ΣΚΕΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΖΟΔΡΟΜΗΣΗ 

ΤΗΣ ΒΑΣΙΛΙΣΣΗΣ ΟΛΓΑΣ

+

 ΑΝΟΙΧΤΗ ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΟΥ ΘΑΝΟΥ ΒΛΑΣΤΟΥ 

ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΝΕΟ ΔΗΜΑΡΧΟ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ

+ νεώτερα σχόλια

Είναι γεγονός ότι η αποτυχία των πρωτοβουλιών του Κώστα Μπακογιάννη σχετικά με τις πεζοδρομήσεις στο κέντρο της Αθήνας και ιδιαίτερα με την οδό Πανεπιστημίου, δημιούργησαν ένα αρνητικό κλίμα στο δημόσιο αίσθημα και μία έλλειψη εμπιστοσύνης. Έτσι, ένα μεγάλο ποσοστό Αθηναίων, δεχθήκαμε ανακουφιστικά την σκέψη του νέου δημάρχου Χάρη Δούκα να ανοίξει η Βασιλίσσης Όλγας και να επιτραπεί η ήπια κυκλοφορία των αυτοκινήτων, καθώς και η ελεγχόμενη ροή των μέσων μαζικής μεταφοράς. 

Με δεδομένο μάλιστα και ότι επί τέσσερα χρόνια η Βασιλίσσης Όλγας παρέμεινε μια κλειστή κόκκινη λεωφόρος, που ελάχιστα αξιοποιήθηκε ως πεζόδρομος, με το κοινό να χρησιμοποιεί αραιά και πού,  κυρίως τα δενδροφυτεμένα πεζοδρόμια, παρά την αφιλόξενη  και απωθητική βαμμένη άσφαλτο, επιβεβαιώθηκε η αστοχία των επιλογών του τέως δημάρχου. Και εύκολα βέβαια ενίσχυσε πρόσφατες αντιδράσεις με θέματα  που σχετίζονται με κάποιες δυσκολίες στην κυκλοφορία των αυτοκiνήτων και την αύξηση της κίνησης, που δεν είχαν προκύψει εδώ και πολλά χρόνια. Άλλωστε δεν έχουν εμφανιστεί και τεκμηριωμένες κυκλοφοριακές  μελέτες. 

Δεν πρέπει όμως να ξεχνάμε τον κεντρικό σχεδιασμό της ενοποίησης των αρχαιολογικών χώρων, την σημαντική αυτή πολεοδομικού χαρακτήρα χειρονομία στην πόλη της Αθήνας και το όραμα της Μελίνας, για μια πετυχημένη πεζοδρομημένη διαδρομή, που ήθελε να συνδέσει τον Κεραμεικό ως το Παναθηναϊκό Στάδιο. Και η βραβευμένη μελέτη για την Βασιλίσσης Όλγας, που αρχικά από την δεκαετία του ΄90 όλοι δεχτήκαμε, έχει ήδη επικαιροποιηθεί από τους μελετητές του αρχιτεκτονικού γραφείου του Γιώργου Προβελέγγιου και της Νιόβης Προβελεγγίου. Είχε μάλιστα προταθεί και σχεδιαστεί από τους αρχιτέκτονες Δημήτρη Καταρόπουλο, και Στάθη Καταρόπουλο και μία κομψή γέφυρα υπεράνω της λεωφόρου Αμαλίας, έναν υπερυψωμένο πεζόδρομο, ένα γλυπτό στο χώρο με πλάτος 2,80 μ κατασκευασμένο με πολύ ελαφριά υλικά, μακριά από την Αψίδα του Αδριανού ώστε να μην προσβάλλει το μνημείο, που συνδέει την νέα πεζοδρόμηση με την Διονυσίου Αεροπαγίτου. Μια επιλογή που θεωρώ πετυχημένη και αναγκαία, μια και η λεωφόρος Αμαλίας αποτελεί ένα ισχυρό όριο διακοπής μιας πορείας των πεζών και εκτιμώ ότι θα μπορούσε να επαναεξεταστεί η κατασκευή της.

Δημήτρης Καταρόπουλος, και Στάθης Καταρόπουλος, πρόταση για έναν υπερυψωμένο πεζόδρομο, ένα γλυπτό στο χώρο με πλάτος 2,80 μ κατασκευασμένο με πολύ ελαφριά υλικά, που συνδέει την Διονυσίου Αρεοπαγίτου με την Βασιλίσσης Όλγας

Με τις δηλώσεις του νέου δημάρχου Χάρη Δούκα, άνοιξε ένας διάλογος που πέρασε στον τύπο και ειδικά στην χθεσινή εφημερίδα Καθημερινή (Σάββατο 28-Κυριακή 29 ΟΚΤ 2023), με το άρθρο του Δημήτρη Ρηγόπουλου (βλ. εδώ) με τίτλο “Να ανοίξει ξανά η Βασιλίσσης Όλγας;”, που καλό είναι να συνεχιστεί. Προσπερνώ  βέβαια τις αναπάντεχες και εξαιρετικά καθυστερημένες αποκαλυπτικές δηλώσεις της κας Μενδώνη περί σημαντικών αρχαιολογικών ευρημάτων, που τόσα χρόνια παραμένουν κρυμμένα κάτω από την κοκκινοβαμένη άσφαλτο, ενώ θα έπρεπε να προϋπήρχαν ενταγμένα σε όλες τις μελέτες που έχουν προηγηθεί, και παράλληλα δεν προχώρησε καμία έρευνα όλο το διάστημα, κατά το οποίο η οδός παρέμενε κλειστή.

Στο πλαίσιο αυτό, και εκτιμώντας ότι δεν πρέπει να επανερχόμαστε σε θέματα επαναφοράς  του αυτοκινήτου στο κέντρο της  πόλης μας, παραθέτω  στην συνέχεια και την ανοιχτή επιστολή του Θάνου Βλαστού προς τον νέο Δήμαρχο της Αθήνας, που μου απέστειλε στις 28 10 2023 προς δημοσίευση, ελπίζοντας ότι μέσα από τον διάλογο θα προκύψει η χρυσή τομή των διαφορετικών απόψεων.

ΑΝΟΙΧΤΗ ΕΠΙΣΤΟΛΗ

Προς τον νέο Δήμαρχο της Αθήνας Χ. Δούκα

σχετική με τη λ. Βασ. Όλγας

από τον Θάνο Βλαστό 

Ομότιμο καθηγητή του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου

συγκοινωνιολόγο - πολεοδόμο

Μονάδα Βιώσιμης Κινητικότητας, ΣΑΤΜ-ΜΠ

Αθήνα 28.10.2023

συνάδελφε,

ριζική μείωση των αυτοκινήτων στο κέντρο

Μια και διδάσκαμε σε γειτονικά αμφιθέατρα του Πολυτεχνείου ένα κοινό θέμα, την κλιματική κρίση, αλλά ο καθένας διαφορετική του πλευρά, παίρνω την πρωτοβουλία, λόγω της μεγάλης διαφοράς στις ηλικίες μας, να σε ενημερώσω για κάποια ζητήματα, πιο κοντά σε μένα, πολεοδομίας και κυκλοφορίας, κάποια από τα οποία δικαιολογημένα δεν γνωρίζεις.

Οι πρόσφατες ανακοινώσεις, από διεθνή ερευνητικά κέντρα, για την υπερθέρμανση του πλανήτη έχουν προκαλέσει συναγερμό και ερωτήματα αν υπάρχει επιστροφή. Τις επιπτώσεις της απορρύθμισης του κλίματος στη χώρα μας, ιδιαίτερα φέτος, τις είδαμε για τα καλά. Υπάρχει διάγνωση και είναι σαφές ποια είναι η θεραπεία. Δεδομένου ότι τα αυτοκίνητα είναι υπεύθυνα σε μεγάλο βαθμό, η επιστήμη εισηγείται την απομάκρυνση των μη καθαρών από τις πόλεις, ιδιαίτερα από τα κέντρα, που είναι και τα πιο πυκνά, με προθεσμία το 2050. Μόνο έτσι θα επιτευχθεί μηδενισμός της παραγωγής αερίων του θερμοκηπίου. Αλλιώτικα δεν υπάρχει επιστροφή. Είναι το τέλος.

Όλγας – καταφύγιο των πεζών

Θα κυκλοφορούν τα ‘καθαρά’. Πόσα όμως; Μείωση θα προέλθει λόγω κόστους, που ίσως θα είναι λόγος για πολλούς σημερινούς ιδιοκτήτες συμβατικού αυτοκινήτου να αναζητήσουν εναλλακτικές λύσεις. Είναι απαραίτητη συμπληρωματικά περαιτέρω μείωση για να αποκατασταθεί μια κοινωνικά δίκαιη, ανθρώπινη, λειτουργική, υγιής, ασφαλής και όμορφη εικόνα στο οδικό περιβάλλον της Αθήνας. Καταργούμε έναν πεζόδρομο - καταφύγιο, την Όλγας, όταν η κατάσταση στους περισσότερους δρόμους, ακριβώς λόγω της απόλυτης κατάληψής τους από αυτοκίνητα, είναι μια τραγωδία; Υπάρχουν πολλές άλλες Όλγας στην Αθήνα;

- Σε ένα μεγάλο ποσοστό των δρόμων τα στενά πεζοδρόμια και τα πολλά εμπόδια πάνω τους αποκλείουν το περπάτημα. Υποχρεώνονται, όσοι πεζοί δεν μπορούν να ελίσσονται ανάμεσα στα αυτοκίνητα, να περπατούν στο οδόστρωμα. Ανάπηροι, ηλικιωμένοι, γονείς με καροτσάκια, παιδιά, αναγκαστικά κλείνονται σπίτι.

> 2 μ.            24,5%

Από 1 μ. έως περίπου 2 μ. 31,5%

Έως περίπου 1 μ.               39,2%

Δεν υπάρχει πεζοδρόμιο     4,8%

Στο πινακάκι φαίνονται τα καθαρά πλάτη των πεζοδρομίων του Δ. Αθηναίων, περίπου 2000χλμ συνολικού μήκους. Δεν έχουν ληφθεί υπόψη τα εμπόδια πάνω τους. Σημειώνεται ότι οι προδιαγραφές θέτουν ως ελάχιστο πλάτος τα 2,1μ. (στοιχεία από έρευνα για τον Δ.Α. του ΕΜΠ – Μονάδα Βιώσιμης Κινητικότητας, με κεντρικό θέμα το Περπάτημα 2022-2024).

