ΓΙΩΡΓΟΣ ΞΕΝΟΣ 

+ ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΝΤΟΥΒΡΗ 

Μια αποκαλυπτική βραδιά 

στο ατελιέ του πολυπράγμονα εικαστικού 

Γιώργος Ξένος

Παρακολουθώ την δουλειά του Γιώργου Ξένου εδώ και χρόνια και έχω έντονα χαραγμένες στην μνήμη μου μια σειρά εκθέσεων και έργων του. Συγκεκριμένα την έκθεσή του στο Μουσείο Μπενάκη στην Πειραιώς το 2009, με τίτλο «Γεωμετρία εν αναμονή-Το Μαύρο Κουτί της Ανθρωπότητας». 

Γιώργος Ξένος από την έκθεση στο Μουσείο Μπενάκη στην Πειραιώς το 2009, με τίτλο «Γεωμετρία εν αναμονή-Το Μαύρο Κουτί της Ανθρωπότητας»

Την έκθεση στο Επιγραφικό Μουσείο το 2011 με τίτλο «Ο ίσκιος του ανθρώπου είναι ο πολιτισμός του», αλλά και την τολμηρή εικαστική εγκατάσταση στους Δελφούς το 2012-13.

Γιώργος Ξένος, από την έκθεση στο Επιγραφικό Μουσείο το 2011 με τίτλο «Ο ίσκιος του ανθρώπου είναι ο πολιτισμός του» 

Αποκορύφωμα το μεγάλο έργο του με τα 2.500 φίδια από πηλό, με τίτλο Οιωνός 2018, στην έκθεση της Άννας Καφέτση «Μετά την Βαβέλ» στο Μέγαρο Μουσικής τον Δεκέμβριο του 2018. 

Γιώργος Ξένος, Οιωνός 2018, στην έκθεση της Άννας Καφέτση «Μετά την Βαβέλ» στο Μέγαρο Μουσικής τον Δεκέμβριο του 2018. 

Ο Γιώργος Ξένος κυκλοφορεί έχοντας πάντα δίπλα του την Χριστίνα Ντούβρη, μια ξεχωριστή προσωπικότητα και σύντροφος ζωής. Μια αδιαίρετος δυάδα με την οποία συναντηθήκαμε αιφνίδια τον Ιούνιο του 2011. Αφού παρακολουθήσαμε ένα εικαστικό δρώμενο, μια βίντεο-εγκατάσταση του Doug Aitken με τίτλο “Black Mirror” στο ferry boat «Μελίνα ΙΙ», που ήταν αγκυροβολημένο στην προβλήτα του λιμανιού του Πειραιά, βρεθήκαμε αυθορμήτως να απολαμβάνουμε μαζί τα σουβλάκια του Καράμπαμπα στην Δραπετσώνα. 

Ήταν σαν να γνωριζόμαστε χρόνια! Σαν να πηγαίναμε για χρόνια χέρι-χέρι. Μιλήσαμε ανοιχτά για ένα σωρό θέματα, προχωρήσαμε σε προσωπικές αναφορές και μνήμες, χωρία καμμιά αναστολή και αυτό «έγραψε»! 

Μας προσκάλεσαν με έμφαση στο ατελιέ του Γιώργου και έκτοτε κάθε φορά που συναντιόμαστε, ανανεώναμε το ραντεβού μας. Μέχρι που τα καταφέραμε να βρεθούμε ένα απόγευμα στις 28 Μάϊου 2019, οκτώ χρόνια αργότερα. 

Με ένα κουτί μιλφέιγ από του Κωνσταντινίδη, διαβήκαμε το δεξί κατώφλι του απόλυτα συμμετρικού κτιρίου στην περιοχή Κεραμικού, που πραγματοποίησε ο Ξένος συνεργαζόμενος στενά με τον αρχιτέκτονά του και από ότι φαίνεται πέρασε τις προσωπικές του απόψεις. 

Η ίδια συμμετρία χαρακτηρίζει και την πρώτη εικόνα μπαίνοντας στο εσωτερικό του κτιρίου. Μία σύνθεση υποδοχής με δύο πολύπτυχα πλευρικά έργα σε καμπύλη, 

τα γνωστά απειλητικά έρποντα φίδια στο κέντρο και ένα τραπέζι art deco με συμμετρικά διατεταγμένα καθίσματα. 

Την όλη σύνθεση συμπληρώνουν επιτραπέζια επιζωγραφισμένα κεραμικά.

