ΔΗΜΗΤΡΗΣ & ΣΟΥΖΑΝΑ ΑΝΤΩΝΑΚΑΚΗ: ΟΙΚΙΣΜΟΣ ΜΠΑΡΛΟΥ ΣΤΟ ΔΙΣΤΟΜΟ ΒΟΙΩΤΙΑΣ

ένα θαρραλέο πείραμα - μια σημαντική ημερίδα

Δημήτρης και Σουζάνα Αντωνακάκη

Με τον Δημήτρη και την Σουζάνα μας συνδέει μια στενή και μακρόχρονη φιλία από το 1980. Είχα την τύχη να βιώσω από κοντά και να χαρώ μαζί τους πολλά από τα έργα τους,  να συμμετάσχω στο στήσιμο των εκθέσεών τους και  να μοιράζομαι μαζί τους τις αγωνίες μας για την Ελληνική αρχιτεκτονική.  Ο οικισμός στο Δίστομο είναι για μένα συνυφασμένος με μια παράξενη μελαγχολία, όπως αποτυπώνεται στην ατμόσφαιρα της φωτογραφίας που ακολουθεί:

εικόνα από εργοτάξιο, 1970

 (φωτ. Δ. Αντωνακάκης)

Οι σκηνές, της μετά από χρόνια επίσκεψής τους στον εγκαταλελειμμένο πια οικισμό, από το ντοκιμαντέρ του Markos Gastin που προβλήθηκε στην ΕΡΤ  και οι συζητήσεις μαζί τους,  συνδέθηκαν με μια αίσθηση απογοήτευσης για μια χαμένη ευκαιρία ή για μια  ίσως υπερβολή, που όλοι μας κατά καιρούς έχουμε ίσως αισθανθεί για κάποια από τα έργα μας. Μόνο που στην περίπτωση αυτή πρόκειται για ένα πολύ σημαντικό έργο, που από την αρχή αλλοιώθηκε και τελικά εγκαταλείφθηκε.

Η ένταξη του οικισμού

 στο φυσικό τοπίο του Διστόμου

Πρόκειται  πραγματικά για ένα θαρραλέο πείραμα. Γιατί  το 1969 αντιπρότειναν  στον ιδιοκτήτη αντί για τρεις πολυκατοικίες,  που θα στέγαζαν ιεραρχικά τους εργαζόμενους στα μεταλλεία του Βωξίτη στο Δίστομο Βοιωτίας, να πραγματοποιήσουν ένα συγκρότημα κατοικιών, ένα «ουτοπικό χωριό», με ανθρώπινη κλίμακα, και  σεβασμό στο τοπίο. Παράλληλα με μια πρωτότυπη τυπολογία και τον ενιαίο καναβο στους κλειστούς και υπαίθριους χώρους, επιλεγμένες αρετές της ανώνυμης αρχιτεκτονικής συντίθενται στιβαρά και με τόλμη με τον Ελληνικό μοντερνισμό για την ένταξη 85 κατοικιών, με κοινόχρηστους χώρους (εκκλησία, εστιατόριο, παιδικό σταθμό, περίπτερα).

πρόπλασμα του οικισμού

Η πρωτοβουλία  του Τμήματος Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Πανεπιστημίου Πατρών να οργανώσει   σχετική ημερίδα με κεντρικό τίτλο «Εργάζομαι άρα κατοικώ», την Τετάρτη 14 Μαρτίου, εκτιμώ ότι είχε μεγάλη επιτυχία, γιατί κατάφερε να συσχετίσει δημιουργικά την μελαγχολία και την απογοήτευση που συνοδεύει αυτό το έργο, με καίριες αρχιτεκτονικές επισημάνσεις. Την επιμέλεια της διοργάνωσης είχαν οι Βασιλική Πετρίδου, ο Παναγιώτης Πάγκαλος, και η Νεφέλη Κιρκίτσου. Ενδιαφέρον είχε τόσο η έκθεση με σχέδια του έργου που πρώτη φορά δημοσιεύονται, όσο  και η σχετική έκδοση με συλλογή κειμένων. ΟΙ φοιτητές είχαν κατακλύσει την αίθουσα

 

και παρακολούθησαν, κρατώντας σημειώσεις, τις εισηγήσεις των ομιλητών σε δύο συνεδρίες.