- Τα μεγάλα δέντρα στα πεζοδρόμια, οι παλιοί θα τα θυμούνται, κατά κανόνα κόπηκαν για να μην εμποδίζεται η οικοδομή. Όπου χωρούσε, μπήκαν στη θέση τους κάποια καχεκτικά.

- Υποδομή για ποδήλατο δεν υπάρχει. Κι’ όμως αυτό το μέσο καταναλώνει ελάχιστο χώρο, δηλαδή είναι το κατ’ εξοχήν αποτελεσματικό για το δίκτυο της Αθήνας όχημα, έντονα παρόν πια σε πάρα πολλές ευρωπαϊκές πόλεις. Στο κέντρο, εκεί όπου θα άξιζε να απολαμβάνει ο ποδηλάτης τη διαδρομή του, η μόνη υποδομή που του προσφέρεται είναι η Όλγας.

Πλάτος πεζοδρομίων, πράσινο και ποδήλατο είναι τρία σοβαρά στοιχήματα για έναν αυριανό αστικό πολιτισμό. Και για τα τρία χρειάζεται περισσότερος χώρος. Προφανώς, χωρίς απομάκρυνση θέσεων στάθμευσης και αυτοκινήτων η Αθήνα θα βουλιάξει ακόμη βαθύτερα στο τέλμα της υπανάπτυξης. Το ξήλωμα της πεζοδρομημένης Όλγας θα μας σπρώξει ακόμη πιο γρήγορα προς τα εκεί.

Ευθύνονται οι πεζόδρομοι για τον κορεσμό της Αθήνας;

Είναι μάταιο να ρίχνουμε την ευθύνη στην Όλγας ή σε οποιονδήποτε άλλον από τους ελάχιστους πεζόδρομους, για τον κορεσμό της Αθήνας. Χρειάζονται επιχειρήματα για να εξηγηθεί ότι υπάρχει αναντιστοιχία ανάμεσα στα πλάτη των δρόμων και στους κτηριακούς όγκους που συνεχώς ψηλώνουν, πολλαπλασιάζοντας κατοίκους και αυτοκίνητα; Ποιο θα είναι το όφελος από επιστροφή στα αυτοκίνητα του μισού χιλιομέτρου της Όλγας σε ένα δήμο με 1000χλμ δρόμων πολυκατοικιών σε συνεχή δόμηση, ο οποίος υφίσταται ροές προερχόμενες από μια Αττική πληθυσμού 3,5 εκ κατοίκων και ιδιοκτητών όλο και περισσοτέρων αυτοκινήτων; Αυτή είναι η πόλη που φτιάξαμε. Ας αναγνωρίσουμε την πραγματικότητα ως προς την ταυτότητά της και ως προς τα οχήματα που χωρούν να κυκλοφορούν μέσα της. Δεν είναι πόλη για πολλά αυτοκίνητα. Μόνο με δημόσια συγκοινωνία, ποδήλατο και περπάτημα εξοικονομείται χώρος.

Είναι κρίμα, με το καλημέρα, ο αυριανός δήμαρχος να στέλνει στην αθηναϊκή κοινωνία και στην υπόλοιπη Ελλάδα λάθος μηνύματα, όταν σε όλον τον κόσμο γίνονται προσπάθειες ευαισθητοποίησης των κατοίκων, ακριβώς υπέρ των αντίθετων πρακτικών από αυτές που εξαγγέλλει.

Τι σημαίνει ‘θα αφεθεί ήσυχη η Πανεπιστημίου’; Την επέκταση του τραμ από τη Βουλή, όπου διακόπτεται σήμερα η πορεία του, στην Ομόνοια και στα Άνω Πατήσια, προς όφελος των ένθεν και ένθεν υποβαθμισμένων γειτονιών, να την ξεχάσουμε; Το τραμ είναι η ναυαρχίδα της επιφανειακής δημόσιας συγκοινωνίας. Είναι αυτό που κρατάει τον επιβάτη μέσα στην πόλη, δεν τον βυθίζει σε σήραγγες. Δεκάδες ευρωπαϊκές πόλεις στην Ευρώπη το έβαλαν με μεγάλη επιτυχία στις ‘Πανεπιστημίου’ τους, ως μοχλό ανάπλασης των ιστορικών τους κέντρων. Εδώ, έφτασε στην πόρτα του κέντρου και το κρατάμε απ’ έξω με αλυσίδες. Ο δήμος δεν είναι αρμόδιος για τη δημόσια συγκοινωνία, όμως θα έπρεπε να το διεκδικεί το τραμ σε Πανεπιστημίου και Πατησίων.

Ευπρόσδεκτες λοιπόν οι εξαγγελίες για το πράσινο και για τη συμμετοχή των κατοίκων στις αποφάσεις. Όμως ας γίνουμε πιο συγκεκριμένοι. Πού θα φυτευτεί το πράσινο; Στην Πάρνηθα ή στην πόλη; Αν συμφωνείς ότι για το αύριο πολλά θα εξαρτηθούν από το περιβάλλον των δρόμων, είναι φανερό ότι θα χρειαστεί για να φυτέψεις να πάρεις χώρο από αυτόν που καλύπτεται σήμερα από αυτοκίνητα, και όχι το αντίθετο, δηλαδή να πάρεις χώρους πρασίνου και πεζοδρόμια για να τα δώσεις στο αυτοκίνητο. Κι’ όμως αυτή είναι η εξαγγελία για την Όλγας. Προβλήθηκε ως έργο πρώτης προτεραιότητας. Προσοχή. Η απόδοση ενός αρχαιολογικού πεζόδρομου στα αυτοκίνητα θα δώσει ιδέες σε πολλούς. Τι απάντηση θα δίνεται μετά από αυτό σε όλες και όλους εκείνους που θα υποβάλλουν ανάλογα αιτήματα και για μικρότερης σημασίας δρόμους;

Ως προς τις συμμετοχικές διαδικασίες το παράδειγμα που δόθηκε δεν ήταν το καλύτερο. Ποιος ρωτήθηκε για την Όλγας; Ποιος ενδεχομένως αύριο θα ρωτηθεί; Ποια είναι η άποψη του αυριανού δημάρχου ως προς το ποιος έχει λόγο για την Όλγας, δρόμο που αποτελεί μέρος του αρχαιολογικού τοπίου; Η Πλάκα, το Παγκράτι, η Αθήνα, η Ευρώπη…;

Οι πρωτοβουλίες της Αθήνας

‘100 πόλεις ‘απόστολοι’

Στο πλαίσιο της κινητοποίησής της η Ευρώπη, επέλεξε και όρισε εδώ και δυο χρόνια, 100 πόλεις ‘αποστόλους’, οι οποίες δεσμεύτηκαν να έχουν πετύχει το 2030, κατά 20 χρόνια προηγούμενες όλων των άλλων, κλιματική ουδετερότητα. Τους ανέθεσε να γίνουν ‘απόστολοι’ του παραδείγματός τους στις υπόλοιπες πόλεις της χώρας τους, ώστε όλα να τρέξουν πιο γρήγορα γιατί είμαστε στην άκρη του γκρεμού. Μεταξύ των 100 πόλεων επελέγησαν 6 ελληνικές. Σε αυτές περιλαμβάνεται ο Δήμος Αθηναίων. Δεσμεύτηκε λοιπόν, να γίνει κλιματικά ουδέτερος, εφαρμόζοντας πολύ σοβαρούς περιορισμούς στα αυτοκίνητα, επ’ ωφελεία των χρηστών της δημόσιας συγκοινωνίας, του ποδηλάτου και όσων περπατούν, διότι μειούμενα, αποκτάται χώρος που επιστρέφεται σε αυτούς από τους οποίους πάρθηκε, τους πεζούς, το πράσινο…

ΣΒΑΚ

Ένα απαραίτητο πρώτο βήμα του Δήμου Αθηναίων προς αυτήν την κατεύθυνση ήταν η εκπόνηση Στρατηγικής Βιώσιμης Αστικής Κινητικότητας (ΣΒΑΚ), της οποίας βασικός στόχος των προδιαγραφών της είναι η μείωση των κυκλοφορούντων οχημάτων. Σημειώνεται ότι ΣΒΑΚ υποχρεώνονται στην Ελλάδα να εκπονήσουν, εννοείται με τον ίδιο στόχο, όλες οι πόλεις με πληθυσμό άνω των 30.000 κατοίκων και όλοι οι δήμοι Αθήνας και Θεσ/κης και οι Περιφέρειες. Έχουν εκπονηθεί πάνω από 150. Πρόκειται για πανελλήνια εκστρατεία, για να σταθεί η Ελλάδα με αξιοπρέπεια δίπλα στους ευρωπαίους εταίρους της, στον κοινό σκοπό για τη σωτηρία του πλανήτη, έχοντας με λιγότερα αυτοκίνητα, κατά συνέπεια βελτιώσει το επίπεδο ζωής των κατοίκων σε θέματα ρύπανσης, θορύβου, ασφάλειας, υγείας, οικονομίας και περιβάλλοντος. Το ΣΒΑΚ του Δ. Αθηναίων έδωσε ιδιαίτερη σημασία στο κέντρο και πρότεινε την πλήρη πεζοδρόμηση του μεγαλύτερου μέρους του. Αυτό γίνεται σχεδόν παντού στην Ευρώπη. Δεν καταργούν πεζοδρόμους ‘για να μπορούν να πηγαίνουν ευκολότερα στο κέντρο τα αυτοκίνητα’ αντίθετα πεζοδρομούν και σχεδιάζουν δρόμους ήπιας κυκλοφορίας για να τα απομακρύνουν από το κέντρο. Με την παραπάνω ανάποδη εξαγγελία για το κέντρο δικαιολογημένα κάποιοι δεν θα φοβηθούν αμφισβήτηση αύριο και του ‘δακτυλίου’, αυτού που τέλος πάντων έχει απομείνει σήμερα;

40 χρόνια αποφάσεων και έργων για μια βιώσιμη και με ισχυρή ταυτότητα Αθήνα

Γιατί δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στα κέντρα στην Ευρώπη, περιλαμβανομένης και της Ελλάδας; Οι λόγοι είναι πολλοί:

- η ιστορική τους αξία είναι μεγάλη,

- συγκεντρώνονται σε αυτά οι μεγαλύτερες πυκνότητες πεζών,

- οι δρόμοι τους είναι περίπλοκοι και στενοί,

- ο αρχιτεκτονικός τους πλούτος είναι μεγάλος και

- γενικά η πολεοδομική τους ταυτότητα είναι ισχυρότερη από οποιασδήποτε άλλης αστικής περιοχής.

