ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΚΑΤΣΙΦΑΡΑΚΗ: «ΟΙΚΕΙΟ/ΟΙΚΕΙΝ»

 

ΣΤΗ ΝΗΜΑΤΟΥΡΓΙΑ ΜΕΝΤΗΣ–ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ 

ΤΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΜΠΕΝΑΚΗ 

«Έχω ρίζες αλλά ρέω»

Κατερίνα Κατσιφαράκη 

Ανέκαθεν με συγκινεί το ατελές και το εφήμερο και έτσι έσπευσα να δω αυτή την έκθεση, μόλις διάβασα ότι η Κατερίνα Κατσιφαράκη από μικρή βίωνε συνεχείς μετακινήσεις τόπων, αλλαγές περιβάλλοντος, σπιτιών, εικόνων, ανθρώπων, ότι η πολυτέλεια απουσιάζει παντελώς από τα έργα της, ότι πρόκειται για μια τέχνη «φτωχή», αποτελούμενη από τα ουσιώδη, όσα απλόχερα μας προσφέρει η φύση και που συνήθως περνούν απαρατήρητα. Διαπιστώσεις που επισημαίνει στο εξαιρετικό κείμενό του με τίτλο «Έχω ρίζες αλλά ρέω» ο Χριστόφορος Μαρίνος που επιμελείται αυτήν την έκθεση. Η δουλειά της, γράφει, έλκει την καταγωγή της από την ιταλική Arte Povera, και στο επίκεντρο της δουλειάς της βρίσκονται η εφήμερη κατοίκηση, οι ρίζες και το ξερίζωμα, η αδιάλειπτη μετακίνηση από τόπο σε τόπο, η παρατήρηση του φαινομενικά ασήμαντου και η ανάδειξη του φευγαλέου. 

«καρέκλα πάσσαλος», 2019, βίντεο 

«Ένας παράκτιος διπλός πάσσαλος που δένουν τις βάρκες, που το σχήμα του παραπέμπει σε καρέκλα, με όλα αυτά τα απομεινάρια τα νήματα, τα κορδόνια, τα σκοινιά που έχουνε μείνει με τα χρόνια.» 

Στους δύο χώρους της  νηματουργίας ΜΕΝΤΗΣ-ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ του Μουσείου Μπενάκη εκτίθενται διακριτικά οι φωτογραφίες, τα βίντεο, οι εγκαταστάσεις και τα αντικείμενα της Κατσιφαράκη και μέσα από αυτή τη συγκατοίκηση εικόνων, νημάτων, τοπίων και μηχανών, η νομαδική σκέψη διεκδικεί ξανά την προσοχή μας. 

Με συγκίνησε αυτή η έκθεση και είχαμε την τύχη να συναντήσουμε εκεί την Κατερίνα Κατσιφαράκη και να μας ταξιδέψει ανάμεσα και υπό τους ήχους και τους κροταλισμούς των μηχανημάτων, που λειτουργούσαν,  σε μια μοναδική ξενάγηση των έργων της. 

Στην συνέχεια παραθέτω έργα που κατέγραψα φωτογραφικά με τους τίτλους τους και αποσπάσματα από τις αφηγήσεις της Κατερίνας, σε αυτή την ξενάγηση, καθώς και από το κείμενο του καταλόγου που επιμελήθηκε ο Χριστόφορος Μαρίνος. Ειδική αναφορά γίνεται και από την Βιργινία Ματσέλη σχετικά με τον νέο χώρο της Νηματουργίας και τον ιδιότυπο αργαλειό που εφηύρε ο Joseph Marie Jacquard προάγγελος του ηλεκτρονικού υπολογιστή. 

"Κατερίνα Αναγνωστάκη Πολέντα (1924-2016)". 2016,  Εφήμερη εγκατάσταση (έρημος, νήμα βελόνα) 

«Την επόμενη ημέρα του θανάτου της αγαπημένης μου γιαγιάς βρισκόμουν στη Νότια Τυνησία και αυθόρμητα άρχισα να κεντάω με βελόνα και νήμα την έρημο. Ένας αποχαιρετισμός σ ένα αγαπημένο πρόσωπο.» 

"Χαλί", 2019, εγκατάσταση (ιστοί φραγκοσυκιάς) 

Ιστοί από τους σκελετούς των φύλων από φραγκοσυκιές, που λειτουργούν σαν χαλιά. Ότι μένει όταν τις καίνε, που είναι σαν δαντέλες που τις έχω ράψει μεταξύ τους. 

