Η ΕΛΑΧΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ 

ΤΩΝ ΕΠΙΦΑΝΕΙΩΝ ΤΟΥ ΚΑΤΟΙΚΕΙΝ 

ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ

Αλλάζουν όλα εδώ κάτω με ορμή...

Είδα την Άννα κάποτε, 1969: Διονύσης Σαββόπουλος 

ΗΛΙΑΣ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ - ΑΡΙΣΤΕΙΔΗΣ ΑΝΤΟΝΑΣ

Αιφνιδιάστηκα όταν σχεδιάζοντας την ικανού μεγέθους κατοικία ενός νέου ζευγαριού στο εξωτερικό, με έντονη επαγγελματική ενασχόληση, μου δήλωσαν με βεβαιότητα ότι δεν χρειάζονται καν γραφείο και ούτε βιβλιοθήκη στους χώρους τους. Μου φάνηκε παράδοξο σύμφωνα με τις επιλογές της γενιάς μας. Συνειδητοποίησα γρήγορα ότι εργάζονται τελικά με τους υπολογιστές τους στο κρεββάτι ή στον καναπέ και διαβάζουν ανελλιπώς τα βιβλία τους με τον ίδιο τρόπο ή με τα tablets τους οπουδήποτε.

Μετέωρα, 30 9 2005

Εδώ και δέκα χρόνια, με αφορμή το βιβλίο μου με τίτλο τα «αρχέτυπα» είχα αναδείξει την αναδυόμενη τότε τάση του σχεδιασμού ανάλογων με τις καλύβες και τα μαντριά μικρών καταλυμάτων ειδικά για νέους ανθρώπους, στο πλαίσιο βέβαια της διαμονής εκτός πόλης, σαν καταφύγια διακοπών. 

Εύα Σοπέογλου, αρχιτέκτων, μικρή θερινή κατοικία, στον Άγιο Νικόλαο της Σιθωνίας Χαλκιδικής 

Πράγματι από τότε έχω συγκεντρώσει από δημοσιεύσεις ένα τεράστιο αριθμό τέτοιων κατασκευών εγκατεστημένων στο φυσικό τοπίο, με εξαίρεση την Ιαπωνία όπου λόγω στενότητας οικοπέδων συναντώνται κατοικίες πολύ μικρού μεγέθους με ευρηματικές λύσεις. 

Naoto Fukusawa, Konstantin Grcic and Jasper Morrison, Muji Hut 

Είναι προφανές ότι η οικονομική κρίση ευνόησε αυτές τις επιλογές, αλλά πάντα στην συνείδηση των παλαιοτέρων τα μικρά μεγέθη διαμερισμάτων στην πόλη παραπέμπουν στις εργατικές πολυκατοικίες και γενικά στην κατοικία χαμηλών εισοδημάτων. 

Τα πράγματα όμως «αλλάζουν με ορμή» και αφορμή για να το συνειδητοποιήσω αποτέλεσαν δύο πρόσφατες εμπειρίες μου με διαφορά μιας ημέρας. Μία διάλεξη και μία συνέντευξη δύο νεότερων συναδέλφων που εκτιμώ, του Ηλία Παπαγεωργίου και του Αριστείδης Αντονά που ο καθένας με τον δικό του τρόπο δίνει το νέο στίγμα του κατοικείν σύμφωνα με τα νέα δεδομένα της εποχής.

Ηλίας Παπαγεωργίου

Συγκεκριμένα ο Ηλίας Παπαγεωργίου, πρώην ιδρυτικό μέλος του γνωστού γραφείου SO-IL με έδρα την Νέα Υόρκη και με σημαντικά έργα στην Αμερική, στην Ελλάδα στην Ευρώπη και ειδικά στην Γαλλία και σήμερα ιδρυτής του νέου γραφείου του με έδρα την Αθήνα και την Νέα Υόρκη και την επωνυμία PILA STUDIO, ήταν καλεσμένος στο συνέδριο ΕΣΩ που πραγματοποιήθηκε στην Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών στις 4 Φεβρουαρίου 2019. Αναφέρθηκε στις θεαματικές αλλαγές της ψηφιακής εποχής μας και την αδράνεια της αρχιτεκτονικής να παρακολουθήσει τις γρήγορες αλλαγές στον τρόπο ζωής και στην πόλη, λόγω μεγάλου χρόνου που απαιτείται για την ολοκλήρωση ενός έργου.