Στην Αθήνα, που, επιπλέον των παραπάνω, το κέντρο της περιλαμβάνει μοναδικής αξίας αρχαιολογικούς χώρους, πάρθηκαν τα τελευταία 40 χρόνια σημαντικές πρωτοβουλίες. Υπήρξε αισιοδοξία αλλά και απογοήτευση.

- επί Τρίτση, το 1982, θεσμοθετήθηκε ένα καινοτόμο τότε για την Ευρώπη έργο, ο ‘δακτύλιος’ (μονά ζυγά),

- το 1985, στο πρώτο Ρυθμιστικό Σχέδιο της Αθήνας (στον Συνταγματικό Χάρτη των μελλοντικών της έργων) θεσμοθετήθηκε η πεζοδρόμηση της Πανεπιστημίου,

- Το 2010 ξεκινούν οι μελέτες για την πεζοδρόμησή της με υποστήριξη όλων των σημαντικών κομμάτων της εποχής,

- το 1995, εν όψει και των Ολυμπιακών Αγώνων, ιδρύθηκε η Εταιρεία Ενοποίησης Αρχαιολογικών Χώρων - ΕΑΧΑ με αντικείμενο την ανάπλαση του κέντρου και το 1997, με νέα κοινή υπουργική απόφαση (των Βενιζέλου, Λαλιώτη), προστέθηκε πίνακας με τα έργα αρμοδιότητάς της. Όλα αφορούσαν πεζοδρομήσεις, διαπλατύνσεις πεζοδρομίων, αναπλάσεις, αποκαταστάσεις όψεων…. Περιλαμβάνεται και η πεζοδρόμηση της λ. Βασ. Όλγας,

- επίσης το 1997, (με απόφαση Λαλιώτη, Ρωμαίου, Καστανίδη), πεζοδρομήθηκε το Εμπορικό Τρίγωνο (Αθηνάς – Σταδίου – Μητροπόλεως),

- η πεζοδρόμηση της Ερμού έγινε το 1997 και το έργο στη Διον. Αρεοπαγίτου - Απ. Παύλου ξεκίνησε το 2003,

- η ανάπτυξη του μετρό με νέους σταθμούς στο κέντρο και με επεκτάσεις στο λεκανοπέδιο αποτελεί επίσης σημαντική συμβολή στον ίδιο στόχο απομάκρυνσης του αυτοκινήτου από το κέντρο. Οι 4 γραμμές περιορίζουν σημαντικά την εξάρτηση των μετακινήσεων προς και από αυτό με αυτοκίνητο. Σημειώνεται ότι σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, ειδικά η μετακίνηση σπίτι–δουλειά με αυτοκίνητο έχει περιοριστεί εντυπωσιακά χάρις και σε άλλες αποτρεπτικές πολιτικές, όπως είναι η κατάργηση θέσεων στάθμευσης.

Δεν εκπλήσσει φυσικά ότι, η παραπάνω κινητοποίηση για το κέντρο, με αφετηρία το 1982 (συμπληρώθηκαν 41 χρόνια από τότε, και για τη Βασ. Όλγας 26), συνοδεύτηκε από τις προβλεπόμενες από τους νόμους εκπονήσεις μελετών και εγκρίσεων από διαφόρους φορείς της πολιτείας, δήμους, υπουργεία, αρχαιολογίες (ΚΑΣ κ.λπ.), αποκεντρωμένες διοικήσεις, οι οποίες περιλάμβαναν δημόσιες διαβουλεύσεις και δράσεις συμμετοχής του κοινού. Πρόκειται για διαδικασίες εμπλοκής εκατοντάδων ειδικών και στελεχών φορέων καθώς και χιλιάδων κατοίκων. Όλα και όλοι πετάχτηκαν στα σκουπίδια με συνοπτικές διαδικασίες το πολύ 20 ημερών και χωρίς μελέτη. Για την ανατροπή των παραπάνω θα απαιτηθεί να ακολουθηθούν ανάλογες διαδικασίες που, αν γίνουν και προσφυγές στη δικαιοσύνη, θα χρειαστούν κάποια χρόνια. Είναι γνωστό ότι το Συμβούλιο Επικρατείας, ερμηνεύοντας το άρθρο 24 του Συντάγματος, ορίζει το «Περιβαλλοντικό κεκτημένο». Μήπως με τον υποβιβασμό του ένας πεζόδρομος σε συμβατικό ή μη δρόμο κυκλοφορίας, όπως η Βασ. Όλγας, πέφτει κάτω από τον πήχυ);

Φυσικά θα τεθεί επί τάπητος και το ζήτημα των μέχρι σήμερα δαπανών μελετών και έργων για την Όλγας καθώς και της δαπάνης που θα χρειαστεί για τα έργα που εξαγγέλθηκαν.

Δεν πρέπει επίσης να υποτιμηθεί ότι για κάθε έργο στο κέντρο της Αθήνας το ενδιαφέρον είναι μεγάλο και από τους ξένους φίλους της Ελλάδας. Ενδιαφέρον παράδειγμα είναι η περίπτωση του σταθμού μετρό ‘Κεραμεικός’ που, ενώ είχε ολοκληρωθεί το έργο εκσκαφής, λόγω των αντιδράσεών τους, επειδή ο σταθμός γειτνίαζε με το αρχαίο νεκροταφείο και επειδή υπήρχαν κίνδυνοι ρωγμών στα μάρμαρα από τις δονήσεις των συρμών, υποχρεώθηκε η τότε κυβέρνηση να τον απομακρύνει πάνω από 200μ δυτικότερα. Η πρώτη εκσκαφή έγινε πάρκινγκ. Μας παρακολουθούν γιατί η Αθήνα τους αφορά.

Διονυσίου Αρεοπαγίτου – Απ. Παύλου και Βασ. Όλγας. Δυο παράλληλες ιστορίες

Από την Ακαδημία Πλάτωνος στο Λύκειο του Αριστοτέλη

Η Βασ. Όλγας (0,55χλμ), μαζί με τη Διον. Αρεοπαγίτου – Απ. Παύλου (2,3χλμ), συνδέουν Θησείο με Παναθηναϊκό Στάδιο, σχηματίζοντας έναν μεγάλο αρχαιολογικό περίπατο μήκους περίπου 3,0χλμ. Προστίθεται σε αυτό και το μήκος δύο επεκτάσεων:

Στα ανατολικά, μετά το Παν. Στάδιο, συνεχίζοντας δια των Ησιόδου και Ρηγίλλης για άλλα 600μ. η διαδρομή καταλήγει στο Λύκειο του Αριστοτέλη ενώ στα δυτικά, μετά το Γκάζι, συνεχίζοντας για άλλα 2χλμ μέσω Ερμού, Πλαταιών και Μοναστηρίου καταλήγει στην Ακαδημία Πλάτωνος. Λύκειο του Αριστοτέλη και Ακαδημία Πλάτωνος είναι δύο ισχυρές καταλήξεις μιας καθ’ όλα εμβληματικής διαδρομής, συνολικού μήκους 5,6 χλμ., την οποία το ξήλωμα της πεζοδρομημένης Όλγας ακυρώνει.

Διον. Αρεοπαγίτου – Απ. Παύλου και Βασ. Όλγας έχουν κοινή αποστολή: και οι δύο συνδέουν δυο μεγάλες επιφάνειες πρασίνου και χώρων με μεγάλη ιστορία. Σημειώνεται ότι η κυκλοφορία αυτοκινήτων δεν συνδέει, αποκόπτει, αντίθετα η παρουσία των πεζών είναι αυτή που συνδέει.

- Η Διον. Αρεοπαγίτου – Απ. Παύλου έχει στη βόρεια πλευρά της τον αρχαιολογικό χώρο της Ακρόπολης και το Ιστορικό Τρίγωνο. Στη νότια πλευρά της τον λόφο του Φιλοπάππου.

Ήταν αρτηρία που συνέδεε τη Πειραιώς με τη λ. Συγγρού, από το Γκάζι μέχρι την πύλη του Αδριανού. Περνούσαν από αυτήν καθημερινά αρκετές δεκάδες χιλιάδες οχήματα. Μετά την πεζοδρόμησή της χρησιμοποιείται για τη σύνδεση των δύο άκρων της με αυτοκίνητο η παρακάμπτουσα βόρεια διαδρομή δια της πλ. Ομονοίας, μήκους 3,2χλμ. Η νότια παρακάμπτουσα διά της Χαμοστέρνας είναι μεγαλύτερη, 5,4χλμ.

- Η Όλγας, στη βόρεια πλευρά της έχει Ζάππειο, Εθνικό Κήπο και στη νότια τον ναό του Ολυμπίου Διός και αθλητικούς χώρους.

Κυκλοφοριακά ήταν πολύ μικρότερης σημασίας. Συνέδεε Β. Κων/νου με Αμαλίας, από το Παναθηναϊκό Στάδιο μέχρι την πύλη του Αδριανού. Περνούσε από αυτήν καθημερινά υποπολλαπλάσιος αριθμός αυτοκινήτων σε σχέση με όσα περνούσαν από τη Διον. Αρεοπαγίτου - Απ. Παύλου. Μετά την πεζοδρόμησή της χρησιμοποιείται για τη σύνδεση των δύο άκρων της με αυτοκίνητο η νότια παρακάμπτουσα διαδρομή, που έχει μήκος περίπου 1,3 χλμ. Το βόρειο τμήμα από Βασ. Σοφίας είναι μεγαλύτερο.

