ΤΙΜΗΤΙΚΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΓΙΑ ΤΟΥΣ 

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟ & ΧΑΡΙ ΚΑΛΛΙΓΑ

ΣΤΟ ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ ΕΚΔΟΤΙΚΟΥ ΟΙΚΟΥ ΜΕΛΙΣΣΑ 

Πέντε επιλεγμένοι εισηγητές αποκαλύπτουν 

το  σημαντικό έργο 

των δύο αρχιτεκτόνων δημιουργών

+
η διάλεξη του Μίμη Φατούρου

Χάρι και Αλέξανδρος Καλλιγάς 

Κατά γενική ομολογία κανείς μας δε γνώριζε τελικά το σύνολο του σημαντικού έργου της Χάρι και του Αλέξανδρου Καλλιγά, που τόσα χρόνια αθόρυβα, με σεμνότητα και ήθος έχουν  πραγματοποιήσει με τις μοναδικές αποκαταστάσεις όχι μόνο στην Μονεμβασιά, στα χνάρια του Μονεμβασίτη ποιητή Γιάννη Ρίτσου, αλλά και στη Βενετία, την Σύμη και στην Αθήνα. 

Αποκαλυπτική ήταν η εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε προς τιμήν των δύο αρχιτεκτόνων στο μικρό χώρο του βιβλιοπωλείου του εκδοτικού οίκου Μέλισσα.

Ο Εκδοτικός Οίκος ΜΕΛΙΣΣΑ σε συνεργασία με τον Δημήτρη Φιλιππίδη συνεχίζουν με επιτυχία στον ζεστό χώρο στην Σκουφά 58 και Σίνα, να πραγματοποιούν εκδηλώσεις προς τιμήν επώνυμων αρχιτεκτόνων, με σημαντικούς ομιλητές. 

Το περιεχόμενο των εισηγήσεών τους που καλύπτει μια πολύπλευρη προσέγγιση της προσωπικότητας και του έργου των τιμώμενων, έχει ήδη ξεκινήσει να εκδίδεται σε μικρούς κομψούς τόμους από τον εκδοτικό οίκο και σίγουρα θα αποτελέσουν μια ξεχωριστή σειρά στην βιβλιογραφία της Ελληνικής Αρχιτεκτονικής. 

Η εκδήλωση προς τιμήν των αρχιτεκτόνων Αλέξανδρου και Χάρι Καλλιγά πραγματοποιήθηκε την Τετάρτη 17 Ιανουαρίου 2018. 

Ο Δημήτρης Φιλιππίδης άνοιξε την εκδήλωση και αναφέρθηκε σε όλα όσα αναφέρονται στο ακόλουθο σημείωμά του με τίτλο: 

Ένας κόσμος ολόκληρος 

Του Δημήτρη Φιλιππίδη 

Η φιλία μου με τους Χάρι και τον Αλέξανδρο Καλλιγά πηγαίνει πίσω, στα χρόνια των κοινών σπουδών μας στο Πολυτεχνείο. Ήταν λίγο νεότεροί μου και βγαίναμε συχνά παρέα τα βράδια. Μετά όμως τους χάσαμε. Μάθαμε πως είχαν αναλάβει το 1966 να αποκαταστήσουν ένα παλιό σπίτι στη Μονεμβασία κι έτσι ανέβαλαν τις μεταπτυχιακές σπουδές τους στην Αγγλία. Ίσως ούτε κι οι ίδιοι καταλάβαιναν τότε τι σήμαινε εκείνη η απόφαση για τη ζωή τους, τη σταδιοδρομία τους και γενικότερα, για την ελληνική αρχιτεκτονική. Γιατί εγκαταστάθηκαν πια μόνιμα στη Μονεμβασία, αναλαμβάνοντας σε συνέχεια 90 άλλες τέτοιες αποκαταστάσεις στον μεσαιωνικό οικισμό, ήδη υπό προστασία από το 1965. 

