ΝΙΚΟΣ ΚΑΛΟΓΕΡΑΣ: ΤΙΜΗΤΙΚΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΣΤΟΝ ΕΚΔΟΤΙΚΟ ΟΙΚΟ ΜΕΛΙΣΣΑ 

Smiling against all odds

Νίκος Καλογεράς

Για όλους όσους, όπως και εγώ, δεν φοιτήσαμε στο ΕΜΠ, πολύ λίγα πράγματα γνωρίζουμε για τον πρόσκοπο, αρχιτέκτονα, διδάκτορα, πολεοδόμο, διδάσκοντα καθηγητή, πρόεδρο, κοσμήτορα και συγγραφέα. Προσήλθαμε όλοι στον μικρό και φιλόξενο εκδοτικό οίκο Μέλισσα, στην έκτη κατά σειρά τιμητική εκδήλωση, στο όνομα κυρίως αυτής της θετικής αύρας που εκπέμπει ο σεμνός αυτός αρχιτέκτονας με την πολύπλευρη προσωπικότητα.

Η κεντρική αίθουσα, οι χώροι του εκδοτικού οίκου στο πατάρι ακόμη και οι σκάλες γέμισαν ασφυκτικά με πολλούς ορθίους. Ίσως κάποιοι δεν χώρεσαν και αναγκάστηκαν να αποχωρήσουν.

Στην εκδήλωση παρουσιάστηκαν μια σειρά από ενδιαφέρουσες εισηγήσεις, που συνοπτικά παρουσιάζονται στην συνέχεια και φώτισαν πολλές άγνωστες πτυχές του τιμώμενου.

Αυτό που δεν ειπώθηκε σε αυτές τις εισηγήσεις είναι οι μεγάλες δυσκολίες και οι επιθέσεις που αντιμετώπισε ο Νίκος Καλογεράς στην διαδρομή του. Από την εξοντωτική περιπέτεια με την διδακτορική του διατριβή, όπως πληροφορήθηκα πρόσφατα και κατά την διάρκεια της ακαδημαϊκής του πορείας ιδιαίτερα τα πρώτα χρόνια, μέρος του κατεστημένου της Αρχιτεκτονικής Σχολής, έκανε πραγματικά την «ζωή δύσκολη» του Νίκου Καλογερά. Ιδιαίτερα μάλιστα όταν τόλμησε να αγγίξει το θέμα της αλλαγής του προγράμματος σπουδών προέκυψαν έντονες αντιδράσεις. Ο Καλογεράς μεθοδικός, επίμονος και με χαμόγελο αντιμετώπισε υπομονετικά όλες τις κατά καιρούς αντιξοότητες και κατάφερε να κατακτήσει με επιτυχία τους στόχους του.

 Δημήτρης Φιλιππίδης,

Η εκδήλωση ξεκίνησε με την εισαγωγή του συντονιστή της εκδήλωσης, Δημήτρη Φιλιππίδη αρχιτέκτονα, ομότιμου καθηγητή ΕΜΠ, που αναφέρθηκε συνοπτικά στο βιογραφικό αυτού του πάρα πολύ δραστήριου ανθρώπου. Από το 1959-1965 είπε, ο Καλογεράς είχε αρχιτεκτονικό γραφείο, μετά τον βρίσκουμε σε μια σειρά από διοικητικές θέσεις, ως πρώτο αντιπρόεδρο στο ΤΕΕ,(1975-1981), ως καθηγητή στο Πολυτεχνείο από το 1982-2003. Το 1994 γίνεται πρόεδρος του Ελληνικού Ινστιτούτου Αρχιτεκτονικής και πρόεδρος του τμήματος Αρχιτεκτόνων από το 1995-1999, τέσσερα χρόνια πολύ σημαντικά. Από το 2008-2014 συμμετείχε στο διοικητικό συμβούλιο του ΕΜΣΤ παίζοντας ένα ηρωικό ρόλο σε μια θέση όλο αγκάθια. Το 2012 δόθηκε το μέγα βραβείο της Europa Nostra για την αποκατάσταση και επανάχρηση του κτιρίου Αβέρωφ της Σχολής Αρχιτεκτόνων στο οποίο ο Καλογεράς ήταν επικεφαλής. Τέλος ο Πατριάρχης του Οικουμενικού Πατριαρχείου τον έκανε άρχοντα ρεφερενδάριο, για την δουλειά που έκανε στην Κωνσταντινούπολη αποκαθιστώντας ένα μεγάλο αριθμό από παλιές ορθόδοξες εκκλησίες.

