ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΕΣ: ΑΝΑΓΝΩΣΗ ΚΤΗΡΙΩΝ 

Μία διαφορετική «ανάγνωση» 

των κτηρίων των Βιβλιοθηκών 

στο Πολιτιστικό Κέντρο «Μελίνα» 

Ευχάριστη καλοκαιρινή έκπληξη αποτέλεσε η καλοστημένη έκθεση για τις βιβλιοθήκες στην Ελλάδα, στο Πολιτιστικό Κέντρο «Μελίνα» του Δήμου Αθηναίων που επιμελήθηκε η Άννα Σκιαδά.

Παρά την αφόρητη ζέστη ειδικά μέσα στον μην κλιματιζόμενο χώρο την ημέρα των εγκαινίων (Τετάρτη 3 Ιουλίου 2019) η προσέλευση ήταν ικανοποιητική, πολλοί όμως αναγκαστήκαμε να επανέλθουμε για μια δεύτερη ανάγνωση σε καλύτερες συνθήκες. Πράγματι όπως θα διαπιστώσετε στην συνέχεια από την συνοπτική παρουσίαση που ακολουθεί, αξίζει τον κόπο να επισκεφτείτε αυτή την έκθεση και να αναγνώσετε προσεκτικά το φωτογραφικό υλικό, σχέδια μακέτες και συνοδευτικά ενημερωτικά κείμενα που συγκροτούν τις ολοκληρωμένες παρουσιάσεις των κτιρίων των βιβλιοθηκών που έχουν υλοποιηθεί και για πρώτη φορά παρουσιάζονται όλες μαζί. 

Η έκθεση υποστηρίζεται και από ένα σημαντικό κείμενο, αναρτημένο στην είσοδο της έκθςσης, του Αναστάσιου Μ. Κωτσιόπουλου, με τίτλο «Περί βιβλιοθηκών» που μεταξύ άλλων επισημαίνει: 

[…] Η κυριαρχία των ηλεκτρονικών μέσων και του διαδικτύου δημιούργησε προσωρινά την ψευδαίσθηση ότι το βιβλίο χάνει σταδιακά την αξία του και ότι η βιβλιοθήκη ως κτηριακός τύπος περνά στο περιθώριο με τελική κατάληξη την εξαφάνιση. Ήδη έχουν περάσει αρκετά χρόνια ώστε να έχει αποδειχθεί το αντίθετο. Το βιβλίο όχι μόνον αποδεικνύεται ανθεκτικότερο αλλά αναβαθμίζεται ενώ οι βιβλιοθήκες όχι μόνον κρατούν το πολύτιμο περιεχόμενό τους, αλλά εμπλουτίζονται με νέες χρήσεις. […] 

[…] Η κτηριακή τυπολογία των βιβλιοθηκών έχει εμπλουτιστεί τα τελευταία χρόνια με μεγάλου μεγέθους ανατρεπτικές προτάσεις που επιχειρούν να υπερβούν τον γενικό κανόνα εμπλουτίζοντας το περιεχόμενο και, σε ορισμένες περιπτώσεις, υπερβαίνοντας τα τυπολογικά χαρακτηριστικά της βιβλιοθήκης. […] 

[…] Το βιβλίο, και γενικότερα το έντυπο, αποδεικνύεται ανθεκτικό, εύχρηστο και ευέλικτο αλλά και πολύτιμο αισθητικό αντικείμενο, λειτουργώντας παράλληλα και συμπληρωματικά με τις νέες μορφές αποθήκευσης και χρήσης της πληροφορίας. Οι βιβλιοθήκες, βεβαίως, αλλάζουν και εμπλουτίζονται λειτουργικά και τυπολογικά, διατηρώντας πάντως τον σταθερό τους πυρήνα ως «οίκοι των βιβλίων». Οι αρχιτέκτονες καλούνται να παίξουν τον ρόλο τους σε αυτή την ανανέωση και, μέχρι στιγμής, φαίνεται να το επιτυγχάνουν με ευρηματικότητα. 

Με προβλημάτισε η σειρά παρουσίασης των έργων που εκτίθενται και αναζήτησα μια πιθανή κατηγοριοποίηση, που συχνά συμβάλει σε συσχετισμούς και καλύτερη κατανόηση. Κατέγραψα φωτογραφικά το υλικό και επέλεξα να το παρουσιάσω στην συνέχεια ταξινομώντας κατά την κρίση μου τα κτίρια, σε τέσσερεις διαφορετικές ενότητες και κατά χρονολογική σειρά, ως προς τις μελέτες, από τα παλαιότερα στα νεότερα. 