Έχουν περάσει από τότε άλλα 50 χρόνια. Μπορεί όλα αυτά τα χρόνια η Μονεμβασία να ήταν η σταθερή βάση αναφοράς τους, αλλά οι Καλλιγά δεν είχαν τελείως απομονωθεί εκεί. Ταξίδεψαν ως το Λονδίνο για μεταπτυχιακές σπουδές, ως τη Βενετία για αναστήλωση μνημείων, ως την Αθήνα για διοικητικά καθήκοντα στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη και ως τη Σύμη, τόπο καταγωγής της Χάρις, πάλι για αποκαταστάσεις. 

Σημαντική αποκατάσταση πολλών κατοικιών στη Σύμη κατά την τελευταία δεκαετία, πραγματοποιήθηκε από τους αρχιτέκτονες Χάρι Α. Καλλιγάς και Αναστασία Παπαϊωάννου, και οι δύο νικητές των Βραβείων Europa Nostra για τη δουλειά τους στη Σύμη και αλλού στην Ελλάδα. 

Συναντιόμασταν κάθε φορά που έρχονταν Αθήνα για δουλειές, να δώσουν μια διάλεξη ή να επισκεφθούν μια βιβλιοθήκη. Έστω αποσπασματικά, μαθαίναμε τα προσωπικά νέα τους. Είχαν ενδιάμεσα κάνει δημοσιεύσεις έργων και άρθρων που έδειχναν καθαρά προς τα πού κινούνταν, και προς μεγάλη έκπληξη όλων, τους συμπεριέλαβε ο Δημήτρης Πορφύριος σε αφιέρωμα στον κλασικισμό του περιοδικού Architectural Design. 

Σήμερα είμαστε πια σε θέση να εκτιμήσουμε συνολικά τι σήμαινε εκείνη η αρχική απρόβλεπτη αλλαγή πορείας τους. Τι σήμαινε η μοναδική τους δύσκολη και με τόσες στερήσεις αφοσίωση στο επαγγελματικό και επιστημονικό τους έργο σε συνδυασμό με έναν ανοιχτό τρόπο κοινωνικής ζωής, σε επαφή με την ελληνική φύση και τους ανθρώπους της. Η τιμητική εκδήλωση για το έργο των Καλλιγά που έγινε στο βιβλιοπωλείο της ‘Μέλισσας’ στις 17 Ιανουαρίου, με τη συμβολή πέντε ομιλητών, πιστοποίησε το μεγάλο εύρος των δραστηριοτήτων τους, που αγκαλιάζει ακόμα και την ποίηση ισότιμα με τη μαγειρική, σε συνδυασμό με την πρωτοποριακή συμβολή τους σε αποκαταστάσεις μνημείων, επανάχρηση παλιών κτισμάτων και απαιτητική ιστορική έρευνα. 

Δημήτρης Φιλιππίδης 

ο Δημήτρης Φατούρος 

Στην συνέχεια ο πρώτος εισηγητής Δημήτρης Φατούρος μίλησε με τον δικό του άμεσο τρόπο, χωρίς γραπτό κείμενο για το έργο των τιμώμενων. Μια ακόμη ουσιαστική διάλεξη του Φατούρου, ένα σημαντικό κείμενο – μάθημα για την αρχιτεκτονική που απομαγνητοφωνήθηκε στην συνέχεια από τον Δημήτρη Φιλιππίδη και παρουσιάζεται ολόκληρο και εικονογραφημένο στο τέλος αυτής της ανάρτησης. 

ο Αριστείδης Ρωμανός 

Στην συνέχεια ο Αριστείδης Ρωμανός, αρχιτέκτων-πολεοδόμος προχώρησε σε μια πολύ συστηματική παρουσίαση σχετικά με τις στάσεις και τις αρχές της αρχιτεκτονικής μεθόδου και της προσωπικότητας των τιμώμενων, που παρουσίασε με σχετικά διαγράμματα που είχε εκπονήσει. 

Μία αναπάντεχη ανάλυση που φαίνεται ότι προϋποθέτει και ουσιαστική διαρκή γνώση και επαφή με το έργο και τα πρόσωπα. 