Θεοχάρης Δαυίδ

Ακολούθησε η προβολή σχετικού βίντεο που διατρέχει την σταδιοδρομία του τιμώμενου υπό τους ήχους του Philip Glass και ευθύς αμέσως ανέβηκε στο βήμα ο Θεοχάρης Δαυίδ, Αρχιτέκτων καθηγητής στο PRATT INSTITUTE στην Νέα Υόρκη από όπου και κατέφθασε. Φίλος του Καλογερά εμφανίστηκε με μια ξεχωριστή πολύχρωμη γραβάτα που όπως διευκρίνισε είχε κλέψει πριν από πολλά χρόνια από τον Νίκο Καλογερά που τελικά  του την χάρισε.

Οι χρωματισμοί της γραβάτας κατά τον Θεοχάρη Δαυίδ παριστάνουν μεταφορικά τις διάφορες πτυχές της ζωής του Νίκου που είναι συνυφασμένη με την οικογένεια πρωτίστως, αλλά και τους φοιτητές του, τους συνεργάτες του κλπ. 

Αφαιρώντας την γραβάτα του, μίλησε στην συνέχεια κυρίως για την στενή τους συνεργασία σε ακαδημαϊκό επίπεδο και για περιστατικά της ζωής τους.

Δημήτρης Ησαΐας

Ακολούθησε ο Δημήτρης Ησαΐας, Αρχιτέκτων καθηγητής, Κοσμήτωρ Σχολής Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ, που επικεντρώθηκε στο αρχιτεκτονικό έργο του Καλογερά με αφετηρία το μικρό συγκρότημα κατοικιών στην Βουλιαγμένη.

Νίκος Καλογεράς, Συγκρότημα κατοικιών στην Βουλιαγμένη

Αναφέρθηκε στις εργασίες του Β΄ Διεθνές Σεμινάριο του Εργαστηρίου Περιβάλλοντος ("WEDAG Conference,") στην Ύδρα το 1973, όπου γνώρισε τον Νίκο Καλογερά, στην εκδρομή των φοιτητών στην Σοβιετική Ένωση μετά την μεταπολίτευση, στον Δημήτρη Παπαλεξόπουλο. Μίλησε για την απασχόλησή του στο γραφείο του Καλογερά, μετά την αποφοίτησή του και τα κείμενα του Καλογερά που παραμένουν επίκαιρα. 

Ο Ησαΐας εντάχθηκε στην έδρα Οικοδομικής ως ΕΜΥ (ειδικός Μεταπτυχιακός Υπότροφος) το 1984 μαζί με όλους εμφανίζονται στην ακόλουθη φωτογραφία. 

Έδρα Οικοδομικής 1984, διακρίνονται οι Παναγιώτης Τουλιάτος, Δημήτρης Ησαϊας με την γραβάτα πίσω αριστερά, Σπύρος Ραφτόπουλος, Νίκος Καλογεράς, Μυλωνάς, Ειρήνη Εφεσίου, Ευαγγελινός, Ζάννος, Γιαννης Παπαϊωάννου, Μίλτος Τζιτζάς κ. α.