«Στην Τυνησία συνήθως χρησιμοποιούν τις φραγκοσυκιές σαν όριο, σύνορο. Αποτρέπει ανθρώπους και ζώα να μετακινηθούν από τη μια μεριά στην άλλη. Σαν κάκτος βγάζει κάτι επιθετικό, δεν είναι εύκολο να τον πλησιάσεις, παρ’ όλο που είναι γεμάτος νερό και βγάζει και ένα πολύ ωραίο φρούτο. Όταν ξεραίνεται και αφυδατώνεται απομένει ένας πανέμορφος, εύθραυστος ιστός σαν δαντέλα, όπου κανένας δεν είναι ίδιος με τον άλλον, παρ’ όλο που ανήκουν και προέρχονται από το ίδιο φυτό. Αυτό είναι που μου άρεσε, ότι ενώ νιώθει κανείς ότι προέρχονται από την ίδια πηγή, το καθένα από αυτά είναι διαφορετικό. Σαν και εμάς. Και αυτό που λειτουργεί ως σύνορο και σαν σκουπίδι όταν ξεραίνεται και το πετάνε, όταν ενωθεί το ένα με το άλλο, δημιουργεί κάτι άλλο».[1]

«άλογα», 2017 

«Από ένα κρεββάτι που είχα κοιμηθεί και το πρωί αντίκρυσα την μπάντα στον τοίχο με τα άλογα» 

"Αποξηραμένο φύλλο", 2018 

«χωρίς τέλος» 2017, βίντεο 

«Η συνεχής ροή του νερού σε μια λιμνοθάλασσα, καδραρισμένη στην οθόνη ανάποδα, στην Πάτμο που το καλοκαίρι το νερό εξαφανίζεται και γίνεται μια έρημη στέπα όποτε βγαίνει ένα φύκι που είναι σαν μαλλί.» 

"Ακολουθώντας το νήμα", 2017 εφήμερη εγκατάσταση 

Πρόκειται για τα φύκια από την λιμνοθάλασσα της Πάτμου 

Ο νέος ισόγειος χώρος του Αντωνόπουλου

Για την συνέχεια της έκθεσης περάσαμε στον νέο ισόγειο χώρο του Αντωνόπουλου, δίπλα στον παλιό της Νηματουργίας του Μέντη, που άνοιξε πρόσφατα όπου μας υποδέχθηκε η υπεύθυνη του χώρου, λαογράφος-εθνολόγος κα Βιργινία Ματσέλη, ψυχή της Νηματουργίας Μέντης–Αντωνόπουλος (ΝΗ.Μ.Α.).

Βιργινία Ματσέλη 

Στον χώρο αυτό, που περιβάλλεται από ράφια έχουν ενταχθεί δύο παράξενοι αργαλειοί που έγιναν στο Παρίσι από το 1838. Όπως μας είπε η Βιργινία Ματσέλη χάρη σε αυτούς τους αργαλειούς που ανήκουν στην οικογένεια Αντωνοπούλου, έγινε και ο πρώτος ηλεκτρονικός υπολογιστής. 

Η οικογένεια Αντωνοπούλου είχε ξεκινήσει νωρίτερα, γύρω στο 1830 στην Αθήνα, να κάνουν πασματερί (περίτεχνες τρέσες) και αργότερα απέκτησαν αυτούς του αργαλειούς

ο αργαλειός του Joseph Marie Jacquard

Για την υλοποίηση των σχεδίων στις τρέσες οι αργαλειοί αυτοί λειτουργούσαν με διάτρητες πλακέτες. Ένα είδος αλγόριθμων, που καθορίζουν τα σχέδια. 

Αυτός ο αργαλειός έφερε την επανάσταση στην υφαντουργία στην Λυών. Ο υφαντουργός Μαρί Ζοζέφ Ζακάρ (1752-1834) ανακάλυψε αυτόν τον μηχανισμό που αποτέλεσε μια νέα εφεύρεση, μια επανάσταση. Αργότερα σε αυτόν τον μηχανισμό στηρίχθηκε και η κόρη του λόρδου Βύρωνα, μαθηματικός, για να μπουν οι βάσεις για τον πρώτο ηλεκτρονικό υπολογιστή. 

Λεπτομέρειες από τον αργαλειό του Joseph Marie Jacquard

Σε αυτόν τον χώρο, είπε η κυρία Βιργινία Ματσέλη, θέλουμε να κρατήσουμε όχι απλά την ιστορία της μεταξουργίας-υφαντουργίας, αλλά αυτή την παλιά τεχνογνωσία να την ξαναβάλουμε στην σύγχρονη ζωή και στους νέους. Μετά από έρευνες σήμερα όλα αυτά τα μεγάλα επιτεύγματα γύρω από την τεχνολογία όπως αυτοί οι αργαλειοί δεν σταματάνε. Όσο ο άνθρωπος τα τροφοδοτεί με την σκέψη του, με την αγάπη του και το άγγιγμά του μπορούν να κάνουν πολύ περισσότερα πράγματα. Σε αυτόν τον χώρο και σε αυτό το κλίμα μπαίνει και το πολύ φιλοσοφημένο έργο της Κατερίνας που μπαίνει σε άδυτα. 