η Francoise de Vries 

Ακολούθησε η Francoise de Vries, αρχιτέκτων-πολεοδόμος, ιδιοκτήτρια κατοικίας στην Μονεμβασιά  που αποκαταστάθηκε από τους Καλλιγά στα πρώτα τους χρόνια εκεί, όπου έχει εγκατασταθεί και συμμετέχει σε όλες τις εκδηλώσεις πολιτισμού που το τιμώμενο ζευγάρι επί χρόνια οργανώνει στην Μονεμβασιά τις οποίες και παρουσίασε. 

Παράλληλα παρουσίασε ενδιαφέρουσες λεπτομέρειες από το σύνολο του έργου των Καλλιγά και πως αυτό κατανέμετε στον οικισμό. Σε σχετικό Τοπογραφικό ανέδειξε των μεγάλο αριθμό των κτισμάτων που αποκατέστησαν. 

Η Χρύσα Μαλτέζου 

Η Χρύσα Μαλτέζου, ιστορικός, μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, έχει διατελέσει Διευθύντρια του Ελληνικού Ινστιτούτου Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Σπουδών Βενετίας ήταν η επόμενη ομιλήτρια. Αναφέρθηκε στο σημαντικό έργο της αποκατάστασης του καμπαναριού του ναού της εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου στην Βενετία που πραγματοποιήθηκε με την ουσιαστική και συστηματική μελέτη και επίβλεψη των Χάρι και  Αλέξανδρου Καλλιγά. 

Αποκατάσταση του καμπαναριού του ναού της εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου στην Βενετία 

Ακολούθησε ο γιός της αρχαιολογου Catherine de G. Vanderpool που διάβασε την εισήγησή της, σχετικά με την ανάπλαση της Γενναδίου Βιβλιοθήκης όπου διετέλεσε Πρόεδρος της Διοικούσας Επιτροπής της Βιβλιοθήκης και σε συνεργασία με την Χάρι Καλλιγά ως διευθύντρια της Βιβλιοθήκης πραγματοποίησαν το σημαντικό έργο της επέκτασης και αποκατάστασης του κτιρίου με χειρουργικές τολμηρές επεμβάσεις αποτέλεσμα μια τεράστιας εμπειρίας. 

Η βραδυά ολοκληρώθηκε με τις ομιλίες των δύο τιμώμενων που με σεμνότητα μίλησαν για το έργο τους και τις προσωπικές τους εμειρίες, τις σχέσεις τους με τους μαστόρους, τις υπηρεσίες και τους κατοίκους. Με συγκίνησε η εικόνα από τα πρώτα χρόνια στην Μονεμβασιά, όταν η Χάρι ανέμελη στα νεανικά της χρόνια βρέθηκε  στην παραλία ψαρεύοντας όπως πάντα χταπόδια. 

Η Χάρι Καλλιγά στην παραλία της Μονεμβασιάς 

Από την νεανική αυτή δυναμική φρεσκάδα, σήμερα μετά από τόσα χρόνια τα σμιλεμένα από τον χρόνο πρόσωπά τους εκπέμπουν μια αίσθηση ωριμότητας, ικανοποίησης και μιας σοφίας που προκαλούν τον σεβασμό και την αναγνώριση για το σημαντικό τους έργο και το ήθος τους. 

Σας ευχαριστούμε Χάρι και Αλέξανδρε. 

Παραθέτω στην συνέχεια την χωρίς γραπτό κείμενο εισήγηση του Μίμη Φατούρου, με την δική του εικονογράφηση απομαγνητοφωνημένη από τον Δημήτρη Φιλιππίδη : 

Ομιλία Δημητρη Φατούρου, 

στην τιμητική εκδήλωση για την Χάρι και τον Αλέξανδρο Καλλιγά, στην «Μέλισσα» 17.1.2018 

Δεν είναι εύκολο ν’ αρχίσεις μια συζήτηση για τους Καλλιγά ... 

(Μετακινείται και αναζητά να βρει την κατάλληλη θέση για να μιλήσει μέχρι που αποφασίζει να μιλήσει όρθιος και συνεχίζει) 

… δοκιμάζω δυνατότητες μετακινήσεων, να βρω τη θέση μου. Οι μετακινήσεις πάντοτε … 

Η αρχιτεκτονική δικαιώνεται από μικρο-μετακινήσεις ή μικρο-διαδρομές και όχι μόνον στην οργάνωση των μεσαιωνικών, προ-μεσαιωνικών και μετά-μεσαιωνικών παραδειγμάτων που θα δούμε στην Μονεμβασία. 