Στην συνέχεια κινηθήκαμε στο κτίριο ανεβοκατεβαίνοντας με το ασανσέρ, αποφεύγοντας κατά ένα τρόπο, το παράδοξο μαρμάρινο κλιμακοστάσιο με διάταξη βουστροφηδόν. Μια πρωτοφανής, άψογα υλοποιημένη έμπνευση του Γιώργου Ξένου που προκαλεί το ενδιαφέρον και προφανώς αιφνιδίασε όσους το υλοποίησαν και όχι μόνο. 

Ο Γιώργος και η Χριστίνα μας ξενάγησαν σε όλους τους ορόφους που αναπτύσσονται οι χώροι του Ατελιέ εκτός από το υπόγειο. Είχε ξεχωριστό ενδιαφέρον η πίσω κλειστή αυλή και η από εκεί πίσω όψη του κτιρίου, με επενδύσεις από πωρόλιθο και παλιά συμπαγή τούβλα. 

Η έκπληξη ήταν η θέα του περιβάλλοντα χώρου, της γειτονιάς η οποία φαίνεται από την πίσω βεράντα του πρώτου ορόφου του κτιρίου. Ένα πολλαπλό τυπικό αποτύπωμα της Αθήνας του περιθωρίου, με ερείπια νεοκλασικών, ίχνη του μεσοπολέμου και τυπικές πολυκατοικίες του ΄60, σε ένα πυκνό ανισοϋψή αστικό ιστό, σε μια περιοχή που έχει αποκτήσει μια υπέρμετρη δυναμική, με καλλιτέχνες, ηθοποιούς, σκηνοθέτες. Μια εικόνα σαν να είναι μετά από πόλεμο. 

Στους υπόλοιπους ορόφους εισπράξαμε την γοητεία των χώρων δημιουργίας που ο Ξένος ονομάζει «χώρους περισυλλογής». Χώρους με αυτή την γνωστή ακατάστατη ατμόσφαιρα που αποκαλύπτει την διαρκή και έντονη δημιουργικότητα του καλλιτέχνη με τις πολλαπλές αναζητήσεις και τους πειραματισμούς. Εκτεθειμένα αμέτρητα ολοκληρωμένα έργα, σε πολλά επίπεδα, έργα εν εξελίξει, έργα υπό συνεχή επεξεργασία. 

Καταλήξαμε στο γυάλινο τραπέζι με τα εδέσματα και τα ποτά. Έτσι όπως γίνεται στα συμπόσια, η συζήτηση ανοίχτηκε σε προσωπικές αναφορές με ιστορίες από το παρελθόν. Κοινές εμπειρίες και απρόσμενες περιγραφές βιωμάτων ζωής, που σε ένα βαθμό ερμηνεύουν το δημιουργικό πάθος του καλλιτέχνη που τελικά ξέρει να επιμένει και να ακολουθεί μέχρι το τέρμα την άποψη του και τον στόχο του, υπομένοντας τις όποιες συνέπειες. 

Αμφιταλαντεύτηκα αν τελικά θα έπρεπε να δημοσιεύσω αποσπάσματα από όσα κατέγραψα στις συζητήσεις μας. Πήρα το θάρρος να το κάνω, θεωρώντας ότι η ζωή ενός καλλιτέχνη και ειδικά οι δύσκολες και ακραίες εμπειρίες του, συνδέονται άμεσα με το εικαστικό του έργο. Αποτελούν το είναι, το γίγνεσθαι της προσωπικότητάς του, που αποτυπώνεται στα έργα του και ομολογώ ότι μετά από αυτή την συζήτηση ξαναείδα την δουλειά του Γιώργου Ξένου με μια διαφορετική βαθύτερη προσέγγιση. 

Παραθέτω στην συνέχεια αποσπάσματα από τις συζητήσεις μας με τον Γιώργο Ξένο και την Χριστίνα Ντούβρη: 

[…] Εγώ, έχω βιώσει τρεις πρωτεύουσες που τις θεωρώ πόλεις μου: ΑΘΗΝΑ, ΠΑΡΙΣΙ, ΒΕΡΟΛΙΝΟ. Το Λονδίνο δεν με τράβηξε, ενώ έχω κάτσει τρία εξάμηνα για να δω τα μουσεία και έκανα μάλιστα παρέα με τον Francis Bacon. 

