ΤΟ ΠΑΡΟΝ ΚΑΙ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΟΥ ΓΡΑΠΤΟΥ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΥ ΤΥΠΟΥ

Γιώργος Τριανταφύλλου:

“περιμένοντας το εκκρεμές να ισορροπήσει”

διάλεξη στο Μουσείο Μπενάκη 

στο πλαίσιο της Ημερίδας για τον Ορέστη Δουμάνη στις 14 ΦΕΒ 2014

σκίτσο του Αρκά

Με τιμά και με αιφνιδίασε ταυτόχρονα η πρόσκλησή του ΕΙΑ να συμμετάσχω σε αυτή την ημερίδα σαν επιμελητής και δημιουργός ενός «δημοφιλούς blog» -όπως το αποκαλούν οι οργανωτές στην πρόσκληση- για την αρχιτεκτονική.  Πρέπει όμως να διευκρινίσω από τη αρχή, ότι από την δεκαετία του ΄70 παραμένω ακόμη πιστός και μανιώδης στην επιλογή αρχιτεκτονικών εκδόσεων και παράλληλα ανησυχώ, διαπιστώνοντας ότι ζούμε μια εποχή, που έχει δημιουργηθεί η ψευδαίσθηση ότι τα πάντα μπορούν να βρεθούν στο διαδίκτυο. 

Το εικονικό εκκρεμές του χρόνου, κατευθύνεται με ορμή, από την πλευρά της κυριαρχίας των έντυπων αρχιτεκτονικών εκδόσεων, στην πλευρά των αναρτήσεων, στους ιστότοπους και τα ιστολόγια στο διαδίκτυο, όπου εκτός όμως από την επιλεγμένη και συστηματική αναζήτηση συγκεκριμένων στοιχείων, είναι γεγονός ότι κυριαρχεί το γνωστό σερφάρισμα, που συνήθως γίνεται με βιασύνη και αβεβαιότητα. Με την αίσθηση μάλιστα ότι ίσως κάπου υπάρχει κάποια καλύτερη ανάρτηση, σχετικά με το προς αναζήτηση θέμα, γίνεται κάτι ανάλογο με το ζάπινγκ στα κανάλια της TV, όπου συχνά αναζητούμε κάτι ακόμη καλύτερο. 

Ο πλουραλισμός δε των σχετικών αναρτήσεων, συχνά ανυπόγραφων, αποτελεί τελικά πηγή αβεβαιότητας, ιδιαίτερα όταν μάλιστα συχνά διαπιστώνουμε ότι ισχύει η λογική: «ο κλέψας του κλέψαντος» με αντιγραφές που επανα-προβάλλονται με μικρές διαφοροποιήσεις χωρίς σχόλια. Έτσι παράλληλα με την δραματικά αυξανόμενη πληροφορία, τελικά δημιουργείται ένα τεράστιο πρόβλημα ασφαλούς πλοήγησης. 

Ημέρα με την ημέρα βέβαια διαπιστώνουμε ότι ακόμη ο τεράστιος και τεκμηριωμένος όγκος γνώσης, υπάρχει βασικά στις έντυπες εκδόσεις και η διαδικασία αναζήτησης του όποιου θέματος, είναι πιο εύστοχη στις κλασσικές βιβλιοθήκες, προσωπικές ή δημόσιες, παρά στο διαδίκτυο, όπου συχνά μέσα από μια ευκολία δημιουργείται μία σύγχυση για την ακριβή θέση του προς αναζήτηση θέματος. 

Είναι γεγονός, ότι η ουσιαστική διαφορά εντοπίζεται στο ότι το κόστος της εκτύπωσης και γενικώτερα η λογική και η όλη διαδικασία μιας έκδοσης συχνά υποχρεώνει, σε πιο προσεκτικές και πιο τεκμηριωμένες προσεγγίσεις από αυτές που γεννιόνται, συνήθως βιαστικά, στους ρυθμούς του διαδικτύου. 

Όλοι γνωρίζουμε ότι ο ψηφιακός αρχιτεκτονικός τύπος αναπτύχθηκε διεθνώς με μεγάλα sites, όπως το designboom, το metalocus, το arch20 το a as architecture, και άλλα και εξασφάλισε μια αμεσότητα και συχνά και πληρότητα στην ενημέρωση κυρίως για θέματα και έργα αρχιτεκτονικής παγκοσμίου ενδιαφέροντος, ανατρέποντας ή περιορίζοντας δραματικά την κυκλοφορία μεγάλων και έγκυρων αρχιτεκτονικών περιοδικών, που επί χρόνια κατείχαν τα σκήπτρα της ενημέρωσης και απαιτούσαν υπομονή και προσμονή. 