Η Μονεμβασία, η μοναδική πρόσβαση δηλαδή, η εμπατή, αυτό ήταν το νόημα της Μονεμβασίας. Τη λέγανε επίσης Πόλη της Μονεμβασίας, τη λέγανε και Βούργος, τη λέγανε και Μπούργος τη λέγανε και Προάστειον, ήτανε πόλη όπως το Βουργκάς, το Λουξεμβούργο, το Εδιμβούργο, ο πύργος. 

Μερικά από τα παραδείγματα, οι εικόνες της προβολής, δεν αρκούν, άλλωστε αρχιτεκτονική δεν είναι εικόνα είναι σαν να επιλέγεις έναν άνθρωπο από την εικόνα του, τι λέει αυτή η εικόνα της αρχιτεκτονικής είναι το ίδιο που αναρωτιόμαστε με τους ανθρώπους. 

Η συζήτηση για το νησί της Μονεμβασίας, για τον βράχο της Μονεμβασίας, είναι ένα μέρος από την τελετή του ιστορικού χρόνου, από τις τελετές του ιστορικού χρόνου. Αυτό που σήμερα μαζευτήκαμε να συζητήσουμε είναι μια τελετή διαμέσου των Καλλιγά για τον ιστορικό χρόνο, που δεν είναι εύκολο να τον συζητήσεις, περιέχει αντιφάσεις στις εξελίξεις του, στις διαφοροποιήσεις του, στις αναλύσεις του, γιατί είναι ζωντανός, είναι η πολλαπλότητα του ιστορικού χρόνου που επιβεβαιώνει τη δυναμική και τη ζωτικότητα του έργου της αρχιτεκτονικής όπως και οποιουδήποτε άλλου έργου. Γι’ αυτό και η παρέμβασή μας να συγκροτήσουμε ενός είδους έργο, έναν λόγο ενός μόνον είδους, χωρίς αναφορές στις πολλαπλότητες στον κόσμο του έργου, στο ίδιο το έργο δεν είναι αρχιτεκτονική. 

Για να γίνει σαφέστερη η ανθρωπολογική προσέγγιση του έργου, θυμίζω ότι από την πόρτα του τείχους που βγαίνεις χαμηλά έξω στη θάλασσα, όπως δείχνει μία από τις εικόνες, μπορείς να μαζεύεις θαυμάσιους αχινούς, επιβεβαίωση της συνολικότητας: ζω κάπου. 

Σχέδιο του Ολλανδού χαράκτη Frederick de Wit, 1680 

Το χαρακτικό του Ολλανδού του 1680, που είδαμε στην προβολή, είναι η φαντασίωσή του, οι απότομοι βράχοι, τα δένδρα και η μοναχικότητα. 

Ο βράχος, ο μέγα βράχος, δεν ξέρω αν όσοι περπατήσαμε στη Μονεμβασία είχαμε στο νου μας αυτόν τον δυνατό, αληθινό βραχώδη βράχο, που σηκώνεται ψηλά στα πόδια του απέναντι στον ουρανό σαν ένας δυνατός άνθρωπος. 

Ο βράχος δεν είναι ένα γεωλογικό φαινόμενο μόνον. Είναι μοναχικότητα που αναζητεί ένα διάλογο με τον κόσμο, μια γέφυρα με τον κόσμο που κατοικεί απέναντι στην ακτή. Έτσι γίνεται η κατοίκηση. Τι είναι η κατοίκηση; Η συνάντηση με τον άλλον σε οποιεσδήποτε συνθήκες, σε οποιουσδήποτε χρόνους, σε πανάρχαιους, σημερινούς και μελλοντικούς. 