Στο Παρίσι, που ήταν η πρώτη μου επαφή με το έξω και μεγάλο σχολείο, έστειλα το ντοσιέ μου στην Beaux-arts και μη πήρανε, το ίδιο ντοσιέ που έδωσα και στην Αθήνα στην ΑΣΚΤ και δεν με δέχθηκαν, 

Στο Βερολίνο είχα την τύχη να ζήσω την περίοδο των ιστορικών γεγονότων της πτώσης του Τείχους και να εκθέσω στο Pergamon Museum, και αργότερα στο Winckelmann Museum στην πόλη Stendal .[…] 

[…] Αγαπώ πολύ την Ελλάδα. Πάω στην Πεντέλη και θεωρώ ότι το βουνό είναι δικό μου. Έχω μείνει στην Πεντέλη, δραπέτης κυνηγημένος από το στρατό όταν λιποτάκτησα. Κρυβόμουν στην Πεντέλη που ήταν γεμάτη με παράγκες με φυγόδικους, όπως στην Κινέττα, και στο Αιγάλεω βουνό. 

Υπηρετούσα τότε σε Τάγμα Ανεπιθυμήτων στην Βέροια. Δεν άντεξα… Πήδηξα την μάντρα και έφυγα. Ήμουν τότε 23 ετών. Παίρνω την μηχανή, που την είχα καβατζαρισμένη, σε ένα σπίτι που νοίκιαζα και γύρισα στην μονάδα μετά από τρείς μήνες και έφαγα έξη μήνες φυλακή.[…] 

[…] Την δεύτερη φορά με πήραν αλυσοδεμένο και με πήγαν στο ΕΑΤ ΕΣΑ τέρμα Αχαρνών. Μετά στο Μεταγωγών που έμεινα ένα μήνα στο τσιμέντο. Από εκεί με παίρνουν με την κλούβα μαζί με άλλους και περνάμε όλες τις φυλακές με στάσεις για να μοιράσουν τους άλλους κατάδικους, μέχρι Θεσσαλονίκη. Στην Λάρισα κάνουν ένα ντου οι κρατούμενοι στην κλούβα και σταμάτησαν σε φαρμακείο, για να πάρουνε χάπια και μου γεμίζουν και μένα τις τσέπες με χάπια, για να αντέξω έλεγαν φτάνοντας στις στρατιωτικές φυλακές, τις επιλεγόμενες Γεντί Κουλέ Το πρωί ξυπνώντας στο κελί μου, όταν συνειδητοποίησα που βρισκόμουν μου μείναν τα μαλλιά στα δάχτυλα.[…] 

[…] Βρέθηκα μετά στο νοσοκομείο, που είχα πάει για ψυχολογικούς λόγους, γιατί έκανα το πουλί και διάφορα άλλα. Και από εκεί δραπέτευσα και βρέθηκα στην φυλακή και μετά και πάλι στην μονάδα στην Βέροια. 

Μέσα στην ατυχία μου όμως είμαι και τυχερός. Κάπου γίνεται κάτι και την γλυτώνω. Γεννιέται ένα καινούργιο πράγμα. […] 

[…] Όταν γύρισα στην μονάδα με έβαλαν στο κρατητήριο του Στρατοπέδου. Αίφνης με κάλεσε ο Διοικητής, που είχε γυναίκα φιλόλογο και ήξερε γράμματα, και μου ζήτησε να κάνω τον στολισμό του στρατοπέδου γιατί θα ερχόταν ο Στρατηγός Κόρκας να κάνει Πάσχα στο στρατόπεδο. Ο Κόρκας στην επιθεώρηση σταματάει μπροστά σε μένα και όταν του είπα ότι ζωγραφίζω, μου ζήτησε να πάω μαζί του στο Τέταρτο Σώμα στην Ξάνθη για να ζωγραφίσω την εκκλησία του στρατοπέδου, και αργότερα να κάνω μια φρίζα γύρω στα είκοσι μέτρα, στο επιτελείο με όλα τα φυλάκια στον Έβρο. Μια μέρα με κάλεσε στο γραφείο του και με συμπάθεια με ρώτησε «τί να σου πρωτοσβήσω» έχοντας ήδη δύο χρόνια φυλακή.[…] 

Γιώργος Ξένος σε παιδική ηλικία

[…] Από μικρό παιδί ήμουν έτσι. Ένα παιδί ατίθασο. Από το σπίτι όταν ήμουν οκτώ χρονών έφευγα οκτώ ημέρες. 

