ΑΝΑΡΤΗΘΗΚΕ ΣΤΙΣ 25-ΙΧ-2010

D.I.Y.

με σοφία... ή χωρις σοφία

 

photos G. Triantafyllou, collage Leandros Katsouris

Φωτο 1. Προσθήκη στην οδό Κύμης, Νέο Ηράκλειο Αθήνα, 14-ΧΙΙ-2010,

Φωτο 2. Αυτοσχέδια κατασκευή στις Πρέσπες, 26-ΙΙΙ-2007

Φωτο 3. Κυριάκος Κρόκος,  Βυζαντινό Μουσείο Θεσσαλονίκης,

Λεπτομέρεια με  έργο του Νίκου Αλεξίου, 04-ΧΙΙ-2008

Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΚΔΟΧΗ ΤΟΥ DO IT YOURSELF

ΣΤΗΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

του Γιώργου  Τριανταφύλλου

ΑΠΟ ΤΗΝ ΣΥΛΛΕΚΤΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ VELVET MORNINGS

Θέλω από την αρχή να διευκρινίσω,  ότι   οι όποιες  αυτοσχέδιες επεμβάσεις διακοσμητικού χαρακτήρα και όλων των ειδών τα μαστορέματα στο εσωτερικό των κτισμάτων, δεν νομίζω ότι αφορούν την Ελληνική εκδοχή του D.I.Y.  στην αρχιτεκτονική.

Ακόμη, δεν θέλω να ασχοληθώ με αυτές τις παγίδες τύπου ΙΚΕΑ που στερούν την χαρά που ένοιωθαν οι εργαζόμενοι κάποιες άλλες εποχές, όταν τελείωναν ας πούμε και παρέδιδαν προς πώληση μια απαστράπτουσα Cadillac, και ταυτόχρονα μετατρέπουν τον απλό  καταναλωτή σε έναν ταλαίπωρο μαστοράκο που συχνά αισθάνεται και βλάκας όταν βασανίζεται να μοντάρει μόνος του στο σπίτι, αμέτρητες ώρες, ένα κρεβάτι ή μία ντουλάπα…

Θα προτιμήσω να παραμείνω στη έννοια  της δημιουργίας ενός  κτίσματος που εντάσσεται στο τοπίο ή στο δομημένο περιβάλλον και  παράλληλα πρέπει να διευκρινίσω ότι η έννοια του D.I.Y. δεν καλύπτει μόνο την  αυτοσχέδια κατασκευή από έναν  και μόνο άνθρωπο. Μπορεί να αφορά και  την διαδικασία  σύλληψης για την πραγμάτωση ή την παραποίηση μιας κατασκευής, ενός κτίσματος, χρησιμοποιώντας παράλληλα  μαστόρους και τεχνίτες και  καθορίζοντας την έκβαση του τελικού αποτελέσματος. 

Οι μνήμες μου σχετικά με το D.I.Y.  ξεκινούν από την δεκαετία του ΄50, που τις Κυριακές στο σπίτι, οι  επισκευές, οι  συντηρήσεις και  οι κατασκευές ήταν στην ημερήσια διάταξη. Ήταν τότε μια γενικευμένη υπόθεση, στα πλαίσια μιας οικιακής οικονομίας, σε όλη την Ελλάδα και μάλιστα είχε αναδείξει και πολλά ταλέντα που αποκαταστάθηκαν επαγγελματικά. «Μάθε τέχνη κι άστηνε» ήταν το  σλόγκαν της εποχής.

Κάπως έτσι προχωρούσε και η κατασκευή των σπιτιών. Στην Ελλάδα υπάρχει μία έμφυτη σοφία των απλών ανθρώπων ιδιαίτερα στην επαρχία  για το πώς έπρεπε να κτίσουν τα σπίτια τους, αλλά και τις καλύβες και τα μαντριά τους. Γνώριζαν ποιος ήταν ο καλύτερος προσανατολισμός, ποια είναι η πιο δροσερή πλευρά, πως θα ενταχθεί  στο τοπίο το καινούργιο τους κτίσμα, που πρέπει μα μπουν τα ανοίγματα. Ο  αρχιτέκτων Adolf Loos[1]  το επισημαίνει σε ένα κείμενό του το 1910 και μάλιστα αξιολογεί την αδεξιότητα των αρχιτεκτόνων αλλά και την σοφία του χωρικού.