Η Μονεμβασία χωρίς τον μεγαλειώδη βράχο και το περιτείχισμα, το περιοριστικό περιτείχισμα δεν θα ήταν η Μονεμβασία. Η Μονεμβασία και η αρχιτεκτονική της ως κατάσταση συνάντησης με τον άλλον, τον φίλο και τον εχθρό, τη συμπάθεια ή την αντιπάθεια, υπάρχει δια μέσου της περιτείχισης. Οποιαδήποτε συζήτηση για να ανακτηθούν ερείπια και να διαμορφωθούν συνθήκες κατοίκησης, για να αναφερθούμε σε μια άλλη εποχή, για να δημιουργήσουμε μια άλλη εποχή που να είναι ακόμα πιο μπροστά από σήμερα, δεν μπορεί η Μονεμβασία να υπάρχει χωρίς το τείχος. Ο τοίχος, το τείχος, έπαιξε κρίσιμο ρόλο στην καθημερινότητα της ανθρώπινης ζωής. Πυκνώσανε οι κατοικήσεις, πυκνώσανε οι συναντήσεις της υλικότητας του κόσμου, οι τοίχοι, τα δάπεδα, τα ξύλα. Πυκνώσανε οι συναντήσεις από την υποχρέωση του τείχους, από το όριον, μόνον έως εδώ. Μια σειρά σχέσεων φιλικότητας ή εχθρότητας, ανταλλαγής ή έστω υπερήφανης στάσης δεν είναι δυνατή χωρίς το τείχος. Η Μονεμβασία είναι το τείχος -και όμως όπως φαίνεται, πριν πενήντα-εξήντα χρόνια, είχε γίνει συζήτηση να γκρεμιστεί.

Έτσι διαμορφώνονται οι πυκνές μικρο-διαδρομές, οι μικρής κλίμακας σχέσεις και ο μοναδικός άξονας σχετικά πιο άνετος σαν ραχοκοκαλιά που διατρέχει τον οικισμό, δίπλα του οι μικρο-λαβύρινθοι και μικρο-πολυπλοκότητες του κτισμένου κόσμου. Αυτή είναι η πραγματικότητα και άν κρατηθεί στην ανασύσταση του φαντασιακού της Μονεμβασίας, το εγχείρημα πετυχαίνει. Νομίζω ότι αυτό πετύχανε ο Αλέξανδρος και η Χάρις Καλλιγά. Αναδείχτηκαν ιστορικές συσχετίσεις, συναναφορές διαδρομών και πρόσβασης, ο δρόμος που αποκαλύφθηκε και ο δρόμος που παραμένει σκεπασμένος, μικρότερα κτίσματα συναντηθήκανε και έγιναν ένα ενιαίο κτίσμα χωρίς να καταστραφεί τίποτα. Έγινε μια άλλη πολύ-κυτταρική οντότητα. Αυτή η ολιγο-κυτταρική και πολύ-κυτταρική, συνεχής συνοχή μικρο-διαστημάτων, μικρο-πολυπλοκότητας, μικρο-δαιδάλων είναι η ταυτότητα της πόλης.

Ο Αλέξανδρος και η Χάρις χρησιμοποιήσανε τα ίδια υλικά για να ανακτηθεί η ταυτότητα της ζωής και όχι η ταυτότητα της εύκολης εικόνας. Δεν ανοίξανε πλατείες, δεν ανοιχτήκανε κινήσεις μετακίνησης. Συναντάς τον άλλο δια μέσου κάποιου εμποδίου, δεν κινείσαι ευθεία, είναι αυτές όλες οι πολυπλοκότητες του συγκροτημένου, του χτισμένου χώρου-κόσμου που άλλωστε η αρχιτεκτονική συζητάει από τα μέσα ήδη του περασμένου, του πολύ περασμένου εικοστού αιώνα. Σκέφτομαι, φτάνω να συζητώ τον μόλις χτεσινό χρόνο ως περασμένο εικοστό αιώνα.

