ στον στόχο του.

Βάνα Ξένου, Κόρος Περσεφόνη (2000), Ermitage Γαλλία, 2017 

Εμπνεόμενος από ατελείωτες περιδινήσεις, όπως τις περιγράφει ο Douglas Hofstadter στο βιβλίο του Gödel, Escher, Bach καθώς και από τα ομόκεντρα εξάγωνα πού ίδιος σχεδίασε περιμετρικά μιας κρήνης στην βυθισμένη αυλή του σπιτιού του στο νησί της Εύβοιας, η στοχαστική μουσική του Αλέξανδρου Παναγιωτόπουλου, συγχωνεύεται με τις ιερές τελετουργίες της Βάνας Ξένου ψιθυρίζοντας γεωμετρικούς λόγους στο εξάγωνο του Ermitage. Το πνεύμα όπου θέλει πνέει. 

E.D.



Βάνα Ξένου. Η πολιτική σημασία των ιερών χώρων – Αθήνα, Ελευσίνα, Δελφοί.
Fonds Culturel de l’Ermitage, Garches.

9 Σεπτεμβρίου έως 9 Δεκεμβρίου 2017.

---

[1] Σκέπτομαι την σαρωτική εκτομή του Matta Clark στο εγκαταλελειμμένο σπίτι στο New Jersey. Μοιράστηκε τον σημαντικό θεσμό της κατοίκησης που στοίχειωνε τον άνθρωπο κι συνέδεσε το μεταμορφωμένο σπίτι με το αρχέγονο αίσθημα της απώλειας. Ο χαίνων οίκος αντικατόπτριζε τον πληγωμένο του εαυτό.

[2] La Mariee mise a nu par ses célibataires, mêmes – Le Grand Verre [Η νύμφη που τη γδύνουν οι μνηστήρες της, ακόμα – Το Μεγάλο Γυαλί], Marcel Duchamp, 1915-1923

[3] « qui alors s’ouvrent pour donner accès à des alcôves souterraines… », Maria Daraki. Dionysos et la déesse terre.

Ενημερωτικό λεπορέλο, που διανέμεται  στους επισκέπτες 

Το φωτογραφικό υλικό στην πλειονοτητά του είναι του φωτογράφου Στέλιου Τσίκα.

Κάντε ΚΛΙΚ στις εικόνες για μεγέθυνση

Η ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΚΑΙ ΤΟ ΖΗΤΗΜΑ ΤΗΣ ΕΝΤΑΞΗΣ

ΜΕΡΟΣ 2ο

ΔΙΗΜΕΡΙΔΑ ΜΕΛΕΤΗΣ ΣΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΜΠΕΝΑΚΗ ΠΕΙΡΑΙΩΣ,

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ - 13-14 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2017

Νίκος Σκουτέλης

Η αρχιτεκτονική μπορεί στην εποχή μας να δοκιμάζεται αλλά δεν παύει να γεννάει φρέσκιες ιδέες, ενδιαφέρουσες απόψεις αλλά ενίοτε και ένα ποιητικό λόγο. 

Ανάμεσα στις τόσες εισηγήσεις που ακούστηκαν σε αυτή την διημερίδα για το ζήτημα της ένταξης, στο Μουσείο Μπενάκη, ξεχώρισα μια. Ίσως είναι η πρώτη φορά, που αντί για μια συμβατική εισήγηση ο Νίκος Σκουτέλης τόλμησε να διατυπώσει την άποψή του με ένα «ποίημα με υποσημειώσεις». Ένα ποίημα που μου τράβηξε την προσοχή, με συγκίνησε, αποκαλύπτοντας μια αγωνία, αποτυπώνοντας την αλήθεια. Για αυτή ακριβώς την μοναδικότητά της επέλεξα να την παρουσιάσω σήμερα με την διάταξη των στοίχων και την εικονογραφία, όπως μου την έστειλε ο Νϊκος Σκουτέλης

Νίκος Σκουτέλης 

 Μάτια που δεν βλέπουν, 

ποίημα με υποσημειώσεις

“Οι μηχανές είναι εκεί μπροστά στα μάτια μας”
Μάτια που δεν έβλεπαν τα καράβια, τα αεροπλάνα, τα ελικόπτερα,
τα τρένα, τα εργοστάσια, τα υφαντήρια, τα αυτοκίνητα,
μηχανές που τις έσπρωχνε το νερό
τώρα ξέρναγαν κατράμι,

κινούμενες με φωτιά, 

μηχανές που ξερνούσαν φωτιά.