 Η ξενάγηση στην έκθεση συνεχίστηκε ξεκινώντας από το ακόλουθο βίντεο: 

«διαδρομές», 2019 βίντεο 

"Παρμένο από ένα μεγάλο κουβάρι που ξετυλίγεται πάνω στην μηχανή και παραπέμπει σε δρόμους" 

‘Χαλί’, 2019, εγκατάσταση (ιστοί φραγκοσυκιάς) +λεπτομέρεια 

«Μια εγκατάσταση σαν έτοιμη να διαλυθεί που εμπεριέχει την κίνηση σαν να νοιώθεις ότι φεύγει. Πρόκειται για τα δίκτυα ψαρέματος ενός φίλου που δεν είναι πιά στην ζωή και αυτά βρέθηκαν σκορπισμένα δεξιά και αριστερά στα χωράφια του. Και κάποια στιγμή συμπλήρωσα τα κενά με τους ιστούς από τις φραγκοσυκιές και το εργόχειρο τις γυναίκας του. Το κενό για μένα είναι το ποιο γεμάτο πράγμα.» 

Τα υπόλοιπα έργα τοποθετήθηκαν περιμετρικά, αφαιρώντας κάποια ράφια.

‘όριο’,2018, inkjet τύπωμα 

«αυτοσχέδιος φράχτης από ασυνήθιστα και ετερόκλητα υλικά, όπως μια παιδική κούνια, χαλύβδινα πλέγματα κλπ» 

'κατοικία', 2001 

«Μια σκηνή στο Νότιο Μαρόκο που έχω μείνει τουλάχιστον μια εβδομάδα φτιαγμένο από κουρελούδες και από μαύρα πανιά από το νήμα από τις κατσίκες τους, μια εικόνα που ταιριάζει με την αυτοπροσωγραφία μου.» 

«Θάλασσα», 2019 

«Φωτογραφημένα νήματα» 

Την έκθεση υποστηρίζει ο Οργανισμός Πολιτισμού και Ανάπτυξης ΝΕΟΝ. 

______________________________

---

[1] Email της καλλιτέχνιδας στον Χριστόφορο Μαρίνο, 28 Μαΐου 2020.

Βιογραφικό

Η Κατερίνα Κατσιφαράκη σπούδασε ζωγραφική στην Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας. Το 2001 ολοκλήρωσε τις μεταπτυχιακές της σπουδές (MFA) στις Διεπιστημονικές Τέχνες (Interdisciplinary Arts) στο Dutch Art Institute (D.A.I) στην Ολλανδία, με την υποτροφία του Ιδρύματος Κρατικών Υποτροφιών (Ι.Κ.Υ.). Μέχρι το 2006 παρακολούθησε μαθήματα σύγχρονου χορού και performance με την ομάδα της M. Mendez. 

Έχει συμμετάσχει σε εκθέσεις, residencies και performances στην Ελλάδα και το εξωτερικό. 

Διαμόρφωσε και πραγματοποίησε in situ εγκαταστάσεις σε διάφορους χώρους όπως στον Συνοικισμό Χαλανδρίου, Αθήνα (2019), Al Maken d'Art Actuel, Rencontres Internationales, Τυνησία (2016), Πάτμιον πολιτιστικό κέντρο, Πάτμος (2018), Libby Sacer Foundation, Αθήνα (2014), el estudio Ammeba υπό την αιγίδα της Ισπανικής Πρεσβείας, Αθήνα (2010), Museum of Yugoslav History –Museum 25May, Σερβία (2002), Τεχνόπολη και Επιμελητήριο Εικαστικών Ελλάδας, Αθήνα (2003), Art System gallery, Τορόντο (2001), Studentski Kulturni Centar (SKC), Σερβία (2001), Villa Weiner, Γερμανία (2000 και 2001). Έχει συμμετάσχει στο Digital Art Festival, Θεσσαλονίκη (2006), 6ο Διεθνές Πανόραμα Ανεξάρτητων Δημιουργών φιλμ και βίντεο, Θεσσαλονίκη (2004), International film festival on the internet Zeta Films, Βραζιλία (2002), Outdoors Touring Balkan Project 2002/2003 Museum of Yugoslav History –Museum 25May, Σερβία (2002). Προσκλήθηκε το 2001 από την Ιστορικό Τέχνης Biljana Tomic στο Βελιγράδι, να πραγματοποιήσει μια in situ εγκατάσταση στο Studentski Kulturni Centar (SKC) και μία performance στο Museum of Yugoslav History –Museum 25May για την οποία βραβεύτηκε από το Υπουργείο πολιτισμού της Σερβίας. Άλλες performances που έχει πραγματοποιήσει είναι με την Nomadic/Topos/Athena, Αθήνα (2017), στο Academietheatre van Utrecht, Ολλανδία (1999 και 2000) και Stredoceske Muzeum Rostoky, Τσεχία (2000). 

Έχει εργαστεί ως εκπαιδευτικός στην Αρχιτεκτονική του Πολυτεχνείου Κρήτης, στο Κολλέγιο Αθηνών και σε δημόσια σχολεία.

Κάντε ΚΛΙΚ στις εικόνες για μεγέθυνση 

Και το σχόλιο του Δημήτρη Φιλιππίδη:

Δεν φταίω εγώ: με ενέπνευσες με όσα γράφεις! Η φωτο είναι του 2016 στην Άνδρο.

δ.