Οι μαθήτριες δεν απολαμβάνουν το έργο του Rembrandt μα ούτε το αγνοούν. Απλά αναζητούν πληροφορίες για αυτό μέσα από τα κινητά τους

Photo: Gijsbert van der Wal

Ο Παπαγεωργίου αφού σχολίασε την φωτογραφία του Gijsbert van der Wal, ως χαρακτηριστικό δείγμα της ψηφιακής εποχής, τόνισε ότι αντιλαμβάνεται την αρχιτεκτονική ως μια δυναμική διαδικασία και ανοιχτή σε μελλοντικούς μετασχηματισμούς. 

Αναφέρθηκε σε ένα από τα πιο σημαντικά έργα του γραφείου του που διακρίθηκε σε διεθνή αρχιτεκτονικό διαγωνισμό και αφορά τον μετασχηματισμό ενός ελάχιστα χρησιμοποιούμενου χώρου της Place Mazas στο Παρίσι σε ένα νέο κοινωνικό κόμβο. Στην διασταύρωση του ποταμού Σηκουάνα με το κανάλι της Βαστίλης εργάζονται σε ένα έργο αστικής ανάπλασης.

Παρουσιάζοντας την πρόταση εκτός των άλλων μίλησε για την ένταξη ενός κτιρίου κατοικίας που απευθύνεται σε νέους ανθρώπους που έρχονται στην πόλη να εργαστούν σε διάταξη co –living. 

Είναι εντυπωσιακό το μικρό μέγεθος και ο εξοπλισμός των διαμερισμάτων και η πρόβλεψη για κοινή χρήση ευρύτερων κουζινών και καθιστικών που αντιστοιχούν σε επιμέρους ομάδες μικρών διαμερισμάτων σε κάθε όροφο του κτιρίου. Ο ιδιωτικός χώρος των αυτόνομων διαμέρισμάτων είναι εξοπλισμένος με ελάχιστα έπιπλα.

Ένα ημίδιπλο κρεββάτι, μια μικρή ντουλάπα, παντελής έλλειψη τραπεζιού ή τυπικού γραφείου παρά μόνο ένας στενός πάγκος για ένα lap top, απουσία καθίσματος ή πολυθρόνας και οριακοί σε μέγεθος χώροι υγιεινής. Η στενότητα των χώρων ενισχύεται και με τα στενά τριγωνικά μπαλκόνια.

ΑΡΙΣΤΕΙΔΗΣ ΑΝΤΟΝΑΣ

« Η Αθήνα έγινε πόλη των κρεββατιών»

Αριστείδης Αντονάς

φωτογραφία Έφη Φαλίδα 

από την εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ

Την επόμενη ημέρα στην εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ (05 02 2019)ο Αριστείδης Αντονάς συνομιλεί με την δημοσιογράφο Έφη Φαλίδα και επισημαίνει ότι « Η Αθήνα έγινε πόλη των κρεββατιών». Μιλάει για την μεταμόρφωση της πόλης και τις αλλαγές στους χώρους κατοίκησης. 

Στο πλαίσιο ενός πρότζεκτ που τον απασχολεί στην Αγγλία που λέγεται «πόλη των κρεββατιών» ο Αντονάς προσπαθεί να ξαναδεί την Αθήνα σαν μια εικόνα που μεταμορφώνεται, μέσα από τα πολλά άδεια κελύφη και φυσικά από τον μηχανισμό του Airbnb, που μετατρέπει την πόλη σε ένα είδος ενός αόρατου διογκωμένου ξενοδοχείου. 

Αθήνα, φωτο Γιώργης Γερόλυμπος

Η πόλη ενώ λειτουργούσε στο επίπεδο του διαμερίσματος τώρα λειτουργεί στο επίπεδο του κρεββατιού και επομένως όχι μόνο ο τουρίστας αλλά και σιγά-σιγά και ο κάτοικος θα μπορεί να βολεύεται σε ένα κρεββάτι ή να παραχωρεί το μισό του σπίτι.