 Πρόκειται για  τις αξίες της ανώνυμης αρχιτεκτονικής που εξελίσσεται σε αυτό τον τόπο μέχρι σήμερα, έχοντας αφήσει εξαιρετικά δείγματα κτισμάτων με ανθρώπινη κλίμακα και με το ήθος που είχε να κάνει με τα εκάστοτε τοπικά διαθέσιμα υλικά.   Μπορεί  ομάδες μαστόρων με αρχηγό των αρχιμάστορα να αναλάμβαναν την κατασκευή των σπιτιών, οι ιδιοκτήτες όμως και άποψη είχαν και συχνά οι ίδιοι συμπλήρωναν μόνοι τους την όλη εικόνα. Μέσα από την  «πηγαία καλιτεχνική σοφρωσύνη που χαρακτηρίζει διαχρονικά τους Έλληνες»[2], τα δείγματα είναι συνήθως εξαιρετικά και ακόμη και στα περιφρονημένα σήμερα μαντριά και τις καλύβες, που με το τελευταίο μου βιβλίο  με τίτλο «αρχέτυπα*»[3] και την ομότιτλη έκθεση  στο Βυζαντινό  Μουσείο της Αθήνας αναδεικνύω. Εδώ ειδικά οι απλοί άνθρωποι, ακολουθώντας απλές και δοκιμασμένες τεχνικές που  έχουν αφετηρίες στους προϊστορικούς χρόνους  φτιάχνουν μόνοι  τους και διατηρούν, αυτές τις ποιητικές κατασκευές που συγκροτούν τελικά μια αρχιτεκτονική της ανάγκης και των καταβολών . 

 

Κολάζ ΙΙ, σύνθεση Λέανδρος Κατσούρης, φωτογραφίες Γ. Τριανταφύλλου

Φωτο 1. Γρεβενά, Κηπουριό, 28-ΙV-2007

Φωτο 2. Προσθήκη στην οδό Κύμης, Νέο Ηράκλειο Αθήνα, 14-ΧΙΙ-2010

Την δεκαετία του ΄50 εμφανίζονται  και τα γνωστά «αυθαίρετα», στα πλαίσια μιας εσωτερικής μετανάστευσης από την επαρχία στα αστικά κέντρα.. Τα αυθαίρετα αυτά, τα λεγόμενα «της πρώτης γενιάς», κατασκευαζόντουσαν με τον ίδιο τρόπο που έκαναν τις καλύβες και τα μαντριά, με την προσθήκη παλαιών οικοδομικών υλικών. Το D.I.Y. στη κορύφωσή του. Ήταν η άμεση κίνηση για την  κάλυψη της άμεσης  ανάγκης.

Στα πλαίσια αυτής της γνησιότητας, ήρθε η στιγμή που τα αυθαίρετα αυτά «καταξιώθηκαν» και αποτέλεσαν αντικείμενο μελέτης και παρουσίασης[4].

αυθαίρετο στην Χαλκίδα, 1982.

Από την αφίσα της έκθεσης Αστική Κατοικία στην Ελλάδα 1900-1982
στα πλαίσια των ΕΥΡΩΠΑΛΩΝ ΄82

 Η εξέλιξη  όμως είναι γνωστή. Το ελληνικό δαιμόνιο έβαλε αυτήν την υπόθεση σε διαδικασίες εμπορευματοποίησης και κερδοσκοπίας. Τα αυθαίρετα αυτά, έγιναν εύκολα νομιμοποιημένες κατοικίες και άνοιξαν τον δρόμο  για μια απίστευτη υπερπαραγωγή σε όλη την επικράτεια με εργολάβους και  αστυνόμους , την ΔΕΗ  και τις πολεοδομίες,  τους πολιτικούς και τους παράγοντες, ακόμη και την Εκκλησία. Κατασκευές συνήθως της νύχτας, στα πλαίσια μιας πανάθλιας και άδικα πανάκριβης διαδικασίας, μιας «αρπαχτής»  που οδηγεί συνήθως σε χυδαιότητες, γιατί τώρα το κίνητρο δεν είναι η ανάγκη, είναι η κομπίνα, η υπερεκμετάλλευση, το κέρδος και η μαγκιά. Το φαινόμενο εξελίσσεται ραγδαία. Από το Πέραμα που ξεκίνησε, έφτασε  στα δάση, στις ακριβές περιοχές ακόμη και στη Μύκονο και επειδή οι ιδιοκτήτες αποφασίζουν τα πάντα, πρόκειται για  μια καθαρή υπόθεση DO IT YOURSELF.

