ΘΕΑΤΡΟ ΛΥΚΑΒΗΤΤΟΥ:

ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΤΗ ΔΥΝΑΜΙΚΗ 

ΤΗΣ ΑΥΘΕΝΤΙΚΗΣ ΜΟΡΦΗΣ

Τάκης Ζενέτος, Θέατρο Λυκαβηττού, η αρχική σύλληψη

Θέατρο Λυκαβηττού, σημερινή άποψη από ψηλά

Έντονες συζητήσεις, με έξι εκόμη αρχιτέκτονες που συνυπογράφουν αυτό το κείμενο, πραγματοποιήθηκαν στις τελευταίες «συνάξεις των αρχιτεκτόνων» που γίνονται εδώ και αρκετά χρόνια, κάθε Τετάρτη στου «Οικονόμου» στα Πετράλωνα. Αφορμή ήταν η  άποψη που διατύπωσε ο Δημήτρης Διαμαντόπουλος στο τέλος της πρόσφατης ημερίδας, με θέμα την Αποκατάσταση του Θεάτρου του Λυκαβηττού και διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου. Μία Ημερίδα που έγινε στην ταινιοθήκη της Ελλάδος και οργανώθηκε από την Περιφέρεια Αττικής και την Εταιρεία Ακινήτων Δημοσίου Α.Ε. (ΕΤΑΔ Α.Ε.). και αφορούσε όχι μόνο το Θέατρο  και τον ευρύτερο χώρο αλλά και την αναζωογόνηση όλου του λόφου του Λυκαβηττού. 

Θέατρο Λυκαβηττού, Φωτογραφία από την κατασκευή τον Μάϊο 1965 

Στην Ημερίδα παρουσιάστηκε το ιστορικό της δημιουργίας του θεάτρου καθώς και η συνολική πρόταση για την αποκατάσταση του υπάρχοντος και εγκαταλελειμμένου θεάτρου που συγκροτήθηκε από τους Κώστα Καραδήμα, αρχιτέκτονα και καθηγητή στο ΕΜΠ και την Ελληνική Μελετητική Α.Τ.Ε. 

Θέατρο Λυκαβηττού, λεπτομέρεια υφιαστάμενης κατάστασης

Η σοβαρή αυτή πρόταση για την «επισκευή του σιδηρού φέροντος οργανισμού του θεάτρου», περιλαμβάνει μια σειρά εργασιών αποξήλωσης, καθαρισμού, ελέγχων και ενισχύσεων των μεταλλικών κατασκευών που ως γνωστόν πραγματοποιήθηκαν το 1965 σε ελάχιστο χρόνο με την λογική του λυόμενου και προσωρινού, προκείμενου να φιλοξενηθεί παράσταση της Άννας Συνοδινού. Η αρχική σύλληψη του Τάκη Ζενέτου και τα σχέδια παραποιήθηκαν, απλουστεύθηκαν και αλλοίωσαν σε ένα βαθμό όχι τόσο την κεντρική ιδέα, όσο αυτές τις επί μέρους ευαίσθητες αρετές, χειρονομίες και πινελιές που μετέτρεπαν το θέατρο σε μια πολύ πιο κομψή αέρινη και τολμηρή κατασκευή. 

Η αναζήτηση της μορφής που προτάθηκε αρχικά από τον  Ζενέτο, σήμερα, θα ήταν ένα πολιτιστικό απόκτημα για τον τόπο και ένας φόρος τιμής στον αείμνηστο και σπουδαίο αρχιτέκτονα. 

Αρχική Μελέτη Ζενέτου, τομή 

Αρχική Μελέτη Ζενέτου, τομή 

Η μελέτη που υλοποιήθηκε, τομή 

Πρόσφατη μελέτη αποκατάστασης του υφιστάμενου, τομή 

Στο πλαίσιο αυτών των συζητήσεων ο Δημήτρης Διαμαντόπουλος έγραψε το ακόλουθο κείμενο που συνοψίζει την άποψή του: 

Είναι πολύ καλό το ότι η πολιτεία με τον Δήμο της Αθήνας, την περιφέρεια Αττικής και την ΕΤΑΔ. Α.Ε δραστηριοποιούνται για την «Αναβάθμιση και ενεργοποίηση» του λόφου του Λυκαβηττού και την επαναλειτουργία του ιστορικού - εμβληματικού Θεάτρου, προγραμματίζοντας έργα «αποκατάστασής του και διαμόρφωσης του περιβάλλοντος χώρου» 