Η ημερίδα ξεκίνησε με την ομιλία της Βασιλικής Πετρίδου και ακολούθησαν οι 

Παναγιώτης Τουρνικιώτης, Ελένη Καλαφάτη,

Νίκος Μπελαβίλας, Ηλίας Κωνσταντόπουλος

Παναγιώτης Πάγκαλος, Νεφέλη Κιρκίτσου,

Δημήτρης Φιλιππίδης, Σουζάνα Αντωνακάκη,

Δημήτρης Αντωνακάκης,  John Habraken

 

που αναφέρθηκαν στην αρχιτεκτονική των εργατικών οικισμών στην Ευρώπη, τον οικισμό του Pessac του  Le Corbusier, τον οικισμό  στα Άσπρα σπίτια Βοιωτίας, τους πρώτους οικισμούς εργατών στην Ελλάδα, τον οικισμό στο Δίστομο και το TEAM X, τον κριτικό τοπικισμό των Δ+ΣΑντωνακάκη και βέβαια τον οικισμό του Μπάρλου.

« Architecture and  Housing» ήταν το θέμα της ομιλίας του John Habraken.

Στην συζήτηση που ακολούθησε  ο Δημήτρης Φιλιππίδης έκλεισε την ημερίδα τονίζοντας την διαρκή αναζήτηση, και τους δημιουργικούς προβληματισμούς του Δημήτρη και της Σουζάνας που τους οδήγησαν σε τολμηρές και ενδιαφέρουσες αρχιτεκτονικές προτάσεις. 

Ο Δημήτρης Φιλιππίδης κλείνοντας την ημερίδα

Από την άλλη το ταξίδι στην Πάτρα ήταν  τουλάχιστον επικίνδυνο σε ένα δρόμο, στην ουσία σε ένα εγκαταλελειμμένο εργοτάξιο, γεμάτο κορίνες και απειλητικές επιγραφές για τον θάνατο που παραμονεύει.  Η άφιξη στην Πανεπιστημιούπολη στο Ρίο απογοητευτική. Μετά το υπερθέαμα της νέας γέφυρας Ρίου - Αντιρρίου,  βρίσκεσαι μπροστά σε μία αχανή  έκταση όπου κυριαρχεί η εγκατάλειψη του περιβάλλοντα χώρου και η απρόσωπη αρχιτεκτονική των πανεπιστημιακών κτιρίων (προφανώς η γνωστή ιστορία των μελετοκατασκευών). Ομολογώ ότι μου ήρθαν στον νου εικόνες στρατιωτικού στρατοπέδου παρά ενός πανεπιστημιακού campus. Μέσα στον αχανή αυτό χώρο ξεχώρισα μόνο τα κτίρια των σχεδιαστηρίων του τμήματος Αρχιτεκτόνων, τα λεγόμενα «Πανατσέϊκα», σχεδιασμένα με την λογική των προκατασκευασμένων,  από τον αρχιτέκτονα και αναπληρωτή καθηγητή Γιώργο Πανέτσο. 

 

Γιώργος Πανέτσος, Κτίρια σχεδιαστηρίων

του Τμήματος Αρχιτεκτόνων

στο Πανεπιστήμιο της Πάτρας

Επιστρέψαμε στην Αθήνα έχοντας στην μνήμη μας τα διψασμένα βλέμματα των φοιτητών της αρχιτεκτονικής που αναζητούν διέξοδο...



Σημείωση: Μπορείτε να μεγενθύνετε το μέγεθος της εικόνας του μπλογκ στην οθόνη σας,  πατώντας Ctrl και στρέφοντας το ροδάκι του ποντικιού προς τα πάνω