Η ταυτότητα λοιπόν είναι η περιτείχιση και η πυκνή, μικρο-δαιδαλώδης συγκρότηση σε όλες τις κλίμακες μέσα στον ίδιο τον χώρο, η μικρή μονάδα έχει πατάρια, ανοιχτά εσωτερικά ή κλειστά κατοικήσιμα στοιχεία. Θα ήταν πολύ ενδιαφέρουσα και χρήσιμη η καταλογογράφηση κατά κατηγορίες: μικρά σπίτια, ένα κύτταρο, δύο σπίτια, τρία, τέσσερα... Έτσι αντιμετωπίζεται αυτό που συζητεί ο Δημήτρης Φιλιππίδης για τις μεταποιήσεις που προκύπτουν όταν μεγαλώνουν ή όταν προστίθενται κτισμένες υλικότητες σε μια παλαιότερη κοινωνική συγκρότηση όπως π.χ. όταν γίνεται ένα ξενοδοχείο. Πώς δηλαδή γενικότερα αντιμετωπίζεις τη μεγάλη, νεώτερη, σύγχρονη κλίμακα; 

Στη συζήτησή μας εδώ βλέπω όλη την οικογένεια των Καλλιγά και σκέφτομαι τον λιγομίλητο, στοχαστικό Μαρή Καλλιγά που είχαμε γνωρίσει όπως θυμάται και ο Δημήτρης Αντωνακάκης όταν γινόταν η Πινακοθήκη. 

Είναι χρήσιμη η καταγραφή μερικών χαρακτηριστικών συσχετίσεων, συνθηκών, της συνολικότητας του έργου. 

Η κατοίκηση κοντά στο νερό, η Κάτω Πόλη και η Επάνω Πόλη ψηλά που απλώνεται στο βουνό με τη μεγάλη κλίση  συναντώνται στα όρια του τείχους. Πρέπει να περπατήσεις το βουνό ως θεατής του επιτεύγματος της Μονεμβασίας, ως θεατής της ηδονής, να βλέπεις να αλλάζουν οι συνθήκες. 

Το περιτείχισμα είναι το τείχος μιας αλήθειας της συνάντησης με τον άλλον. Πυκνώνουν, σφίγγονται οι κατοικήσιμες υλικές πραγματικότητες, σαν σώμα το ένα πάνω στο άλλο, για να χωρέσουν, ίσως και να αγγίξουν το ένα το άλλο.

Μερικές κρίσιμες συσχετίσεις προβάλλουν από χαρακτηριστικές συναναφορές και διαδρομές. Δύο π.χ. οπτικές καταγραφές στα όρια του τείχους είναι η επιβεβαίωση της ανθρώπινης συμπαρουσίας της τεχνικής με τον φυσικό κόσμο. Τα ερείπια δεν είναι μόνον μια πραγματική κτισμένη πραγματικότητα, είναι ένα θαυμάσιο έργο Τέχνης όπως του Γκίκα, ένας τρόπος πιθανόν, μία δίοδος για να σκέφτεσαι την αρχιτεκτονική.

 

Το σπίτι με το μπαλκόνι πάνω από τα τείχη (1971, Δ. Καλαποδάς) 

Mια σειρά από διαδρομές [11, 12,13] κάτω από στενές, θολωτές μεταμορφώσεις –κατασκευές- πάνω και μακριά από το τείχος, το πέρασμα, από εδώ – εκεί, σε επαφή και μακριά από το τείχος τονίζουν τη διαρθρωτική λύση. Η σημερινή αρχιτεκτονική με ιδιαίτερη επιμονή διαμορφώνει και συζητεί τέτοιες διαδρομές πολύ παλαιότερα, από τη δεκαετία του ’50-’60.
Τα περάσματα γεννάνε τον χρόνο. Χωρίς αυτά, οι διαδρομές, ο κατοικημένος χώρος θα ήταν διαφορετικός. Διαμορφώνεται μια ιδιαίτερη σημειακή διαφορετικότητα. Οι διαδρομές αποκτούν ταυτότητα. [14] [15] 

εικ. 14,15

Οι μικρο-διαδρομές είναι θεμελιώδης άρθρωση με ή χωρίς θόλο ή ανοιχτές, έξω από την κατοικία στην μικρο-κλίμακα της κατοίκησης. Ο γκρεμισμένος τοίχος είναι ένα ερέθισμα ανάκτησης διαδρομών. Τα κυψελωτά ερείπια πολλαπλασιάζουν την πρόκληση και τα ερεθίσματα για τη συγκρότηση του κατοικημένου ιστού. Με παλαιότερα ή με καινούρια υλικά, με ξύλινες ή μεταλλικές στέγες η οντότητα παραμένει.

