triantafyllou giorgos architect: ΔΗΜΗΤΡΗΣ Α. ΑΝΤΩΝΑΚΑΚΗΣ: ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΙΚΙΩΝΗΣ - ΔΥΟ ΔΙΑΛΕΞΕΙΣ

η άφιξη ενός ξεχωριστού πρωτοχρονιάτικου δώρου

Θα ήθελα να ξεκινήσω την νέα χρονιά με ένα αισιόδοξο εγχείρημα. Οι εκδόσεις Δομές μέσω ταχυδρομείου μας απέστειλαν ένα μοναδικό πρωτοχρονιάτικο δώρο. Μία σεμνή και προσεγμένη έκδοση με τίτλο «Δημήτρης Πικιώνης, Δύο διαλέξεις» που έγραψε ο Δημήτρης Α. Αντωνακάκης, και πραγματοποιήθηκε με την πρωτοβουλία και το ενδιαφέρον του Γιώργου Πανέτσου, την γενναιόδωρη συμμετοχή του Τμήματος Αρχιτεκτονικής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και του Πανεπιστημίου Πατρών και την ουσιαστική φροντίδα του Πρόδρομου Παπαδόπουλου και του Νικόλαου Σούλη που είχαν την επιμέλεια της παραγωγής.

Η έκδοση οργανώθηκε και σχεδιάστηκε στο Εργαστήριο Αρχιτεκτονικής Α66, μετά την ημερίδα που έγινε στο Μουσείο Μπενάκη τον Φεβρουάριο του 2011. Το αποτέλεσμα είναι εξαιρετικό: η ευχάριστη και άνετη σελιδοποίηση, η εικονογράφηση με επιλεγμένες φωτογραφίες, τα σκίτσα του Δημήτρη, τα σχέδια και οι τρισδιάστατες απεικονίσεις της Ροζαλίας Καφούση.

Ο Δημήτρης Αντωνακάκης γνωρίζει τον Πικιώνη όταν αυτός ήταν 65 ετών. Δούλεψε μαζί του σαν φοιτητής το καλοκαίρι του ’56 και τον χειμώνα ΄56-57. Από τότε έχει ασχοληθεί σοβαρά με το έργο του μέσα από το πρίσμα του μαχόμενου αρχιτέκτονα, γνωρίζοντας παράλληλα από πρώτο χέρι αρκετές λεπτομέρειες από την καθημερινότητά του τις σχέσεις του με πολλούς σημαντικούς ανθρώπους της εποχής και τα πιστεύω τους.

Ο Δημήτρης Πικιώνης

Στην ΠΡΩΤΗ ΔΙΑΛΕΞΗ με τίτλο "ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΙΚΙΩΝΗΣ, Επεξεργασία και αυτοσχεδιασμός" που πραγματοποιήθηκε τον Δεκέμβριο του 1987 (στο πλαίσιο των εκδηλώσεων για τα 100 χρόνια από την Γέννηση του Δημήτρη Πικιώνη στην Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού), ο Αντωνακάκης, αναδεικνύει την προσωπικότητα του Πικιώνη και τον ρόλο του απέναντι στην μεταπολεμική ισοπεδωτική διάσταση της αρχιτεκτονικής που δεν συμβάλει στην νεοελληνική πολιτισμική εξέλιξη.

Μας μιλάει για την σχέση του Πικιώνη με τους μαστόρους, την εμπιστοσύνη προς τους συνεργάτες του, την καθημερινή παρουσία του στα εργοτάξια, τα φυσικά υλικά και την επιμονή του να αναζητά επίμονα ένα καινούριο ποιοτικό λεξιλόγιο. Προβληματίζεται γιατί η στάση του Πικιώνη απέναντι στα απλοϊκά – κατασκευαστικά στερεότυπα χλευάστηκε αντί να «μεταφραστεί» (Φατούρος) και να ερμηνευτεί.

Τέλος αποκαλύπτει με ένα δικό του σκίτσο από μνήμης την λογική των χαράξεων για τις διαμορφώσεις της Ακρόπολης με τη χρήση ενός είδους κανάβου βασισμένου στην θεωρία του Δοξιάδη με βάση την χρυσή τομή.