Η πόλη αρχίζει από σύνθετος μηχανισμός να απλουστεύεται. Το φαντασιακό της διαμονής είναι ένα Airbnb, μαζί με ένα νέο φαντασιακό ενός κοινού χώρου εργασίας.

Ταυτόχρονα μια σκέψη μου, λέει ο Αντονάς, κινείται γύρω από τα εσωτερικά δηλητήρια τους σπιτιού. Ιδιαίτερα στο Ελληνικό σπίτι, που χαρακτηρίζεται πολύ από την οικογένεια, θεωρώ ότι αν πας με μικροσκόπιο να δεις τι συμβαίνει μέσα σε αυτό βλέπεις ότι έγινε ένα είδος πολέμου ανάμεσα στο κρεββάτι και στο τραπέζι. Το τραπέζι έχασε αυτό τον πόλεμο. Δεν εννοώ τραπέζι συνεύρεσης για φαγητό, αλλά τον πάγκο εργασίας. Αυτός ο πάγκος ανήκει στην περιοχή του κρεββατιού για μένα. Ονομάζω κρεββάτι κάτι που εκφράζει την εξής συνάρτηση: την απόσυρση στον τελευταίο χώρο ιδιωτικότητας, που όμως σε ανοίγει μόνιμα μπροστά στο Διαδίκτυο, στην υποδομή. Άρα σε μια κατοίκηση της υποδομής από το κρεββάτι. Αυτό είναι το πιο οικείο και το πιο απρόσωπο μαζί, το πιο αποσυρμένο και το πιο δημόσιο. Εκεί στο κρεββάτι γίνεται η διάχυση του νέου κοινωνικού. Οπότε η «Πόλη των κρεββατιών» είναι μια προσπάθεια να σκεφτούμε τι σημαίνει αυτή η αλλαγή στο φαντασιακό. Οπωσδήποτε έχει συμβάλει αυτή η εφαρμογή τύπου διαμοίρασης ύπνου και χώρου εργασίας. Έρχονται με ορμή μεγαλύτερη από αυτή που βλέπουμε στην πόλη!

Αθήνα, φωτο Γιώργης Γερόλυμπος

Ακόμη και η δυνατότητα εργασίας σε δημόσιους χώρους, σε ένα καφέ υποκαθιστά και το καθιστικό του σπιτιού και μειώνει τον χώρο στα ιδιωτικά διαμερίσματα με αποτέλεσμα να μπορείς να μοιραστείς χώρους ή να ζήσης σε λιγότερα τετραγωνικά. 

Η κριτική αυτή υπήρχε από την δεκαετία του ΄30 και περιέργως το ψάχνει σήμερα ο καπιταλισμός. Μειώνει τα τετραγωνικά της κατοικίας, καταργεί την έννοια του καθιστικού σαν χρήσιμου χώρου που είχε οργανωθεί γύρω από την τηλεόραση. Ο καθένας έχει την οθόνη του, η οθόνη οδηγεί στο κρεββάτι.

Με αυτή την εννοια όμως, σχολιάζει η δημοσιογράφος Εφη Φαλίδα,  αλώνεται το κρεββάτι ως προσωπικός ερωτικός χώρος. Σίγουρα τον αλλάζει, απαντά ο Αντονάς. Η στιγμή που μοιράζεσαι την οθόνη υποκαθιστά την ανάγνωση. Έχει κάθε θλιβερό, κάτι ανοίειο αυτό. [...]

Ηλίας Παπαγεωργίου

O Ηλίας Παπαγεωργίου (Αθήνα 1980) είναι αρχιτέκτονας και με το γραφείο του SO – IL για 11 χρόνια στη Νέα Υόρκη έχει σχεδιάσει και υλοποιήσει πληθώρα έργων σε Ευρώπη, Αμερική και Ασία.

Μερικά από τα πιο αξιοσημείωτα έργα του είναι το Μουσείο Τέχνης Manetti Shrem, στο Davis της Καλιφόρνια, η μελέτη αστικής ανανέωσης και κατοικιών co-living στις όχθες του Σηκουάνα στο Παρίσι, η υπό κατασκευή επανάχρηση και μετατροπή σε πολιτιστικό κέντρο ενός βιομηχανικού συγκροτήματος υαλουργίας στο Στρασβούργο, η εγκατάσταση Breathe στο Μιλάνο που διερευνά νέες μορφές κατοίκησης σε συνεργασία με τη MINI / BMW, η κατοικία Hinge στην Αντίπαρο και το Veiled, μια πρότυπη τουριστική εγκατάσταση στο Αιγαίο, η οποία παρουσιάστηκε στη 14η Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής στη Βενετία.