Συγκεκριμένα οι ενότητες αφορούν βιβλιοθήκες σε: 

1. Παλιά διατηρητέα κτίρια 
2. Προσθήκες σε παλαιά κτίρια 
3. Νεότερα κτίρια 
4. Νέα κτίρια με ειδικό αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον 

1. ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΕΣ ΣΕ ΠΑΛΙΑ ΔΙΑΤΗΡΗΤΕΑ ΚΤΙΡΙΑ 

Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος 

Αρχιτεκτονική μελέτη: Θεόφιλος Χάνσεν: Ερνέστος Τσίλλερ 

Επίβλεψη κατασκευής: Ερνέστο; Τσίλλερ 

Μελέτη 1884-1887, ολοκλήρωση 1903 

Φωτογραφία: © ΕΒΕ- Βασίλης Μακρής 

Δημόσια Κεντρική Ιστορική Βιβλιοθήκη Κέρκυρας 

(Αποκατάσταση και μετατροπή αγγλικών στρατώνων σε Ιστορικό Αρχείο και Βιβλιοθήκη) 

Aρχιτεκτονική μελέτη: Δ. Κονταργύρης - Α. Λαμπάκης και ΣΙΑ ΑΤΕΜ 

Μελέτη 1991 

Βιβλιοθήκη Σχολής Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ 

Αρχιτεκτονική μελέτη: Μπούκη Μπαμπάλου-Νουκάκη, Θεώνη Ξάνθη 

Σύμβουλος αρχιτέκτονας: Δημήτρης Μπίρης 

Συνεργάτες αρχιτέκτονες: Εύη Καραβίτη, Άννα Χατζηευγενιάδου 

Μελέτη 1997, ολοκλήρωση 2000 

Μπενάκειος Βιβλιοθήκη 

(συγκρότημα διατηρητέων κτηρίων στη συμβολή των οδών Ανθίμου Γαζή και Κολοκοτρώνη στο Σύνταγμα) 

Aρχιτεκτονική μελέτη: Pleias Architects, συνεργάτες: Γ. Παρμενίδης, Chr. Christine Longuepee. Όψη προς την Ανθίμου Γαζή).

Ιστορικό Αρχείο του ΠΙΟΠ 

Αρχιτεκτονική Μελέτη: MRA ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ - Ε. Ραβανός - Σ. Μέρμηγκα & Συνεργάτες Ε.Ε. 

Μελέτη 2013, Ολοκλήρωση 2013 

2. ΠΡΟΣΘΗΚΕΣ ΣΕ ΠΑΛΑΙΑ ΚΤΙΡΙΑ 

Νέα πτέρυγα Γενναδείου Βιβλιοθήκης

Αρχιτεκτονική μελέτη: Κ. Κυριακίδης & Συνεργάτες, χ2 αρχιτεκτονική 

Μελέτη 2017, ολοκλήρωση 2018 

3. ΝΕΩΤΕΡΑ ΚΤΙΡΙΑ 

Βιβλιοθήκη Κολλεγίου Αθηνών 

Αρχιτεκτονική μελέτη: Π.Μυλωνάς 

Ολοκλήρωση 1964 

Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Δράμας

Αρχιτεκτονική μελέτη: Δημ. Γ. Παπαιωάννου
Γραφείο μελετών: Δημ. Γ. Παπαιωάννου & Συνεργάτες