Η Δεύτερη Διάλεξη με τίτλο: "ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΙΚΙΩΝΗΣ, ΠΟΛΙΟΡΚΩΝΤΑΣ ΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΣΤΑ ΠΕΥΚΑΚΙΑ" πραγματοποιήθηκε στο Μουσείο Μπενάκη τον Φεβρουάριο 2011 στο πλαίσιο Ημερίδας που έγινε με αφορμή μεγάλη έκθεση με το έργο του Πικιώνη.

Ο Παναγιώτης Τουρνικιώτης και ο Δημήτρης Αντωνακάκης

Ο Αντωνακάκης πριν απ΄ όλα επισημαίνει και προσπαθεί να ερμηνεύσει μια αντίφαση: ότι από την μια πλευρά υπάρχει μια θετική κριτική για το έργο συνήθως ως ένα παραστράτημα της συνολικής αρχιτεκτονικής του πορείας και από την άλλη διαπιστώνεται μια δυσκολία κατανόησης της εμμονής στη φράση «όταν τελείωσε το σχολείο δεν με ικανοποίησε» που έγραψε ο Πικιώνης 25 χρόνια μετά την κατασκευή του και συνοδεύεται όμως με τη δήλωση του ότι «το Μοντέρνο κίνημα υποσχότανε την πλήρωση της οργανικής αλήθειας, πώς ήταν αυστηρό και απλό και το κυβερνούσε μιά γεωμετρία ενός καθολικού σχήματος ικανού να συμβολίσει την εποχή μας».

Στην συνέχεια αναφέρεται στο κλίμα της εποχής της δεκαετίας του ‘30 όπου ο Πικιώνης σχεδιάζει το σχολείο μετά από ανάθεση του Γραφείου Σχολικών Κτιρίων στο οποίο δραστηριοποιούντο ο Νίκος Μητσάκης και ο Ernest Hebrard. Η μελέτη πραγματοποιείται σύμφωνα με τα τελευταία ευρωπαϊκά πρότυπα.

Προχωρεί σε περιγραφή της πρώτης λύσης του κτιρίου που ανατράπηκε και αντικαταστάθηκε από μία άλλη λύση διαφορετική. Προσπάθεια ερμηνείας με ανοιχτά ερωτήματα σχετικά με την αμφισβήτηση του Πικιώνη για το Σχολείο.

Η δεύτερη λύση-πρόταση του Πικιώνη προτείνει μια τάξη που επαναλαμβάνεται και λειτουργεί ως ανεξάρτητο κτήριο μέσα στο μεγάλο κτήριο, απολύτως αυτόνομη με δικό της υπαίθριο χώρο προστατευμένο με πέργκολα – προστέγασμα με διαμπερή αερισμό. Οι πόρτες – υαλοστάσια σύρονται και η τάξη ανοίγεται και απλώνεται στον προστατευόμενο υπαίθριο χώρο.

Η Τρίτη λύση που τελικά πραγματοποιήθηκε και αποτελεί τελικά ένα συμβιβασμό, ανέτρεψε την ιδιοφυή σύλληψη του Πικιώνη.
Θα πρέπει να τονιστεί ότι ο Αντωνακάκης μέσα από την διερεύνηση του διαπίστωσε ότι ο Πικιώνης σχεδίασε την πρώτη λύση για το σιγκεκριμένο οικόπεδο στην επέκταση της οδού Σίνα. Είναι άγνωστο γιατί δεν πραγματοποιήθηκε αυτή η λύση. Η δεύτερη λύση σχεδιάστηκε και αυτή στο πρώτο οικόπεδο όπου οι σχέσεις του κτιρίου με το περιβάλλον ήταν απολύτως διαφορετικές από το νέο οικόπεδο και αυτό το κτιρίο όπως ήταν το προσάρμοσαν στο νέο οικόπεδο και ανοιξαν την κάτω πόρτα.

Έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον να παρακολουθήσετε στην συνέχεια τους συσχετισμούς της σημερινής κατάστασης με τις φωτορεαλιστικές απεικονίσεις όπου αναπαριστούν την πρόταση Πικιώνη με την ένταξη των προστεγασμάτων.