Αναφέρθηκε επίσης σε συζητήσεις και γεγονότα εκείνης της εποχής και τόνισε ότι ο Καλογεράς ήταν πάντα «παρών, ήρεμος και παράγων σταθερότητας», ανοιχτός σε συζητήσεις με τους φοιτητές. Ακόμη και στις επετείους του Πολυτεχνείου κατά την διάρκεια επεισοδίων όπως στις 17 ΝΟΕ 1997 ο Καλογεράς Πρόεδρος εμφανίζεται σε βίντεο να δίνει το παρόν στην είσοδο του ΕΜΠ. 

Ο Δημήτρης Ησαϊας δείχνει τον Νίκο Καλογερά
μπροστά στην πύλη του ΕΜΠ
κατά την διάρκεια επεισοδίων στις 17 ΝΟΕ  1997

Ηλίας Κωνσταντόπουλος

Στην συνέχεια ο Ηλίας Κωνσταντόπουλος, Αρχιτέκτων καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Πατρών και Πρόεδρος του Ελληνικού Ινστιτούτου Αρχιτεκτονικής επικεντρώθηκε κυρίως στην διαδρομή και τον ρόλο του Καλογερά στο Ινστιτούτο.

Από τις συναντήσεις των μελών του ΕΙΑ στο κτήμα Βαλσαμάκη

Σπύρος Ραυτόπουλος

Ο Σπύρος Ραυτόπουλος, Αρχιτέκτων, ομότιμος καθηγητής ΕΜΠ μίλησε στην συνέχεια για τον δάσκαλο, συνεργάτη, συνάδελφο στο Πολυτεχνείο και φίλο Νίκο Καλογερά που τον γνώρισε δουλεύοντας ως σπουδαστής από το καλοκαίρι του 1965 σε ένα μικρό καμαράκι στο γραφείο του. Η γνωριμία τους εξελίχθηκε σε μια σχέση στενής συνεργασίας μέσα στο Πολυτεχνείο και έξω από αυτό, σε μια σχέση ανθρώπινης εκτίμησης και στενής αδιάκοπης φιλίας που συνεχίζει μέχρι σήμερα να είναι ειλικρινής. Το καλοκαίρι του 1965 ο Ραυτόπουλος βίωσε την διεύρυνση του Γραφείου με τον Σπύρο Αμούργη και με τον Πάνο Κουλέρμο και παρακολούθησε την έντονη δραστηριότητα του γραφείου σε αρχιτεκτονικές μελέτες που σταδιακά μετεξελίχθηκε με την επωνυμία ΟΤΟΜΕ με νέες δραστηριότητες και την συνεργασία αργότερα με τον Δημήτρη Ησαΐα και του Δημήτρη Παπαλεξόπουλο. 

Μίλησε για τα έργα του γραφείου και σχολίασε την πρωτοτυπία στην αρχιτεκτονική έκφραση και την καινοτομία στην κατασκευή. Τέλος αναφέρθηκε στην πετυχημένη ακαδημαϊκή διαδρομή. 

Μίμης Φατούρος

Στην συνέχεια ο Μίμης Φατούρος, μέσα από ένα ιδιαίτερα πυκνό γραπτό κείμενο μίλησε για την «μακρά αναζήτηση του Νίκου Καλογερά στον πολύτροπο κόσμο της αρχιτεκτονικής» και μεταξύ άλλων τόνισε ότι: 

«Από τη δεκαετία ήδη του ’60 ο Νίκος, όπως με το συγκρότημα κατοικιών στη Βουλιαγμένη, μέχρι σήμερα με προγράμματα αναβάθμισης και αποκαταστάσεων όπως το κτιριακό συγκρότημα του Πατριαρχείου στο Φανάρι του 19ου αιώνα κ.ά, αναζητά την ιδιαίτερη οργανική συν-ήχηση της κατασκευής με την έκφραση, με τις συνολικότητες του έργου, τις λειτουργικές αναφορές, τον γεωγραφικό τόπο, τις διανθρώπινες σχέσεις αλλά και την προβολή του μελλοντικού.» 

[...] «Αυτή η συγχρονικότητα της συνολικότητας αναγνωρίζεται σε όλο το έργο του, στις εκπαιδευτικές διαδικασίες της αρχιτεκτονικής, σε συνεχή διάλογο με τη φύση ή με άλλους όρους τον γεωγραφικό κόσμο της περιοχής, τις αναγωγές του προηγούμενου και τις προθέσεις του μελλοντικού, της απάντησης στην απορία της κριτικής.» 

Νίκος Καλογεράς

Με το γνωστό ακαταμάχητο χαμόγελο και με ανεξάντλητο χιούμορ ο Νίκος Καλογεράς έκλεισε την εκδήλωση. Ευχαρίστησε τους ομιλητές, μίλησε για τις συνεργασίες του, τους συνεργάτες του, έδειξε εικόνες για την δική του "dream team" της Οικοδομικής, κατονόμασε τα μέλη της και τόνισε την δύναμη της συνεργασίας.

Η «dream team της Οικοδομικής»: Παναγιώτης Τουλιάτος, Δημήτρης Μπίρης, Φραγκίσκος Γουλιέλμος, Βαγγέλης Ευαγγελινός, Ηλίας Ζαχαρόπουλος, Κωνσταντίνος Μυλωνάς, Σάνιας Κιρπότιν, Γιάννης Παπαϊωάννου, Γιώργος Μακρής,  Ειρήνη Εφεσίου και ο Δημήτρης Παπαλεξόπουλος

Παράλληλα μίλησε για την συνεργασία του με τον  Μάνο  Μπίρη,  που ήταν μια άγκυρα στα θέματα της ηθικής των αποκαταστάσεων και για την Ελένη Καλαφάτη που ήταν η γκουρού του για θέματα Ιστορίας. 

Μέσα από τις δυσκολίες της καθημερινότητας και μετά την ένταση της καθημερινότητας βρίσκει διέξοδο στην μαγειρική. 

Αναφέρθηκε για τις αρχές τις διδασκαλίας του και συνεχίζει να μην αγνοεί την τεχνολογία και να παρακολουθεί τις εξελίξεις και τα νέα υλικά. 

Διατύπωσε όμως την αγωνία του για τα σύνθετα νέα υλικά που δεν προέρχονται από την φύση, αποκτούν μια προσθετή αξία και αυτονομούνται και δυστυχώς νομιμοποιούνται και συμβάλουν στην παγκοσμιοποίηση της αρχιτεκτονικής. 

Το κτίριο διολισθαίνει στην κατηγορία ενός εφήμερου καταναλωτικού προϊόντος που πρέπει να πουλιέται εύκολα και απαιτεί ένα φανταχτερό περιτύλιγμα, αγνοώντας την ιστορία του τόπου και το άμεσο αστικό περιβάλλον. και να δημιουργήσει τον δικό του πολιτισμό. Κάτι που βλέπουμε σήμερα γύρω μας με όλα αυτά τα κτίρια που προβάλλονται σε όλο τον κόσμο. 

Αναμφισβήτητα η ομιλία του Νίκου Kαλογερά και το χιούμορ του συνέβαλε σε ένα  θετικό και ευχάριστο κλίμα που αποτυπώνεται στις φωτογραφίες που ακολουθούν:

Τάσος Κωτσιόπουλος, Ειρήνη Ραγιά, Μιχάλης Κατζουράκης

Ανάμεσα στο πολυπληθές ακροατήριο ξεχώρισα και την σύζυγο του Νίκου Καλογερά Αλεξάνδρα που παρακολούθησε διακριτικά την εκδήλωση δίπλα στον Βασίλη Γιαννάκη. 

Βασίλης Γιαννάκης, Αλεξάνδρα Καλογερά

Μάρω Καρδαμίτση Αδάμη, Δημήτρης Φιλιππίδης 

Όλες οι εισηγήσεις θα δημοσιευτούν στον επόμενο μικρό τόμο της σειράς των τιμητικών εκδηλώσεων από τον Εκδοτικό Οίκο ΜΕΛΙΣΣΑ 

Κάντε ΚΛΙΚ στις εικόνες για μεγέθυνση