[…] Ήμουν κοπανατζής και όταν έφευγα από το σπίτι μου πήγαινα Δικαστήρια για να παρακολουθώ δίκες γιατί ήμουνα κατά τις αδικίας, στην Ακρόπολη και στο μουσείο όπου εκεί κοίταζα και έσκαγα από την ζήλεια μου. Δεν μπορούσα ούτε την οικογένεια. Γεννήθηκα ανυπάκουος. Στην ζωή μου έχω δοκιμάσει πράγματα και θάματα.[…] 

[…] Από μικρό παιδί μαστόρευα, κατάφερα και έφτιαξα στο μαγαζί του πατέρα μου μια πόρτα και ένα παράθυρο. Είχανε βάλει στοίχημα οι μαστόροι και όταν το κατάφερα βάλανε ένα αρνί ολόκληρο. Δούλευα την ηλεκτροκόλληση Έχω ζήσει τις κατεδαφίσεις δίπλα στον πατέρα μου που γινόταν με τον κασμά και έβλεπα τα αγκονάρια, τα κουφώματα τα δοκάρια της στέγης.[…] 

[…] Υπήρξα τότε ένας «πρίγκιπας» στην Ιερά οδό, και πέρασα καταπληκτικά δίπλα στον πατέρα μου, παρά την αυστηρότητα εκείνης της εποχής. Με αγαπούσανε όλοι οι μαστόροι και πήγαινα στις ταβέρνες και χόρευα ζεϊμπέκικα στον Βοτανικό και έπινα μπύρες μαζί τους στην ιχθυόσκαλα. Τότε κόβανε τα καράβια στο Κερατσίνι και πήγαινα μέσα και έπαιρνα διάφορα ανταλλακτικά. Οκτώ χρονών οδηγούσα νταλίκα, με μαξιλάρια για να φτάνω… Είμαστε πολύ τυχεροί. Ο πατέρας μου ήταν πανούργος και υπολόγιζε σε εμένα επειδή είχα την περιέργεια και τα μάθαινα όλα σαν να γεννήθηκα να τα ξέρω. Μου φαινόντουσαν όλα σαν να τα ήξερα.[…] 

[…] Πολύ αργότερα, παρέλαβα κάποια στιγμή το μαγαζί του πατέρα μου άδειο - μάντρα παλαιών υλικών κατεδαφίσεων - και το ξανάφτιαξα από την αρχή με τίτλο «Ανακυκλούμενα Υλικά». Άρχισα να αγοράζω και να πουλάω πράγματα και να κρατάω υλικά με στόχο να φτιάξω αυτό το σπίτι – ατελιέ. Μια περφόμανς που κράτησε δέκα χρόνια. Το μαγαζί ήταν ένα στέκι για φίλους. Μάζεψα τότε γύρω στις είκοσι χιλιάδες πέτρες από πωρόλιθο από κατεδαφίσεις Αιγινήτικων νεοκλασσικών. Αγκωνάρια που αναρωτιόμουν αν πρέπει να τα κόψω ή να κρατήσω όπως ήταν. Τελικά αποφάσισα να τα κόψω στην μέση σε πάχος 12 εκατοστά και έκανα το γώνιασμα και το σμίλεμα στην επιφάνεια κοπής και τα τοποθέτησα στις εξωτερικές επιφάνειες του κτιρίου.[…] 

[…] Αυτά που έχουμε ζήσει είναι αυτά που μας έχουν κάνει να είμαστε σήμερα έτσι. Είναι θέμα συγκρίσεων και είχαμε την δυνατότητα να επεξεργαζόμαστε την πληροφορία.[…] 

Η Χριστίνα δυναμική σύντροφος, παρεμβαίνει ουσιαστικά στην συζήτηση και μεταξύ άλλων επισημαίνει ότι: 

[…] Όταν ο Γιώργος ήταν γύρω στα 30 αναρωτήθηκα πότε έκανε τόσα έργα. 

Όταν μάλιστα έγινε η πρώτη ατομική του έκθεση στην γκαλερί Μπερνιέ, αμέσως μετά τον Richard Serra και πριν τον Κoυνέλλη, συζητήθηκε πολύ. […] 

Η Χριστίνα Ντούβρη έχει σπουδάσει αρχαιολογία και Ιστορία τέχνης, εργάστηκε στην εκπαίδευση και στο Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων στον Τομέα Τέχνης και Πολιτισμού.