Στην Ελλάδα αντίστοιχα, τα ανάλογα sites και blogs είναι μικρής εμβέλειας. Ξεκίνησαν από μηδενική βάση και εξελίχθηκαν, το καθένα με μια διαφορετική και κυρίως πιο προσωπική προσέγγιση. Ξεχωρίζω μάλιστα την τόλμη και την ευαισθησία νέων ανθρώπων, που έστησαν τον δικό τους ιστότοπο ή ιστολόγιο συχνά καλοσχεδιασμένο και με ενδιαφέρουσες προσεγγίσεις. Παρουσιάζουν τις μελέτες τους, τους προβληματισμούς τους, ακόμη και φιλοσοφικές και ποιητικές αναζητήσεις που σχετίζονται με την αρχιτεκτονική. Πολλά όμως από αυτά ανανεώνονται σποραδικά ή δεν έχουν διάρκεια… 

Η δυνατότητα της άμεσης συμμετοχής των αναγνωστών μέσω του σχολιασμού των αναρτήσεων, είναι πολύ σημαντική και εξασφαλίζει ένα χαρακτήρα διαδραστικού μέσου που ευνοεί τον διάλογο. Δυστυχώς τα επί της ουσίας σχόλια είναι περιορισμένα, σε αντίθεση με τον εύκολο σχολιασμό, που καλά κρατεί στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Φταίει ίσως αυτός ο φόβος που μας διακατέχει να συζητήσουμε και να τοποθετηθούμε για την αρχιτεκτονική, ο φόβος να μην συγκρουστούμε ή να μην εκτεθούμε. Βιώνουμε μια εποχή που κυριαρχούν τα Δελτία τύπου και οι απρόσωπες ασχολίαστες παρουσιάσεις. Λείπει ο διάλογος μέσα από αξιολογήσεις και κριτικές. 

Ο κύριος στόχος για τα ελληνικά αρχιτεκτονικά blogs και sites κατά την γνώμη μου δεν πρέπει να είναι μόνο η προβολή εντυπωσιακών έργων της διεθνούς αρχιτεκτονικής. Άλλωστε υπάρχουν εξαιρετικά μεγάλα sites με διεθνή απήχηση. Στην Ελλάδα θεωρώ ότι ο νέος «ηλεκτρονικός τύπος» οφείλει να καλύπτει την τρέχουσα πραγματικότητα για την αρχιτεκτονική και την τέχνη, να προκαλεί και να δημοσιεύει σκέψεις και συζητήσεις για τα επίκαιρα θέματα που μας απασχολούν και κυρίως να καταγράφονται απόψεις και σχόλια. Κάτι ανάλογο των αρχιτεκτονικών θεμάτων. Και αυτό εκτιμώ ότι έχει ήδη αρχίσει να γίνεται, χρειάζεται μόνο να εξελίσσεται δημιουργικά και ποιοτικά. 

Το διαδίκτυο προκαλεί έναν εθισμό στην γρήγορη ανάγνωση και την κατανάλωση της εικόνας. Εικόνες, παντού εγγράφονται στον σκληρό μας δίσκο, άκριτα και συχνά ασχολίαστες. Φαίνεται ότι το διαδίκτυο σταδιακά υποσκάπτει την ακεραιότητα μας και την κρίση μας και χρειάζεται εγρήγορση. 

ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΚΟ ΜΟΥ BLOG 

Όλα αυτά με βασανίζουν και με απασχολούν, από τότε που μέσα στις αναπάντεχες δυσκολίες των καιρών, έκανα την απελπισία μου έμπνευση. Αποφάσισα κάποια στιγμή, να τολμήσω να εκτεθώ στο διαδίκτυο, να καταγράψω τις δικές μου σκέψεις και να παρουσιάσω τις δικές μου εικόνες και τις επιλογές μου, που ήθελα να μοιραστώ με δικούς μου ανθρώπους. 

Για μένα το blog αποτελεί ένα μέσο επικοινωνίας κυρίως με φίλους, και συναδέλφους. Επιλέγω θέματα που σε κάθε περίπτωση μου κινούν το ενδιαφέρον, ή με συγκινούν και πραγματικά θα ήθελα να τα σχολιάσω και να τα συζητήσω σε μια ιδεατή παρέα. Άλλωστε πάντα με γοήτευε η συμμετοχή μου σε γόνιμες συζητήσεις, σχολιάζοντας και αξιολογώντας και κριτικάροντας θέματα της τρέχουσας επικαιρότητας και ιδιαίτερα της αρχιτεκτονικής. 