Αν στην Όλγας ξηλώνεται η πεζοδρόμηση επειδή υποχρεώνει κατοίκους του Παγκρατιού ή του Μετς να παρακάμπτουν τον ναό του Ολυμπίου Διός (κατά 1,5 χλμ), μήπως κάποιοι θεωρήσουν δίκαιο να ζητήσουν να μπουν αυτοκίνητα και στη Διον. Αρεοπαγίτου – Απ. Παύλου, αφού επίσης αυτός ο πεζόδρομος υποχρεώνει, και μάλιστα πολύ περισσότερους, να παρακάμπτουν (Ακρόπολη και Ιστορικό Τρίγωνο) και να διανύουν διπλάσιο μήκος (3,2χλμ); Θέση στη σειρά δεν θα διεκδικήσουν και πολλοί/ές Αθηναίοι/ες, που επίσης υποχρεώνονται να παρακάμπτουν μικρά ή μεγάλα πράσινα ή όχι τμήματα της πόλης (π.χ. Λυκαβηττός, Τουρκοβούνια, Πεδίο του Άρεως, ‘ηλεκτρικός’); Πράγματι σε μια Αθήνα με τόσο περίπλοκο δίκτυο δρόμων και διάσπαρτων ‘εμποδίων’ είναι πολύ λίγοι αυτοί που το σπίτι και ο προορισμός τους είναι σε μια ευθεία. Όλων μας οι μετακινήσεις είναι σειρά διαδοχικών παρακάμψεων μικρών ή μεγάλων αστικών εμποδίων. Μόνο με διανοίξεις τύπου Haussmann (1853-1870) αυτό διορθώνεται. Προφανώς κάποιοι το σκέφτηκαν. Όπως εκείνοι που πρότειναν τη δεκαετία του 60 διάνοιξη αρτηρίας που να διασχίζει την Πλάκα. Επίσης τόσα ρέματα, μικρά ή μεγάλα δεν έγιναν δρόμοι; Ουσιαστικά ήταν παράδεισος για τους πεζούς και τους έφεραν κυκλοφορία.

Κάθε πεζόδρομος, ιδίως η Βασ. Όλγας, είναι πολύ ευαίσθητο θέμα. Κανείς δεν κατασκευάστηκε χωρίς αγώνες. Χρειάζεται λοιπόν μεγάλη προετοιμασία, πολλή σκέψη και σεβασμός στο έργο παλαιότερων δημάρχων αλλά και εκατοντάδων άλλων που κατάφεραν κάτι να σώσουν ή κάτι να προσθέσουν σ’ αυτήν την πόλη. Καλύτερα να βλέπουμε μπροστά και όχι προς τα πίσω. Η Αθήνα έχει ανάγκη και χρειάζεται από τον νέο δήμαρχό της να δώσει όχι να αποφύγει μάχες. Να λέει μεν ναι, ίσως όμως όταν πρέπει και πολλά όχι.

 

Κάντε ΚΛΙΚ στις εικόνες για μεγέθυνση 

Από τους  συναδέλφους αρχιτέκτονες  Άννα Σκιαδά και Νίκο Φυντικάκη, έλαβα τα ακόλουθα σχόλια που συμβάλουν στον επιθυμητό διάλογο:

Καλημέρα Γιώργο

Μου επιτρέπεις να πω ότι ανεξάρτητα από πολιτικές διαφωνίες η Βασ. Ολγας μένει έρημη από πεζούς σε όλη τη διάρκεια της ημέρας. Ο ήλιος κατακόρυφος και ελάχιστη διέλευση από-προς συγκεκριμένα σημεία ενδιαφέροντος.

Δε θεωρώ ότι αποτελεί ξαφνικά ανάσα που λέει ο Θάνος. Το σχέδιο του 2000 προφανώς χρήζει επικαιροποίησης και θα συμφωνήσω μαζί σου ότι οι εξαγγελίες για σημαντικά αρχαία ευρήματα είναι τουλάχιστον άκαιρες. Τα περισσότερα συνήθως αποτυπώνονται, όπως και στη Διονυσίου Αρεοπαγίτου (ήμουν μέλος από το δήμο τόσο στην επιτροπή του διαγωνισμού όσο μετέπειτα και στην κατασκευή) και θάβονται προσεκτικά για μελλοντική ενδεχομένως ανασκαφή.

Ως ένθερμος πολίτης του κέντρου της Αθήνας και επί σειρά ετών υποστηρικτής της πολύπαθης περιοχής των Εξαρχείων όπου κλείνω αισίως 40 χρόνια καθημερινότητας, είμαι ίσως από τους πρώτους που υποστήριξαν τόσο το δακτύλιο (δεν υφίσταται πλέον παρά μόνο στα χαρτιά) όσο και την πλήρη απαγόρευση των ΙΧ, εκτός των κατοίκων. Διαπιστώνω όμως ότι συνέχεια επαναφέρουμε τα ίδια θέματα και δεν προχωρούμε στα πραγματικά προβλήματα του Κέντρου της Αθήνας. Ολη η συζήτηση περιστρέφεται στο Τουριστικό Κέντρο και σε έργα προβολής που δεν εξυπηρετούν τους κατοίκους ή τους αφήνουν παγερά αδιάφορους.

Ας περιμένουμε λοιπόν το νέο Δήμαρχο. Η συζήτηση προφανώς δεν βλάπτει αλλά ας αναλογιστούμε σοβαρά ποιούς αφορά.

Και μήπως να θέσουμε και μερικές άλυτες ερωτήσεις για περαιτέρω σκέψη,αναφορικά με το σχεδιασμό και τους στόχους που θέτουμε για την πόλη μας;

Τι γίνεται με τα πούλμαν που σταθμεύουν μπροστά στο Παναθηναϊκό Στάδιο σε διπλή και τριπλή σειρά όταν φτάνουν κρουαζιερόπλοια στον Πειραιά;

Τι θα γίνει το 2024 με την περίφημη αγορά food market στην πρώην Στοά του Βιβλίου, όταν επίσης τα αντίστοιχα πούλμαν θα φέρνουν απίστευτο αριθμό τουριστών καθημερινά για αγορές και φαγητό στην Πανεπιστημίου;

Που θα σταθούν ; Που θα πηγαίνουν περιμένοντας ; Τι σημαίνει κυκλοφοριακά; Στραγγαλίζεται η Αθήνα ή όχι;

Αναφέρω επιγραμματικά τα ανωτέρω και είναι πολλά ακόμη που με προβληματίζουν και με φοβίζουν για την εξέλιξη της πόλης μας.

Νομιμοποιούμαι πιστεύω να εκφράζω τα συγκεκριμένα ερωτήματα μετά από τόσα χρόνια στο Δήμο της Αθήνας ως κάτοικος, ως εργαζόμενη σε αυτόν με αρμοδιότητα πάνω οπό 25 χρόνια στους πεζοδρόμους και ως φανατική υποστηρίκτρια των ΜΜΜ, που χρησιμοποιώ καθημερινά και αντιλαμβανομαι τι σημαίνει να είσαι οδηγός τους...

__________________

Αγαπητε φίλε Γιωργο,

Διάβασα στο blog σου την εμπεριστατωμένη επιστολή του κοινού φιλου και εξαιρετικού επιστήμονα κυκλοφοριολογου Θάνου Βλαστού καθώς και τα επιτυχημένα δικά σου σχόλια

Νομίζω ότι εσυ ως Αρχιτέκτονας με σημαντική παρουσία στους Αρχιτεκτονικούς διαλόγους πρέπει να επισημάνεις τη μεγάλη σημασία των Αρχιτεκτονικών Διαγωνισμών και την ανάγκη σεβασμού των αποτελεσμάτων τους

Βέβαια ένας περιπατητικός Αρχιτεκτονικός διάλογος στο πεζοδρομημένο τμημα της Ενοποίησης των Αρχαιολογικών χώρων απο τη Διονυσίου Αεροπαγιτου μέχρι το Κεραμεικο θα επιβεβαίωνε την Αριστοτελική ρήση ότι «ο θεωρητικός (νοητος) κόσμος παραμένει αμετάβλητος ενώ ο αντιληπτικός κόσμος είναι σε συνεχή ροή»

Φιλικά και συναδελφικα

Νικος Φιντικάκης

ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΠΡΟΣΧΕΔΙΩΝ 

ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΛΑΣΗ ΤΗΣ ΠΛΑΤΕΙΑΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ 

ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΥΡΥΤΕΡΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ 

ΣΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ TOY ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ

βραβεία και εξαγορές

Ένας ξεχωριστός αρχιτεκτονικός διαγωνισμός για έναν πραγματικά πολυσύνθετο κεντρικό δημόσιο χώρο «στην καρδιά του Ηρακλείου», με 11 συμμετοχές, ακόμη και από το γραφείο της Zaha Hadid και  με ένα πραγματικά ενδιαφέρον πρώτο βραβείο, που η σύνθεσή του βασίζεται στην ιδιαίτερη φορεσιά ενός ειδωλίου, μέσα από σκέψεις για την ώσμωση της Αρχιτεκτονικής, της Τέχνης και της ίδιας της κοινωνίας.

Μία ιδιάζουσα  συμμετοχή που μου κίνησε το ενδιαφέρον, γνωρίζοντας και εκτιμώντας την διαδρομή και το έργο του εικαστικού και αρχιτέκτονα Γιάννη Γιαννούτσου, που μόλις πρόσφατα εξελέγει επίκουρος καθηγητής στην Σχολή Αρχιτεκτόνων του ΕΜΠ, μετά από πολυετή διδακτική εμπειρία στις αρχιτεκτονικές σχολές στην Πάτρα και τον Βόλο. Παράλληλα με βρήκε απόλυτα σύμφωνο και η άποψή του για τον δημόσιο χώρο, που τόσο αμελούμε σε αυτόν τον τόπο, που διατυπώνει στο φινάλε του κειμένου του:

Οφείλουμε να δίνουμε τον καλύτερο μας εαυτό στον δημόσιο χώρο καθώς στον χώρο αυτό δημιουργούνται τα πρώτα βιώματα και οι αναμνήσεις μας.

Και οι μνήμες αυτές δεν είναι μονάχα ενός ατόμου, είναι της κοινωνίας ολόκληρης.