΄Εχει επιμεληθεί βιβλία σύγχρονης τέχνης. Γνωστή και από την πρόσφατη ποιητική της συλλογή με τίτλο «Συμφωνία Κολάσεων», αφιερωμένη στον Γιώργο Ξένο. 

Στην συνέχεια περιπλανηθήκαμε και πάλι στους χώρους του ατελιέ και ανάμεσα στα έργα κεντρική θέση είχαν και τα μουσικά όργανα, οι ενισχυτές, οι κονσόλες ήχου, τα μικρόφωνα, που αποτελούν μέρος της καθημερινότητας του Ξένου. Παράλληλα με το εικαστικό του έργο ο Ξένος συνθέτει και ερμηνεύει την δική του μουσική, με έγχορδα, πνευστά και κρουστά.

Είχαμε την χαρά να τον ακούσουμε να παίζει αυτοσχέδια κομμάτια με το δικό του τρίχορδο μεσομπούζουκο. 

Τέλος μας αποκάλυψε τις ανησυχίες του για το θέατρο και τον κινηματογράφο και  αναφέρθηκε σε δικά του σενάρια που δεν προχώρησαν, καθώς και τις τελευταίες αναζητήσεις του για ένα έργο που σχετίζεται με μια απολογία ενός περίεργου τύπου, για το οποίο  συνθέτει  το λιμπρέτο και το σκηνικό του. 

Μετά από αυτή την πραγματικά άμεση, ζεστή και πραγματικά πυκνή σε περιεχόμενο πολυδιάστατη βραδιά, φύγαμε με την δέσμευση να ξαναβρεθούμε σύντομα για να συνεχίσουμε. Ήταν πραγματικά τόσο έντονη αυτή η εμπειρία, όλα όσα ειπώθηκαν, οι χώροι τα έργα και η όλη ατμόσφαιρα που  χρειάστηκε χρόνος να κατασταλάξουν και να γραφτεί αυτή η ανάρτηση. Ελπίζω σύντομα να τα ξαναπούμε. 

__________________________________________

Σύντομο Βιογραφικό 

Ο Γιώργος Ξένος (γεν. Αθήνα, 1953) ανήκει στη γενιά των Ελλήνων καλλιτεχνών που σπούδασαν μετά τη ρεφόρμα του Μάη του ’68 στην Ecole Nationale Superieure des Beaux Arts – Section des Arts Plastiques στο Παρίσι. Για μία πενταετία έζησε στη Γερμανία, [(1987 στο Monchengladbach) και (1988 – 1992 στο Βερολίνο)]. Από το 1993 ζει και εργάζεται στην Αθήνα.

Έχει εκθέσει σε ιδιαιτέρως σημαντικούς χώρους τέχνης στην Ελλάδα και το εξωτερικό, μεταξύ των οποίων είναι η γκαλερί Jean Bernier στην Αθήνα, το Pergamon Museum στο Βερολίνο, το Schliemann Zentrum στο Neubuckow, το Winckelmann Museum στο Stendal , το Fridericianum στο Kassel, το Ίδρυμα Ελληνικού Πολιτισμού του Βερολίνου, η Πινακοθήκη Πιερίδη και η Ελληνοαμερικανική Ένωση στην Αθήνα, η Πινακοθήκη Δήμου Αθηναίων, το Ιστορικό Αρχείο/Μουσείο Ύδρας, το Βαφοπούλειο Πνευματικό Κέντρο και το Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στη Θεσσαλονίκη, το Μουσείο Δελφικών Εορτών Άγγελου και Εύας Σικελιανού στους Δελφούς, το Αρχαιολογικό Μουσείο και Αρχαιολογικός Χώρος Δελφών, το Αρχαιολογικό Μουσείο Μυτιλήνης, το Κάστρο Μυτιλήνης και το Οθωμανικό Λουτρό Μυτιλήνης στη Λέσβο, η Πινακοθήκη Κυκλάδων στην Ερμούπολη Σύρου, το Μουσείο Μπενάκη – Κτήριο Οδού Πειραιώς στην Αθήνα, το Επιγραφικό Μουσείο Αθηνών, το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο Αθηνών, το Κρατικό Μουσείο Manege στην Αγία Πετρούπολη, το National Art Museum στην Κίνα (NAMOC ), το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών, καθώς και το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (ΕΜΣΤ).

Συμμετείχε στην 14η Documenta στο Kassel 

Κάντε ΚΛΙΚ στις εικόνες για μεγέθυνση