Η δουλειά του έχει αναγνωριστεί διεθνώς και έχει παρουσιαστεί σε εκθέσεις στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης, το μουσείο Cooper Hewitt στη Νέα Υόρκη και το Μουσείο Μπενάκη στην Αθήνα.

Παράλληλα με τη δραστηριότητα του γραφείου, διδάσκει στην Αρχιτεκτονική σχολή του Πανεπιστημίου Columbia στη Νέα Υόρκη, ενώ παλαιότερα είχε διδάξει στην Αρχιτεκτονική Σχολή του Πανεπιστημίου της Θεσσαλίας και στο Πανεπιστήμιο Tulane στη Νέα Ορλεάνη. Είναι ένας από τους συγγραφείς του βιβλίου solid objectives: order, edge, aura (Lars Müller Publishers, 2017).

Σπούδασε αρχιτεκτονική στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο στη Θεσσαλονίκη και στο Πανεπιστήμιο του Harvard στις ΗΠΑ ως υπότροφος του Ιδρύματος Ωνάση.

Πλέον ξεκινάει την δική του πορεία με το γραφείο του PILA studio.

–

Αριστείδης Αντονάς

Ο Αριστείδης Αντονάς (Aristide Antonas, Αριστείδης Αντωνακάκης) είναι αρχιτέκτων και συγγραφέας, διδάκτωρ Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου του Παρισιού (Nanterre, Paris X). Υπεύθυνος διεύθυνσης του αρχιτεκτονικού "Γραφείου Αντονά", διδάσκει θεωρία και σχεδιασμό από το 2001 ενώ διευθύνει θεωρητικά σεμινάρια στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και του Τμήματος Αρχιτεκτόνων στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο. Συνεπιμελητής για την εκπροσώπηση της Ελλάδας στην 9η Biennale Αρχιτεκτονικής Βενετίας (2004), συνιδρυτής της επιμελητικής ομάδας "Κτιστό Συμβάν" και συνεργάτης στο Monument to Transformation του Tranzit Display (Πράγα και Μπρατισλάβα) πρόσφατα παρουσίασε εργασίες του σε διαλέξεις στο Circulo de Bellas Artes της Μαδρίτης, στο Bauhaus-Universität της Βαϊμάρης, στο Politecnico του Μιλάνο, στην Σχολή Καλών Τεχνών του Gyumri στην Αρμενία, στο Πρόγραμμα Αρχιτεκτονικής του Πανεπιστημίου Κύπρου, στο Sofia Architecture Week στην Βουλγαρία, στο Depot της Βιέννης, στο udk-Berlin. Τα περισσότερα θεωρητικά κείμενά του δημοσιεύονται στο διαδίκτυο ενώ λογοτεχνικά του έργα κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Άγρα και πρόσφατα από τον εκδοτικό οίκο jrp/Ringier. 

Από τον Δημήτρη Φιλιππίδη έλαβα το ακόλουθο σχόλιο με την σχετική φωτογραφία:

πρωτοπορία

Από ότι καταλαβαίνω, το ελάχιστο γραφείο μου στην «υπόγα» της οδού Σεφέρη αποτελεί πρωτοπορία. Το ψυλλιαζόμουν αλλά δεν ήμουν και σίγουρος. Είναι ακριβώς 30 τμ, περιλαμβάνει ένα κεντρικό ντιβάνι-κρεβάτι για όλες τις δουλειές (έχει τίμια παίξει σε όλα τα παιχνίδια από ερωτικά μέχρι αποθηκευτικά), και δεν συνδέεται με τηλεόραση, αρκείται στο διαδίκτυο. Είμαι, ως εκ τούτου, κι εγώ εξ ανακλάσεως πρωτοπορία – ίσως δικαιούμαι και επιδόματος, να το ψάξω αυτό! Πώς βοηθάει κανένα ν’ ανοίξει τα μάτια του αυτή η νέα σκέψη! Ας το κάνουμε project!

δ