Είναι κρίμα όμως ότι οι προβλεπόμενες για το Θέατρο εργασίες δεν αποσκοπούν στην επανακατασκευή του σύμφωνα με την αριστουργηματική μορφή που είχε στην αρχική αυθεντική μελέτη του αρχιτέκτονα Τ.Ζενέτου που όμως αλλοιώθηκε σημαντικά κυρίως με έξωθεν πέσεις και παρεμβάσεις, προκειμένου αυτό να κατασκευασθεί άμεσα και με τα τεχνικά μέσα της εποχής, σε ελάχιστο χρόνο (περίπου 30 ημέρες - Μάιο του 1965) ώστε να δεχθεί προσωρινά μόνο τις θερινές παραστάσεις . 

Η επανακατασκευή όμως, του μεταλλικού Θεάτρου με την αυθεντική εξαιρετική Μορφή και με σύγχρονα μέσα κατασκευής ανθεκτικά και στο χρόνο, θα προίκιζε την Αθήνα και την Ελλάδα με έργο ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ υπερτοπικής ακτινοβολίας, που έτσι θα άξιζε διπλά τον χαρακτηρισμό του σε Διατηρητέο Μνημείο καθώς με την αυθεντική αυτή μορφή σήμερα και μόνο σαν σχέδιο είναι παγκόσμια γνωστό .. !! 

Δημήτρης Διαμαντόπουλος 

Αρχιτέκτων, αλλά κύρια Φίλος και θαυμαστής του Τ.Ζ. όχι μόνο για την σχεδιαστική του δεινότητα αλλά και την πίστη του στην αειφόρο δόμηση ...και οχι μόνο.. 

Στο πλαίσιο αυτό στις τρεις τελευταίες συνάξεις των αρχιτεκτόνων στου «Οικονόμου» συζητήθηκε η ανάγκη της διερεύνησης και της τεκμηρίωσης της δυνατότητας υλοποίησης αυτής της ιδέας και προτάθηκε, έστω και αν έχουν ήδη δρομολογηθεί οι διαδικασίες για την αποκατάσταση, να δοθεί μια πίστωση χρόνου ένα μήνα ή δύο, έτσι ώστε να εξασφαλιστεί μια ολοκληρωμένη και τεκμηριωμένη γνώση και από το Υπουργείο Πολιτισμού και από όλους τους εμπλεκόμενους. 

Τάκης Ζενέτος, Θέατρο Λυκαβηττού, κάτοψη 

Τάκης Ζενέτος, Θέατρο Λυκαβηττού, κάτοψη κάτω επιπέδου 

Θέατρο Λυκαβηττού, Μελέτη υλοποίησης κάτοψη κάτω επιπέδου 

Θέατρο Λυκαβηττού, φωτογραφία κατά την υλοποίηση 

Τα θέματα που πρέπει να διερευνηθούν και να τεκμηριωθούν αφορούν: 

1. Το θεσμικό πλαίσιο: κατά πόσον δηλαδή μπορεί να τροποποιηθεί ή να αρθεί από το Υπουργείο Πολιτισμού ο χαρακτηρισμός του θεάτρου ως διατηρητέο μνημείο σύμφωνα με την υπ. Αριθμ, 5/5.2.98 απόφαση του Κ.Σ.Ν.Μ.(ΦΕΚ Β/519 της 28/05/1998, και αν αυτό είναι δυνατόν αν προκύψει ως πολιτική απόφαση, τεκμηριωμένη στην ισχυρή άποψη της υλοποίησης της αρχικής ιδέας. Ο χαρακτηρισμός τότε φαίνεται ότι έγινε και πάλι βιαστικά και δυστυχώς περιλαμβάνει και τον ευρύτερο χώρο ως ιστορικό τόπο και φυσικά αφορά τα εντελώς απαράδεκτα βοηθητικά κτίσματα που έχουν ενταχθεί. 

2. Στατικός έλεγχος: Διατυπώθηκε ήδη το ερώτημα κατά πόσον από μια μακροσκοπική εκτίμηση η ανακατασκευή της αρχικής μελέτης του Ζενέτου σύμφωνα με τις νέες προδιαγραφές και απαιτήσεις θα μπορούσε να υλοποιηθεί και να κρατήσει το ύφος και την ελαφρότητα της αρχικής μελέτης και της κατασκευής που ακολούθησε. 