Η αυλή των τάξεων σήμερα

Η αυλή των τάξεων με το προστέγασμα, τρισδιάστατη απεικόνιση: Ροζαλία Καφούση

Οι διαδοχικές αυλές σήμερα

Οι διαδοχικές αυλες με τα προστεγάσματα, τρισδιάστατη απεικόνιση: Ροζαλία Καφούση

Η είσοδος στην αυλή σήμερα

Η είσοδος στην αυλή με τα προστεγάσματα,

τρισδιάστατη απεικόνιση: Ροζαλία Καφούση

Το σχολείο από την πλευρά του Λυκαβηττού (φωτο 1937).

Η είσοδος με την στοά αντικρύζει αντί την οδό Σίνα τον "ακατοίκητο" τότε λόφο

Η ίδια εικόνα με τα προστεγάσματα στις δύο νότιες τάξεις

Η διάλεξη αυτή έχει εμπλουτιστεί με νεώτερα στοιχεία για την πραγματοποίηση της έκδοσης και παράλληλα έχουν προστεθεί πέντε ενδιαφέροντα Παραρτήματα με τίτλους:

· ΜΕ ΤΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ – ΟΙΚΟΠΕΔΟ ΚΑΙ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ

· ΤΥΠΟΛΟΓΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΩΝ ΣΧΟΛΕΙΩΝ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ ΣΤΙΣ ΑΡΧΕΣ ΤΟΥ 20ου ΑΙΩΝΑ

· ΣΤΟ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ

· ΣΤΟ ΠΕΡΙΘΩΡΙΟ ΤΟΥ ΙV CIAM / ΓΟΝΙΜΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ

· Το τελευταίο παράρτημα είναι ένα ενδιαφέρον τυπολόγιο στο οποίο σχεδιάστηκαν διαγραμματικά τα 31 σχολεία που κατασκευάστηκαν από την Υπηρεσία Σχολικών Κτηρίων του Υπουργείου στην περιοχή της Αθήνας και του Πειραιά μέσα από τους πίνακες αυτούς αποδεικνύεται η πρωτοτυπία και η μοναδικότητα που εισηγείται η πρόταση Πικιώνη.

Με τα δεδομένα αυτά και σε συνέχεια της τελευταίας ανάρτησης μου που πραγματοποιήθηκε στις 8 ΜΑΪΟΥ 2013 με τίτλο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ «ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΙΚΙΩΝΗΣ» που μπορείτε να δείτε εδώ , Εκτιμώ ότι η συντήρηση και η αποκατάσταση του Σχολείου αυτού σύμφωνα μάλιστα με τις προτάσεις του Πικιώνη είναι πλέον επιτακτική. Θα επαναλάβω το σχόλιο του Δημήτρη Αντωνακάκη ότι:

«Έχουμε στα χέρια μας ένα διαμάντι της σύγχρονης αρχιτεκτονικής.

Πρέπει να του προσφέρουμε μια αξιοπρεπή ζωή, να το συντηρήσουμε, να το προστατεύσουμε, να το αγαπήσουμε. Η ευθύνη μας είναι πραγματικά μεγάλη»

Το βιβλίο αυτό αξίζει πραγματικά να το αποκτήσετε και μπορείτε να το βρείτε και στα βιβλιοπωλεία.

Τέλος το Σάββατο στις 11 ΙΑΝ 2014 στις 19:00 θα πραγματοποιηθεί Ημερίδα στο Αμφιθέατρο του Μουσείο Μπενάκη στην Πειραιώς με την ευκαιρία της έκδοσης του βιβλίου και με θέμα:

ΝΕΑ ΣΧΟΛΙΚΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

ΑΠΟ ΤΟΝ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟ ΜΕΧΡΙ ΣΉΜΕΡΑ

Θα μιλήσουν οι Μάρω Αδάμη, Λίτσα Τρέσσου, Δ. Παπαλεξόπουλος, Μπούκη Μπαμπάλου, Δημήτρης Αντωνακάκης και Ανδρέας Αγγελιδάκης.

Η Ημερίδα πραγματοποιήθηκε με επιτυχία σε ένα κατάμεστο αμφιθέατρο. Ξεκίνησε με την εισήγηση του Δημήτρη Αντωνακάκη που μπορείτε να την διαβάσετε κάνοντας ΚΛΙΚ εδώ.
Τα υπόλοιπα κείμενα πρόκειται να δημοσιευτούν στο περιοδικό ΔΟΜΕΣ.