Θεριστικές μηχανές, ραπτομηχανές, ξυριστικές μηχανές. 

Μηχανές που τραγούδαγαν, που μιλούσαν, 

και μηχανές που ζωγράφιζαν τις στιγμές μας, 

σε ασπρόμαυρο 

και μπήκαν σε σειρά να γίνουν μια άλλη ζωή 

και ο Benjamin τις είδε. 

Εικόνες σε σειρά, μια άλλη πραγματικότητα, 

αναπαράσταση μιάς άλλης ζωής, 

ζωή για όλους, ίδια, κατευθυνόμενη, 

όταν αυτός είδε προφητικά,

μηχανές να πετούν ψηλά, την νύχτα,

που ξερνούσαν βόμβες πάνω από το Λονδίνο 

και μετά πάνω από την Δρέσδη, 

μάτια που είδαν την amanita phalloides, μεγάλη, ηγεμονική,

όμως ο Benjamin δεν ήθελα να δει.

A statue on the tower of City Hall looking down at the ruins wrought by the Allied firebombing of February 13, 1945 (Richard Peter senior, Archive Photos) 

“Η εποχή μας διαμορφώνει καθημερινά το στυλ της”
Και επήλθε τάξη, εν τάξει,
και ένταξη μηχανών ηλεκτρικών, που πλύνουν, που μαγειρεύουν, που ξυρίζουν,
ηλεκτρικό φώς, και ηλεκτρική θερμάστρα, ηλεκτρική σκούπα, ηλεκτρικό ψυγείο,
ηλεκτρική ραπτομηχανή, ηλεκτρικό πριόνι, ηλεκτρισμένη ατμόσφαιρα,
ηλεκτρική καρέκλα.

Θανατική ποινή στην Ινδονησία

“Η εποχή μας διαμορφώνει καθημερινά το στυλ της”
Μάτια που είδαν τον κόσμο να ορθώνεται ξανά,
κι ύστερα χρειάστηκε οι μηχανές να μας βοηθήσουν να οργανωθούμε,
πιο καλά από εμάς να υπολογίζουν, να πιθανολογούν, να προβλέπουν,
να προειδοποιούν, να καταγράφουν, να χρηματοδοτούν,
the Global Dow Index,
να τα ξαναπαίρνουν πίσω.
Γίνηκαν όλα ηλεκτρονικά, ηλεκτρονικός επεξεργαστής, ηλεκτρονικό πρωτόκολλο,
ηλεκτρονική πληροφόρηση, ηλεκτρονική αλιεία, ηλεκτρονική πολεοδομία,
αρχεία και γιγαντιαία δεδομένα, εδώ, ταξινομημένα, επί τόπου,
power to you.

Οι μηχανές πληροφορούν, ψυχαγωγούν, απομνημονεύουν, 

παίρνουν τον κόσμο μας και φτιάχνουν άλλη πλάση, 

αυτοαπεικονιζόμενη, εικονική.

Εμπιστευόμαστε τις μηχανές, να μας ξυπνάνε, να γράφουν, να συλλογίζονται, 

να αποφαίνονται, τις εμπιστευόμαστε να θυμούνται για μάς, 

μνήμη με το κιλό, και μνήμη μεγάλη, γιγαντιαία μνήμη, τερατώδης, 

να μας υπόσχονται, να δείχνουν και να μας βλέπουν, 

και τα μάτια μας δεν βλέπουν, 

δεν σκύβουν, δεν αφουγκράζονται τον περίγυρο, δεν γουρλώνουν, δεν θωρούνε,

δεν κοιτάζουν για να κατέχουν.