  Κατοικία με άδεια από αρχιτέκτονα, 

Νέο Ηράκλειο , Αθήνα 14-ΧΙΙ-2010, 

Αλλά και στην περίπτωση των νόμιμων κατασκευών με την συμμετοχή των μηχανικών τα πράγματα δεν διαφέρουν και πολύ. Τελικά στην Ελλάδα  η «αρχιτεκτονική»  στο μεγαλύτερο ποσοστό παράγεται χωρίς την ουσιαστική συμμετοχή του αρχιτέκτονα αλλά με τους μαστόρους  που κατευθύνουν οι ιδιοκτήτες. Πρόκειται για μια καθαρά  νεοελληνική άποψη για την αρχιτεκτονική, μια ανεξέλεγκτη, απρόσωπη και συχνά ανερμάτιστη διαδικασία παραγωγής  δομημένου χώρου.

Όλη η Ελλάδα αυτό κάνει. Στα πλαίσια ενός αλλοπρόσαλλου  D.I.Y. και ευνουχίζοντας τους αρχιτέκτονες, κτίζουν  χωρίς σοφία όλες αυτές τις συνήθεις ανοησίες που βλέπουμε γύρω μας και καμαρώνουν για αυτό. Οι αρχιτέκτονες καθ΄ ότι και αυτοί  συχνά ημιμαθείς και ανεύθυνοι,  βγάζουν μόνο την  Άδεια, με σχέδια της πλάκας που κανένας δεν τα σέβεται, ούτε οι ίδιοι τελικά, γιατί αποδέχονται να παίρνουν κάτι ψίχουλα για αμοιβή και να εγκαταλείπουν το έργο τους. Μετά αναλαμβάνουν οι ιδιοκτήτες ή  οι εργολάβοι με τις συζύγους τους. Όλοι, τα ξέρουν όλα!  και προσπαθούν να καταξιωθούν μέσα από την απίστευτη ημιμάθειά τους και την ματαιοδοξία  τους, αναζητώντας το φτηνό και το πολυτελές, ενώ καταλήγουν στο φτηνιάρικο με απαράμιλλες μορφολογικές ακρότητες. 

Μέσα σε αυτό τον ορυμαγδό, που έχουμε αρχίσει να τον συνηθίζουμε στην Ελλάδα, υπάρχουν βέβαια και οι εξαιρέσεις. Στον αντίποδα βρίσκονται ας πούμε αρχιτέκτονες, όπως ο  Κυριάκος Κρόκος που με την διαρκή προσωπική του παρουσία μέσα στο έργο και την άμεση καθοδήγηση ευαίσθητων μαστόρων, που τελικά καταλήγουν να είναι προέκταση του εαυτού του, έχει καταφέρει να περάσει στα υλικά και στους χώρους που κτίζει μια προσωπική ευαισθησία που συγκινεί. 

 Κυριάκος Κρόκος, Βυζαντινό Μουσείο Θεσσαλονίκης, λεπτομέρεια.14-VI-2009

Ο Κυριάκος ακολουθώντας τα βήματα του Πικιώνη , «κτίζεται» στη κυριολεξία μέσα στο έργο. Είναι μια μοναδική  τελικά έκβαση του D.I.Y. που εκφράζεται από ανθρώπους με βαθιά γνώση και εμπειρία που δεν μεταφέρονται ούτε με σχέδια ούτε με τεχνικές περιγραφές. Παρά μόνο με την συνεχή προσωπική παρουσία. Ο Κυριάκος δεν ήταν  ο μόνος, υπάρχουν και άλλοι, αρχιτέκτονες και όχι μόνο…