Ήδη έχουμε θετικές απαντήσεις από τους πολιτικούς μηχανικούς όπως από τον Δημήτρη Μπαϊρακτάρη και τον  Φαίδωνα Καρυδάκη ο οποίος σημειώνει στο απαντητικό email του: 

«Φυσικά και μπορεί να υλοποιηθεί η αρχική λύση, με τα λοξά υποστυλώματα και με τον ίσως καμπύλο φορέα. Αν με ρωτήσετε θα μπορούσαν ακόμα να βελτιωθούν προς την αρχική μορφή, (αχιβάδα) με μεγαλύτερη καμπυλότητα και απλοποιημένη μορφή στύλων. Την εποχή της αρχικής σχεδίασης, η χειρωνακτική παραγωγή (κοπή, ηλεκτροσυγκολλήσεις, σχεδιασμός κόμβων) είχε θέματα, σήμερα είναι πολύ απλοποιημένα! 

Είμαι σίγουρος ότι αν ο Ζενέτος το σχεδίαζε με τις σημερινές δυνατότητες η υλοποίηση της αρχικής φόρμας θα κατέληγε σε κάτι εντελώς διαφορετικό, (και ίσως απλούστερο) αλλά αυτό είναι άλλο μονοπάτι… Είμαι στη διάθεση σας πάντα για ότι χρειαστείτε 

Φαίδων Καρυδάκης

(Ο Φαίδων Καρυδάκης είναι μέλος του εργαστηρίου μεταλλικών κατασκευών του ΕΜΠ και συμμετείχε στην διδασκαλία των μαθημάτων των Ειδικών Θεμάτων Στατικής και των Μεταλλικών Κατασκευών. Τα τελευταία χρόνια διδάσκει σύμμικτες κατασκευές και σιδηρές γέφυρες και ασχολείται με την έρευνα σε μεταλλικές και σύμμικτες κατασκευές και μεταξύ άλλων με την ανάπτυξη καινοτόμων συστημάτων αντισεισμικού σχεδιασμού σε μεταλλικά κτίρια.)

3. Έλεγχος κόστους αποξήλωσης και νέας κατασκευής: Είναι πολύ πιθανόν, ότι το κόστος αποξήλωσης και κατασκευής νέου θεάτρου να είναι μικρότερο από το κόστος αποκατάστασης. Θα πρέπει μάλιστα να ληφθεί υπ΄ όψη και η εξασφάλιση ικανού ποσού από την πώληση του χάλυβα από την αποξήλωση του θεάτρου ως scrap. 

4. Δυνατότητα έκδοσης οικοδομικής άδειας: κατά πόσον με τα σημερινά δεδομένα και εφ΄ όσον κριθεί απαραίτητο είναι δυνατόν να εκδοθεί οικοδομική άδεια για την επανακατασκευή. 

5. Έλεγχος δυνατότητας λειτουργικής αδειοδότησης (της αρχικής και επιδιωκόμενης πρότασης) που περιλαμβάνει την πυρασφάλεια, την προσβασιμότητα και τις υγειονομικές διατάξεις, σύμφωνα με τα σημερινά ισχύοντα και τις προβλεπόμενες παρεκκλίσεις. 

Τελικό συμπέρασμα: 

Αξίζει εκτιμούμε τον κόπο να γίνει αυτή η έρευνα και να τεκμηριωθούν τα ανωτέρω θέματα και όσα ακόμη απαιτηθούν και να μην προχωρήσουν πάλι οι διαδικασίες βιαστικά, γιατί στο πλαίσιο μιας τέτοιας βιασύνης έγινε και τότε το 1965, που το θέατρο φτιάχτηκε για να ζήσει για ένα χρόνο και έζησε παρά τις προδιαγραφές τα χρόνια που έζησε. Χρειάζεται να γίνει κάτι σωστό τώρα. 

Με την βεβαιότητα ότι η επιστημονική τεκμηρίωση του θέματος θα ανοίξει τον δρόμο για την διεκδίκηση της αυθεντικής μορφής ενός εξαιρετικού έργου, που συνομιλεί με το βραχώδες τοπίο, ενός εμβληματικού αρχιτέκτονα, συνυπογράφουμε το κείμενο αυτό: 

Βασίλης Γρηγοριάδης

Δημήτρης Διαμαντόπουλος 

Γιάννης Κίζης 

Μάκης Κωστίκας, 

Γιώργος Μαδεμοχωρίτης 

Μάνος Περράκης 

Γιώργος Τριανταφύλλου 

Δημήτρης Φατούρος

Το φωτογραφικό υλικό προέρχεται από τις προβολές που πραγματοποιήθηκαν στην Ημερίδα και κυρίως από την παρουσίαση του Κώστα Καραδήμα και του Σπύρου Κακάβα 

Η Ημερίδα, συνοπτική αναφορά 

Η Ημερίδα πραγματοποιήθηκε την Τρίτη 27.11.2018 στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος, με κεντρικό θέμα την αποκατάσταση του Θέατρου Λυκαβηττού για να επαναλειτουργήσει ως μητροπολιτικός Πολιτιστικός Πόλος, ενώ ο απαξιωμένος περιβάλλον χώρος επαναδιαμορφώνεται μέσω Αρχιτεκτονικού Διαγωνισμού. Η περιφέρεια Αττικής (Ενότητα Κεντρικού Τομέα) και η Εταιρεία Ακινήτων Δημοσίου Α.Ε.) υλοποιούν παρεμβάσεις που στοχεύουν στην αναζωογόνηση και ενεργοποίηση της περιοχής του Θεάτρο Λυκαβηττού. 

Η λειτουργία του Θεάτρου μετά την ολοκλήρωση των έργων θα τελεί υπό την αιγίδα του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού. 

Η ημερίδα πραγματοποιήθηκε με ομιλητές: 

Εισαγωγικές Τοποθετήσεις: Κώστας Στρατής, υφυπουργός Πολιτισμού & Αθλητισμού, Ερμίνα Κυπριανίδου, αντιπεριφερειάρχης Κεντρικού Τομέα Αθηνών, Γιάννης Πολύζος, πρόεδρος ΕΤΑΔ.

Γιάννης Πολύζος, Κώστας Στρατής 

Α΄ΕΝΟΤΗΤΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ, ΘΕΑΤΡΟ & ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ

Προεδρείο: Νίκος Μπελαβίλας, πρόεδρος «Ανάπλαση Αθήνας», Γιώργος Τερζάκης, διευθύνων σύμβουλος ΕΤΑΔ 

• Παναγιώτης Τουρνικιώτης, καθηγητής ΕΜΠ

«Το φυσικό και το ανθρωπογενές στην Αρχιτεκτονική του Λυκαβηττού» 

• Σπύρος Κακάβας, Αρχιτέκτων, γιος του πολιτικού μηχανικού Γεώργιου Κακάβα, εκ των μελετητών της μεταλλικής κατασκευής.
«Η ιστορία της κατασκευής του Θεάτρου του Λυκαβηττού. Από τον Τάκη Ζενέτο στο Σήμερα»

Κώστας Καραδήμας 

• Κώστας Καραδήμας, αν. καθηγητής ΕΜΠ

«Η αποκατάσταση του Θεάτρου. Αναδρομή και Προοπτικές» 

Κώστας Καραδήμας, σχέδια από την πρόσφατη μελέτη αποκατάστασης 

Αμαλία Ανδρουλιδάκη 

• Αμαλία Ανδρουλιδάκη, Προϊσταμένη Γενικής Διεύθυνσης Αναστήλωσης,

Μουσείων και Τεχνικών Έργων Υπουργείου Πολιτισμού

«Λυκαβηττός: Η προσέγγιση του ΥΠΠΟΑ»

Β΄ΕΝΟΤΗΤΑ: ΠΟΛΗ, ΤΟΠΙΟ & ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ 

Δημήτρης Ησαΐας, Ρένα Κλαμπατσέα 

Προεδρείο: Δημήτρης Ησαΐας, κοσμήτορας Αρχιτεκτονικής Σχολής ΕΜΠ, Ρένα Κλαμπατσέα, γενική γραμματέας Χωρικού Σχεδιασμού & Αστικών Αναπλάσεων ΥΠΠΕΝ 

• Κώστας Μωραΐτης, καθηγητής ΕΜΠ

«Ιστορίας Κατόπτευση» 

• Θάνος Παγώνης, επίκουρος καθηγητής ΕΜΠ

«Στρατηγική σχεδιασμού για τον Λυκαβηττό» 

• Μαρία Καλτσά, σύμβουλος Αστικού Σχεδιασμού στον Δήμο Αθηναίων

«Λυκαβηττός. Το παρόν και το μέλλον του Αστικού Δάσους της Αθήνας»

• Κατερίνα Χελιδώνη, αρχιτέκτων, Χλόη Πατρινέλη, αρχιτέκτων ΕΤΑΔ, Γιάννης Φιλίππου, πολιτικός μηχανικός ΕΤΑΔ

«Λυκαβηττός Πανόραμα. Ο Αρχιτεκτονικός Διαγωνισμός».