Νομίζω ότι οι Καλλιγά επεχείρησαν μια καθαρή αναμόρφωση, όχι μεταμόρφωση, της ταυτότητας των χαρακτηριστικών διαρθρώσεων στις υλικότητες της κατοίκησης. Η γεωμετρικότητα δεν παραμορφώνεται από φανταχτερές, επιδεικτικές διατυπώσεις αλλά και το αντίθετο. Οι θεμελιώδεις συσχετίσεις της κρίσιμης ταυτότητας του έργου της έντασης της εικονογραφικής συναναφοράς με τη γεωγραφικότητα και την υλικότητα δεν παραμορφώνονται από εικονογραφικές συναναφορές όπως παραμορφωτικές επιμονές στην τουριστική αναφορά του έργου. Τα ζητήματα της επανάκτησης και της ένταξης με την παραμόρφωση του χαρακτήρα του έργου, όπως επισημαίνει ο Δημήτρης Φιλιππίδης, απομονώνονται. [16, 17, 18] 

εικ. 16,17,18

Για δέστε αυτή τη σύγκριση. Το προηγούμενο παραμένει εντυπωσιακά αδρανές, εντείνεται η πολυπλοκότητα και η έμφαση στο μη προηγούμενο, στο σύγχρονο όπως αναπτύσσεται η προσθήκη των Herzog & De Meuron πάνω από την παλαιά αποθήκη στο Αμβούργο. [19, 20, 21] 

εικ. 19,20,21

εικ. 22,23,24

[22, 23, 24] Διαφορετικά μεγέθη μιας πολυκύτταρης, πολυδαίδαλης καθημερινότητας.

εικ. 25

[25] Η μεγαλύτερη κλίμακα προέρχεται από συνενώσεις μιας πολυκυτταρικής αισθησιακότητας. Η δυναμική προβάλλει από τις συναντήσεις πολυκυτταρικών διαρθρώσεων και επίμονων διόδων αποφεύγοντας τους μεγάλους ουδέτερους χώρους. [26] [27, 28, 29, 30, 31]

εικ. 27,28,29,30,31

Η αναφορά αγροτικότητας καταρρέει, η ξύλινη κατασκευή της οροφής διατηρεί την ουδετερότητα, τα μεγάλα συνεχή κενά στις επιφάνειες των τοίχων επιτείνουν στοιχεία της σύγχρονης αναφοράς της κατοίκησης. [32] 

εικ. 32

Η μικρο-δαιδαλώδης κατάσταση δίπλα σε καθαρά ορθογωνικά στοιχεία και η καμπύλη του θόλου πολλαπλασιάζουν τις αναγωγές σε διαφορετικές κατευθύνσεις και απομακρύνουν τη φθορά. [33] [34] 

εικ. 33,34

Το χαμηλό μακρόστενο, κατακόρυφο επίπεδο [35], ο τοίχος, χαρακτηριστικό κατανομής – διάρθρωσης του ενιαίου χώρου σε όλες τις διατυπώσεις της σύγχρονης αρχιτεκτονικής μέσα στο μεγάλο κενό κάτω από τις φανερές αρθρώσεις της στέγης είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα. 

εικ. 35. Φωτογραφία Γιώργης Γερόλυμπος 

εικ. 36

Στα μέτωπα [36] που αναπτύσσονται από τον βράχο προς τα επάνω και ψηλότερα από το όριο του τείχους είναι συμπυκνωμένη η πληροφορία της πολυπλοκότητας, στη συνάντηση μεταξύ τους, στα περάσματα, στον δαίδαλο των μεταξύ τους κενών, στην υποχώρηση από το τείχος με μια αίσθηση ασφάλειας πάνω στον μεγάλο δυνατό βράχο. Οι κτισμένες κατοικήσεις συνομιλούν μεταξύ τους χωρίς να είναι φλύαρες.

Σας ευχαριστώ 

Σημ. Η επιλογή των φωτογραφιών είναι του Δημήτρη Φατούρου

Κάντε ΚΛΙΚ στις εικόνες για μεγέθυνση