Στην συνέχεια παρουσιάζονται συνοπτικά το δεύτερο και τρίτο βραβείο, καθώς και οι υπόλοιπες διακρίσεις και έπαινοι

με αφορμή το Α΄ Βραβείο

‘ΘΕΑ ΤΩΝ ΟΦΕΩΝ’

ΓΙΑΝΝΗΣ ΓΙΑΝΝΟΥΤΣΟΣ 

Αρχιτέκτων Μηχανικός Ε.Μ.Π. · Εικαστικός Α.Σ.Κ.Τ.

Σκέψεις με αφορμή το Α΄ Βραβείο στον Πανελλήνιο Αρχιτεκτονικό Διαγωνισμό Προσχεδίων για την «ΒΙΟΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΠΛΑΣΗ ΤΗΣ ΠΛΑΤΕΙΑΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΥΡΥΤΕΡΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΕΙΣΟΔΟΥ ΣΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ»

ΕΙΚΟΝΑ 1. Το σύνολο της σύνθεσης

Σημείωση 

Η πρώτη σκέψη όταν προκηρύχθηκε ο αρχιτεκτονικός διαγωνισμός που αφορά στην “καρδιά” του Ηρακλείου, πήγε σε μια δυνατή ανάμνηση: στην προ δεκαετίας επίσκεψή μας στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου όπου ξεχώρισα το αγαλματίδιο της “Θεάς των Όφεων” (1600 π.Χ. Bρέθηκε νότια της αίθουσας του θρόνου του ανακτόρου της Κνωσού). Η ιδέα για τη σύνθεση του χώρου, εξαρχής στρέφεται γύρω από την ιδιαίτερη φορεσιά του ειδωλίου, η οποία είναι σαν να “φέρει τον κόσμο όλο” με δομές, χρώματα, ύλες και καταβολές από την Κρήτη. Τούτη η επιθυμία γεννά σκέψεις για την ώσμωση της Αρχιτεκτονικής, της Τέχνης και της ίδιας της κοινωνίας.

Πώς μπορεί ο ιστορικός πυρήνας του Ηρακλείου να μπολιαστεί από τη φορεσιά της “Θεάς των Όφεων”; Πώς θα ερμηνευθεί στον αρχιτεκτονικό χώρο ώστε όταν περπατάμε στην πόλη να είναι “σαν να βαδίζουμε στη φορεσιά του αγαλματιδίου”; Και κυρίως: Τί σημαίνει να περιπλανιόμαστε επάνω σε κάτι βαθιά ριζωμένο στη συλλογική μνήμη του τόπου;

Η δυνατή αυτή επιθυμία συνταιριάχτηκε με την αγάπη για τον δημόσιο χώρο, για τον “κοινό τόπο” της πόλης που οφείλει να είναι δυναμικός · ελεύθερος · φιλόξενος και να υποδέχεται κάθε πτυχή της ζωής. Δημιουργείται μια δυναμική “χωρική σκηνή” προς τα Ενετικά Τείχη που ενώνει: συγκεντρώνει τον κόσμο, συνδέει το κέντρο με την υπόλοιπη πόλη και στρέφει τον κάτοικο προς τα ιστορικά ίχνη.

EIKONA 2

Αρχιτεκτονική μελέτη · Α’ Βραβείο:

ΓΙΑΝΝΗΣ ΓΙΑΝΝΟΥΤΣΟΣ, Αρχιτέκτων Μηχανικός ΕΜΠ ∙ Εικαστικός ΑΣΚΤ

Ποσοστό συμμετοχής 100%

Ειδικοί σύμβουλοι Αρχιτεκτονικής Μελέτης:

Μαρία Ειρήνη, Κωνσταντινίδη Μάνεση (Αρχιτέκτων Μηχανικός-Ειδικός Σύμβουλος στη διαδικασία ψηφιακής μοντελοποίησης), Ηλίας Γεωργακόπουλος (Αρχιτέκτων, Βιομηχανικός Σχεδιαστής-Ειδικός σύμβουλος στη διαδικασία τρισδιάστατων απεικονίσεων), Ζωή Χριστοφόρου (Συγκοινωνιολόγος-Ειδικός Σύμβουλος κυκλοφοριακής μελέτης), Μαρία Γιαννουλάκη (Πολιτικός Μηχανικός -Ειδικός Σύμβουλος κυκλοφοριακής μελέτης), Θάνος Βλαστός (Συγκοινωνιολόγος-Πολεοδόμος-Ειδικός Σύμβουλος κυκλοφοριακής μελέτης), Παναγής Βοβός (Ηλεκτρολόγος Μηχανικός-Ειδικός Σύμβουλος ηλεκτρομηχανολογικής μελέτης), Αλκιβιάδης Οικονομίδης (Αρχιτέκτων Μηχανικός-Ειδικός Σύμβουλος περιβαλλοντικής μελέτης) Καλλιόπη Ραδόγλου (Δασολόγος-Ειδικός Σύμβουλος διαχείρισης περιβαλλοντικής μελέτης) Δημήτρης Παπάζογλου (Φυσικός-Ειδικός Σύμβουλος Τεχνολογίας Υλικών), Έρση Λαβαρη (Ειδικός Σύμβουλος-Αρχαιολόγος).

Διοργανώτρια αρχή του Διαγωνισμού είναι ο ΔΗΜΟΣ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ και αρμόδια υπηρεσία διεξαγωγής του Διαγωνισμού είναι η Διεύθυνση τεχνικών Έργων & Μελετών του Δήμου.

ΕΙΚΟΝΑ 3. Το σύνολο της περιοχής μελέτης- Πλ. Ελευθερίας, Πλ. Καζαντζάκη, Πλ. Δασκαλογιάννη, Πλ. Μουσείου, Λ. Δημοκρατίας, Δ. Μποφώρ, Λ. Ικάρου.

Αντικείμενο και Σκοπός του Πανελλήνιου Αρχιτεκτονικού Διαγωνισμού Προσχεδίων

Το αντικείμενο του αρχιτεκτονικού διαγωνισμού προσχεδίων αφορά στην ευρύτερη ανατολική περιοχή (εντός του κηρυγμένου - οριοθετημένου αρχαιολογικού χώρου) της πόλης του Ηρακλείου και πλησίον των ενετικών τειχών συνολικής έκτασης 53.000,00 m2. Η περιοχή μελέτης επικεντρώνεται στην αναμόρφωση της πλατείας Ελευθερίας και στη σύνδεσή της με τις πλατείες Δασκαλογιάννη, Αρχαιολογικού Μουσείου και Ν. Καζαντζάκη, καθώς επίσης και την ανάπλαση των οδών Δούκος Μποφώρ, τμήμα της Λ. Δημοκρατίας και της Λ. Ικάρου, δρόμοι που οριοθετούν την ευρύτερη περιοχή της ανατολικής εισόδου στο ιστορικό κέντρο της πόλης.

Κριτική επιτροπή του Διαγωνισμού

ΣΑΚΑΝΤΑΜΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ (Αρχιτέκτων Μηχανικός, Επίκουρος Καθηγητής του Τμήματος Αρχιτεκτόνων του ΑΠΘ), ΔΙΓΩΝΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ (Αρχιτέκτονας Μηχανικός, Ελεύθερος επαγγελματίας), ΚΟΚΚΙΝΙΔΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ (Αρχιτέκτονας Μηχανικός, Ελεύθερος επαγγελματίας), ΚΟΥΝΤΑΝΤΟΥ ΟΛΓΑ (Αρχιτέκτονας Μηχανικός, Αναπληρωματικό μέλος, υπάλληλος της Διεύθυνσης Τεχνικών Έργων & Μελετών), ΝΤΑΦΛΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ (Αρχιτέκτονας Μηχανικός, επιλαχόν μέλος, Αναπληρωτής Καθηγητής ΕΜΠ).

Η σύνθεση του εν λόγω δημόσιου χώρου στηρίζεται σε αρχές όπως η ήπια κινητικότητα, η βιοκλιματική αναβάθμιση, η βελτίωση των περιβαλλοντικών συνθηκών, η ενεργειακή ανεξαρτησία, η λειτουργία της πόλης, η ανάδειξη των ιστορικών ιχνών, η εντοπιότητα των υλών, η δομική - λειτουργική αναδιάρθρωση του χώρου. Η έγνοια για μια ολιστική προσέγγιση είναι παρούσα από τα γεννοφάσκια κιόλας της συνθετικής ιδέας.

Ι. Από τον εικαστικό Χώρο στον αρχιτεκτονικό Χώρο

ΕΙΚΟΝΑ 4. Το αγαλματίδιο της 'Θεάς των Όφεων' Πηγή- Αρχ. Μουσείο Ηρακλείου. Φωτογραφία- Zde, CC BY-SA 4.0

Η φορεσιά της “Θεάς των Όφεων” με τη δομή, την ύλη και τις καταβολές της ερμηνεύεται από τα πρώτα κιόλας σκίτσα. Πρόκειται για έναν φορέα καταβολών, μιας φιλοσοφίας με συγκεκριμένες οργανωτικές αρχές. Αναζητάται συστηματικά το πώς η “επιθυμία” αυτή θα εκφραστεί στην ύλη σε κάθε πτυχή του συνθετικού φαινομένου.

Σημειώνεται ότι το εμβληματικό αγαλματίδιο του τύπου της Θεάς των Όφεων αποκαλύφθηκε κατά τις ανασκαφικές εργασίες του 1903 από τον Βρετανό αρχαιολόγο σερ Άρθουρ Τζον Έβανς, σε λάκκο νότια της αίθουσας του θρόνου του ανακτόρου της Κνωσού που θεωρείται ότι επρόκειτο για χώρο απόρριψης των ελαττωματικών αναθημάτων του τριμερούς ιερού του συγκροτήματος. Η ιδιότητα της γυναίκας στην οποία αναφέρεται το ειδώλιο, ύψους 29,5 εκατοστών και φιλοτεχνημένο από φαγεντιανή με επικάλυψη σμάλτου, προβληματίζει ακόμη την ερευνητική κοινότητα. Δεν είναι σαφές εάν πρόκειται πράγματι για θεά, για ιέρεια που επιδίδεται σε κάποιο τελετουργικό ή ακόμη και για αθλήτρια που συμμετέχει σε κάποιο θρησκευτικό αγώνισμα. Η ενδυμασία της, με το σφιχτό περικόρμιο που αφήνει το στήθος εκτεθειμένο, την φαρδιά ζώνη που δένει στην μέση, την πλατιά φούστα με τους φραμπαλάδες και την ποδιά στο σχήμα γλώσσας, αναπαριστά την χαρακτηριστική μινωική φορεσιά όπως απαντάται στην μινωική και αιγιακή τέχνη. Η φούστα, δε, παρουσιάζει το μεγαλύτερο ενδιαφέρον. Οι φραμπαλάδες αναπτύσσονται σε επτά επάλληλες σειρές πέφτοντας ο ένας επάνω στον άλλον, ο καθένας από διαφορετικές λωρίδες υφάσματος, όπως υποδεικνύουν τα πλακίδια από φαγεντιανή που τους αποτελούν, επικαλύπτοντας μερικώς ο ένας τον άλλον όπως τα κεραμίδια. Τα πλακίδια που απαρτίζουν την φορεσιά σχηματίζουν ένα σταθερό μοτίβο τόσο οριζόντια όσο και κάθετα, δημιουργώντας έναν ζωηρό, ιδιαίτερο ρυθμό.

ΕΙΚΟΝΑ 5. Το αγαλματίδιο της 'Θεάς των Όφεων' ερμηνεύεται σε ύλες και δομές για τη σύνθεση του δημόσιου χώρου. Πηγή- Αρχ. Μουσείο Ηρακλείου. Φωτογραφία- Zde, CC BY-SA 4.0

Τα παραπάνω δομικά στοιχεία, όπως προκύπτουν από την ιστορική - συνθετική ανάλυση του αγαλματιδίου ερμηνεύονται στη σύνθεση του δημόσιου χώρου όσον αφορά: α) τη δομή - ζώνες χάραξης, περιοχές πλήρωσης, β) την κλίμακα - ρυθμό εναλλαγής υλών, γ) την απόχρωση - τονικότητα της ύλης.

ΙΙ. Αναγνωρίζοντας την περιοχή μελέτης

ΕΙΚΟΝΑ 6. Προσχέδιο της σύνθεσης

Τα Ενετικά Τείχη σαν μια μονοκονδυλιά ορίζουν δομικά, λειτουργικά και νοηματικά το σύνολο του δημόσιου χώρου. Έλκουν τον επισκέπτη καθώς:

• Αποτελούν κεντρικό τοπόσημο με το οποίο ταυτίζεται η συλλογική ταυτότητα του Ηρακλείου.
• Διακρίνουν δομικά την “εντός των τειχών περιοχή” (Λ. Δημοκρατίας, Πλ. Ελευθερίας, Λ. Μποφώρ), από την “εκτός των τειχών περιοχή” (Λ. Ικάρου),
• Λειτουργούν ως ιστορική ραχοκοκαλιά που διατρέχει και ενοποιεί τις υποπεριοχές μελέτης,
• Συντονίζονται με τη θέα του λιμανιού, εντείνοντας την οπτική φυγή και προς την υπόλοιπη πόλη,
• Μπορούν να φιλοξενήσουν γύρω τους τις δραστηριότητες των κατοίκων και να γίνουν πυκνωτές της πορείας και της στάσης των πεζών.

ΕΙΚΟΝΑ 7. Διαμόρφωση της περιοχής μελέτης πριν και μετα την παρεμβαση

Διαπιστώνονται σημαντικές αναντιστοιχίες στο δομικό ανάγλυφο της πόλης που έχουν ως συνέπεια τον κατακερματισμό του συνόλου σε μεμονωμένα λειτουργικά και χωρικά θραύσματα. Συγκεκριμένα:

• Στο ύψος του Ημιπρομαχώνα Αγ. Φραγκίσκου εντοπίζεται υψομετρική διαφορά μεταξύ της Λ. Μποφώρ, των Τειχών και του επιπέδου Αρχαιολογικού Μουσείου. Κατά συνέχεια ο περιπατητής καθώς περπατά επί της Μποφώρ σε μεγάλο εύρος διαδρομής είναι σαν να βυθίζεται σε στενό πέρασμα και χάνει την οπτική του επαφή με το σύνολο της περιοχής -.Λόγω της συγκεκριμένης δομής του εδάφους σε αυτό το σημείο, αποκόπτεται η πρόσβαση τόσο προς τον Ημιπρομαχώνα, όσο και προς το Αρχαιολογικό. Η πορεία του επισκέπτη τεμαχίζεται αν λάβουμε υπόψη και το απότομο ανέβασμα του δρόμου στο συγκεκριμένο σημείο (διασταύρωση Μποφώρ, Ικάρου)
• Περί της πλατείας Ελευθερίας η υψομετρική διαφορά μεταξύ της πλατείας και των δυο παραπλεύρων δρόμων, δημιουργεί τα σκαλιά τα οποία αποκόπτουν το ανεμπόδιστο πέρασμα από και προς την πλατεία.
•  Όταν κανείς βρίσκεται χαμηλά στην Λ. Ικάρου βλέπει τα Ενετικά Τείχη, την Ενετική Πύλη Αγ. Γεωργίου. Αντιλαμβάνεται αποκλειστικά την περιοχή που ορίζεται από τα τείχη. Εκεί όπου η Ικάρου ανηφορίζει για να συναντήσει την Μποφώρ, θα μπορούσε να υπάρχει ένα λειτουργικό στοιχείο που να υπονοεί τη συνέχεια της διαδρομής προς την περιοχή εντός των τειχών (προς όφελος της αντιληπτικής και λειτουργικής σύνδεσης της περιοχής μελέτης).

ΙΔΕΑ - ΣΥΝΘΕΤΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ

ΕΙΚΟΝΑ 8. Σκαρίφημα της συνθετικής επιθυμίας

Με γνώμονα την προσβασιμότητα, τη βιοκλιματική συμπεριφορά και την ανάδειξη των ιστορικών ιχνών δημιουργούνται πολλαπλοί αμφιθεατρικοί χώροι γύρω από μια χωρική σκηνή. Η πόλη συνδέεται σε όλες της τις διευθύνσεις με πυρήνα το δίκτυο πλατειών και τη ζώνη του Ενετικού Τείχους. Προς αυτή την κατεύθυνση συνεισφέρουν:

• η ύλη του Δημόσιου χώρου που συνυφαίνεται με ύλες συγγενικές του τείχους και της ευρύτερης περιοχής,
• οι κυκλοφοριακές ρυθμίσεις Ήπιας Κινητικότητας και η ανασύνθεση του εδάφους που δίνουν την εντύπωση της συνέχειας του δημόσιου χώρου και συνεισφέρουν στην προσβασιμότητα των πεζών (δομική και οπτική ένωση),
• η δενδροφύτευση που συλλειτουργεί με εκείνη του πάρκου Γεωργιάδη δημιουργώντας ένα ενιαίο δίκτυο πρασίνου - μια αδιαίρετη περιπατητική διαδρομή με ειδικές στάσεις στα τοπόσημα της περιοχής.

Χωρική - Λειτουργική οργάνωση

Δημιουργείται ένας ζωτικός δυναμικός χώρος που μπολιάζεται από ιστορικά ίχνη και συγκεντρώνει τη ζωή του τόπου. Ο σχεδιασμός στοχεύει τόσο στη ευρεία κλίμακα της πόλης όπου ο κάτοικος αντιλαμβάνεται τον δημόσιο χώρο ως ενιαία οντότητα, όσο και στην κλίμακα της άμεσης περιοχής όπου βιώνει τον ειδικό δομικό - χωρικό - λειτουργικό χαρακτήρα των επιμέρους τόπων. Η “καρδιά” του Ηρακλείου συνδέεται άρρηκτα με την υπόλοιπη πόλη ενώ ταυτόχρονα οι επιμέρους τόποι-λειτουργίες γίνονται τοπόσημα που φιλοξενούν τον κάτοικο.

ΕΙΚΟΝΑ 9. Σχέδιο της παρέμβασης

• Καθιστικό - περατζάδα

Οι υψομετρικές διαφορές εν γένει (π.χ. σκαλιά πλ. Ελευθερίας), εξαλείφονται για να διευκολυνθεί η προσπέλαση - ροή των πεζών στο σύνολο της περιοχής μελέτης. Οι διαφορές του εδάφους προεκτείνονται προς τα Ενετικά Τείχη όπου μετασχηματίζονται σε κερκιδωτό ανάγλυφο διατηρώντας σημαντική απόσταση από αυτά. Η ζώνη που δημιουργείται περί των Τειχών τονίζεται με κατάλληλη δενδροφύτευση, δομή, ύλη και φωτισμό για να δηλωθεί ότι εκεί είναι το σήμαντρο της περιοχής που λειτουργεί ως υπαίθριο καθιστικό και ως περατζάδα. Το κερκιδωτό “καθιστικό πόλης” περί των Ενετικών Τειχών γίνεται τοπόσημο τονίζοντας τη θέαση προς το σύνολο της περιοχής και προς το λιμάνι.

Σημειώνεται ως στόχος και η οπτική - λειτουργική σύνδεση του Αρχαιολογικού Μουσείου, της Λ. Μποφώρ και του Ημιπρομαχώνα Αγ. Φραγκίσκου στον κόμβο όπου συναντώνται.

• Πλατεία

Οι πλατείες Καζαντζάκη, Δασκαλογιάννη, Ελευθερίας και Αρχαιολογικού Μουσείου συγκοινωνούν δυναμικά ως δίκτυο ορίζοντας μια ολότητα χώρου, διατηρώντας όμως τα ειδικά χωρικά, δομικά και λειτουργικά τους χαρακτηριστικά. Στον πυρήνα της πλατείας Ελευθερίας δημιουργείται ένας ελεύθερος δυναμικός χώρος δράσης. Τα ξέφωτα - μικρότοποι που δημιουργούνται εντός της πλατείας λειτουργούν ως χώροι συνάθροισης και συνοδεύονται από κατάλληλη δενδροφύτευση, φωτισμό, στοιχεία στάσης (πέργκολες - καθίσματα στη βάση των δένδρων).

• Ζώνη αναψυχής

Εκεί όπου οι πλατείες συναντούν τα κτήρια της πόλης προτείνεται ένας ξύλινος φορέας - κατασκευή που δημιουργεί έναν σκιασμένο χώρο στάσης όπου φιλοξενούνται οι ισόγειες εμπορικές λειτουργίες / χώροι αναψυχής. Η κατασκευή αυτή διατρέχει ως συνδετικό νήμα και τις τέσσερις πλατείες διασφαλίζοντας μια ημιυπαίθρια πορεία υπό αυτής και ένα ενιαίο ύφος για τις λειτουργικές ανάγκες των χώρων. Τα σκέλη της ελαφριάς αυτής ευμετάβλητης κατασκευής ανάλογα με τα καιρικά φαινόμενα παρέχουν σκίαση ή ηλιασμό.

ΕΙΚΟΝΑ 10. Γενικό Τοπογραφικό

Η δαπεδόστρωση ενοποιεί το σύνολο της περιοχής μελέτης, τις πλατείες Ελευθερίας, Καζαντζάκη, Δασκαλογιάννη, Αρχαιολογικού Μουσείου, τη ζώνη περιμετρικά των τειχών, καθώς και τις Λεωφόρους Ικάρου - Μποφώρ - Δημοκρατίας. Αξιοποιούνται ύλες από τον τόπο της Κρήτης συγγενικές μεταξύ τους που όταν πλησιάζουν ιστορικά ίχνη, παραλλάσσονται ώστε να σημάνουν τον ιδιαίτερο χαρακτήρα τους -λειτουργούν ως χωρικά σινιάλα-.

ΕΙΚΟΝΑ 11. Διαμόρφωση του εδάφους της περιοχής μελέτης, του εξοπλισμού και της κυκλοφορίας

• Η υλικότητα του δημόσιου χώρου μπολιάζεται επίσης με ύλες συγγενικές του τείχους και της ευρύτερης περιοχής. Επιδιώκεται συνάφεια με τις ύλες των γειτονικών δημόσιων χώρων που έχουν αναπλαστεί ή πρόκειται να αναπλαστούν, με άξονα την εντοπιότητα των υλών. Οι ιδιότητες των υλικών που επιλέγονται όπως οι οπτικές ιδιότητες (απόχρωση, ανακλαστικότητα), η θερμική συμπεριφορά (ψυχρά/θερμά, ηλιακός δείκτης ανακλαστικότητας), και η τραχύτητα (συντελεστής τριβής/ολισθηρότητα), διερευνώνται αναλυτικά προκειμένου να επιλεγεί η κατάλληλη ύλη.

•  Οι ζώνες - χαράξεις που προκύπτουν από κτήρια της πόλης προεκτείνονται προς τα τείχη και οργανώνουν στο χώρο τις οικογένειες υλών που αποτελούν την επιδερμίδα της πλατείας: Φυσικοί σχιστόλιθοι, κυβόλιθοι (τσιμεντόχρωμα με χαλαζιακή άμμο), πλάκες πεζοδρομίου (ψηφίδα και βότσαλο). Πρόκειται για υλικά με τουλάχιστον τέσσερις διαβαθμίσεις το καθένα όσον αφορά στην απόχρωση, την τονικότητα, αλλά και στις οπτικές ιδιότητες, τη θερμική συμπεριφορά και την τραχύτητα. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην τεχνική τοποθέτησής τους στο έδαφος προκειμένου να διασφαλιστεί η υδαταπορρόφηση και ο δροσισμός της πλατείας. Λόγω των διαβαθμίσεων της ύλης, η δαπεδόστρωση δημιουργεί την εντύπωση ότι “πάλλεται”, ανάλογα με το εάν ο χώρος λειτουργεί ως πέρασμα ή ως στάση, και ανάλογα με το εάν το έδαφος δέχεται περισσότερο ή λιγότερο φως. Η δομή, η κλίμακα - ρυθμός εναλλαγής των υλών, καθώς και η απόχρωση - τονικότητά τους προκύπτει από τη συνθετική ανάλυση της φορεσιάς του αγαλματιδίου της “Θεάς των Όφεων”.

• Επαναχρησιμοποιούνται τα μάρμαρα της υφιστάμενης πλατείας - υφιστάμενα υλικά δαπεδόστρωσης ώστε να εξοικονομηθούν πόροι. Η κατεργασία τους προκειμένου να χαθεί η ολισθηρότητα - θάμβωση, κρίνεται αναγκαία, όπως και η επανατοποθέτησή τους στα κατάλληλα σημεία.

• Σημειώνεται πως η προσβασιμότητα ΑΜΕΑ, η διέλευση και η πρόσβαση των πεζών στο σύνολο της πρότασης αποτέλεσε επίσης προτεραιότητα κατά τον σχεδιασμό.

ΕΙΚΟΝΑ 12. Άποψη προς τη Λεωφόρο Δημοκρατίας και τα Ενετικά Τείχη

ΕΙΚΟΝΑ 13. Άποψη της σύνθεσης από τη Λεωφόρο Δημοκρατίας προς το Αρχαιολογικό Μουσείο

ΕΙΚΟΝΑ 14. Άποψη της πλατείας Ελευθερίας

Η ιδέα για την δενδροφύτευση είναι η πλήρης διατήρηση και εμπλουτισμός της υφιστάμενης φύτευσης της πλατείας Ελευθερίας ώστε να δημιουργηθεί ένα δίκτυο πρασίνου που τείνει να ενοποιηθεί με το γειτονικό πάρκο Γεωργιάδη. Δημιουργείται έτσι μια ενιαία περιπατητική διαδρομή που συνδέει την πόλη σε όλες τις διευθύνσεις με πυρήνα την πλατεία και τη ζώνη του Ενετικού Τείχους. Οι οικογένειες δενδροφυτεύσεων οργανώνονται σύμφωνα με τις ειδικές χωρικές και λειτουργικές απαιτήσεις της κάθε υποπεριοχής αλλά και σύμφωνα την βαθύτερη εννοιολογική τους σημασία και λειτουργία.

ΕΙΚΟΝΑ 15. Δενδροφύτευση της περιοχής παρέμβασης

Συγκεκριμένα:

• Περί του Αρχαιολογικού Μουσείου προτείνονται Ελιές και Αγριελιές,

• Κεντρικά της πλατείας Ελευθερίας, περί του Πάρκου Γεωργιάδη και περί της Λ. Δημοκρατίας προτείνονται Κωνοφόρα, Αειθαλή και Πλατύφυλλα (Φίκος, Κουκουναριά, Πεύκο, Ευκάλυπτος, Κέδρος Λιβάνου, Φοίνικας, Σφάνδαμος, Πλατάνι),

• Στον πυρήνα της πλατείας, στα ξέφωτα που δημιουργούνται προτείνονται οικογένειες αρωματικών ειδών. Κάθε ξέφωτο, πέραν από τον ειδικό του φωτισμό θα διακρίνεται και από την ειδική φύτευση με Αρωματικά και Αναρριχώμενα είδη,

• Περί των Ενετικών Τειχών προτείνονται Κωνοφόρα, Αειθαλή και Θάμνοι (Κουκουναριά, Zelkova abelicea, Πικροδάφνη, Χαρουπιά, Πεύκο). Μέσα από την εναλλαγή των χρωμάτων της δενδροφύτευσης τονίζεται η ιδιαίτερη λειτουργία αυτής ως καθιστικό πόλης - πέρασμα,

• Περί της Λ. Ικάρων προτείνονται καλλιεργούμενα είδη (Πορτοκαλιά, Μανταρινιά, Λεμονιά, Νεραντζιά),

• Στη ζώνη περί των κτηρίων προτείνονται Κωνοφόρα δένδρα.

Σχετικά με την βιοκλιματική προσέγγιση της μελέτης η επιτροπή αναφέρει:

ΕΙΚΟΝΑ 16. Τα ξέφωτα εντός της πλατείας και ο πυρήνας στάσης - κίνησης

Σχετικά με τη βελτίωση της βιοκλιματικής συμπεριφοράς, στόχος είναι να επιτευχθεί η αίσθηση θερμικής άνεσης μέσω συνδυασμού:

• Ελέγχου θερμοκρασίας αέρα που συνδυαστικά με την ακτινοβολία έχουν επίδραση στη θερμική άνεση (δενδροφύτευση και κατασκευές - πέργκολα),

• Ελέγχου έντασης του αέρα μέσω κατάλληλης δενδροφύτευσης περιμετρικά των τειχών αλλά και επί της πλατείας που επιτρέπει τη στοχευμένη διέλευση του αέρα εξασφαλίζοντας συνθήκες θερμικής άνεσης ανά τις εποχές,

•  δενδροφύτευσης με κατάλληλα είδη προκειμένου τους θερινούς και τους χειμερινούς μήνες να εξασφαλιστεί: ηλιασμός / σκιασμός περιοχής μελέτης (φυλλοβόλα - αειθαλή), και φυσικός δροσισμός από τα είδη και πυκνότητα φύτευσης,

• Κατάλληλης επιλογής υλικότητας μέσω της οποίας ελέγχεται η απορρόφηση ή η ανάκλαση της ακτινοβολίας ανάλογα με την εποχή και το ποσοστό ηλιασμού / σκιασμού του κάθε μικροπεριβάλλοντος. Η υλικότητα επιλέγεται συνδυαστικά με τη φύτευση ώστε να εξασφαλίζεται η θερμική άνεση.

Οι ηλεκτρομηχανολογικές εγκαταστάσεις που προτείνονται, για να ικανοποιήσουν πλήρως τους βιοκλιματικούς στόχους που θέτει ο διαγωνισμός. Στηρίζονται ενεργειακά σε δύο κυρίως πυλώνες: α) στο μηδενικό ενεργειακό αποτύπωμα της πλατείας με χρήση Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ), και β) σε έξυπνες λύσεις φωτισμού κοινόχρηστων χώρων, χωρίς εκπτώσεις όμως στην καλαισθησία, και διαδραστικές προσεγγίσεις ενημέρωσης των δημοτών.