Pane et circensis, σήριαλ, τηλεπαιχνίδι, τηλεκοντρόλ, big brother, νέο-κανιβαλισμός, 

κρατούν συντροφιά σ’ εμάς τους τυφλούς, που τα μάτια τους δεν βλέπουν.

Μάτια που δεν βλέπουν, μια ύπνωση τα τύλιξε,
Να βλέπουν ορίζοντα σε γυαλί, σε ίντσες λίγες και πολλές,
μάτια που έχασαν την μιλιά τους, κι είπαν την πέτρα materiality,
και το τσιμέντο υφή, κι είπαν τον χώρο οικόπεδο,
το χρώμα χάτς, το προοπτικό τρία δέλτα,
το σχέδιο ένταξης, τοπογραφικό.

Rem Koolhas, Ole Scheeren, Cecil Balmond

The CCTV in the Beijing Central Business

Πού πήγε η τάξη για να ζητώ την ένταξη;
Την υποθηκεύω στην φαντασίωση της επόμενης στιγμής,
στην ψυχoχαρτογραφία,
αυτή που είναι μόνο δική μου,
καλύτερα στο photoshop, κατάστημα όλων των δυνατοτήτων,
στην μηχανή.

Οι μηχανές,

Μικρούς μας κάνουν γιατί απομακρύνουν
Ό,τι μπορούν τα μάτια μας να μας προσφέρουν.
Φτωχούς μας κάνουν, γιατί ο μόνος πλούτος μαςΕίναι να βλέπουμε.[1]

“Η εποχή μας διαμορφώνει καθημερινά το στυλ της”
Η εποχή μας δεν διαμορφώνει καθημερινά το στυλ της.
Το διαμόρφωσε,
τα μάτια μας τα κάνει να κοιτάζουν, να μην βλέπουν.
Οι εικόνες μας κοιτάζουν, και τι βλέπουν;
Οι οθόνες μας κοιτάζουν, και μας ρουφάνε την ψυχή.
Πουλάνε οι εικόνες και οι εικόνες πουλιούνται,
μια εικόνα χίλιες λέξεις, πολλές εικόνες φέρνουν σκοτοδίνη.
Δεν χρειάζεται να ξέρεις, αρκεί να ποθείς, με πρόγραμμα, χωρίς ιδεολογία,
με μετατόπιση, χωρίς την πόλη, με πτύχωση, χωρίς πίστη,
μια διαφάνεια στην θολούρα,
διάγραμμα, χωρίς αρχέτυπα, αφού αρχέτυπο είναι σκέψεις της στιγμής,
μόνον εσύ, δημιουργέ, επιταχύνεις τον χρόνο,
φτιάχνεις πληθυσμούς, επιλέγεις,
τάχιστα, το έργο σου έρχεται από το μέλλον, είσαι εσύ,
αυτοαναφορικός, αυτιστικός, χωρίς τον κόσμο.

Εν τάξει, με ένταξη, προϋποθέτει χώρο συνεκτικό,
ως σύνδεση των ανθρώπων με την γη,
ικανή να προσανατολίζει, να διδάσκει να παρηγορεί.
Με τα παλιά τείχη και τα νέα τοιχία, με τις σκουριές του, με τις πατημασιές,
με συμπλήρωση, μετατόπιση, μεταγραφή, μεταμορφώνεται ένας τόπος,
παραμένοντας ο ίδιος.
Ευτυχισμένοι οι τόποι που δίνουν μορφή στις επιθυμίες,
δυστυχισμένοι οι τόποι, όπου οι επιθυμίες κατορθώνουν να τους αναιρέσουν,
και οι πόλεις τους αναιρούνται από αυτές.[2]

Φτιάχνουμε την πόλη σύμφωνα με τις επιθυμίες μας,
πολλές επιθυμίες και πολλές πόλεις.
Η πόλη του καθενός.
Που έφυγε η συνεκτικότητα που την λέγαν ομορφιά;
Τρέφεται τάχα η ένταξη σ’ εκείνη την ψυχική ενδοχώρα
που αναζητεί την επάνοδο μιας ολότητας, να δει μια τάξη,
έστω ως αποκατάσταση της ομορφιάς;