Η βάση του blog δεν είναι η αναπαραγωγή ήδη δημοσιευμένων αναρτήσεων. Πρόκειται για την παρουσίαση πρωτογενούς υλικούς, για θέματα που με ενδιαφέρουν και που αφορούν την αρχιτεκτονική: έργα, εκθέσεις, κείμενα, εκδόσεις, ημερίδες, διαλέξεις, εκπαίδευση, (02)αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς, αλλά και εικαστικά: εκθέσεις, εγκαταστάσεις, φωτογραφία, θεατρικές παραστάσεις, κινηματογράφος, εκδόσεις κλπ. ότι άλλωστε ενδιαφέρει συνήθως το συνάφι μας.

Σχετικές με τα θέματα αυτά είναι και επιλεγμένες στην δεξιά στήλη ανακοινώσεις για τις τρέχουσες εκδηλώσεις. Παράλληλα επιδιώκω να υπάρχει σύνδεση με συναφή ενδιαφέροντα blogs και sites. 

Όλη η διαδικασία συγγραφής και παραγωγής, η επιλογή και επεξεργασία φωτογραφιών από δικές μου κυρίως φωτογραφήσεις, η συλλογή αρχειακού φωτογραφικού υλικού, οι λεζάντες, τα κείμενα και το ηλεκτρονικό lay out σε μια τρέχουσα λωρίδα 12 εκατοστών και σε μια των 6, γίνεται τις νύχτες, γιατί μόνο τότε βρίσκεται ελεύθερος χρόνος και ησυχία. Υπάρχει ίσως και η λογική, από την πλευρά μου να προσφέρω στους αναγνώστες μου, την χαρά της πρωινής ανάγνωσης, που συχνά απολαμβάνουμε με το ξεκίνημα της ημέρας. 

Και όλα αυτά χωρίς καμμιά χρηματοδότηση. Γιατί εδώ παραμονεύει ο φόβος της χειραγώγησης και της εφορίας..... 

Καταγράφω και σχολιάζω ότι με συγκινεί σαν θέμα και επιλέγω να προβάλω εκδηλώσεις που πραγματοποιούνται μετά από προσωπική αξιολόγηση. Ότι βέβαια προλαβαίνω να επισκεφτώ ή να ενημερωθώ. 

Στην ουσία δεν είμαι μόνος. Κατά καιρούς συμμετέχουν με κείμενά τους ο Δημήτρης Αντωνακάκης, ο Δημήτρης Διαμαντόπουλος, ο Μάκης Κωστίκας, η Ανδρομάχη Δαμαλά, πιο συχνά ο Δημήτρης Φιλιππίδης, τελευταία και ο Δημήτρης Φατούρος και άλλοι. Είμαστε λίγοι αλλά αυτό δεν είναι αναγκαστικά κακό…. 

Πριν από αρκετά χρόνια ο Peter Gabriel, είχε επισημάνει ότι είναι σημαντικό να έχεις εδραιώσει μια προσωπική θέση στο διαδίκτυο σήμερα, που έχει απήχηση διεθνώς, από το να έχεις αυξημένο αριθμό πωλήσεων δίσκων. Και δεν σας κρύβω ότι χαίρομαι όταν διαπιστώνω ότι ενδιαφέρονται για το blog μου όλο και περισσότεροι αναγνώστες από όλον τον πλανήτη. 

Παράλληλα έχει ενδιαφέρον να βγάλει κανείς συμπεράσματα από τα στατιστικά στοιχεία που εξάγονται από την Google σχετικά με τα ενδιαφέροντα των αναγνωστών. Ενδεικτικά  η ανάρτηση για τον Τάσο και Δημήτρη Μπίρη με αφορμή την έκθεσή τους το 2011 εξακολουθεί να κατέχει την πρώτη θέση επισκεψιμότητας στο blog και ακολουθούν οι αναρτήσεις  για το νέο Μουσείο του Κώστα Τσόκλη στην Τήνο που σχεδίασε ο Μάνος Περράκης, 

παραδόξως ένα δικό μου κείμενο με τίτλο ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΕΣ ΣΚΕΨΕΙΣ ...3 : The mystery of the barbershop,  ο Διαγωνισμός για την Νέα Προβλήτα - Τοπόσημο στο Φάληρο για τον οποίο έγιναν πολλές συζητήσεις σχετικά με το πρώτο βραβείο που δόθηκε στους Point Supreme Architects,  η Ανάπλαση της Πλατείας Θεάτρου στο πλαίσιο του διαγωνισμού ΑΘΗΝΑΧ4 και (09) η πεζοδρόμηση της Πανεπιστημίου. Επίσης οι αναρτήσεις για τον Διαγωνισμό ιδεών για την Πόλη – ΑθήναΧ4,  για το βιβλίο του Δημήτρη Αντωνακάκη: Δημήτρης Πικιώνης – Δύο Διαλέξεις, για την Art Athina, για την 7η Μπιενάλε Νέων αρχιτεκτόνων στο Μουσείο Μπενάκη, 

και τέλος  για το Κτίριο Δοξιάδη που μέσω ενός εντυπωσιακού μετασχηματισμού διατηρείται με τον νέο τίτλο “one Athens”. 

Αυτό που έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον είναι η ακόμη εντυπωσιακά μεγαλύτερη επισκεψιμότητα στις ενότητες Κείμενα, Απόψεις και Σκέψεις, όπου φαίνεται ότι πέρα από τις τακτικές και σχετικά σύντομες αναρτήσεις υπάρχει ένα μεγάλο κοινό που διαθέτει χρόνο και διαβάσει τα μεγαλύτερα και πιο αναλυτικά κείμενα. 

Ο μέσος ημερήσιος χρόνος ανάγνωσης που διαθέτει ο αναγνώστης που επισκέπτεται αυτό μπλογκ κυμαίνεται σταθερά στα 5 λεπτά και φτάνει συχνά στα 7,5 λεπτά, χρόνος σχετικά ικανός σε μια εποχή που συνήθως σερφάρουμε με ταχύτητα. 

Σημασία για μένα έχει το μέτρο. Αναζητώ διαρκώς μια ισορροπία ανάμεσα στο συνοπτικό και το πλήρες. Το μεγάλο μέγεθος κειμένων και αναρτήσεων συχνά αποθαρρύνει τον επισκέπτη που σερφάρει και καταφθάνει με κεκτημένη ταχύτητα στον ιστότοπό σου. Χρειάζεται το κείμενο να είναι σύντομο και περιεκτικό και να εμπλουτίζεται με εικόνες για να το προσεγγίσεις πιο εύκολα. 

Γράφω τις νύχτες, συχνά μόνος χωρίς να γνωρίζω τους αναγνώστες μου και με απασχολεί η απουσία σχολίων ιδιαίτερα για σημαντικά θέματα. Ο διάλογος όπως ήδη είπα και στο διαδίκτυο σπανίζει και αυτό θεωρώ ότι είναι ένα θέμα. 

Όσο όμως με γοητεύει η οθόνη του υπολογιστή και η αμεσότητα του διαδικτύου, συχνά αισθάνομαι να πιέζομαι από τον φόρτο της ανεξέλεγκτης πληροφορίας, που ανακαλύπτεις αδιάκοπα η εισέρχεται επιθετικά στον υπολογιστή σου. Συχνά αποζητώ την ηρεμία και την γοητεία του φρέσκο -τυπωμένου έντυπου, την μυρωδιά του μελανιού, το άγγιγμα του χαρτιού. Το έντυπο έχει αυτή την μοναδικότητα και σε διεκδικεί χωρίς εύκολα να διαχέεσαι. 

Κλείνοντας εκτιμώ ότι μέσα στο χρόνο, το εκκρεμές που κινείται ανάμεσα στον έντυπο και στον ηλεκτρονικό τύπο, θα ισορροπήσει.

Παράλληλα με την συνεχιζόμενη ανάπτυξη του διαδικτύου, σταδιακά θα προκύψουν και θα εδραιωθούν νέου τύπου έντυπες και έγκυρες εκδόσεις που θα διατηρούν μια υψηλή ποιότητα ως προς περιεχόμενο και θα ξεχωρίζουν από το χαώδες ψηφιακό αρχιπέλαγος της ανεξέλεγκτης πληροφορίας. Κι εδώ τον λόγο θα έχουν όσοι επιμείνουν, όσοι έχουν ξεχωρίσει και έχουν κερδίσει την εκτίμηση και την εμπιστοσύνη των αναγνωστών. Είναι βέβαια προφανές ότι τα έντυπα θα έχουν βρει νέους ελκυστικούς τρόπους ως προς την εικόνα τους και το κόστος. 

Οι εκδόσεις αυτές θα μπορούν να συνεχίσουν να ψηφιοποιούνται με την οικονομική συμβολή, ιδρυμάτων, χορηγών κλπ. Διαφαίνεται η επιστροφή στην εγκυρότητα της λογικής του γραπτού αρχιτεκτονικού τύπου, σαν απάντηση στο χάος του διαδικτύου. 

Δεν νομίζω ότι η κυριαρχία του ψηφιακού αρχιτεκτονικού λόγου θα επικρατήσει.  Το εκκρεμές εξακολουθεί να ταλαντεύεται και φαίνεται ότι σταδιακά θα ισορροπήσει σε μια καινούργια θέση με νέους συσχετισμούς και συμπληρωματικές σχέσεις. Όπως άλλωστε γίνεται πάντα… 

Ευχαριστώ πολύ 

Γιώργος Τριανταφύλλου