Υπάρχουν λοιπόν και οι εξαιρέσεις. Δεν είναι πολλές αλλά υπάρχουν.  Τα παραδείγματα  εδώ είναι ελάχιστα . Τα μηνύματα όμως από όλο τον κόσμο είναι ενθαρρυντικά. Νέοι άνθρωποι με ευαισθησία  και ταλέντο στα πλαίσια μάλιστα και πανεπιστημιακών ερευνητικών προγραμμάτων, αναζητούν την γοητεία  των απλών «αυτοσχέδιων» κατασκευών, που με ευαισθησία  εντάσσονται  στο φυσικό περιβάλλον.

Ο στόχος αυτού του άρθρου δεν  είναι μόνο  να αναδείξει την αρνητική πλευρά ενός θλιβερού φαινομένου που  αναπτύχθηκε στα πλαίσια μιας απληστίας κυρίως από την δεκαετία του ΄80 στην Ελλάδα. Αλλά και να επισημάνει ότι στις μέρες που διανύουμε  το D.I.Y. φαίνεται να αποκτά ακόμη μεγαλύτερες διαστάσεις. Και η ελπίδα διαφαίνεται να έρχεται από τους νέους ανθρώπους που αντιστέκονται και σήμερα, στην επιθετικότητα και την σκληρότητα των κτιρίων και παράλληλα  γνωρίζουν τα επιτεύγματα της σύγχρονης τεχνολογίας και της πράσινης ενέργειας. Στα πλαίσια αυτά μια η ελληνική εκδοχή του D.I.Y. στην αρχιτεκτονική είναι το νέο ζητούμενο.

---

[1] Adolf Loos Architektur, 1910 αναφ. Κ.Frampton, Μοντέρνα αρχιτεκτονική  (1981-1985) Θεμέλιο, Αθήνα, 1987, αρχή 8^ου κεφ., σελ. 89.

[2] Χαρακτηρισμός του Ελβετού ιστορικού Τέχνης Jacob Burckhardt στο βιβλίο του The Greeks and Greek Civilization

[3] Τριανταφύλλου, Γ. 2010, αρχέτυπα* από τις καλύβες και τα μαντριά στην σύγχρονη τέχνη και αρχιτεκτονικ, Αθήνα, Κ. Αδάμ Εκδοτική

[4] Σειρά άρθρων, εκδόσεων και εκθέσεων πραγματοποιήθηκα με το θέμα των αυθαιρέτων της «πρώτης γενιάς», Μεταξύ αυτών για πρώτη φορά στα πλαίσια των Ευρωπαλίων, το 1982 παρουσιάστηκαν στο Βέλγιο και στην Ελλάδα, σε  μια σημαντική έκθεση αρχιτεκτονικής  που σχεδίασα με θέμα «Αστική Κατοικία στην Ελλάδα 1900-1982»

---

μπορείτε να επιστρέψετε στο HOME

ΠΑΛΑΙΟΤΕΡΗ ΑΝΑΡΤΗΣΗ

 η φωτογραφία της εβδομάδας

"Ας χαλαρώσουμε όσο ακομα μας παίρνει. Ας περιπλανηθούμε έχοντας δίπλα μας σαν συνοδηγό  έναν σύντροφο ή ένα γνήσιο παναμά. Ειναι ότι πρέπει για τον Αυγουστιάτικο ήλιο..."

φωτο Γ. Τ. 

H εικαστική επέμβαση του μήνα

Γιάννης Κουνέλης, 

από την παράσταση "Προμηθέας Δεσμώτης"

του Θ.Τερζόπουλου στην Ελευσίνα 09-VII-2010

φωτο Γ. Τ. 

από την  έκθεση του Κώστα Τσόκλη 

στην Άνδρο

φωτο Γ.Τ. 



 το ονειρο της εβδομάδας

 Η Τήνος μας περιμένει στις 23 Αυγούστου

Στο blog αυτό μπορείται να σχολιάσετε KEIMENA  ή να διατυπώσετε απόψεις  στα COMMENTS ή αποστέλλοντας το υλικό στις διευθύνσεις info@triantafyllou.eu  και  triantafyllou.giorgos@gmail.com