Κωνσταντίνος Γραμματόπουλος 

 Αιγαίο XV,1973, ξυλογραφία, 91 x 62 εκ., Ιδιωτική Συλλογή 

λεπτομέρεια

Μάτια που δεν βλέπουν,
γιατί δεν ζωγραφίζουν,
χέρια που γράμματα δεν γράφουν,
γραμμές, κυρτά και κοίλα, εφαπτόμενες, διχοτόμοι, πεντάγωνα, χρυσή τομή,
Θαλή, τα μάτια πιά δεν κλαίνε.
Μάτια που πιά δεν κλαίνε, δεν ψάχνουν, δεν κοιτούν,
δεν περπατούν τις πόλεις που τα γέννησε.
Μάτια που βλέπουν προς τα μπρός και ξέχασαν να βλέπουν πίσω,
που δεν ακούνε το κοράκι, το περιστέρι, το σκυλί,
δεν διακρίνουν, ξεχνούν.
Μάτια που ταξιδεύουν στο Λός Άντζελες, στην Βομβάη, στην Κουάλα Λουμπούρ,
μάτια που δεν κοιτάζουν αν πατούν, μάτια που τα πηγαίνουν.
Μάτια που τάβαλαν μπροστά και δεν μπορούν να βλέπουν πίσω.

Αλλά εγώ δεν θέλω το παρόν, την πραγματικότητα θέλω .Θέλω τα πράγματα που υπάρχουν, όχι τον χρόνο

Που τα μετράει

 ............

.......................................

Εγώ θα τα βλέπω, θέλω μόνο να τα βλέπωΝα τα βλέπω μέχρι που να μην μπορώ γι’ αυτό να σκέφτομαιΧωρίς χρόνο και τόπο να τα βλέπωΝα βλέπω διαιρώντας τα πάντα με το ελάχιστο που φαίνονται.Κι αυτή η επιστήμη δεν υπάρχει.[3]

Οκτώβριος 2017

________________________________________________

[1] Fernando Pessoa, Ποιήματα, εισαγωγή - μετάφραση Γιάννης Σουλιώτης, εκ.Printa, Αθήνα 2008, απόσπασμα VII, σ.68 

[2] Μεταφορά της θέσης του Italo Calvino, για τις πόλεις και τις επιθυμίες, στο βιβλίο του Οι αόρατες πόλεις, Αθήνα 2004, σελ.58 

[3] Fernando Pessoa, Ποιήματα, ο.π., απόσπασμα από ασύνδετα ποιήματα, σ.91

Ο Νίκος Σκουτέλης είναι αρχιτέκτων και Αναπληρωτής Καθηγητής στην Σχολή Αρχιτεκτονικής του Πολυτεχνείου Κρήτης( Αρχιτεκτονικός Σχεδιασμός, Τόπος, Τοπίο & Περιβάλλον).

Γεννήθηκε στο Ηράκλειο Κρήτης (1962). Πτυχιούχος αρχιτέκτων I.U.A.V. - Βενετία (1987) Διδάκτωρ Ε.Μ.Π. (2006) με θέμα διατριβής «Το δίκτυο των πόλεων-οχυρών στο κατά θάλασσα κράτος της Βενετίας. Επεμβάσεις και Προκλήσεις για τις πόλεις της ανατολικής Μεσογείου κατά τον 16ο - 17ο αι.»

Μαζί με τον Φλάβιο Ζανόν από τον Ιούλιο 1987 εργάστηκε στη Βενετία και από το 1993 έως σήμερα στο Ηράκλειο σε δημόσια και ιδιωτικά έργα συμμετέχοντας παράλληλα σε αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς.

Θεωρητικά του πονήματα αφορούν στην αρχιτεκτονική και στην πόλη της αναγέννησης και της νεωτερικότητας, καθώς και στη συμβολή της ιστορίας ως εργαλείο στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό.