________________________________________
ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2020
ΜΑΝΟΣ ΠΕΡΡΑΚΗΣ
από το γραφείο του Δεσποτόπουλου
στην περιπέτεια των θεάτρων
Μάνος Περράκης
Μια ξεχωριστή αφήγηση
στις τηλε-συνάξεις
της Παρέας Οικονόμου[1]
σε τέσσερις συνέχειες
Ξεκινά σήμερα, και θα συνεχιστεί στις ημέρες των διακοπών μας, η παρουσίαση σε τέσσερις συνέχειες, της σειράς αφηγήσεων του αρχιτέκτονα Μάνου Περράκη στο πλαίσιο των τηλέ-συνάξεων της Παρέας του Οικονόμου, που πραγματοποιήθηκαν τις Τετάρτες την περίοδο του lockdown.
Πρόκειται για ανέκδοτες αφηγήσεις που σχολιάζονται και από τους υπόλοιπους συνδαιτημόνες της Παρέας και ξεκινούν με την επιστροφή του Μάνου Περράκη στην Ελλάδα από τις σπουδές του στην Βιέννη το 1965, την ενασχόλησή του αρχικά στο γραφείο Δημήτρη Φατούρου-Βασίλη Γιαννάκη και στην συνέχεια στο γραφείο του καθηγητή Ιωάννη Δεσποτόπουλου.
Στις δύο επόμενες τηλε-συνάξεις ο Περράκης παρουσίασε, σε συνδυασμό με την παράλληλη προβολή σχετικού Power Point, το σύνολο των πάνω από 30 θεάτρων που ό ίδιος έχει μελετήσει και πραγματοποιήσει από το 1970 μέχρι σήμερα και για τα οποία το 1991 κέρδισε το χρυσό βραβείο στην Διεθνή Έκθεση Θεατρικού Ντιζάϊν και Αρχιτεκτονικής, που διοργανώνεται κάθε 4 χρόνια στην Πράγα, εκπροσωπώντας την Ελλάδα μαζί με τον Διονύση Φωτόπουλο.
Διονύσης Φωτόπουλος
Ο Μάνος Περράκης γεννήθηκε στο Ηράκλειο το 1937 και σπούδασε αρχιτεκτονική στην Ακαδημία Εφαρμοσμένων Τεχνών στην Βιέννη. Ίδρυσε το γραφείο του στην Αθήνα το 1967. Είναι ένας άνθρωπος της Τέχνης με σημαντικές συνεργασίες με εικαστικούς και ανθρώπους του θεάτρου, που συμμετέχουν έμμεσα ή άμεσα στο σημαντικό αρχιτεκτονικό του έργο.
Με τον Μάνο μας συνδέει μια πολύ στενή φιλία από την δεκαετία του ΄70 που σαν νέος αρχιτέκτονας δούλεψα στο γραφείο του και από τότε βιώνουμε κοινές αγωνίες για την αρχιτεκτονική, μέσα από ξεχωριστές συνεργασίες. Με συγκινεί η σεμνότητα και το ήθος που χαρακτηρίζει τις αρχιτεκτονικές του προσεγγίζεις και εύχομαι γρήγορα να μας παρουσιάσει το συνολικό του έργο στα θέατρα στην έκθεση που προετοιμάζεται για το 2023 σε συνεργασία με το Μουσείο Μπενάκη.
Ακολουθεί το πρώτο μέρος της σημαντικής αυτής αφήγησης, που αναρτάται ταυτόχρονα στην ειδική σελίδα στην δεξιά στήλη (PAGES) αυτού του blog με τίτλο ΜΑΝΟΣ ΠΕΡΡΑΚΗΣ: ΑΦΗΓΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΑ ΘΕΑΤΡΑ, μαζί με τις επόμενες που θα δημοσιευτούν μέσα στον Αύγουστο.
Η παρουσίαση αυτή ακολουθεί τις επιτυχημένες συζητήσεις στις τηλε-συνάξεις που είχαν προηγηθεί με θέμα την αποκατάσταση των σεισμοπλήκτων στην Σαντορίνη του 1956 με κεντρικό αφηγητή τον Βασίλη Γρηγοριάδη και παρουσιάστηκαν σε αυτό το blog:
Στις 04 Απριλίου 2020 εδώ
Στις 13 Απριλίου 2020 εδώ
Στις 20 Απριλίου 2020 εδώ
ΜΕΡΟΣ 1ο
Η ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΤΟΝ ΙΩΑΝΝΗ ΔΕΣΠΟΤΟΠΟΥΛΟ
Ι.Γ. Δεσποτόπουλος αρχιτέκτων
Prof. Jan Despo
Η πλακέτα έξω από το γραφείο του, Φωτο: Πάρις Ταβιτιάν/LIFO Πηγή: www.lifo.gr
Η πρώτη αφήγηση του Μάνου Περράκη πραγματοποιήθηκε στην τηλε-σύναξη της Τετάρτης 22 04 2020 με την παρουσία των αρχιτεκτόνων, όπως διακρίνονται στην οθόνη, από άνω αριστερά: Γιώργου Μαδεμοχωρίτη, Μάκη Κωστίκα, Ράνιας Κλουτσινιώτη, Βασίλη Γιαννάκη, Λίλου-Βασίλη Γρηγοριάδη, Μάνου Περράκη, Δημήτρη Διαμαντόπουλου και Γιώργου Τριανταφύλλου.
Το κείμενο που ακολουθεί προέκυψε από την ακριβή απομαγνητοφώνηση αυτής της αφήγησης-συζήτησης, με ελάχιστες μικρο-επεμβάσεις έτσι ώστε να διατηρηθεί η αμεσότητα του προφορικού λόγου:
Μάνος Περράκης:
Επέστρεψα στην Ελλάδα από τις σπουδές μου στην Βιέννη το 1965. Ήξερα τον Δεσποτόπουλο από τη Σουηδία και του ζήτησα να πάω να δουλέψω στο γραφείο του. Μου είπε λοιπόν ότι: «δεν μπορώ αυτήν την περίοδο, αλλά σε λίγο καιρό». Ήταν τότε το 5ο συνέδριο (του Συλλόγου Αρχιτεκτόνων) και είχα πάει εκεί την ημέρα που μιλούσε ο Δοξιάδης. Φεύγοντας, συναντάει ο Δεσποτόπουλος, που είμαστε μαζί, τον Φατούρο και τον ρώτησε εάν θέλει κανέναν άνθρωπο για το γραφείο τους και ο Φατούρος απάντησε θετικά. Για λίγο όμως, του είπε ο Δεσποτόπουλος.
Δημήτρης Φατούρος
Μάνος Περράκης:
Έτσι βρέθηκα στο γραφείο του Δημήτρη Φατούρου με τον Βασίλη Γιαννάκη όπου δούλευαν τότε το Νοσοκομείο στη Βέροια. Έμεινα όμως πολύ λίγο και μετά πήγα στο γραφείο του Δεσποτόπουλου στην οδό Μιμνέρμου πίσω από τα Ανάκτορα, όπου δούλεψα ενάμιση με δύο χρόνια. Είχε το γραφείο στο ισόγειο και το σπίτι στον δεύτερο όροφο.
Ο Ιωάννης Δεσποτόπουλος
© 2020 Μουσείο Μπενάκη - Αρχεία Νεοελληνικής Αρχιτεκτονικής
Ήταν ένας αλητήριος αριστοκράτης!
Τον είχε παραλάβει τότε ο Καραμανλής και τον γύρναγε με ένα θωρηκτό να δει πάνω κάτω την Ελλάδα.
Στο κέντρο ο Κωνσταντίνος Καραμανλής δίπλα στον Μάνο Χατζηδάκι και τον Ιωάννη Δεσποτόπουλο. Αριστερά, σύμφωνα με την μαρτυρία της Γιάννας Παυλίδου-Αποστολάκου είναι ο Μενέλαος Παλλάντιος τότε διευθυντής του Ωδείου Αθηνών
© 2020 Μουσείο Μπενάκη - Αρχεία Νεοελληνικής Αρχιτεκτονικής
Η πρώτη γνωριμία με το Δεσποτόπουλο ήταν στη Σουηδία το 1960. Βρέθηκα εκεί άσχετος τελείως, με εντολή του καθηγητή μου για να πάω να δουλέψω και δεν είχα ιδέα βέβαια ότι έπρεπε να έχω άδεια εργασίας. Και ο καθηγητής μου, που τον πήρα τηλέφωνο, μου πρότεινε να δουλέψω σε ένα εστιατόριο και να πλένω πιάτα. Κόκκαλο εγώ.
Πραγματικά δούλεψα ένα καλοκαίρι πλένοντας πιάτα στη Σουηδία και γυρνώντας δεξιά και αριστερά. Έτσι γνώρισα και τον Δεσποτόπουλο ο οποίος ήταν εκεί και δούλευε το διαγωνισμό του Πνευματικού Κέντρου της Αθήνας. Πολύ γοητευμένος εγώ, όταν είδα αυτά που έφτιαχνε, που ήταν πραγματικά πάρα πολύ πρωτοποριακά για την εποχή εκείνη.
Ιωάννης Δεσποτόπουλος, Μακέτα του Διαγωνισμού για το Πνευματικό Κέντρο της Αθήνας, 1959
© 2020 Μουσείο Μπενάκη - Αρχεία Νεοελληνικής Αρχιτεκτονικής
Έτσι επιστρέφοντας στην Αθήνα, σκέφτηκα να του τηλεφωνήσω και έτσι μετά την συνεργασία μου με το Φατούρο και τον Γιαννάκη, βρέθηκα στο γραφείο του. Κάθισα δύο χρόνια στο γραφείο του δουλεύοντας το Πνευματικό Κέντρο μαζί με ένα σωρό νέους συναδέλφους, όπως η Ελένη Παπαγιαννοπούλου, η Άλκηστης Τρίχα και άλλοι, διάφοροι. Στη συνέχεια ανεξαρτητοποιήθηκα κάνοντας το δικό μου γραφείο και από κει και πέρα έκανα διάφορες επιβλέψεις για τον Δεσποτόπουλο, όπως την επίβλεψη του Ωδείου Αθηνών, του Ερυθρού Σταυρού που χτιζόταν τότε, και σε διάφορα άλλα θέματα που δούλευε ο Δεσποτόπουλος. Έτσι κράτησα μαζί του μία φιλία μέχρι το θάνατό του.
Ιωάννης Δεσποτόπουλος
© 2020 Μουσείο Μπενάκη - Αρχεία Νεοελληνικής Αρχιτεκτονικής
Ο Δεσποτόπουλος με τους συνεργάτες του ήταν λίγο απόμακρος. Ένας άνθρωπος που δούλευε πάρα πολύ ο ίδιος, σε σκίτσα βασικά. Μία σκάλα θα μπορούσε να την έκανε πάρα πολλές φορές, με ατέλειωτα σχέδια. Πάντα σκίτσα με το χέρι. Ζωγράφιζε καταπληκτικά. Το ξέρουμε ήδη από τα σχέδια που μας έδειξαν στις διαλέξεις για τον Δεσποτόπουλο. Ήταν πολύ σπουδαίος σχεδιαστής.
Ιωάννης Δεσποτόπουλος, Σκίτσα για την Δραματική Σχολή
© 2020 Μουσείο Μπενάκη - Αρχεία Νεοελληνικής Αρχιτεκτονικής
Ιωάννης Δεσποτόπουλος, Σκίτσα του με αφετηρία σπουδαστικές εργασίες περιόδου 1943-46
© 2020 Μουσείο Μπενάκη - Αρχεία Νεοελληνικής Αρχιτεκτονικής
Η σχέση του με τους συνεργάτες του μπορεί να ήταν λίγο απόμακρη, αλλά ήταν ανθρώπινη. Δεν είχε όμως μία μεταδοτικότητα. Δεν μπορούσε τη σοφία που είχε μέσα του να την μεταφέρει παρακάτω. Μπορεί να είχα αναλάβει να επιλύσω μία ομάδα από αποχωρητήρια και καθώς την σχεδίαζα ερχόταν ο Δεσποτόπουλος και καθόταν δίπλα μου και πιανόταν από μία πόρτα και σχεδίαζε την πόρτα. Και ξανά την πόρτα. Εκατό σχέδια πάνω στην πόρτα. Στα υπόλοιπα δεν επενέβαινε καθόλου. Το σημαντικότερο για τον Δεσποτόπουλο μπορεί να ήταν ένα τριγωνάκι που δημιουργούσε η σκάλα από μάρμαρο και αυτό να το θεωρούσε πολύ πιο σημαντικό από χίλια άλλα πράγματα του έργου. Και τώρα ακόμα περνώντας από το Ωδείο και βλέποντας την σκάλα αντιλαμβάνομαι αυτό το πράγμα.
Ιωάννης Δεσποτόπουλος, Ωδείο Αθηνών, Κλίμακα ανόδου στον όροφο με τα τριγωνικά στηθαία.
Φωτό Τηλέμαχος Ανδριανόπουλος
Βλέπεις αυτό το τριγωνάκι και ξαναπερνάς και το βλέπεις. Ήταν πολύ σημαντικό για εκείνον και ίσως είναι και αυτό που μένει για τον κόσμο.
Ιωάννης Δεσποτόπουλος, Ωδείο Αθηνών, Το αμφιθέατρο των 700 θέσεων στο κάτω επίπεδο. φωτό από άρθρο στην εφημερίδα Καθημερινή 23 03 2016 με τίτλο «Το Ωδείο Αθηνών σε νέες προκλήσεις» της Μαργαρίτας Πουρνάρα
Λίλος Γρηγοριάδης:
Θα ήθελα να ρωτήσω τον Μάνο αν το μπετόν του Ωδείου στο κάτω επίπεδο το είχε μελετήσει ο ίδιος ο Δεσποτόπουλος μορφολογικά, γιατί το μπετόν αυτό είναι πολύ δουλεμένο. Και το δεύτερο που ήθελα να ρωτήσω είναι, επειδή θυμάμαι το γραφείο του, δεν ήταν τεράστιο και μάλλον είχε λίγους συνεργάτες, αν υπήρχε κάποιος συνεργάτης που κουμαντάριζε την πρόοδο της δουλειάς ή την κουμαντάριζε πάντα μόνο ο Δεσποτόπουλος.
Ιωάννης Δεσποτόπουλος, Ωδείο Αθηνών,
© 2020 Μουσείο Μπενάκη - Αρχεία Νεοελληνικής Αρχιτεκτονικής
Μάνος Περράκης: Το Ωδείο είναι δουλεμένο από τον ίδιο τον Δεσποτόπουλο και την πρόοδο της δουλειάς την κουμαντάριζε πάντα ο ίδιος. Δεν υπήρχε ποτέ ένας άνθρωπος υπεύθυνος
Γιώργος Τριανταφύλλου: Εσύ Μάνο τί πήρες μαζί σου φεύγοντας από τον Δεσποτόπουλο που θεωρείς ότι καθόρισαν την πορεία σου;
Μάνος Περράκης: Ασφαλώς υπήρχαν πολλά πράγματα που καθόρισαν την πορεία μου και την ζωή μου. Ξέρω πόσο σημαντικός ήταν και ίσως τα πρώτα χρόνια δούλεψα και εγώ πολύ σκίτσο, επηρεασμένος από το Δεσποτόπουλο.
Γιώργος Τριανταφύλλου: Και εγώ αυτό θυμάμαι από την συνεργασία μας. Ότι πάντα δούλευες με ένα καθαρό μετρημένο σκίτσο, όχι με κλιμακόμετρο, αλλά με τις σωστές αναλογίες. Και θαύμαζα τόσα χρόνια πώς είχες τη δυνατότητα να σκιτσάρεις στο γραφείο και να δίνεις την κατεύθυνση μέσα από σκίτσα εξαιρετικής ποιότητας. Αυτό προφανώς έχει σχέση με τον Δεσποτόπουλο. Και θεωρώ ότι αυτό είναι ένα πολύ μεγάλο χάρισμα για έναν αρχιτέκτονα.
Ιωάννης Δεσποτόπουλος
© 2020 Μουσείο Μπενάκη - Αρχεία Νεοελληνικής Αρχιτεκτονικής
Λίλος Γρηγοριάδης: Κοινωνικά ο Δεσποτόπουλος πώς ήταν απέναντί σου; Ή εσύ με αυτόν; Σε είχε καλέσει στο σπίτι του για ένα φαγητό; Ποια ήταν η σχέση σας;
Μάνος Περράκης: Βεβαίως με είχε καλέσει για φαγητό. Όχι μόνο στο σπίτι του, αλλά και έξω. Το σπίτι του στην Αναπήρων Πολέμου το είχα φτιάξει εγώ, με σκίτσα του Δεσποτόπουλου. Και τα ντουλάπια και τα πάντα σχεδιάστηκαν σε σκίτσα από τον Δεσποτόπουλο τον ίδιο, και από εκεί και πέρα τα πήρα εγώ και τα έκανα κατασκευαστικές λεπτομέρειες και τα έδωσα στο μαραγκό και τα έφτιαξε.
Ο Δεσποτόπουλος με επηρέασε πολύ και στην υπόθεση του θεάτρου. Είχε μια πολύ μεγάλη γνώση σε ότι αφορά το ευρωπαϊκό θέατρο, τα κτίρια εννοώ, είχε κάνει διαλέξεις στο πολυτεχνείο πολύ σημαντικές, και ήταν φίλος του Sharoon τον οποίο είχα ξεναγήσει όταν είχε έλθει στην Αθήνα.
Hans Scharoun, Φιλαρμονική του Βερολίνου, Λεπτομέρεια όψης
Δημήτρης Διαμαντόπουλος: Πώς σχολίαζε ο Δεσποτόπουλος τον Hans Scharoun που έκανε τόσο διαφορετική δουλειά, γιατί είναι από την μία άκρη στην άλλη; Δηλαδή η απόλυτη ελευθερία.
Μάνος Περράκης: Όχι ο Scharoon δεν είχε απόλυτη ελευθερία. Ήταν πολύ σχεδιασμένη αυτή η διαφαινόμενη ελευθερία.
Hans Scharoun, Φιλαρμονική του Βερολίνου, Γενική άποψη
Ράνια Κλουτσινιώτη: Ο Δεσποτόπουλος ήταν απόμακρος. Είναι αυτός που μας έμαθε στο πολυτεχνείο για τις αρμονικές χαράξεις. Έλεγε ότι σε όποια κλίμακα και να δουλεύετε πρέπει οι χαράξεις σας να είναι αρμονικές. Και αυτό είναι πάρα πολύ σημαντικό.
Και αυτό δεν αφορά μόνο μία σκάλα, αφορά και ένα χωροταξικό που πρέπει να είναι αρμονικό ως προς τις χαράξεις. Μας μετέφερε μία μεγάλη εμπειρία και για μένα ήταν ο δάσκαλός μου και από αυτόν έμαθα πάρα πολλά πράγματα.
Μάκης Κωστίκας: Τα θυμάμαι όλα αυτά Ράνια που λες και τα σέβομαι απολύτως. Τον Δεσποτόπουλο τον είχαμε καθηγητή και καθόμασταν γύρω- γύρω και μας έλεγε όλα αυτά τα ωραία πράγματα. Παρόλα αυτά αισθανόμουν ότι ήταν απρόσιτος και όχι μεταδοτικός. Προσπαθούσαμε να εισπράξουμε την σκέψη του την αρχιτεκτονική γιατί δεν μπορούσε να μας την μετάδοση. Σέβομαι απολύτως τον άνθρωπο ο οποίος έχει κάνει πολύ σημαντικά πράγματα αλλά η αίσθηση που έχω μετά από τόσα χρόνια ότι ενώ από το πολυτεχνείο θυμάμαι καθηγητές από τους οποίους έχω εισπράξει σημαντικά πράγματα, όπως ο Χατζηκυριάκος, ο Εγγονόπουλος κλπ, από τον Δεσποτόπουλο εισέπραξα αυτά τα οποία εκμαίευσα από την αρχιτεκτονική του σκέψη χωρίς όμως να μου την έχει μεταδώσει.
Ο Ιωάννης Δεσποτόπουλος στα σχεδιαστήρια της Σχολής Αρχιτεκτόνων με τους φοιτητές.
Εκτός από τους σπουδαστές διακρίνονται οι επιμελητές Στρατής Δούκας (πρώτος από δεξιά) και Βασίλης Γιαννάκης (στο βάθος , δεύτερος από δεξιά)
© 2020 Μουσείο Μπενάκη - Αρχεία Νεοελληνικής Αρχιτεκτονικής
Καθόταν απέναντί μας στο σχεδιαστήριο, ήταν άψογα ντυμένος, αλλά ήταν απόμακρος και είχε μία ψυχρότητα στην επαφή και δεν είχε την ικανότητα να μεταδώσει τον αρχιτεκτονικό πλούτο που είχε στο μυαλό του.
Βασίλης Γιαννάκης: Εγώ όπως θα θυμάστε μεταξύ ΄61 και ΄64 ήμουν ένας από τους επιμελητές του Δεσποτόπουλου, που τράβηξε μέχρι το ΄66. Ο ένας απ’ αυτούς ήταν ο Στρατής Δούκας, κάποια στιγμή ήταν ο Νίκος Δεσύλλας.
Νίκος Δεσύλλας
Και θέλω να πω ότι ο Δεσποτόπουλος ήταν πολύ δοτικός και πάρα πολλές φορές βγήκαμε και φάγαμε με τη γυναίκα μου και με τη γυναίκα του και με τα παιδιά μαζί. Ιδίως με τους ανθρώπους που κάναμε διπλωματικές μαζί. Πηγαίναμε στη Βραυρώνα και τρώγαμε το ψαράκι μας και κουβεντιάζαμε. Μας έδινε την εντύπωση ότι λόγο του ότι δεν βρισκόταν στην Ελλάδα για μεγάλο διάστημα, αν ερχόταν σε όλο το σχολικό έτος 15 μέρες τα Χριστούγεννα και 15 μέρες το Πάσχα. Στην ουσία βέβαια εμείς κάναμε το μάθημα. Μας έστελνε γραπτές εντολές. Από το ΄65 και μετά ερχόταν. Και νομίζω ότι ήταν κάπου διασπασμένος. Αισθανόταν ότι ακόμη δεν είχε γίνει πλήρως αποδεκτός στην Ελλάδα, με όλες τις περιπέτειες και τους διωγμούς που είχε υποστεί και άρχισε να παίρνει επάνω του και να εγκαθιδρύεται και να πατάει πόδι στην Ελλάδα τότε που πήγε ο Μάνος Περράκης στο γραφείο του.
Λίλος Γρηγοριάδης: Σχετικά με τις χαράξεις, εγώ είχα την τύχη να έχω τον Νίκο Χατζηκυριάκο Γκίκα που ήταν μία άλλη διάσταση δασκάλου.
Βασίλης Γιαννάκης: Και εγώ όπως και η Ράνια είχαμε τον Χατζηκυριάκο ο οποίος μας έκανε χαράξεις σε πίνακες ζωγραφικής. Εκείνοι όμως που μας έκαναν κανονικά χαράξεις ήταν ο Πικιώνης και βέβαια είχαμε τότε ανοικτά στα σχεδιαστήριά μας και τα βιβλία του Le Corbusier που ήταν γεμάτα χαράξεις.
Ιωάννης Δεσποτόπουλος, Μακέτα του Διαγωνισμού για το Πνευματικό Κέντρο της Αθήνας, 1959
© 2020 Μουσείο Μπενάκη - Αρχεία Νεοελληνικής Αρχιτεκτονικής
Θα ήθελα όμως γενικότερα να ρωτήσω αν είχε κατασκευαστεί το Πνευματικό Κέντρο της Αθήνας όπως το είχε πάρει στο διαγωνισμό ο Δεσποτόπουλος, νομίζετε ότι θα ήταν ένα σύνολο κτιρίων απόλυτα επιτυχημένων;
Μάνος Περράκης: Θα ήταν πάρα πολύ σπουδαίο έργο πιστεύω. Ένα τοπόσημο στην Αθήνα.
Βασίλης Γιαννάκης: Εμένα πάντως μου θύμιζε τις μεγαλοκατασκευές που έκανε στη Σοβιετική Ένωση τότε και για την Αθήνα νομίζω ότι ήταν πολύ μεγάλοι όγκοι κτιρίων. Θα έπρεπε να έχουν μεγαλύτερη διάσπαση οι όγκοι.
Μάνος Περράκης: Αυτό που ήταν χαρακτηριστικό ήταν ότι όλα τα κτίρια ήταν χαμηλά. Το ξενοδοχείο που του έδωσαν τότε να κάνει μετά, το έκανε ψηλό, αλλά όλα τα άλλα κτίρια ήταν χαμηλά.
Δημήτρης Διαμαντόπουλος: Το κτίριο της Δούκισσας της Πλακεντίας στο Βυζαντινό Μουσείο, πήγαινε περίπατο σε άλλο οικόπεδο, στη Ριζάρειο με την πρόταση του Δεσποτόπουλου. Εγώ είχα την τύχη να ασχοληθώ για πολλά χρόνια μετά, με τον επόμενο διαγωνισμό του Πολιτιστικού Κέντρου Αθηνών τον οποίο και είχα κερδίσει. Πρέπει να πω ότι θαυμάζω το Ωδείο, θεωρώ όμως ότι μόνο του είναι αμήχανο, σε αντίθεση με το πώς θα ήταν αν πλαισιώνονταν με τα άλλα κτίρια. Πιστεύετε ότι σήμερα θα το έκανε κανείς έτσι;
Μάνος Περράκης: Μετά τον δεύτερο αυτό διαγωνισμό ο Καραμανλής αποφάσισε να κηρύξει όλον τον χώρου του Πνευματικού Κέντρου χώρο πρασίνου και να μην επιτραπεί καμία επίγεια κατασκευή. Έτσι ανάλαβα και εγώ την επέκταση του Βυζαντινού Μουσείου, η όλη σύνθεση έγινε υπόγεια.
Ιωάννης Δεσποτόπουλος, Ωδείο Αθηνών, Όψη
Λίλος Γρηγοριάδης: Εγώ θέλω να βάλω το ερώτημα, αν το κτίριο που συζητάμε, το Ωδείο, εκφράζει τον προορισμό του; Θεωρώ ότι στο κτίριο υπάρχουν κάποιες αίθουσες που προορίζονται για μια ειδική χρήση έπρεπε ίσως να έχουν μια διαφορετική μορφολογία. Μια μορφολογία που να αποκαλύπτει ότι είναι Ωδείο. Θα ήθελα μία έξαρση σε αυτό το οικοδόμημα το οποίο έχει αυτόν τον πολύ σωστό και καλό κάναβο ο οποίος κρύβει αυτές τις λειτουργίες που θα μπορούσαν ίσως κάπως διαφορετικά μελετημένα να προβληθούν.
Μάνος Περράκης: Η αρμονία όμως παίζει ένα ρόλο, τόσο στη μουσική όσο και στην αρχιτεκτονική. Και νομίζω ότι είναι ένα σαφώς αρμονικό κτίριο.
Ιωάννης Δεσποτόπουλος, Ωδείο Αθηνών. Φωτό Τηλέμαχος Ανδριανόπουλος
Δημήτρης Διαμαντόπουλος: Αυτό το κτίριο δεν σχεδιάστηκε από τον Δεσποτόπουλο για να είναι μόνο του. Έτσι κατά κάποιο τρόπο είναι αμήχανο, και το μόνο ενδιαφέρον που έχει σε ένα βαθμό είναι αυτή η εξαιρετική επεξεργασία της λεπτομέρειας που φτάνει σε μία τελειότητα
Ράνια Κλουτσινιώτη: Εγώ διαφωνώ. Όσες φορές χρησιμοποίησα αυτό το κτίριο σε όλους τους χώρους, θεωρώ ότι είναι μια αρχιτεκτονική εξαιρετικής ποιότητας. Γιατί τελικά πρέπει να το κατεδαφίσουμε;
Συνεχίζεται...
Κάντε ΚΛΙΚ στις εικόνες για μεγέθυνση
ΜΕΡΟΣ 2ο
Από την Νέα Σκηνή
του Εθνικού Θεάτρου
στο Θέατρο Τέχνης
στην οδό Φρυνίχου
2020 05 06
Όταν το 1991 δόθηκε στον Μάνο Περράκη το χρυσό βραβείο στην Διεθνή Έκθεση Θεατρικού Ντιζάϊν και Αρχιτεκτονικής που οργανώνεται κάθε 4 χρόνια στην Πράγα, όπου συμμετείχαν Γερμανοί, Άγγλοι, Αμερικάνοι και πολλοί άλλοι αρχιτέκτονες, βραβεύτηκε όπως είπαν για την περιπέτεια ενός αρχιτέκτονα στο Θέατρο.
Για αυτή την περιπέτεια μας μίλησε ο Μάνος στις δύο επόμενες τηλε-συνάξεις της Παρέας Οικονόμου, για τα πάνω από 30 θέατρα που έχει πραγματοποιήσει με την παράλληλη προβολή από πλευράς μου ενός αναλυτικού Power Point που είχαμε από κοινού προετοιμάσει. Μια προφορική μαρτυρία που πραγματοποιήθηκε στις 06 Μαϊου 2020, εν μέσω κορονοϊού, παρουσία των συνδαιτυμόνων που αυτή φορά ήταν οι Γιώργος Μαδεμοχωρίτης, Μάκης Κωστίκας, Ράνια Κλουτσινιώτη Λίλος Γρηγοριάδης, Βασίλης Γιαννάκης, Δημήτρης Διαμαντόπουλος και Γιώργος Τριανταφύλλου.
Τα θέατρα παρουσιάστηκαν κατά χρονολογικά σειρά, ξεκινώντας με την πρωτοποριακή Νέα Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου το 1970 και καλύπτοντας μια διαδρομή μέχρι σήμερα, 50 χρόνων. Πέρα από το ενδιαφέρον αυτής της εξελικτικής πορείας που κορυφώνεται με τα θέατρα στην Ρώμη και στην Βαλέντσια της Ισπανίας, αξίζει νομίζω κάποια στιγμή να επιχειρηθεί και μια διαφορετική ταξινόμηση που θα ακολουθεί και θα αναλύει την τυπολογία των θεάτρων που μελέτησε ο Μάνος Περράκης:
Θέατρα ανοιχτά, θέατρα κλειστά, θέατρα νέα ή επεμβάσεις σε υφιστάμενα κτίρια, θέατρα με σταθερές ή εναλλακτικές διατάξεις αλλά και πλωτά θέατρα ακόμη και περιστρεφόμενα, θέατρα στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, θέατρα που το κλασσικό κοίλο παραλλάσσεται σε σχέση με το φυσικό έδαφος και το σχήμα, θέατρα στον αστικό ιστό αλλά και στο φυσικό τοπίο. Θέατρα με βασικό δομικό το ξύλο ή το μπετόν και την πέτρα ή το μάρμαρο.
Ο Περράκης σε όλη αυτή την διαδρομή, συνεργάστηκε με σημαντικούς ανθρώπους του θεάτρου και συνέβαλε με τις ευρηματικές του προτάσεις και λύσεις σε πρωτοποριακές σκηνοθετικές επιλογές και πειραματισμούς. Εντελώς αθόρυβα πέρασαν από το γραφείο του σημαντικές προσωπικότητες διεθνούς κύρους που συνέβαλαν στις επιλογές του.
Στο Θέατρο της Γης στη Θεσσαλονίκη ο Περράκης ξεναγεί φίλους και συνεργάτες, 1998. Μεταξύ άλλων διακρίνονται:
Πρώτη σειρά από αριστερά: Μανώλης Τζεκάκης , Μίμης Φατούρος, Κώστας Τσόκλης, Ειρήνη Παππά, Ευάγγελος Βενιζέλος, Ζυλ Ντασσέν, Ανδρέας Βουτσινάς, Ελένη Χατζηαργύρη, Μιχάλης Κακογιάννης,
Δεύτερη σειρά από δεξιά: Κώστας Τσιάνος, Σόνια Θεοδωρίδου, Γιώργος Κουρουπός, Μίνως Βολανάκης, Διονύσης Φωτόπουλος, Μάνος Περράκης, Σπύρος Μερκούρης
Τρίτη σειρά από αριστερά: Ξένια Καλδάρα, Γιώργος Ζιάκας Μιράντα Ζαφειροπούλου, Λευτέρης Βογιατζής, Αντώνης Κυριακούλης, Μυρτώ Περράκη, Νόνικα Γαληνέα, Πίτερ Μίλλερ
Και στα μετόπισθεν: Λάμπρος Λιάβας, Ράια Μουζενίδου, Λευτέρης Παπαδόπουλος, Ίρις Περράκη, Γιάννης Μαρκόπουλος και άλλοι
Άνθρωποι του θεάτρου σκηνοθέτες, ηθοποιοί, σκηνογράφοι, φωτιστές ακουστικοί, μουσικοί αλλά και εικαστικοί και γενικότερα άνθρωποι της τέχνης. Όλοι αυτοί μαζί με επιλεγμένους τεχνίτες συνέβαλλαν με τις απόψεις τους στην υλοποίηση υψηλού επιπέδου αρχιτεκτονικών μελετών αλλά και στην κατασκευή θεατρικών χώρων.
Ο Περράκης λάτρης της λεπτομέρειας και δεινός σχεδιαστής παραδίδει με τους συνεργάτες τους, μοναδικά σχέδια και σκίτσα που ήδη φυλάσσονται στα Αρχεία Νεοελληνικής Αρχιτεκτονικής του Μουσείου Μπενάκη. Σχέδια που σέβονται τους ανθρώπους που τα υλοποιούν, μαστόρια και κατασκευαστές και του το ανταποδίδουν. Και μαζί τους, δίπλα τους επιβλέπει και παρακολουθεί δίνοντας κατευθύνσεις μέχρι την τελική ολοκλήρωση. Αξίζει πραγματικά να μεγεθύνετε κάποια σχέδια που παρουσιάζονται στην συνέχεια και να ανακαλύψετε σε αυτά ενδιαφέρουσες λεπτομέρειες.
Πέρα από την επεξεργασία των κτιρίων ο Περράκης ειδικά στα υπαίθρια ανοιχτά θέατρα νοιάζεται για την καλύτερη δυνατή ένταξη στο τοπίο, την εξασφάλιση θέας και βέβαια για την φύτευση και τις διαμορφώσεις του εξωτερικού χώρου που χειρίζεται με ευαισθησία.
Κλείνω με το θέμα του κοίλου των θεάτρων που τον απασχολεί και τα διερευνά σε διαφορετικές εκφάνσεις ξεκινώντας με τα αρχαία και τα ρωμαϊκά θέατρα, την Επίδαυρο και το Ηρώδειο τα αποτυπώνει και τα μελετά διεξοδικά και προχωρεί στις δικές του σύγχρονες εκφάνσεις που έχουν ξεχωριστό ενδιαφέρον.
Τέλος ο ίδιος σημειώνει ξεκινώντας ότι : Έχω κάνει γύρω στα 30 θέατρα συγχρόνως με όλα τα άλλα έργα που κάνουμε σαν αρχιτέκτονες. Άλλοτε πολύ ενδιαφέροντα πράγματα και άλλοτε ολιγότερο ενδιαφέροντα. Άλλοτε πράγματα που έχουν να κάνουν με την επιβίωσή μας και άλλοτε πράγματα με ποιότητες πολιτιστικού περιεχομένου. Όπως ήταν το Βυζαντινό Μουσείο και το άλλο μουσείο στη Θεσσαλονίκη και το Μουσείο Τσόκλη στην Τήνο.
Στην αφήγηση που ακολουθεί ο Μάνος Περράκης σχολιάζει συνοπτικά τις εικόνες που προβάλλονται ακολουθώντας την γνωστή φράση «μια εικόνα χίλιες λέξεις».
ΝΕΑ ΣΚΗΝΗ ΕΘΝΙΚΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ
1970-1972
Η υπόθεση του θεάτρου για μένα ξεκινάει με το Εθνικό Θέατρο όταν ο Τάκης Μουζενίδης, ένας πολύ προικισμένος άνθρωπος του θεάτρου, μου ζήτησε να δούμε μαζί την αίθουσα των δοκιμών αναζητώντας πώς θα μπορούσε να διευθετηθεί ο χώρος και οι θέσεις των καθισμάτων έτσι ώστε να μπορεί ο κόσμος να παρακολουθήσει κάποια φορά καμιά πρόβα. Αυτή ήταν η αρχή.
Την ίδια εποχή διαβάζοντας όπως όλοι αρχιτεκτονικά βιβλία, είχα επικεντρωθεί στον Le Corbusier ο οποίος έλεγε, ότι για να κάνουμε ένα θέατρο όπου θα μπορούν να παίζονται όλα τα είδη του θεάτρου, δεν χρειάζεται τίποτε άλλο παρά μία άδεια αίθουσα. Και μέσα σε αυτήν την αίθουσα να υπάρχουν κινητά πανό, κινητά καθίσματα, και να διαμορφώνεται κάθε φορά ανάλογα με το θέμα ή με την άποψη του σκηνοθέτη. Από την απλή και πρόχειρη αυτή λύση μπορούμε να οδηγηθούμε στο μέλλον σε μία νέα αρχιτεκτονική του θεάτρου.
Μάνος Περράκης, Νέα Σκηνή Εθνικού Θεάτρου, Γενική κάτοψη
Από εκεί ορμώμενος πραγματοποίησα αυτήν την ιδέα, δηλαδή στην ορθογώνιο αυτή αίθουσα, τοποθέτησα τα καθίσματα πάνω σε βάθρα, τα οποία και ανυψωνόντουσαν προς τα πάνω, και μπορούσαν να κινηθούν δεξιά ή αριστερά δημιουργώντας τη δυνατότητα να έχουμε 12 διαφορετικές λύσεις του χώρου ως προς την διάταξη των καθισμάτων μέσα στον ορθογώνιο χώρο με ανυψούμενα βάθρα, που διέθεταν έναν περιστρεφόμενο ατέρμονα.
Μάνος Περράκης, Νέα Σκηνή Εθνικού Θεάτρου, Ενδεικτικές διατάξεις διάταξης καθισμάτων και σκηνής στον ορθογώνιο θεατρικό χώρο
Η αίθουσα είχε 12 διαφορετικές δυνατότητες ως προς την διάταξη των καθισμάτων μέσα στον ορθογώνιο χώρο με μεταβαλλόμενα καθ΄ ύψος ανυψούμενα βάθρα, που διέθεταν έναν περιστρεφόμενο ατέρμονα για την αναδίπλωση των αρθρωτών μεταλλικών ελασμάτων.
Λεπτομέρειες από τα μεταβαλλόμενα καθ΄ ύψος ανυψούμενα βάθρα, που διέθεταν έναν περιστρεφόμενο ατέρμονα για την αναδίπλωση των αρθρωτών μεταλλικών ελασμάτων.
Τα καθίσματα ήταν όλα δερμάτινα, με ένα μεταλλικό σκελετό, ένα πετυχημένο σχέδιο που πολλοί το ακολούθησαν στη συνέχεια.
Αυτή η λύση της Νέας Σκηνής του Εθνικού Θεάτρου ήταν μία ανάσα για την εποχή εκείνη, διότι τα νέα παιδιά θέλησαν να κάνουν νέες καταστάσεις και ήταν ιδανικό για αυτούς.
Την ίδια εποχή γνωρίζω τον Σπύρο Ευαγγελάτο, όπου μαζί με τον Διονύση Φωτόπουλο γίναμε ένα τρίο για την εποχή εκείνη που μπορούσε να ανταλλάξει απόψεις και ιδέες. Στη φωτογραφία ο Ντασέν με τον Φωτόπουλο στήνουν μία καινούργια παράσταση.
Διονύσης Φωτόπουλος, Ζυλ Ντασσέν συζητούν στην Νέα Σκηνή προετοιμάζοντας μια παράσταση.
Η επόμενη φωτογραφία είναι από την παράσταση του Ευαγγελάτου στη Νέα Σκηνή όπου είχε τοποθετήσει τα καθίσματα στις δύο γωνιές της αίθουσας και από τη μέση περνούσε ένα ποτάμι.
Νέα Σκηνή Εθνικού Θεάτρου, σκηνή από παράσταση του Σπύρου Ευαγγελάτου
Είχε κάνει μια στεγανή κατασκευή με νερό όπου κυλούσε μία βάρκα από τη μια μεριά στην άλλη. Ήταν μία πολύ ενδιαφέρουσα παράσταση με όλα τα θετικά που είχε ο Ευαγγελάτος στις παραστάσεις του, που τις χαρακτήριζε η φαντασία και η τόλμη.
Η Νέα Σκηνή ήταν η απαρχή της περιπέτειάς μου στο θέατρο.
ΘΕΑΤΡΑ ΦΙΡΚΑ ΧΑΝΙΩΝ
ΚΑΙ
ΦΟΡΤΕΤΣΑ ΡΕΘΥΜΝΟΥ
1974-75
Θέατρο Φιρκά Χανίων 1974
Την εποχή εκείνη γνωρίζω τον Αλέξη Μινωτή, τον Μάνο Χατζηδάκι και τον Μίνω Βολανάκη. Με τον Μινωτή οποίο γινόμαστε πολύ φίλοι και ακολουθώντας τα οράματά του ξεκινάμε μαζί την Εταιρεία Θεάτρου Κρήτης, εγώ ο Μινωτής και ο Κλώνης. Κατεβαίνουμε στην Κρήτη, το 1974. Μας υποδέχονται εκεί με μεγάλη χαρά, μαζεύονται απ’ όλους τους Νομούς κάποιοι άνθρωποι και αποφασίζουμε να δημιουργήσουμε τον πρώτο θεατρικό χώρο στα Χανιά, όπου ο Μινωτής κάνει την πρώτη του παράσταση μαζί με την Όλγα Τουρνάκη, τον Γιάννη Μιγάδη και πολλούς άλλους που μαζεύονται γύρω από την ομάδα.
Αλέξης Μινωτής, σκηνή από την θεατρική παράσταση στο ανοιχτό θέατρο στα Φιρκά Χανίων
Σημασία έχει ότι στην Κρήτη μας υποδέχονται με μεγάλη χαρά όλοι, και επιζητούν να συμμετέχουν σ’ αυτή την ιστορία. Έτσι, δημιουργείται μία ομάδα που συγκροτούν την Εταιρεία Θεάτρου Κρήτης.
Μάνος Περράκης, Θέατρο στα Φιρκά Χανίων, Γενική Κάτοψη
Το θέατρο στα Χανιά με καταπληκτική θέα προς τη θάλασσα φτιάχτηκε με σωλήνες Βιοσώλ και με μαδέρια οικοδομής, όπου πάνω βάλαμε τα καθίσματα. Το κράτησαν για πολλά χρόνια στα Χανιά, και το χρησιμοποιούσαν ανελλιπώς.
Κοντά στο Μινωτή και μέσα στο μπουλούκι, καταγοητευμένος από την όλη περιπέτεια, ξεκινάω μαζί του να πάμε προς το Ρέθυμνο και στις άλλες πόλεις της Κρήτης. Στο δρόμο γίνεται το πανηγύρι. Περνώντας από τα χωριά όλοι θέλουν να δουν θέατρο.
Αυτοσχέδιο θεατρική εγκατάσταση στην πλατεία του χωριού στην Κρήτη, όπου ο καθένας από το χωρίο φέρνει την καρέκλα του και παίζεται η παράσταση
Έτσι δημιουργούνται διάφορες σκηνές επί τόπου, σε αλώνια, στην πλατεία όπου ο καθένας από το χωριό φέρνει την καρέκλα του, οπότε εγώ αρχίζω να τους διαρρυθμίζω φτιάχνοντας ένα αυτοσχέδιο θεατράκι. Αυτό ήταν μία συγκινητική ιστορία.
Μάνος Περράκης, Θέατρο στην Φορτέτσα Ρεθύμνου, Γενική Κάτοψη
Στο Ρέθυμνο, με τη λογική ότι μετατρέπουμε τα κάστρα πολέμου σε κάστρα ειρήνης, στήσαμε το θέατρο μέσα στο κάστρο. Εκεί ανέβασε ο Χριστοδουλάκης με σκηνικό το ίδιο το κάστρο την παράσταση Ερωτόκρτος με τον Χρήστο Πολίτη και την Ουρανία Μπασλή.
Από την παράσταση Ερωτόκριτος με τον Χρήστο Πολίτη και την Ουρανία Μπασλή στο ανοιχτό Θέατρο στην Φορτέτσα Ρεθύμνου, 1974-75
Με την Κρήτη εγώ έχω έναν ιδιαίτερο δεσμό μια και κατάγομαι από εκεί, επηρεασμένος σίγουρα από την Κνωσσό που από πιτσιρικάς έτρεχα όπου η μητέρα του Λαμπάκη διατηρούσε το μαγαζί που πουλούσε τα διάφορα προϊόντα με την οποία είχαμε στενές φιλίες και θυμάμαι ότι πάντα με ενδιέφερε το θέατρο. Εμείς στην Κρήτη καθώς ξέρετε δεν είχαμε θέατρα, ούτε παιζόντουσαν παραστάσεις. Καμιά φορά ερχόταν ο Κουν.
Η φιλία μου με τον Μινωτή συνεχίζεται μέχρι το 1990. Ο ίδιος αισθάνεται ότι έχει ακρωτηριαστεί μετά το θάνατο της Παξινού και είναι καθημερινά στο γραφείο.
ΘΕΑΤΡΟ ΜΑΝΟΥ ΧΑΤΖΗΔΑΚΙ
1979
Την ίδια εποχή γνώρισα τον Χατζηδάκι. Ένα βράδυ πήγαμε και τον συναντήσαμε όταν έκανε πρόβα στην Πλάκα. Από τότε δε σταμάτησε αυτή η φιλία, από το 1974 μέχρι το θάνατό του, και μαζί κάναμε πολλά πράγματα. Κατ’ αρχήν το θέατρο το δικό του που ήταν στην πλατεία Σταδίου, που ήταν πάρα πολύ ενδιαφέρον και πολύ ‘ακριβό’, όπως έλεγε ο ίδιος. ‘Ακριβό’ στο γούστο, θα έλεγα. Είχαμε χρησιμοποιήσει ένα δέρμα που το βρήκαμε από τη Φλωρεντία. Όλα τα έπιπλα ήταν από καρυδιά ελληνική. Τότε ετοίμαζε μάλιστα και μία έκθεση του Μόραλη.
Γίνεται η μεταπολίτευση και μία μέρα τον φωνάζει ο Τσάτσος, που ήταν τότε υπουργός πολιτισμού. Τού είπε λοιπόν, ότι αυτά που χρόνια λες στον καφενέ έλα να μας τα πεις επισήμως και ανέλαβε την Λυρική Σκηνή. Και ο Μάνος πήγε. Ήλθε λοιπόν το βράδυ στο Μαγεμένο Αυλό, τον περιμέναμε όλοι και μας είπε ότι τελείωσε το θέμα του θεάτρου και ότι άλλο προχωρούσαμε και ότι θα πάει στη Λυρική Σκηνή. Το θέατρο, που είχε αρχίσει πρόβες με τη Φαραντούρη, σταμάτησε και δεν λειτούργησε ποτέ. Το τί απέγιναν τα καθίσματα και όλα όσα είχαμε φτιάξει με τέτοια αγάπη και τέτοια φροντίδα και ήταν και πανάκριβα, δεν έχω ιδέα. Δεν έμαθα ποτέ.
ΜΟΥΣΙΚΗ ΑΚΑΔΗΜΙΑ
ΝΕΩΡΕΙΑ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ
1971
Με τον Μάνο Χατζιδάκι αρχίσαμε διάφορες ιστορίες, όπως τη Μουσική Ακαδημία Κρήτης, κατ’ αρχήν, ένα χώρο στα Νεώρια του Ηρακλείου τον οποίο μετατρέψαμε σε αίθουσα συναυλιών, αλλά και θέατρο.
Μάνος Περράκης, Νεώρεια Ηρακλείου, Μετατροπή σε χώρο συναυλιών και θεάτρου, 1971. Κάτοψη
Μάνος Περράκης, Νεώρεια Ηρακλείου, Μετατροπή σε χώρο συναυλιών και θεάτρου, 1971. Πρόπλασμα ανοιγόμενο
ΞΑΝΘΗ
1978
Λίγο αργότερα έρχεται ο Γιώργος Τριανταφύλλου στο γραφείο και αρχίσαμε μαζί την περιπέτεια με το Χατζηδάκι. Πηγαίνουμε στην Ξάνθη όπου ο Χατζηδάκις σκόπευε να κάνει τον Μουσικό Αύγουστο για να αναζητήσουμε και να αποτυπώσουμε χώρους. Ειδικά θέλαμε να μετρήσουμε ένα παλιό κινηματογράφο ενός εργοστασιάρχη χαλιών, με στόχο να το μετατρέψουμε σε θέατρο, και σύντομα αντιληφθήκαμε ότι ο άνθρωπος αυτός είχε υπόψη του μόνο τα χαλιά του και τον ενδιέφερε πώς θα τα διαφημίσει. Δεν τον ενδιέφερε ούτε η τέχνη ούτε οι εκδηλώσεις. Είναι χαρακτηριστικό ότι την πρώτη φορά που πήγαμε μας περίμεναν με τιμές και αναγορεύσεις του Μάνου σε επίτιμο δημότη. Τη δεύτερη φορά είχε έλθει ο βουλευτής και ακολούθησε μεγάλη περιποίηση και σιγά σιγά το θέμα ατόνησε. Στο μεταξύ έφτιαξα το σπίτι του Μάνου.
ΡΩΜΑΪΚΗ ΑΓΟΡΑ
1984-85
Μάνος Περράκης, Διαμόρφωση χώρου συναυλιών και θεατρικών παραστάσεων στην Ρωμαϊκή Αγορά στην Αθήνα. Γενική Κάτοψη, 1984
Το 1984, όταν έγινε η Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Αθήνας, έπεισα την Μελίνα να διαμορφώσουμε στον αρχαιολογικό χώρο της Ρωμαϊκής Αγοράς, που κάθε μέρα έβλεπα από το γραφείο μου, έναν θεατρικό χώρο στον οποίο τελικά παίχθηκαν πολλές παραστάσεις και πολύ πετυχημένες, όπως και συναυλίες.
Θεατρική παράσταση στην Ρωμαϊκή Αγορά στην Αθήνα, 1984
Συναυλία Μίκη Θεοδωράκη και Μάνου Χατζηδάκι στην Ρωμαϊκή Αγορά στην Αθήνα, 1984
ΠΛΩΤΟ ΘΕΑΤΡΟ
1974
Μάνος Περράκης, Προοπτικό Πλωτού Θεάτρου στο μικρό λιμάνι της Σαντορίνης
Εν τω μεταξύ από την εποχή που είμασταν στην Κρήτη με τον Μινωτή, μου είχε σφηνωθεί στο μυαλό, όταν μάλιστα οι κρητικοί είχαν κάνει την εταιρεία με τα καράβια, να φτιάξω ένα θέατρο μέσα σε ένα καράβι.
Μάνος Περράκης, Προοπτικό Πλωτού Θεάτρου στο λιμάνι
Να μετατρέψω ένα παροπλισμένο πλοίο σε πλωτό θέατρο, ώστε ένας θίασος του Εθνικού θεάτρου πχ να μπορεί να ταξιδεύει από λιμάνι σε λιμάνι σε όλα τα νησιά, και να μπορούν οι κάτοικοι να παρακολουθούν παραστάσεις. Αυτό το ίδιο καράβι θα μπορούσε να παίρνει μέρος και σε όλα τα φεστιβάλ που γίνονται στη Μεσόγειο.
Μάνος Περράκης, Πλωτό Θέατρο, Ενδεικτική κάτοψη καταστρώματος με θεατρικό χώρο και καμαρίνια Σε αυτό το σχέδιο, που βλέπετε, οι καμπίνες είχαν μετατραπεί σε καμαρίνια, άλλες φιλοξενούσαν τους τεχνικούς και τους ηθοποιούς, είχε εργαστήρια, φουαγιέ, και πλήρη εξοπλισμό. Ένα πλοίο που θα ταξίδευε από την Βόρειο Ελλάδα μέχρι την Κρήτη. Οι κρητικοί πήραν αμέσως και είπαν ότι αποφάσισαν να το κάνουν. Γίνεται όμως η μεταπολίτευση, η Μελίνα έρχεται στην Ελλάδα και μία μέρα βρεθήκαμε και το κουβεντιάσαμε. Και η Μελίνα ήταν ανένδοτη και επέμενε να το αφήσω για να το κάνουν όταν θα γίνουν κυβέρνηση. Το δέχθηκα. Εγώ περιμένω, η Μελίνα γίνεται Υπουργός, και σύντομα βρισκόμαστε σε διαφωνία γιατί ο Ντασέν ήθελε να κάνει τα περιφερειακά θέατρα. Έτσι τίποτα δεν προχώρησε.
ΘΕΑΤΡΟ ΧΟΡΝ / ΤΕΧΝΗΣ
ΣΤΗΝ ΟΔΟ ΦΡΥΝΙΧΟΥ
1984-1985
Την ίδια εποχή συνδέομαι με την Γουλανδρή-Χορν η οποία θέλησε να το κάνει και είπε ότι θα βάλει ένα δικό τους καράβι, θέλοντας να το κάνει για τον Τάκη Χορν. Αρχίζει αυτή η περιπέτεια με την Γουλανδρή, ενώ παράλληλα ψάχναμε για ένα χώρο, για να του κάνω το θέατρο. Μετά από πολλές προσπάθειες βρίσκουμε τον χώρο στην οδό Φρυνίχου, που αργότερα έγινε το Θέατρο Τέχνης.
Μάνος Περράκης, Άποψη του Θεάτρου Τέχνης στην οδό Φρυνίχου μετά την ολοκλήρωση των εργασιών
Αρχίζουν τα συμβούλια με την Πινακοθήκη, μια και ο χώρος ανήκε στον Κουτλίδη, και μετά από 52 συμβούλια καταφέρνω και τους πείθω να μας παραχωρήσουν τον χώρο για θέατρο για τον Χόρν, έχοντας προχωρήσει παράλληλα και τη μελέτη.
Δημήτρης Χορν
Μόλις ο Χορν αντιλαμβάνεται ότι θα κλειστεί σε ένα κλουβί και θα έχει ένα θέατρο που θα είναι υποχρεωμένος να το λειτουργήσει, του ανεβαίνει ο πυρετός. Λέει: δεν κάνει! Δεν μου κάνει! Δεν το θέλω!. Είναι πολύ μικρό για μένα. Βρε χρυσέ μου του είπανε, είναι δυνατόν να τα λες τώρα μετά από 3 χρόνια που δουλεύει ο άνθρωπος; Μου λέει λοιπόν: με συγχωρείς πάρα πολύ εγώ δεν μπορώ δεν το θέλω.
Φεύγω για την Επίδαυρο και προχωρώντας από την μεριά των καμαρινιών για να πάω στο θέατρο μπροστά μου πηγαίνουν ο Κουν με τον Λαζάνη. «Καλησπέρα, τί γίνεσαι, τι κάνεις». Πιάνουμε την κουβέντα και τους λέω ξαφνικά: «μπας και θέλετε ένα θέατρο» «που το ξέρεις ότι γυρεύω εγώ θέατρο» είπε ο Κουν. «Για το Γιώργο (Λαζάνη) θάθελα να βρούμε ένα χώρο».
Την άλλη μέρα το πρωί είμαστε στην Πινακοθήκη. Τα έχασε ο Παπαστάμος και μου λέει: «εσύ δεν παίζεσαι. Τι μια μου φέρνεις τον Χορν, τώρα μου φέρνεις τον Κουν» και εκεί τελείωσε. Έτσι λοιπόν ξεκίνησε το Θέατρο Τέχνης. Πήγαμε με τον Κουν και είδε το χώρο. Μόλις μπήκε μέσα τα μαζεμένα περιστέρια που ήταν στη στέγη πέταξαν ψηλά. «Αυτό είναι ένα καλό σημάδι» είπε. Ήτανε ο χώρος που πρωτοείδε Καραγκιόζη στην Ελλάδα ο Κουν. Ο δρόμος είχε το όνομα ενός προπάτορα του ελληνικού τραγικού θεάτρου του Φρυνίχου, άρα θεατράνθρωπος. Έτσι, ξεκινήσαμε και το καλοκαίρι ο Κουν ήλθε στην Επίδαυρο όπου καθίσαμε σε ένα τραπέζι κουβεντιάζοντας μπροστά σε ένα μεγάλο ριζόχαρτο με το Διονύση Φωτόπουλο. Συζητούσαμε σκιτσάροντας, εγώ κάνω τα σκίτσα θεάτρου, ο Φωτόπουλος τα δικά του και ο Κουν θεατρικές φιγούρες με διάφορα κοστούμια. Αυτό δυστυχώς το σχέδιο μου το κλέψανε ή χάθηκε από το γραφείο και δεν το έχω πια. Ήταν ένα πολύ ωραίο σχέδιο.
Στο εργοτάξιο του θεάτρου της οδού Φρυνίχου. Ο Μάνος Περράκης συνομιλεί με τον Κάρολο Κουν και την Μελίνα Μερκούρη. Διακρίνεται επίσης ο Γιώργος Λαζάνης και άλλοι συντελεστές του έργου
Στο Θέατρο βρεθήκαμε κάποια μέρα στη διάρκεια της κατασκευής ο Κουν, η Μελίνα, εγώ, ο Λαζάνης, ο Σπύρος Μερκούρης, ο Αγγελικόπουλος, ο μηχανολόγος Γρηγόρης Καφετζόπουλος, όπως φαίνεται στη φωτογραφία.
Στο εργοτάξιο του θεάτρου της οδού Φρυνίχου. Ο Μάνος Περράκης συνομιλεί με τον Κάρολο Κουν
Αυτό το Θέατρο είναι πολύ ιδιαίτερο, είναι φτιαγμένο με τα όνειρα και τα οράματα του Κουν και δυστυχώς δεν πρόλαβε ποτέ να το λειτουργήσει ο ίδιος, παρά μονάχα έκανε δοκιμές εκεί μέσα, των έργων του. Έλεγε: «μια ζωή θέλω να γλιτώσω από το υπόγειο, γιατί το υπόγειο με καταπλακώνει επειδή είναι χαμηλό. Αναγκάζομαι να χαμηλώνω τους προβολείς και θέλω να έχω ένα θέατρο που να έχει δύο σκηνές απανωτές». Όταν όμως ολοκληρώθηκε το θέατρο ο Κούν είπε ότι: «είναι πολύ αργά για μένα, τώρα θα πρέπει να αρχίσω από την αρχή. Δεν μπορώ να ανεβάσω παράσταση εδώ γιατί θα πρέπει να αλλάξω όλη την τακτική και όλη την σκέψη μου.
Άρης Κωνσταντινίδης, Από την έκδοση «Τα Παληά Αθηναϊκά Σπίτια» στην οδό Θουκιδίδου 13 στην Πλάκα
Η κεντρική ιδέα για αυτό το θέατρο ξεκινάει από την παλιά αθηναϊκή αυλή που είχε τα δωμάτια γύρω τριγύρω στον όροφο και στο ισόγειο και σε κάθε δωμάτιο έμενε μία οικογένεια. Σε αυτήν την αυλή γινόντουσαν οι γάμοι, τα γλέντια τους, όλες οι χαρές και οι λύπες, οι καυγάδες. Εκεί έπλεναν και άπλωναν τα ρούχα. Όλα συνέβαιναν σε αυτό το τετράγωνο στη μέση και όλοι παρακολουθούσαν αυτά τα δρώμενα. Ήταν ένα είδος θεάτρου.
Στο εργοτάξιο του θεάτρου της οδού Φρυνίχου.
Το θέατρο της οδού Φρυνίχου, μόλις ολοκληρώθηκε
Το νέο θέατρο το φτιάξαμε ψηλό για να μπορεί να κρεμάσει κανείς σκηνικά από πάνω. Στο κάτω επίπεδο, η μεγάλη συρόμενη πόρτα ανοίγει και η σκηνή γίνεται διπλάσια ενσωματώνοντας και το φουαγιέ. Εδώ συμβαίνει κάτι το τελείως ανάποδα απ’ αυτό που συμβαίνει συνήθως στα θέατρα. Ακολουθήσαμε την αρχή των αρχαίων θεάτρων: μπαίνεις από μπροστά από την πλευρά της σκηνής πηγαίνοντας προς τα καθίσματα, όπως φαίνεται στην κάτοψη.
Μάνος Περράκης, Το θέατρο της οδού Φρυνίχου, Κάτοψη Ισογείου
Ο θεατής μπαίνοντας στο θέατρο προσπερνάει το φουαγιέ και το πρώτο πράγμα που συναντά είναι το σκηνικό με όλα τα απλά υλικά του. Σβήνοντας τα φώτα και αρχίζοντας η παράσταση ο φωτισμός και όλη η ατμόσφαιρα μετατρέπει την απλή λινάτσα σε μετάξι. Έχει γίνει το θαύμα.
Θέατρο της οδού Φρυνίχου, φωτογραφία από θεατρική παράσταση με την Κάτια Γέρου στο κέντρο. Αριστερά η κεντρική είσοδος στην αίθουσα.
Μάνος Περράκης, Το θέατρο της οδού Φρυνίχου, Κάτοψη Α΄Στάθμης
Στο πατάρι βρίσκεται η περιμετρική διάταξη γύρω από την αυλή–σκηνή, μαζί με το χειριστήριο, τα καμαρίνια, το φουαγιέ με ένα μικρό μπαράκι.
Μάνος Περράκης, Το θέατρο της οδού Φρυνίχου, Κάτοψη Β΄Στάθμης
Μάνος Περράκης, Το θέατρο της οδού Φρυνίχου. Λεπτομέρεια της σκάλας ανόδου και της όλης κατασκευής από σύνθετη ξυλεία
Όλη η κατασκευή έγινε από σύνθετη ξυλεία τη οποία διατρέχουν αρχιτεκτονικά στοιχεία από φυσικό χάλυβα, όπως τα ενδιαφέροντα κιγκλιδώματα με τις περαστές στους ορθοστάτες χαλύβδινες βέργες που μετεξελίχθηκαν αργότερα με την προσθήκη ορειχάλκινων διατομών στο Βυζαντινό Μουσείο.
Θέατρο της οδού Φρυνίχου, φωτογραφία από θεατρική παράσταση που εκτυλίχθηκε και στα τρία επίπεδα
Σύμφωνα με τις προτάσεις του ακουστικού Τζεκάκη μόνιμου συνεργάτη στα θέατρα σε θέματα ακουστικής τοποθετήθηκαν ρυθμιζόμενα ακουστικά πανό, πάνω και κάτω, δημιουργήθηκε ένας χώρος ιδανικός από πλευράς ακουστικής. Όταν τελείωσε το θέατρο στείλαμε υλικό στη Γερμανία για να μας πουν την άποψή τους, μια και συνεργαζόμουν τότε με τον γνωστό ακουστικό Μίλερ. Αφού το έλεγξαν με τα δικά τους μηχανήματα μου απάντησε ότι το θέατρο ηχεί σαν ένα παλιό καλό βιολί.
Αυτό το θέατρο έχει πολυδημοσιευτεί και βραβευτεί με το Χρυσό Βραβείο στη διεθνή έκθεση για τα θέατρα στην Πράγα.
Στις φωτογραφίες ο Κουν, ο Τσαρούχης, ο Φωτόπουλος και ένας νεαρός ηθοποιός.
Στο θέατρο της οδού Φρυνίχου, από δεξιά ο Διονύσης Φωτόπουλος, ο Κάρολος Κουν, ο Τσαρούχης και ένας νεαρός ηθοποιός
Ακολουθούν φωτογραφίες από την παράσταση του Θεάτρου Τέχνης Όρνιθες του Αριστοφάνη:
Κάντε ΚΛΙΚ στις εικόνες για μεγέθυνση
________________________
ΜΕΡΟΣ 3ο
Από το Θέατρο της Νόνικας Γαληνέα
στο «Σχολείον» της Ειρήνης Παπά
2020 05 13
Την Νόνικα Γαληνέα και τον Αλέκο Αλεξανδράκη τους γνώρισα στο γραφείο του Μάνου Περράκη στα τέλη της δεκαετίας του 70, νέος τότε και μαθητευόμενος ακόμη αρχιτέκτονας, δουλεύοντας παράλληλα και το διδακτορικό μου. Τους υποδεχθήκαμε τότε στο γραφείο της οδού Ξενοκράτους 13, έναν ενιαίο, ευχάριστο, ελαφρώς υποβαθμισμένο σε σχέση με το ισόγειο χώρο γεμάτο με μακέτες από λευκό χαρτόνι, με λευκό μαρμάρινο δάπεδο, λευκούς τοίχους και ένα κεντρικό τοιχείο βαμμένο με το μπλε του κοβαλτίου.
Το πρώτο γραφείο του Μάνου Περράκη στην οδό Ξενοκράτους 13
Η Νόνικα θυμάμαι, μπήκε στο γραφείο με τον αέρα της ντίβας, όμορφη και κομψή, με άψογο μακιγιάζ, φορώντας μια μακρυά μαύρη μπέρτα που σάρωσε πραγματικά το όχι και τόσο καθαρό μαρμάρινο δάπεδο του γραφείου. Δίπλα της, πραγματικός τζέντλεμαν, ο Αλεξανδράκης με σκούρο κοστούμι και γραβάτα, ένα άλλος Αλέκος από την εποχή της «Συνοικίας το Όνειρο». Μας χαιρέτησαν ευγενικά και πέρασαν όλοι στο προσωπικό χώρο του Περράκη.
Νόνικα Γαληνέα, Αλέκος Αλεξανδράκης,
από την εκπομπή της Λιάνας Κανέλη "Ψηλά τα χέρια" στο MEGA
Αιφνιδιάστηκα όταν ο Μάνος με κάλεσε αμέσως να κάτσω δίπλα τους. Με σύστησε με ευγένεια ως τον συνεργάτη του, ενισχύοντας το τρακ μου, μια και την εποχή εκείνη, από την επι κάποια χρόνια εμπειρία μου σε αρχιτεκτονικά γραφεία της Αθήνας, μια τέτοια κίνηση ήταν αδιανόητη.
Παρακολούθησα, κρατώντας σημειώσεις, όλη την συζήτηση με αντικείμενο την μετατροπή του υπόγειου κυκλικού χώρου κάτω από το Βυζαντινό του Χίλτον, σε προσωπικό τους θεατρικό χώρο, άκουσα με προσοχή τις απαιτήσεις τους και για πρώτη φορά βίωσα αυτή την μαγική σχέση του αρχιτέκτονα με τον πελάτη. Ένοιωσα τον αμοιβαίο σεβασμό και την εκτίμηση, την ευγένεια και την αξιοπρέπεια, που από τότε επεδίωξα να τηρήσω με θρησκευτική ευλάβεια στις επαγγελματικές μου σχέσεις μέχρι τα τελευταία χρόνια, που δυστυχώς όλα αυτά έχουν σχεδόν χαθεί και συχνά οι πελάτες μας αντιμετωπίζουν υποτιμητικά.
Την επομένη προχωρήσαμε στα προσχέδια. Ο Περράκης με τα σκίτσα του με κατηύθυνε να ετοιμάσω τα τελικά σχέδια παρουσίασης, έφυγε για την Κρήτη εκτάκτως και επέστρεψε λίγο πριν την επόμενη συνάντηση. Το αποκορύφωμα ήταν ότι ο Μάνος μου ζήτησε να τα παρουσιάσω στην Γαληνέα και τον Αλεξανδράκη και ομολογώ ότι όλοι με στήριξαν στην παρθενική μου αυτή εμπειρία.
Το έργο για καθαρά τεχνικού λόγους δεν προχώρησε και το όραμα της Γαληνέα και του Αλεξανδράκη πραγματοποιήθηκε από το γραφείο του Μάνου λίγα χρόνια αργότερα, όταν πια είχα πιά ακολουθήσει την προσωπική μου διαδρομή, έχοντας στις αποσκευές μου την ποιότητα αυτής της πρώτης εμπειρίας. Πρόκειται για το γνωστό θέατρο Γαληνέα στα Ιλίσια που παρουσιάζεται στην συνέχεια ανοίγοντας τον τρίτο κύκλο αυτών των παρουσιάσεων.
Η βεράντα της Περράκη στην Παλαιά Επίδαυρο
Την Νόνικα Γαληνέα την συνάντησα λίγα χρόνια αργότερα στο καλοκαιρινό και φιλόξενο σπίτι του Μάνου Περράκη στην Παλιά Επίδαυρο, όπως πάντα γοητευτική και ανανεωμένη. Απολαμβάνοντας τα εδέσματα στην βεράντα του με θέα την θάλασσα, ξαναθυμηθήκαμε τα παλιά και η Νόνικα πάντα προσιτή και άνετη μου χάρισε χαμόγελα μπροστά στον φακό της μηχανής μου.
Νόνικα Γαληνέα, 2011
Εκεί γνώρισα για πρώτη φορά και την Ειρήνη Παπά, στην ίδια βεράντα, ένα ζεστό μεσημέρι, κατακαλόκαιρο, με τους αδιάκοπους ήχους των τζιτζικιών να σε ζαλίζουν. Αναπάντεχα παρουσιάστηκε εμπρός μου ανεβαίνοντας από την θάλασσα, αμέσως μετά το μπάνιο της με ένα βρεγμένο γαλάζιο-γκρι φόρεμα, κολλημένο στο υπέροχο κορμί της, με ένα παράστημα περήφανο και ελληνικό, τινάζοντας τα κατάμαυρα μαλλιά της, πριν τα σκουπίσει περίτεχνα με μια ολόλευκη πετσέτα.
Μια σπάνια εικόνα που κρατώ χρόνια στην μνήμη μου, μαζί με εκείνο το φιλικό χαμόγελο και το σφίξιμο του χεριού που άνοιξε την γνωριμία μας.
Ειρήνη Παπά,2009
Η Ειρήνη με κέρδισε, με αναστάτωσε τότε και ποτέ δεν ξεχνούσε τα επόμενα χρόνια, όταν με συναντούσε κατά την ενασχόλησή μας με τον Μάνο με το Σχολείο, να με αγκαλιάζει σφιχτά και να με παρακαλεί φευ να χάσω κιλά.
Η καλή αρχιτεκτονική δεν προκύπτει τυχαία. Είναι αποτέλεσμα της ποιότητας των ανθρώπινων σχέσεων και αισθημάτων που την καθορίζουν. Είναι τελικά μια μορφή Ευτυχίας!
Ακολουθεί το τρίτο μέρος της αφήγησης του Μάνου Περράκη:
ΘΕΑΤΡΟ ΓΑΛΗΝΕΑ ΣΤΑ ΙΛΙΣΙΑ
1986
Μάνος Περράκης, θέατρο Γαληνέα στα Ιλίσια, Γενική άποψη του εσωτερικού του θεάτρου
Το 1986 πραγματοποιείται το θέατρο Ιλίσια της Νόνικας Γαληνέα και του Αλέκου Αλεξανδράκη στο χώρο του κινηματογράφου Ιλίσια. Εδώ, ανασηκώσαμε την πλατεία από κάτω μέχρι τον εξώστη, σε ένα νέο ενιαίο κεκλιμένο επίπεδο, με μία πολύ καλή κλίση.
Μάνος Περράκης, θέατρο Γαληνέα στα Ιλίσια, Κατά μήκος τομή
Για λόγους ακουστικής τοποθετήσαμε ακουστικά πανέλα πάνω από τη σκηνή, σύμφωνα με τις προτάσεις του ακουστικού Τζεκάκη. Όπως φαίνεται στην τομή και στις κατόψεις που ακολουθούν στο κάτω επίπεδο διαμορφώθηκε η Πειραματική Σκηνή και οι βοηθητικοί χώροι ακριβώς κάτω από την στάθμη της εισόδου.
Μάνος Περράκης, θέατρο Γαληνέα στα Ιλίσια, Κάτοψη της πλατείας
Μάνος Περράκης, θέατρο Γαληνέα στα Ιλίσια, Κάτοψη της στάθμης εισόδου
Μάνος Περράκης, θέατρο Γαληνέα στα Ιλίσια,
Κάτοψη της στάθμης της Πειραματικής Σκηνής
ΗΡΩΔΕΙΟ
1993-1994
Η αποτύπωση και η πρόταση για την βελτίωση της ακουστικής
Μάνος Περράκης, Ηρώδειο, Σχέδια Αποτύπωσης, Κάτοψη
Το Ηρώδειο, όπως είναι γνωστό, έχει μία πολύ κακή ακουστική ιδιαίτερα στην αριστερή και δεξιά πλευρά. Τόσο για τη μουσική όσο και για τον λόγο. Έτσι αποφασίστηκε να μελετηθεί μία κατασκευή ενός ανακλαστήρα ήχου επάνω από τη σκηνή.
Μάνος Περράκης, Ηρώδειο, Πρόπλασμα με τον ανακλαστήρα ήχου επάνω από τη σκηνή.
Όπως είναι γνωστό το Ηρώδειο ήταν σκεπασμένο με μία ξύλινη κατασκευή. Η δική μας πρόταση με τον ανακλαστήρα βελτίωνε την ακουστική 100%. Ο ανακλαστήρας στηριζόταν πάνω σε στύλους που παραπέμπουν σε κατάρτια καραβιού, με ειδικά σχεδιασμένες αναρτήσεις, και όλη η κατασκευή είχε σχεδιαστεί για να μεταφέρεται σε ένα κοντέινερ και να μπορεί το χειμώνα να αφαιρείται και να φυλάσσεται.
Μάνος Περράκης, Ηρώδειο, προοπτικό σκίτσο με τον ανακλαστήρα ήχου επάνω από τη σκηνή.
Μάνος Περράκης, Ηρώδειο, κατασκευαστικές λεπτομέρειες αναρτήσεων του ανακλαστήρα ήχου επάνω από τη σκηνή.
Τελικά δεν υλοποιήθηκε. Προσωπικά μου αρέσει το Ηρώδειο όπως είναι, για να μπορώ να βλέπω και το φεγγάρι απέναντι που πιθανόν να χανόταν με αυτή την επέμβαση.
Μάνος Περράκης, Ηρώδειο, Σχέδια Αποτύπωσης, κατά μήκος τομή
Κάναμε επίσης τότε μία έκθεση στο Ηρώδειο με παλιές γκραβούρες από τη δική μου συλλογή και με τα σχέδια αποτύπωσης του Ηρωδείου που πραγματοποιήσαμε στο χέρι με τα μέσα βέβαια εκείνης της εποχής. Για την έκθεση αυτή σχεδιάστηκαν εκθεσιακά πανό με χαλύβδινα οξειδωμένα πλαίσια και γυαλί όπου άφηναν να φανεί το μνημείο πίσω από τα σχέδια και τις γκραβούρες που εκτέθηκαν.
Μάνος Περράκης, Ηρώδειο, εκθεσιακά πανό με χαλύβδινα οξειδωμένα πλαίσια και γυαλί όπου άφηναν να φανεί το μνημείο πίσω από τα σχέδια και τις γκραβούρες που εκτέθηκαν.
ΘΕΑΤΡΟ ΡΕΞ
1997
Το Κτίριο REX στην οδό Πανεπιστημίου
Το Θέατρο REX μετά την πυρκαγιά του 1982
Πρόκειται για μια αποτυχημένη υπόθεση. Μετά τη μεγάλη πυρκαγιά που κατέστρεψε τελείως το ΡΕΞ έγινε μία εκδήλωση ενδιαφέροντος για την αποκατάστασή του.
Μάνος Περράκης, Θέατρο REX, πρόταση ανάπλασης, αξονομετρική τομή
Λάβαμε και εμείς μέρος, επιλεγήκαμε και ολοκληρώσαμε τη μελέτη, και τελικά φαίνεται ότι οι εργολάβοι μεταξύ τους συνεννοήθηκαν, πήρε τη μίζα του ο δικός μας και μας χαιρέτησε. Ήταν μία ενδιαφέρουσα μελέτη που αντιμετώπιζε το κτίριο από κάτω μέχρι πάνω. Από το χώρο του κινηματογράφου Σινεάκ το θέατρο και στο επάνω επίπεδο ένα καφέ.
Μάνος Περράκης, Θέατρο REX, πρόταση ανάπλασης, εσωτερικό προοπτικό
Μάνος Περράκης, Θέατρο REX, πρόταση ανάπλασης, Κάτοψη πλατείας
Μάνος Περράκης, Θέατρο REX, πρόταση ανάπλασης, Κάτοψη εξώστη
ΜΙΚΡΗ ΕΠΙΔΑΥΡΟΣ
1995
Εδώ υπάρχει μια μικρή δική μου συμμετοχή στην αναστύλωση. Κάποια μέρα ήλθαν παιδιά από το πολιτιστικό σύλλογο της Επιδαύρου και ζήτησαν να τους βοηθήσω για να μπορέσουν να κάνουν κάποια παράσταση στο μικρό θέατρο της Επιδαύρου. Επέστρεψα στην Αθήνα και συνάντησα τον Χρήστο Λαμπράκη και τον ρώτησα πώς του φαίνεται η ιδέα να αποκτήσει το Μέγαρο Μουσικής μία θεατρική σκηνή στην Επίδαυρο. Ενθουσιάστηκε με την ιδέα, κατεβήκαμε και είδαμε το Θέατρο και αποφασίσαμε να το ενεργοποιήσουμε. Έτσι συνεχίστηκε η ανασκαφή μετά από τόσους αιώνες απαξίας. Είχε ανακαλυφθεί το 1971 από την αρχαιολόγο κυρία Δεϊλάκη κάτω από έναν ελαιώνα. Κάναμε τις πρώτες προσπάθειες σε ένα θέατρο που ήταν το μισό αναστηλωμένο και το άλλο μισό υπό αναστήλωση, βάλαμε ξύλινα πατήματα στα σκαλιά και ξεκίνησαν οι πρώτες παραστάσεις, δημιουργώντας παράλληλα και κάποιες διόδους μέσα από τους αμπελώνες. Ένας περίπατος από το χωριό, που είχε μία γοητεία.
ΘΕΑΤΡΟ ΤΗΣ ΓΗΣ
ΣΤΗΝ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
1996 -98
Γενική άποψη από το νταμάρι όπου εντάχθηκε το Θέατρο της Γης
Μάνος Περράκης, Θέατρο της Γης, Προοπτικό προμελέτης
Το 1996 πάμε Θεσσαλονίκη για να φτιάξουμε ένα ανοικτό θέατρο μέσα σε ένα νταμάρι που είναι η συνέχεια του δάσους του Σειχ Σου. Πρόκειται για ένα μεγάλο θέατρο με 5.000 θέσεις και ένα τεράστιο κήπο όπου διαμορφώσαμε με επιχωματώσεις μικρούς λόφους για να κατευθύνουμε τον ήχο όπως θέλουμε.
Μάνος Περράκης, Θέατρο της Γης, Γενικό τοπογραφικό
Σε απόσταση έχουμε χωροθετήσει το παρκινγκ του θεάτρου, όπου περνάς κάτω από μία υπόγεια γέφυρα προς τις φυτεμένες διαμορφώσεις που εντάχθηκαν στο νταμάρι.
Μάνος Περράκης, Θέατρο της Γης, Γενικές απόψεις
Κάτω από το κοίλο του θεάτρου βρίσκονται όλοι οι βοηθητικοί χώροι, τα καμαρίνια, οι αποθήκες, αίθουσες για πρόβες όπως φαίνεται στις κατόψεις και στην τομή.
Μάνος Περράκης, Θέατρο της Γης, Κατόψεις όλων των επιπέδων
Μάνος Περράκης, Θέατρο της Γης, Τομή κατά μήκος
Το θέατρο αυτό πραγματοποιήθηκε στα πλαίσια της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας Θεσσαλονίκη 2000. Είναι φτιαγμένο όλο με μάρμαρο, με σχεδιασμένες όλες τις λεπτομέρειες. Είχα τότε μετακομίσει Θεσσαλονίκη, είχα νοικιάσει διαμέρισμα και ήμουν απάνω και παρακολούθησα το έργο από κοντά.
Μάνος Περράκης, Θέατρο της Γης, Λεπτομέρειες εδωλίων θεατών
Μάνος Περράκης, Θέατρο της Γης,
Θύρα για την είσοδο των σκηνικών στις αποθήκες του θεάτρου
Όταν ήμασταν στη μέση της κατασκευής θέλησα να έχω την γνώμη των ανθρώπων που θα το χρησιμοποιήσουν. Κάλεσα λοιπόν τους φίλους μου. Μπήκαν όλοι σε ένα αεροπλάνο, και ήλθαν στη Θεσσαλονίκη, όπως τους βλέπετε στις φωτογραφίες.
Στο Θέατρο της Γης ο Περράκης ξεναγεί φίλους και συνεργάτες, 1998. Μεταξύ άλλων διακρίνονται:
Πρώτη σειρά από αριστερά: Μανώλης Τζεκάκης , Μίμης Φατούρος, Κώστας Τσόκλης, Ειρήνη Παππά, Ευάγγελος Βενιζέλος, Ζυλ Ντασσέν, Ανδρέας Βουτσινάς, Ελένη Χατζηαργύρη Μιχάλης Κακογιάννης,
Δεύτερη σειρά από δεξιά: Κώστας Τσιάνος, Σόνια Θεοδωρίδου , Γιώργος Κουρουπός, Μίνως Βολανάκης, Διονύσης Φωτόπουλος, Μάνος Περράκης, Σπύρος Μερκούρης
Τρίτη σειρά από αριστερά: Ξένια Καλδάρα, Γιώργος Ζιάκας Μιράντα Ζαφειροπούλου, Λευτέρης Βογιατζής, Αντώνης Κυριακούλης, Μυρτώ Περράκη, Νόνικα Γαληνέα, Πίτερ Μίλλερ
Και στα μετόπισθεν: Λάμπρος Λιάβας, Ράια Μουζενίδου, Λευτέρης Παπαδόπουλος, Ίρις Περράκη, Γιάννης Μαρκόπουλος και άλλοι
Είχαμε λοιπόν απλώσει όλα τα σχέδια, και τους παρουσίασα το θέατρο μαζί με μία μακέτα που είχαμε ετοιμάσει, ακούγοντας τα σχόλιά τους.
Στη συνέχεια, μετά από ένα ελαφρύ γεύμα, παρακάλεσα τον καθένα να φυτεύσει από ένα δέντρο πάνω στο οποίο υπήρχε και το όνομά του. Ήταν μια συμβολική πράξη και θεωρώ ότι ένα κομμάτι της ψυχής όλων αυτών των ανθρώπων θα συντροφεύει για πολλά χρόνια τον χώρο αυτό.
Φυτεύοντας από ένα δέντρο με το όνομά τους:
Αριστερά επάνω ο Ανδρέας Βουτσινάς, Δεξιά επάνω Μίνως Βολανάκης, Κάτω αριστερά Κώστας Τσόκλης , κάτω δεξιά Μίκης Θεοδωράκης
Παράλληλα, ρωτήθηκαν για το πώς θα μπορούσε να ονομασθεί το θέατρο και επικράτησε η άποψη του Λάμπρου Λιάβα που το ονόμασε "Θέατρο της Γης".
Μάνος Περράκης, Θέατρο της Γης, γενική άποψη από την πρώτη συναυλία του Μίκη Θεοδωράκη
Το Θέατρο εγκαινιάστηκε με μία μεγαλειώδη συναυλία του Μίκη Θεοδωράκη, με το θέατρο ασφυκτικά γεμάτο. Αυτό το νταμάρι στην εποχή της κατοχής, είχε γίνει τόπος εκτελέσεων.
Μίκης Θεοδωράκης, από την πρώτη συναυλία στο Θέατρο της Γης.
Εδώ έχουν εκτελεστεί δεκάδες πατριώτες. Έτσι ο Μίκης άρχισε την συναυλία του με το τραγούδι «Επέσατε θύματα αδέλφια μου εσείς».
ΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟΝ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ
ΤΗΣ ΕΙΡΗΝΗΣ ΠΑΠΠΑ
1997-2012
Μάνος Περράκης & Ειρήνη Παπά στις κερκίδες του υπό κατασκευή θεάτρου στο Σχολείο
Το 1996 η Μελίνα έχει πεθάνει και η Ειρήνη Παπά αναδύεται, διότι η καλλιτεχνική κόντρα με τη Μελίνα έχει πάψει να υφίσταται. Η Ειρήνη με αναζητεί και η πρώτη της κουβέντα ήταν «δεν με χωνεύεις και γι’ αυτό είμαι σίγουρη». Έκανε λοιπόν προσπάθειες για να την αγαπήσω. Έστελνε γαρδένιες στο γραφείο, έστελνε λουλούδια, φυτά, χίλια δυο. Και κάποια στιγμή μου ανέθεσε το Σχολείο της Αθήνας. Η Ειρήνη που ζει ακόμη, είναι ένα πολύ περίεργο πλάσμα. Ζούσε μεταξύ της περσόνας της Ειρήνης και το μικρό Ρηνάκι, που προφύλασσε απ’ όλους, μυστικά. Ένας πολύ δυναμικός άνθρωπος που ήξερε πολλά, είχε δουλέψει πάρα πολύ, είχε κάνει του κόσμου τις ταινίες και είχε πάρει πολλά βραβεία σε όλο τον κόσμο, 67 βραβεία συνολικά. Έχει πάρει το λιοντάρι της Βενετίας, βραβείο από το Βερολίνο και είναι μια πάρα πολύ αναγνωρισμένη γυναίκα και καθόλου βεντέτα στην καθημερινή της ζωή.
Μάνος Περράκης, «Το Σχολείον της Αθήνας» της Ειρήνη Παπά, γενικό τοπογραφικό προμελέτης
Το Σχολείο της Αθήνας είναι ένα μεγάλο κτιριακό συγκρότημα 5.000 μ2, της εποχής του κτιρίου Βάϊλερ, που είχε ξεκινήσει σαν νοσοκομείο, στη συνέχεια εγκαταλείφθηκε και αργότερα έγινε εργοστάσιο της εταιρείας Σάνιτας. Είχε σκοπό η Ειρήνη Παπά να φτιάξει ένα συγκρότημα όπου θα μπορεί κανείς να σπουδάσει για το θέατρο και το χορό και να μάθει «την τέχνη της τέχνης του» όπως έλεγε.
Μάνος Περράκης, «Το Σχολείον της Αθήνας» της Ειρήνη Παπά, γενικό τοπογραφικό οριστικής μελέτης
Η ιστορία αυτή ξεκίνησε από μία Ομοσπονδία θα έλεγα, που είχαν κάνει η Ιταλία, η Ισπανία και η Ελλάδα, για να κάνουν αντίστοιχα σχολεία όπου θα μπορούσαν να φοιτήσουν νέοι αλλά και μεγάλοι άνθρωποι, ως και ηθοποιοί. Ο στόχος ήταν να γίνει ένα κέντρο και ένας πυρήνας θεάτρου όπου θα έμπαινες μέσα σε αυτήν την αυλή και θα μπορούσες να φύγεις την άλλη μέρα το πρωί. Θα γινόταν μια τέτοια ζύμωση. Αλλά δυστυχώς όλα αυτά δεν πρόλαβαν να ολοκληρωθούν.
Μάνος Περράκης, «Το Σχολείον της Αθήνας» της Ειρήνη Παπά, γενικό αξονομετρικό τοπογραφικό οριστικής μελέτης
Στο μεγάλο στεγασμένο χώρο κατά μήκος της Πειραιώς, αφού αφαιρέσαμε τα υποστυλώματα που είχε, φτιάξαμε ένα θέατρο που το στεγάσαμε πάλι με την ίδια στέγη, με τα ίδια δίρριχτα σχήματα, αλλά κρατώντας ανοίγματα 32 μέτρων.
Μάνος Περράκης, «Το Σχολείον της Αθήνας» της Ειρήνη Παπά, ο μεγάλος στεγασμένος χώρος του θεάτρου με τα υπάρχοντα υποστυλώματα και τα νέα πλαίσια ανοίγματος 32 μέτρων
Μάνος Περράκης, «Το Σχολείον της Αθήνας» της Ειρήνη Παπά, ο μεγάλος στεγασμένος χώρος του θεάτρου με τα νέα πλαίσια ανοίγματος 32 μέτρων
Ο Σάνιας Κιρπότιν έχει κάνει τη στατική μελέτη με μεταλλικά ζευκτά, και το αποτέλεσμα είναι εκπληκτικό. Κρατήσαμε το χώρο καθαρό δημιουργώντας ένα κοίλο, ανασκάπτοντας το δάπεδο του χώρου.
Μάνος Περράκης, «Το Σχολείον της Αθήνας» της Ειρήνη Παπά, ο μεγάλος στεγασμένος χώρος με την ένταξη της σκηνής
Μάνος Περράκης, «Το Σχολείον της Αθήνας» της Ειρήνη Παπά, ο μεγάλος χώρος όπισθεν της σκηνής προς τα καμαρίνια
Διαμορφώθηκε έτσι ένα άρτια εξοπλισμένο θέατρο, με καταπληκτικές ηλεκτρομηχανολογικές εγκαταστάσεις, με κλιματισμό κάτω από τα καθίσματα-κερκίδες και κάτω από την ορχήστρα. Διαθέτει επίσης μεταφραστικές καμπίνες, για δυνατότητα συνεδρίων και πίσω από την σκηνή έχουν ενταχθεί τα καμαρίνια.
Μάνος Περράκης, «Το Σχολείον της Αθήνας» της Ειρήνη Παπά, Αξονομετρικό /Απόψεις από τον μεγάλο χώρο του θεάτρου
Η όλη κατασκευή του κοίλου του θεάτρου και της ορχήστρας πραγματοποιήθηκε από μαύρο μάρμαρο Ρόδου και συγκεκριμένα από τη Λίνδο. Παιδευτήκαμε πάρα πολύ για να αποκτήσουμε όλα αυτά τα κομμάτια, γιατί η εξόρυξή τους ήταν πάρα πολύ δύσκολη.
Μάνος Περράκης, «Το Σχολείον της Αθήνας» της Ειρήνη Παπά, κατά μήκος τομή των αιθουσών
Διαμορφώσαμε ακόμη δύο άλλες αίθουσες για πρόβες, ένα μικρό πειραματικό θέατρο, αίθουσα χορού, αίθουσα κινηματογράφου, και στο κέντρο ένα χώρο συγκέντρωσης με ένα καφέ.
Μάνος Περράκης, «Το Σχολείον της Αθήνας» της Ειρήνη Παπά, εσωτερικό και ο έξω χώρος του cafe
Είναι ένα ενδιαφέρον συγκρότημα όπου στην νότια αυλή σχεδιάσαμε επίσης ένα θέατρο με χώρους φιλοξενίας για τους καθηγητές που θα ερχόντουσαν για το Σχολείο.
Η Ειρήνη Παπά δυστυχώς είναι άρρωστη και το έργο δεν τελείωσε ποτέ παρόλο που έβαλε πολλά χρήματα η ίδια προσωπικά. Απ΄ όσο ξέρω έχει ξοδέψει τουλάχιστον 250 εκατομμύρια δραχμές. Το συγκρότημα ανήκει στην ΚΕΔ.
Την όλη εγκατάσταση την πήρε πια το Εθνικό Θέατρο όπου έχει μεταφερθεί και η σχολή θεάτρου. Λίγα χρόνια πριν, χωρίς το έργο να έχει ολοκληρωθεί, το 2009 πραγματοποιήσαμε μια μεγάλη αναδρομική έκθεση του Κώστα Τσόκλη, γεμίζοντας όλους τους χώρους με έργα του.
Συνεχίζεται...
Κάντε ΚΛΙΚ στις εικόνες για μεγέθυνση
________________
ΜΕΡΟΣ 4ο
Η μετάλλαξη του κοίλου σε γλυπτό
ως αποκορύφωση μιας πορείας
Ο Μάνος Περράκης απελευθερωμένος πλέον και ιδιαίτερα ώριμος, μετά τους επί χρόνια προβληματισμούς του για το κοίλο, τολμά στην Ρώμη, να το απογειώσει από το έδαφος σαν ένα γλυπτό, (Teatro di Sole) αναδεικνύοντας παράλληλα και την δική του εικαστική ευαισθησία, ή να το βάλει σε ράγες να περιστρέφεται (Teatro Rotante) για να εξυπηρετήσει δύο συνεχόμενες παραστάσεις της Ειρήνης Παππά, με διαφορετικά σκηνικά του Santiago Calatrava.
Μάνος Περράκης, Περιστρεφόμενο Θέατρο στην Ρώμη , Teatro Rotante
Πρόπλασμα
Μάνος Περράκης, Θέατρο στην Βαλέντσια, Πρόπλασμα
ή ακόμα στην Βαλέντσια να το βυθίσει στο έδαφος, (Teatro di Sole) ολοκληρώνοντας την κυκλική μορφή του κοίλου και παραπέμποντας στην ισπανική αρένα με ευρηματικές επιλογές.
Μάνος Περράκης, Μικρό θέατρο στο Μουσείο Κώστα Τσόκλη στην Τήνο υπό κατασκευή
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Με την ολοκλήρωση της αφήγησης του Μάνου, στην τελευταία αυτή τηλεσύναξη στις 13 05 2020, όταν οι περισσότεροι συνδαιτημόνες αποχώρησαν, ακολούθησαν, μέσα σε ένα κλίμα μεταμεσονύχτιας ηρεμίας, κάποιες προσωπικές αναφορές στο έργο του Μάνου τόσο από την σύζυγό του Μυρτώ Περράκη όσο και από εμένα. Αυθόρμητα διατύπωσα, ίσως για πρώτη φορά, κατέθεσα μάλλον, το απόσταγμα μιας σημαντικής και σπάνιας σχέσης με τους δύο αυτούς φίλους και συνεργάτες, που κρατάει γερά πάνω από σαράντα χρόνια. Ένα απόσταγμα που θεώρησα χρήσιμο να το δημοσιεύσω γιατί θεωρώ ότι συμβάλει στο να κατανοήσουμε καλύτερα το έργο και την διαδρομή ενός σημαντικού και σεμνού αρχιτέκτονα.
Ακολουθεί το τέταρτο μέρος της αφήγησης του Μάνου Περράκη και ο Επίλογος
ΘΕΑΤΡΟ ΣΤΗΝ ΚΕΡΚΥΡΑ
2001-2002
Μάνος Περράκης, Θέατρο στην Κέρκυρα, Γενικό Τοπογραφικό
Μάνος Περράκης, Θέατρο στην Κέρκυρα, Γενική κάτοψη
Μάνος Περράκης, Θέατρο στην Κέρκυρα, Όψη
ΘΕΑΤΡΟ ΣΤΗ ΡΩΜΗ - Teatro di Sole
2001-2003
Μάνος Περράκης, Θέατρο στη Ρώμη, Teatro di Sole, Γενικό Τοπογραφικό
Μια φορά είχαν έρθει σε μια συγκέντρωση που είχε γίνει στο Σχολείο της Αθήνας της Ειρήνης Παππά, ο Πρύτανης του Πανεπιστημίου της Ρώμης Alessandro Agro, μαζί με την Υπουργό πολιτισμού της Ισπανίας, Consuelo Casaban συνεργάτες της Ειρήνης στο όραμα της Διεθνούς Κοινοπραξίας για τις σχολές της Αθήνας, της Ρώμης και του Σαγούντο. Βλέποντας τη δουλειά που κάναμε στο Σχολείο της Ειρήνης γοητεύτηκαν και θέλησαν και εκείνοι να ακολουθήσουν τον ίδιο δρόμο. Μου πρότειναν να αναλάβω το σχεδιασμό ανοιχτών θεάτρων για τις αντίστοιχες σχολές στην Ρώμη και στην Βαλέντσια.. Αργότερα κάναμε δύο θέατρα στη Ρώμη. Αυτό είναι το ένα σχέδιο του Teatro di Sole Ρώμη 5000 θέσεων που θα πραγματοποιείτο σε ένα μεγάλο οικόπεδο του Πανεπιστημίου, όπου τελικά βρήκαμε αρχαία και το έργο σταμάτησε.
Μάνος Περράκης, Θέατρο στη Ρώμη, Teatro di Sole, Κάτοψη
Η μελέτη είχε ένα γενικότερο ενδιαφέρον και ο Σάνιας Κιρπότιν, που είχε την ευθύνη της στατικής μελέτης, είχε κάνει μία καταπληκτική δουλειά. Το κοίλο είναι όλο στον αέρα και αναδύεται μέσα από το έδαφος, έχοντας δεξιά και αριστερά τα τοιχία τα οποία εξυπηρετούν τα κλιμακοστάσια. Υπάρχει ένα μεγάλο αντίβαρο στο κάτω μέρος του θεάτρου χαμένο στο έδαφος.
Μάνος Περράκης, Θέατρο στη Ρώμη, Teatro di Sole, Πρόπλασμα
Ο σχεδιασμός του Teatro di Sole μου έδωσε την ευκαιρία να εξελίξω και να ολοκληρώσω τους προβληματισμούς μου για το στοιχείο του κοίλου.
Μάνος Περράκης, Θέατρο στη Ρώμη, Teatro di Sole, φωτορεαλιστική απεικόνιση
επίπεδη γεωμορφολογία του τοπίου του Πανεπιστημίου της Ρώμης.
ΠΕΡΙΣΤΡΕΦΟΜΕΝΟ ΘΕΑΤΡΟ
ΣΤΗ ΡΩΜΗ
Teatro Rotante
2002
Σκηνικά Santiago Calatrava
Teatro Rotante
2002
Σκηνικά Santiago Calatrava
Μάνος Περράκης, Περιστρεφόμενο Θέατρο στη Ρώμη, Teatro di Sole, Γενική κάτοψη του κοίλου με τα σκηνικά
Μάνος Περράκης, Περιστρεφόμενο Θέατρο στη Ρώμη, Teatro di Sole, Πρόπλασμα σε διαδοχικές φάσεις περιστροφής
Μάνος Περράκης, Περιστρεφόμενο Θέατρο στη Ρώμη, Teatro di Sole, Πρόπλασμα με το σκηνικό του Calatrava
Μάνος Περράκης, Περιστρεφόμενο Θέατρο στη Ρώμη, Teatro di Sole, Η προετοιμασία για την κατασκευή
Μάνος Περράκης, Περιστρεφόμενο Θέατρο στη Ρώμη, Teatro di Sole, Γενική κάτοψη κατω του κοίλου με τους βοηθητικούς χώρους
Μάνος Περράκης, Περιστρεφόμενο Θέατρο στη Ρώμη, Teatro di Sole, Πρόπλασμα
Αυτό έδωσε τη δυνατότητα από τη μία πλευρά να παιχτεί η παράσταση της Εκάβης και στη συνέχεια μία πάροδος ξεκινούσε προς την άλλη πλευρά, αντικρυστά, για να αρχίσει η άλλη παράσταση. Ταυτόχρονα ακολουθώντας τους ηθοποιούς το κοίλο του θεάτρου περιστρεφόταν με τους θεατές κατά 180°, έτσι ώστε να βρεθούν στη νέα παράσταση των Τρωάδων.
Μάνος Περράκης, Περιστρεφόμενο Θέατρο στη Ρώμη, Teatro di Sole, Από το φινάλε της παράστασης των Τρωάδων
ΘΕΑΤΡΟ ΣΤΗ ΒΑΛΕΝΤΣΙΑ
2001- 2005
Μάνος Περράκης, Θέατρο στη Βαλέντσια , Πρόπλασμα
Το έργο αυτό ξεκίνησε πολύ περίεργα. Η Ειρήνη ήθελε ένα θέατρο τελείως διαφορετικό. ‘Έφυγα από τη Βαλέντσια και ερχόμενος για την Αθήνα στο αεροπλάνο μέσα επάνω σε μια χάρτινη σακούλα σχεδίασα αυτό το θέατρο θυμούμενος την μάνα μου. Το Πάσχα όταν έκανε τα τσουρέκια, θέλοντας να δει αν το ζυμάρι ήταν έτοιμο, το πάταγε στο κέντρο με το δάκτυλό της και δημιουργούσε μία δύνη.
Από κει ξεκινώντας έφτιαξα ένα κυκλικό θέατρο σε ένα απόλυτο κύκλο έχοντας σαν αφετηριακό σχήμα τη σπείρα και συγκεκριμένα δύο σπείρες μεταξύ τους που μπλέκεται η μία με την άλλη, δημιουργώντας έτσι τους διαδρόμους, όπως θα φαίνεται στη μακέτα. Το θέατρο είναι βυθισμένο μέσα στη γη, και παραπέμπει στο ζυμάρι της μάνας μου.
Μάνος Περράκης, Θέατρο στη Βαλέντσια, Γενική τομή
Μάνος Περράκης, Θέατρο στη Βαλέντσια, Γενική Κάτοψη
Μάνος Περράκης, Θέατρο στη Βαλέντσια, Γενική Κάτοψη με τις εισόδους και τις διαδρομές από τις εισόδους κάτω από την στάθμη του κοίλου
Μάνος Περράκης, Θέατρο στη Βαλέντσια , Πρόπλασμα
Πέρα όμως από την κυκλική διάταξη υπάρχει η δυνατότητα να λειτουργεί όπως το αρχαίο ελληνικό θέατρο.
Μάνος Περράκης, Θέατρο στη Βαλέντσια , Κάτοψη με εναλλακτική διάταξη αρχαίου ελληνικού θεάτρου
Το θέατρο διαθέτει τρεις στεγασμένες εισόδους, και συνδέεται με τη μεγάλη αίθουσα που είναι δίπλα του. Η σκηνή είναι περιστρεφόμενη, προβλέπονται τηλεσκοπικοί βραχίονες που υποδέχονται τους προβολείς για το φωτισμό.
Μάνος Περράκης, Θέατρο στη Βαλέντσια , Τομή με ενδεικτική διάταξη του φωτισμού
Το συγκεκριμένο θέατρο έγινε κόσμημα τελικά κάποια στιγμή από τον Φανουράκη, ένα πολύ ακριβό κόσμημα και βγήκε σε αριθμημένα κομμάτια και ένα από αυτά προσφέρθηκε στη βασίλισσα της Ισπανίας Σοφία, στην πριγκίπισσα Ειρήνη και στη σύζυγό μου Μυρτώ.
ΘΕΑΤΡΟ ΣΤΗ ΜΑΝΗ
2004-2007
Μάνος Περράκης, Θέατρο στη Μάνη, Ένταξη στο φυσικό τοπίο
Μάνος Περράκης, Θέατρο στη Μάνη, Γενικό τοπογραφικό
Μάνος Περράκης, Θέατρο στη Μάνη, ‘Οψη
Μάνος Περράκης, Θέατρο στη Μάνη, Τομή
Μάνος Περράκης, Θέατρο στη Μάνη, Απόψεις από το πάνω διάζωμα
Μάνος Περράκης, Θέατρο στη Μάνη, Διάφορες απόψεις
Μάνος Περράκης, Θέατρο στη Μάνη, Κάτοψη βοηθητικών χώρων κάτω από το κοίλο.
Στο αριστερό τμήμα του κοίλου του θεάτρου έχουν ενταχθεί τα καμαρίνια και στο δεξιό οι αποθήκες των σκηνικών. Έχει κατασκευαστεί εξ ολοκλήρου από πωρόλιθο με τις εμφανείς λιθοδομές να ακολουθούν τον τρόπο που έχουν κτιστεί οι πύργοι της Μάνης.
ΘΕΑΤΡΟ ΣΤΗΝ ΚΟΡΙΝΘΟ
2004 -2005
Στην Κόρινθο θελήσαμε να κάνουμε ένα θέατρο μέσα στον κατηφορικό αρχαιολογικό χώρο όπου υπήρχε ήδη ένα θέατρο και ένα ωδείο που ανήκει στον ΕΟΤ. Εκεί υπήρχε μία επίχωση από τα χώματα που προέκυψαν από τις ανασκαφές.
Μάνος Περράκης, Θέατρο στoν αρχαιολογικό χώρο της Κορίνθου, γενικό τοπογραφικό
Μάνος Περράκης, Θέατρο στoν αρχαιολογικό χώρο της Κορίνθου, γενικό τοπογραφικό
Μάνος Περράκης, Θέατρο στoν αρχαιολογικό χώρο της Κορίνθου, πρόπλασμα
Το νέο θέατρο ήταν λυόμενο ώστε να μπορεί ανά πάσα στιγμή να απομακρυνθεί. Διατηρήθηκε ανέπαφος ο χώρος που ήταν φυτεμένος με πεύκα. Η όλη κατασκευή ήταν από ξύλο και για την καλλίτερη ακουστική, δημιουργήσαμε με ατσάλι σχήματα που στο πάνω μέρος τους φυτέψαμε πεύκα, ενώ πίσω από αυτή την κατασκευή και σε απόσταση τοποθετήσαμε τα καμαρίνια, που δεν είναι ορατά από κανέναν σημείο του θεάτρου. Κάτω από το κοίλο κάναμε ένα μικρό μουσείο αφής για τους τυφλούς, με αγάλματα αντίγραφα από γύψο.
Μάνος Περράκης, Θέατρο στoν αρχαιολογικό χώρο της Κορίνθου, πρόπλασμα
Μάνος Περράκης, Θέατρο στoν αρχαιολογικό χώρο της Κορίνθου όψεις και τομές
ΣΤΗΝ ΟΡΕΣΤΙΑΔΑ
2008-10
Μάνος Περράκης, Θέατρο Διόνυσος στην Ορεστιάδα, Όψη του κτιρίου
Ο Διόνυσος είναι ένα θέατρο που πραγματοποιήθηκε σε ένα οικοδόμημα που είχε γίνει από κάποιο ντόπιο μηχανικό. Με φώναξαν για να φτιάξουμε την αίθουσα και να συμμορφώσουμε την όψη. Την ζύγισα λίγο στα παράθυρα κάνοντας ότι μπορούσα και τοποθέτησα και ένα πανό από πάνω μέχρι κάτω με πτυχώσεις στη λογική του υφάσματος. Πρόκειται για μια ομάδα νέων παιδιών που δουλεύουν εθελοντικά και μόνοι τους χωρίς καμμιά επιχορήγηση και κάνουν φοβερά πράγματα.
Μάνος Περράκης, Θέατρο Διόνυσος στην Ορεστιάδα, εσωτερική άποψη
Μάνος Περράκης, Θέατρο Διόνυσος στην Ορεστιάδα, εσωτερική άποψη
ΜΙΚΡΟ ΘΕΑΤΡΟ
ΣΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΚΩΣΤΑ ΤΣΟΚΛΗ
ΣΤΗΝ ΤΗΝΟ
2020
2020
Μάνος Περράκης, Κώστας Τσόκλης συζητούν στο εργοτάξιο, 2020
Η συνεργασία των δύο φίλων ξεκίνησε βασικά το 1986 στην Μπιενάλε της Βενετίας, όταν ο Μάνος Περράκης με μια τολμηρή αρχιτεκτονική αλλά και εικαστική συνάμα χειρονομία, τέμνει με τόλμη και υπό γωνία το κτίριο του Ελληνικού περιπτέρου, με ένα λευκό κατακόρυφο επίπεδο και διαχωρίζει και το εσωτερικό σε δύο χώρους: στο φως των έργων του Τσόκλη και στο σκοτάδι να προβάλλεται το κορυφαίο του έργο το καμακωμένο ψάρι και τα πορτραίτα των φίλων του, που τάραξε τα νερά σε αυτή την Μπιενάλε.
Μάνος Περράκης, Επέμβαση στο Ελληνικό Περίπτερο στην Βενετία, 1986, σκίτσο
Αυτή η γόνιμη φιλία έδωσε από τότε μία σειρά από συνεργασίες και το 2010 κορυφώθηκε με την υλοποίηση του Μουσείου στον Κάμπο της Τήνου που σχεδίασε ο Περράκης με κεντρικό πυρήνα το σχολικό κτίριο του χωριού.
Μάνος Περράκης, Μουσείο Κώστα Τσόκλη στον Κάμπο της Τήνου
Μάνος Περράκης, Μικρό Θέατρο στο Μουσείο Κώστα Τσόκλη στην Τήνο, γενική άποψη
Μάνος Περράκης, Μικρό Θέατρο στο Μουσείο Κώστα Τσόκλη στην Τήνο, άποψη από την διευρυμένη πλατεία
Μάνος Περράκης, Μικρό Θέατρο στο Μουσείο Κώστα Τσόκλη στην Τήνο, άποψη των υπό κατασκευή εδωλίων από μάρμαρο Επιδαύρου
Κάτω από τις κερκίδες εντάσσονται οι βοηθητικοί χώροι του θεάτρου το οποίο δίνει τελικά μια νέα δυναμική στο Μουσείο εξασφαλίζοντας την δυνατότητα να πραγματοποιούνται εκδηλώσεις μουσικής, διαλέξεων, δημόσιων συζητήσεων και προβολών που παλαιότερα πραγματοποιούντο με δυσκολία.
________________________________
Τελειώνοντας θέλω να σημειώσω ότι θα μπορούσαμε να προσθέσουμε το Δημοτικό θέατρο της Μυτιλήνης, το θέατρο στο Αρσάκειο Αθηνών, ένα άλλο στου Ψυρρή και ένα ακόμα στην Σπάρτη αλλά και στην Πάτρα, το οποίο τώρα αρχίζει να κτίζεται σαν τμήμα του Πολιτιστικού Κέντρου Πατρών.
Επίσης ότι μέσα από την περιπέτεια αυτών των θεάτρων επιβεβαίωσα εκ νέου την ιδέα ότι όπως λέει ο Έλιοτ «τα σύγχρονα και τα περασμένα βρίσκονται ίσως και τα δύο στα μελλοντικά, και τα μελλοντικά τα έχουν κλείσει μέσα τους τα περασμένα».
Θέλω επίσης να ευχαριστήσω το Γιώργο ο οποίος συνόδευσε την αφήγησή μου με την προβολή σχεδίων και φωτογραφιών από την προσωπική του συλλογή και με την περίσσεια αγάπη που μου έχει.
ΑΝΤΙ ΕΠΙΛΟΓΟΥ
Στην συνέχεια αποχώρησαν οι συνδαιτημόνες της τηλεσύναξης εκτός από τον Μάκη Κωστίκα και ακολούθησε μια μεταμεσονύκτια σειρά προσωπικών αφηγήσεων, που παραθέτω στην συνέχεια. Όπως προανέφερα οι αφηγήσεις αυτές συγκροτούν ένα ουσιαστικό τεκμήριο που προσδιορίζει καλύτερα το πλαίσιο και στις ανθρώπινες σχέσεις που διαμόρφωσε στην διαδρομή του ο Περράκης και μέσα σε αυτό δημιούργησε την αρχιτεκτονική του. Την αρχιτεκτονική όχι μόνο των θεάτρων που προβλήθηκαν σε αυτό το αφιέρωμα, αλλά και άλλων σημαντικών κτιρίων που ελπίζω να έχουμε την χαρά να τα παρουσιάσουμε όλα μαζί στο Μουσείο Μπενάκη τον Μάρτιο του 2023, στην μεγάλη αναδρομική του έκθεση που προετοιμάζουμε.
Γιώργος Τριανταφύλλου:
Δε νομίζω ότι υπάρχει άλλος αρχιτέκτονας ο οποίος έχει μία συνεχή και μεγάλη διαδρομή σε ένα συγκεκριμένο θέμα αρχιτεκτονικής. Είναι μια σπάνια περίπτωση ο Μάνος ο οποίος έχει πραγματοποιήσει πάνω από 30 θέατρα στην πορεία του, και βεβαίως είναι θεαματική η εξέλιξη αυτής της διαδρομής και πώς καταλήγει.
Μάνος Περράκης, Δημοτικό θέατρο Μυτιλήνης
Θέλω επίσης να ευχαριστήσω το Γιώργο ο οποίος συνόδευσε την αφήγησή μου με την προβολή σχεδίων και φωτογραφιών από την προσωπική του συλλογή και με την περίσσεια αγάπη που μου έχει.
ΑΝΤΙ ΕΠΙΛΟΓΟΥ
Στην συνέχεια αποχώρησαν οι συνδαιτημόνες της τηλεσύναξης εκτός από τον Μάκη Κωστίκα και ακολούθησε μια μεταμεσονύκτια σειρά προσωπικών αφηγήσεων, που παραθέτω στην συνέχεια. Όπως προανέφερα οι αφηγήσεις αυτές συγκροτούν ένα ουσιαστικό τεκμήριο που προσδιορίζει καλύτερα το πλαίσιο και στις ανθρώπινες σχέσεις που διαμόρφωσε στην διαδρομή του ο Περράκης και μέσα σε αυτό δημιούργησε την αρχιτεκτονική του. Την αρχιτεκτονική όχι μόνο των θεάτρων που προβλήθηκαν σε αυτό το αφιέρωμα, αλλά και άλλων σημαντικών κτιρίων που ελπίζω να έχουμε την χαρά να τα παρουσιάσουμε όλα μαζί στο Μουσείο Μπενάκη τον Μάρτιο του 2023, στην μεγάλη αναδρομική του έκθεση που προετοιμάζουμε.
Γιώργος Τριανταφύλλου:
Δε νομίζω ότι υπάρχει άλλος αρχιτέκτονας ο οποίος έχει μία συνεχή και μεγάλη διαδρομή σε ένα συγκεκριμένο θέμα αρχιτεκτονικής. Είναι μια σπάνια περίπτωση ο Μάνος ο οποίος έχει πραγματοποιήσει πάνω από 30 θέατρα στην πορεία του, και βεβαίως είναι θεαματική η εξέλιξη αυτής της διαδρομής και πώς καταλήγει.
Μάνος Περράκης, Θέατρο στη Ρώμη, Teatro di Sole, φωτορεαλιστική απεικόνιση
Τάκης Ζενέτος, Θέατρο στον Λυκαβηττό, όπως τελικά πραγματοποιήθηκε και δημοσιεύτηκε από τον ίδιο, στην έκδοση Versammlungs-staten, 1966
Μυρτώ Περράκη:
Ήθελα και εγώ να πω κάτι, σαν άνθρωπος που έζησα από νωρίς το θέατρο. Τα αρχιτεκτονικά τα κρίνεται εσείς, η παρέα των αρχιτεκτόνων. Εκείνο που πραγματικά είχε μεγάλη σημασία στη θεατρική ζωή, όχι μόνο της Ελλάδας αλλά και της Ευρώπης και ίσως και πιο πέρα, ήταν η Νέα Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου. Ήταν ένα πρωτόφαντο πράγμα να βρεις αυτές τις λύσεις και τους διάφορους τρόπους παρουσίασης των έργων. Έδωσε μια μεγάλη ώθηση στην θεατρική πραγματικότητα και γι’ αυτό τον πλησίασαν πολλοί άνθρωποι του θεάτρου, από τον Πλωρίτη, τον Γεωργουσόπουλο, από τον Ευαγγελάτο, από πολλούς. Ήταν η λύση της Νέας Σκηνής, όχι το αρχιτεκτονική της μέρος αλλά το θεατρικό της στοιχείο, το τί προσέφερε στο θέατρο δηλαδή.
Σαν άνθρωπος του θεάτρου με γοήτευσαν πάρα πολύ τα θέατρα της Ρώμης. Ήταν σαν ένα παραμύθι το θέατρο που περιστρέφεται, επίσης το θέατρο στην οδό Φρυνίχου του Κουν. Το θέατρο της Μάνης απλά το αγαπώ πολύ. Χαρά μου ήταν επίσης το Θέατρο της Γης, όπου έγινε εκεί όλο αυτό το πανηγύρι, η συγκέντρωση των φίλων. Η δενδροφύτευση, ήταν ένα παραμύθι, ήταν από τα παραμύθια που έκανε ο Μάνος, όπως ξέρεις Γιώργο, δημιουργούσε τέτοια παραμύθια ο Μάνος. Δεν μπορώ να ξεχωρίσω ένα θέατρο. Επιμένω ότι η Νέα Σκηνή ήταν μία δημιουργία που δυστυχώς καταστράφηκε. Ήταν μία δημιουργία σε μια εποχή που όλα ήθελαν να γίνουν, υπήρχαν ελπίδες να γίνουν, και αυτό το θέατρο έδωσε μία ώθηση.
Γιώργος Τριανταφύλλου:
Σαν άνθρωπος του θεάτρου με γοήτευσαν πάρα πολύ τα θέατρα της Ρώμης. Ήταν σαν ένα παραμύθι το θέατρο που περιστρέφεται, επίσης το θέατρο στην οδό Φρυνίχου του Κουν. Το θέατρο της Μάνης απλά το αγαπώ πολύ. Χαρά μου ήταν επίσης το Θέατρο της Γης, όπου έγινε εκεί όλο αυτό το πανηγύρι, η συγκέντρωση των φίλων. Η δενδροφύτευση, ήταν ένα παραμύθι, ήταν από τα παραμύθια που έκανε ο Μάνος, όπως ξέρεις Γιώργο, δημιουργούσε τέτοια παραμύθια ο Μάνος. Δεν μπορώ να ξεχωρίσω ένα θέατρο. Επιμένω ότι η Νέα Σκηνή ήταν μία δημιουργία που δυστυχώς καταστράφηκε. Ήταν μία δημιουργία σε μια εποχή που όλα ήθελαν να γίνουν, υπήρχαν ελπίδες να γίνουν, και αυτό το θέατρο έδωσε μία ώθηση.
Γιώργος Τριανταφύλλου:
Αυτό το θέατρο έπρεπε να αποκατασταθεί με την ίδια λογική, γιατί αυτό που έκαναν τώρα είναι ένα θέατρο πολύ ψυχρό. Το θέατρο του Μάνου δεν ήταν μόνο το εύρημα των εναλλαγών της σκηνής και του χώρου των θεατών, είναι όλη η ατμόσφαιρα που είχε ο χώρος. Ο χώρος είχε μία ατμόσφαιρα που είχε να κάνει με τα περιβάλλοντα στοιχεία και τις επενδύσεις, με την ποιότητα των καθισμάτων και των βάθρων και του φωτισμού. Αυτό τώρα δεν υπάρχει και κανείς από τους ανθρώπους του θεάτρου δεν αντιστάθηκε σε αυτήν την ανατροπή.
ΓΙΑ ΤΗΝ ΜΥΡΤΩ ΚΑΙ ΤΟΝ ΜΑΝΟ
ΓΙΑ ΤΗΝ ΜΥΡΤΩ ΚΑΙ ΤΟΝ ΜΑΝΟ
Γιώργος Τριανταφύλλου:
Θα ήθελα ακόμη να επισημάνω ότι πίσω από όλα όσα παρουσιάστηκαν εδώ, είναι και η Μυρτώ. Επειδή γνωρίζω τον Μάνο από την δεκαετία του ’70 είχα την ευκαιρία όλα αυτά τα χρόνια να βιώσω πώς λειτουργούσε ο Μάνος και η Μυρτώ, μια και η Μυρτώ ήταν πολύ συχνά στο γραφείο. Ήταν η χαρούμενη νότα του γραφείου, και αυτό είναι ένα πολύ σημαντικό πράγμα. Νομίζω λοιπόν, έστω και σαν παιχνίδι, όπως η ίδια θεωρεί τον εαυτό της και φυσικά δεν το συμμερίζομαι, η Μυρτώ κράτησε μία στάση αγάπης, σεβασμού και έρωτα, διότι υπήρχε πάντα μια τέτοια ερωτική διάσταση στο γραφείο του Μάνου, πολύ σπάνιο για αρχιτεκτονικό γραφείο. Μια ερωτική διάσταση διάχυτη, ελεύθερη και ανοικτή με κατά καιρούς διασταυρούμενα φλέρτ σε ένα κλίμα αξιοπρέπειας και χαράς. Ποτέ δεν θυμάμαι στο γραφείο να δημιουργήθηκε μία αμηχανία μέσα από τέτοιες καταστάσεις.
Η Μυρτώ ήταν ο φύλακας άγγελος, το μαξιλάρι του Μάνου, που τον στήριζε με τον δικό της διακριτικό τρόπο, σε όλες αυτές τις τεράστιες αγωνίες που ξέρω ότι πέρασε ο Μάνος. Πάντοτε το διασκέδαζε, χωρίς ποτέ να λειτουργήσει ανταγωνιστικά.
Είναι γνωστό, ότι στο χώρο το δικό μας υπάρχουν σύντροφοι και σύζυγοι οι οποίες μας στηρίζουν και περιπτώσεις που συνάδελφοί μας έχουν περάσει πολλές δυσκολίες με τις συζύγους τους, που λειτούργησαν αρνητικά στην εξέλιξή τους. Στην περίπτωση της Μυρτώς η σχέση της με το Μάνο ήταν εξαιρετικά θετική και δημιουργική.
Θα ήθελα να αναφερθώ και στα «συμπόσια» του Μάνου με όλους τους συνεργάτες σχεδόν σε καθημερινή βάση. Κάθε μεσημέρι και «με την τσέπη» του Μάνου, που έχει μία έμφυτη γενναιοδωρία πέρα από την ευγένεια, κατεβαίναμε στο εστιατόριο «Αέρηδες» στην Πλάκα, με πολύ καλό φαγητό, για να κάνουμε διάλειμμα, να τρώμε, να γεμίζουμε τις μπαταρίες μας, να ανανεώνουμε το καλό κλίμα, να συζητάμε τα θέματα που μας απασχολούν και να ανεβαίνουμε «γκαζωμένοι» στο γραφείο για να συνεχίσουμε. Και αυτό όχι μόνο το μεσημέρι, αλλά και αρκετές βραδιές.
Μυρτώ Περράκη στον Πόρο, 30 ΟΚΤ 2010
Η Μυρτώ ήταν ο φύλακας άγγελος, το μαξιλάρι του Μάνου, που τον στήριζε με τον δικό της διακριτικό τρόπο, σε όλες αυτές τις τεράστιες αγωνίες που ξέρω ότι πέρασε ο Μάνος. Πάντοτε το διασκέδαζε, χωρίς ποτέ να λειτουργήσει ανταγωνιστικά.
Είναι γνωστό, ότι στο χώρο το δικό μας υπάρχουν σύντροφοι και σύζυγοι οι οποίες μας στηρίζουν και περιπτώσεις που συνάδελφοί μας έχουν περάσει πολλές δυσκολίες με τις συζύγους τους, που λειτούργησαν αρνητικά στην εξέλιξή τους. Στην περίπτωση της Μυρτώς η σχέση της με το Μάνο ήταν εξαιρετικά θετική και δημιουργική.
Θα ήθελα να αναφερθώ και στα «συμπόσια» του Μάνου με όλους τους συνεργάτες σχεδόν σε καθημερινή βάση. Κάθε μεσημέρι και «με την τσέπη» του Μάνου, που έχει μία έμφυτη γενναιοδωρία πέρα από την ευγένεια, κατεβαίναμε στο εστιατόριο «Αέρηδες» στην Πλάκα, με πολύ καλό φαγητό, για να κάνουμε διάλειμμα, να τρώμε, να γεμίζουμε τις μπαταρίες μας, να ανανεώνουμε το καλό κλίμα, να συζητάμε τα θέματα που μας απασχολούν και να ανεβαίνουμε «γκαζωμένοι» στο γραφείο για να συνεχίσουμε. Και αυτό όχι μόνο το μεσημέρι, αλλά και αρκετές βραδιές.
Ιδιαίτερα μάλιστα στο γραφείο στην Πλάκα, τις Πρωτοχρονιές κυρίως, μαζευόμαστε όλοι και ο καθένας μας έφερνε από ένα δώρο. Ήταν ιστορικές αυτές οι βραδιές. Τα δώρα που φέρναμε δεν τα έπαιρνε ο Μάνος. Γινόταν κλήρωση ανάμεσα στους καλεσμένους και ξαναμοιραζόντουσαν ανάμεσά μας. Καταλαβαίνετε λοιπόν τι σημαίνει να καλείς 60 άτομα, να έχεις γεμίσει το γραφείο με μεζέδες, σαλάτες, κρασιά, γουρουνόπουλα, μπακλαβάδες και πάντα μια τεράστια βασιλόπιττα με κωνσταντινάτο νόμισμα, δια χειρός Περράκη, να κάνεις αυτή την προσφορά και στη συνέχεια όλο αυτό να κλείνει πανηγυρικά με μία κλήρωση αναδιανομής των δώρων.
Ο Μάνος με ευγένεια πρόσφερε τα πάντα, το χώρο, την φιλοξενία και την αγάπη του και μας μοίραζε πίσω τα δώρα που του πηγαίναμε. Αυτές οι λεπτομέρειες, που ξεχνιούνται, κράτησαν για πολλά χρόνια και δεν γνωρίζω άλλους αρχιτέκτονες να κάνουν κάτι αντίστοιχο στα γραφεία τους.
Μάνος Περράκης στο θέατρο της Μάνης, 2010
Έτσι λοιπόν ο Μάνος είχε την τύχη να έχει δίπλα του ανθρώπους που τον αγάπησαν και τους αγάπησε. Γιατί ποτέ δεν άφηνε περιθώρια με τον τρόπο που συμπεριφερόταν στο γραφείο να του φερθείς άσχημα. Έμπαινες σε ένα κλίμα που σε οδηγούσε να βγάλεις τον καλλίτερό σου εαυτό.
Τέλος, ο Μάνος είχε έναν περίεργο τρόπο να μεγεθύνει τον χρόνο. Δηλαδή μπορεί να υπήρχε μια τεράστια πίεση να ολοκληρωθούν οι μελέτες και να παραδοθούν και ο Μάνος με την γνωστή του ηρεμία, μας πρότεινε να κατέβουμε όλοι μαζί για φαγητό και είχε όλη την καλή διάθεση να συζητήσει μαζί σου αν είχες οποιοδήποτε πρόβλημα, να σου δώσει χώρο να μιλήσεις, ή να σου αφηγηθεί κάτι. Υπήρχε μια ποιότητα σπάνια. Ποτέ δεν υπήρχε η αίσθηση να παραδώσουμε κάτι υπό πίεση, με ρυθμούς γαλέρας και με λιγότερες ώρες για να μείνει κέρδος. Και έτσι σε ένα τέτοιο διαρκές καλό κλίμα με στόχο πάντα την υψηλή ποιότητα σε όλα τα επίπεδα, όλοι έχουμε περάσει καλά μαζί του.
Κάντε ΚΛΙΚ στις εικόνες για μεγέθυνση
![ΒΑΣΙΛΗ ΚΟΛΩΝΑ: ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΒΙΒΛΙΟΥ:ΣΜΥΡΝΗ [1870-1922]_ΠΟΛΗ ΚΑΙ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ_Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ](https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEgHgSSCXK9h4urfqGseAj3V05vapqxF80NIYQ_kIqsPNA79EkmvrAH9Gbb358ijSm8dmYc8746RreA8gIMTTgsk99NAJbhBcO3I5NWaAouGxgL4fyyXN45BNFXLWUEipn4Y8Pj8ns0vTVhdfqwd9pFmcPcX7yeop1H37VpB_PHdD5sQkMzNNpH0HPFvjwI=s220)
No comments :
Post a Comment