ΕΙΚΟΝΑ 17. Άποψη του συνόλου της σύνθεσης, Μακέτα

Ο φωτισμός της περιοχής, διακρίνεται επίσης ανάλογα με τον ειδικό χωρικό, ιστορικό και λειτουργικό χαρακτήρα κάθε υποπεριοχής. Συγκεκριμένα, διακρίνεται σε φωτισμό για τις προτεινόμενες κατασκευές (περί των κτηρίων και εντός της πλατείας), για το κερκιδωτό ανάγλυφο και τα τείχη (με diffuser ώστε να μην τυφλώνει τους περιπατητές και καθίμενους, για τα τείχη, για τα δένδρα (φωτισμός κάτω από τα δένδρα πλατείας ανά 120 μοίρες και ψηλά στους κορμούς επιλεγμένων δένδρων). Τα υφιστάμενα φωτιστικά της πλατείας (σχεδιασμός υφιστάμενης πλατείας Ελευθερίας και φωτιστικών ιστών: Νίκος Σκουτέλης - Φλάβιο Ζανόν), επισκευάζονται και χωροθετούνται περί των Ενετικών Τειχών (στο ύψος της πλ. Ελευθερίας), για να τονίσουν την κεντρική περιοχή στάσης.

Τέλος, αναγνωρίζεται η υφιστάμενη υποδομή αποχέτευσης ομβρίων και προτείνεται η εκ βάθρων ορθή αναβάθμισή της με χαρακτηριστικά ανάλογα της αρχιτεκτονικής πρότασης.

Οι κυκλοφοριακές ρυθμίσεις γίνονται προς την κατεύθυνση της Ήπιας Κινητικότητας. Οι αναλύσεις πραγματοποιήθηκαν με χρήση κατάλληλου λογισμικού προσομοίωσης κυκλοφορίας όπου εισήχθη το υπόβαθρο της περιοχής εντός των τειχών Παλιάς Πόλης Ηρακλείου και τα σχετικά δεδομένα φόρτου. H προοδευτική υλοποίηση σε δύο φάσεις διασφαλίζει την ήπια προσαρμογή των κατοίκων στις νέες συνθήκες και τη δυνατότητα τυχόν αναπροσαρμογών του αρχικού σχεδιασμού με βάση την χρήση που κάνουν οι κάτοικοι.

ΕΙΚΟΝΑ 18. Προτεινόμενη παρέμβαση

Οφείλουμε να δίνουμε τον καλύτερο μας εαυτό στον δημόσιο χώρο καθώς στον χώρο αυτό δημιουργούνται τα πρώτα βιώματα και οι αναμνήσεις μας.

Και οι μνήμες αυτές δεν είναι μονάχα ενός ατόμου, είναι της κοινωνίας ολόκληρης.

ΕΙΚΟΝΑ 19. Μακέτα της σύνθεσης και Τομή του αναγλύφου

Το B΄ Βραβείο

Σχεδιασμός: Γεώργιος Δημόπουλος

Συνεργάτες: Β. Καραγιάννη και Φ. Καμέα

Σύντομη περιγραφή

Ο σχεδιασμός κατευθύνεται από την κεντρική αρχή της εξασφάλισης φυσικής και αστικής συνέχειας και συνοχής για απόδοση ενός αστικού χώρου υποδοχέα του δημόσιου βίου με λειτουργική και αισθητική συνοχή και με σαφή την οικολογική διάσταση.

Ενταγμένη σε αυτό το εννοιολογικό πλαίσιο η πρόταση αντιλαμβάνεται το αστικό έδαφος ως μια ενοποιημένη διάστικτη-πορώδη επιφάνεια. Η ενοποιημένη αυτή διάστικτη-πορώδης επιφάνεια επιτρέπει την ανάπτυξη φυσικών στοιχείων στο αστικό περιβάλλον με όρους όχι απλά αύξησης των πράσινων αποσπασμένων και ασύνδετων μεταξύ τους νησίδων, αλλά περισσότερο με όρους φυσικής συνέχειας.

Έτσι, παράγεται ένας δημόσιος χώρος που με την αλληλοδιείσδυση και μίξη αστικών και φυσικών στοιχείων δημιουργεί ένα συνεκτικό περιβάλλον, που ενισχύει το αίσθημα οικειότητας και φιλικής αστικής καθημερινότητας.

Αυτή εξάλλου η σχέση ανθρωπογενούς περιβάλλοντος και φύσης δεν είναι ξένη από την μακρινή παράδοση της Κρήτης, όπως δείχνουν οι τοιχογραφίες του Μινωικού πολιτισμού. Η αρχιτεκτονική δηλαδή γραφή κατευθύνεται από την αφαιρετική ερμηνεία της τοιχογραφίας του «Πρίγκιπα με τα κρίνα», η οποία παράγει και το διάστικτο περιβάλλον το οποίο υποδέχεται υδατοπερατά υλικά, χαμηλή και ψηλή φύτευση, φωτιστικά σώματα και καθιστικούς χώρους.

Το Γ’ Βραβείο

Μελετητές: ARCHIPELAGOS ARCHITECTS

Μαϊστράλης Ευάγγελος-Νερατζούλη Άννα, Αρχιτέκτονες Μηχανικοί

Σύντομη περιγραφή.

Το Ενετικό λιμάνι και τα Τείχη που αγκαλιάζουν το Ηράκλειο διαμορφώνουν σήμερα τη φυσιογνωμία της πόλης και αποτελούν τη βασική πρόσληψή της από τον κάτοικο ή τον επισκέπτη. Αυτή η οχύρωση που στο πέρασμα των αιώνων την προφύλασσε από τη θαλάσσια προσέγγιση των εχθρών είναι που δημιουργεί στη σύγχρονη εποχή το παράδοξο της πόλης του Ηρακλείου, μία παραθαλάσσια μεσογειακή πόλη που όμως η καθημερινότητα της είναι στραμμένη προς τον εαυτό της και όχι παρά θίν αλός. O προβληματισμός αυτός είναι που πραγματεύεται η παρούσα πρόταση, να υπενθυμίσει και επανασυστήσει τη σχέση του Ηρακλείου με το νερό.

Στην πλατεία Ελευθερίας, στο κέντρο της πόλης, η πρόταση αναπτύσσει το βασικό της επιχείρημα δανειζόμενη τη λογική του φαινομένου της παλίρροιας. Κατά την παλίρροια έχουμε την «πλημμυρίδα» όπου ανεβαίνει η στάθμη του νερού και καλύπτει μεγαλύτερο μέρος της επιφάνειας της πλατείας ενώ κατά την «άμπωτη» χαμηλώνει και αποκαλύπτει τη στεριά. Γίνεται λοιπόν ο χρόνος ο βασικός σχεδιαστικός καταλύτης που διαμορφώνει το τοπίο της πόλης. Η υδάτινη αυτή επιφάνεια μαζί με το πάρκο Γεωργιάδη και τις πράσινες περιοχές των Τειχών και της Τάφρου θα ενισχύσει ένα δίκτυο δροσιάς στο πυκνό αστικό κέντρο. Το δίκτυο αυτό εμπλουτίζεται με τις πλατείες Ν.Καζαντζάκη ως προέκταση της Πλατείας Ελευθερίας, της Πλατείας Δασκαλογιάννη ως χώρο εκτόνωσης των γύρω εργασιακών χώρων και τέλος της Πλατείας του Αρχαιολογικού Μουσείου ως κατωφλιού της πόλης προς αυτό. Η εγκατάσταση του νερού στο κέντρο της πόλης είναι ναι μεν η βασική χειρονομία της πρότασης, ωστόσο επίσης σημαντικός είναι ο χειρισμός των γηραιών δέντρων της πλατείας.

Η υδατοδεξαμενή που προτείνεται αφαιρεί τις επιχώσεις των τελευταίων ετών, με το βαθύτερο σημείο της να τοποθετείται στη στάθμη που ήταν το έδαφος πριν τις επιχώσεις της υφιστάμενης κατάστασης, οπότε δε θίγεται το ριζικό σύστημα των δέντρων. Οι κορμοί περικλείονται με δακτυλίους, αφενός τονίζοντας την οικολογική και ιστορική σημασία τους για την πόλη και αφετέρου δημιουργώντας νησίδα προστασίας από το νερό, καθιστικά για

τον κόσμο και οπτικό ενδιαφέρον στο ανάγλυφο της πόλης.

ΕΞΑΓΟΡΕΣ

Η πρώτη φέρει την υπογραφή των Χ. Παπά Α – Ε. Μοσχοβάκου – Σ. Αμπατζόγλου – 406architects, Αρχιτέκτονες Μηχανικοί. Συνεργάτες είναι οι Μ. Σπέντζα μελέτη φωτισμού, Α. Κικίδου φυτοτεχνική μελέτη, Π. Κικίδης ηλεκτρομηχανολογική μελέτη, Μ. Γκιατα σύμβουλος βιοκλιματικού σχεδιασμού και Α. Σάμουελ Σαλέμ σύμβουλος συγκοινωνιακής μελέτης.

Επίσης, η Επιτροπή Διαγωνισμού ξεχώρισε σε αυτή την κατηγορία την αρχιτεκτονική μελέτη του αρχιτέκτονα χωροτάκτη Γιώργου Πετράκη και των συνεργατών του Ευ. Γκούμας αρχιτέκτονας – χωροτάκτης, Ο. Μπρίταλου αρχιτέκτονας, Κ.Γκομέλη φοιτήτρια αρχιτεκτονικής, Μ.Μαυρογιάννη φοιτήτρια αρχιτεκτονικής, Ε. Σισκάκη φοιτήτρια αρχιτεκτονικής, Εμ. Αποστολάκης ειδικός συνεργάτης – εικαστικός, Αικ. Βασιλείου γραφίστρια, Α. Παπαδάκη γραφίστρια, Σ. Χατζηιωάννου σχεδιάστρια.

Επίσης, στην ίδια κατηγορία προκρίθηκε η αρχιτεκτονική μελέτη των αρχιτεκτόνων Μ.Παπαδάκη, Ορ. Νικ. Χαιρέτη και των συνεργατών Λ.Τιγκα, Ν.Γρυλλάκη, Δ. Αποστολοπούλου, Στ. Τσιγδινός, Ν.Κουκουράκης, Γ.Βελούδιος.

 Κάντε ΚΛΙΚ στις εικόνες για μεγέθυνση