Μελέτη 1984, ολοκλήρωση 1989 

Κεντρική Βιβλιοθήκη Τ.Ε.Ι Αθήνας 

Aρχιτεκτονική μελέτη: Μπούκη Μπαμπάλου-Νουκάκη, Αντώνης Νουκάκης 

Μελέτη 1997, ολοκλήρωση 2001 

Βιβλιοθήκη Bissel Κολλεγίου ΑΝΑΤΟΛΙΑ 

Αρχιτεκτονική μελέτη: Π. Mακρίδης + Συνεργάτες 

Σύμβουλοι: Shepley, Bulfinch, Richardson & Abbot 

Ολοκλήρωση 2002 

Κεντρική Δημοτική Βιβλιοθήκη Θεσσαλονίκης

Aρχιτεκτονική μελέτη - Επίβλεψη: X. Διαβάτης 

Συνεργάτης εσωτερικής διαμόρφωσης: B. Mπαρουτζόγλου 

Χρόνος κατασκευής έργου 1996-2000 

Βιβλιοθήκη Πανεπιστημίου Ιωαννίνων 

Αρχιτεκτονική Μελέτη: Γραφείο Θύμιος Παπαγιάννης και Συνεργάτες ΑΕΜ 

Υπεύθυνος έργου: Σ. Χριστόπουλος, αρxιτέκτων 

Αρχιτέκτονες: Θ. Παπαγιάννης, Η. Νανοπούλου, Ε. Νικητάκη, Ν. Κερασώτης 

Συνεργάτης αρxιτέκτων: Κ. Γεωργιοπούλου 

Μελέτη 1997-1998 

Δημόσια κεντρική βιβλιοθήκη Βέροιας 

Αρχιτεκτονική μελέτη: Ι. Τρώντσιος& ΣΙΑ, «ΤΕΚΤΟΝΙΚΗ» Ο.Ε 

Ολοκλήρωση 1999. 

Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη 

Αποκατάσταση-Ενίσχυση Δημοτικού κτηρίου «Αχτάρικα» 

Μελέτη: Κ/Ξ ΘΕΚΑΤ ΑΤΕ - ΝΕΟΔΜΗΤΟΝ ΡΟΔΟΥ Α.Ε. 

Μελέτη 2012 

4. ΝΕΑ ΚΤΙΡΙΑ 

ΜΕ ΕΙΔΙΚΟ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝ 

Στην κατηγορία αυτή ξεχώρισα τα κτίρια εκείνα που μου κίνησαν το ενδιαφέρον λόγω της ενδιαφέρουσας αναζήτησης των μελετητών που επιδιώκουν να υπερβούν τα συμβατικά τυπολογικά χαρακτηριστικά των βιβλιοθηκών. 

Βιβλιοθήκη Πολυτεχνείου Κρήτης 

Ακρωτήρι Χανιά 

Κατά ένα περίεργο τρόπο και άγνωστο για ποιο λόγο, ανακάλυψα τυχαία αυτό το έργο, σχεδόν κρυμμένο και ταπεινά παρουσιασμένο σε ένα μικρό τεύχος Α4, στο κεντρικό τραπέζι της έκθεσης μαζί με μια άλλη μελέτη και μερικά σκόρπια σχετικά βιβλία. Μια πρώτη από το 1982, τολμηρή προσπάθεια υπέρβασης στην Ελλάδα, των συμβατικών τυπολογικών χαρακτηριστικών των βιβλιοθηκών, που περίμενα να αναδειχθεί με καλύτερο τρόπο. 

Ομάδα μελέτης: 

Σ. Αντωνακάκη, Δ. Αντωνακάκης,Α. Μονεμβασίτου- Αντωνακάκη, Μ. Μπαμπάλου-Νουκάκη, Α. Νουκάκης, Θ. Φωτίου 

Μελέτη 1982 

Κεντρική Βιβλιοθήκη Ρεθύμνου 

Πανεπιστήμιο Κρήτης 

Αρχιτεκτονική μελέτη: Μπούκη Μπαμπάλου-Νουκάκη, Αντώνης Νουκάκης 

Συνεργάτες αρχιτέκτονες: Μαρία Κοπανάρη 

1ο Βραβείο. Κλειστός Διαγωνισμός κατόπιν επιλογής 

Μελέτη 1989, ολοκλήρωση 1991 

Κεντρική Βιβλιοθήκη ΑΠΘ – Νέο Κτίριο 

Αρχιτεκτονική μελέτη: Αναστάσιος Κωτσιόπουλος, Μόρφω Παπανικολάου, Ρένα Σακελλαρίδου 

Συνεργάτις: Αλεξάνδρα Οικονομίδου 

Βραβείο Ελληνικού Ινστιτούτου Αρχιτεκτονικής, 2000 

Μελέτη 1991-1995, ολοκλήρωση 1999 

Κεντρική Βιβλιοθήκη Τ.Ε.Ι. Λαμίας

Αρχιτεκτονική μελέτη: VTria Architects, Β. Τριανταφύλλου 

Ολοκλήρωση 1997 

Κοβεντάρειος Δημοτική Βιβλιοθήκη Κοζάνης 

Αρχιτεκτονική μελέτη: Κ. Αντωνίου, Ε. Κάστρο, Π. Τζώνος, Σ. Γαλίκας, Θ. Χατζηγιαννόπουλος 

Οριστική μελέτη - Μελέτη εφαρμογής - Συμμετοχή: Ε. Δισλή, Α. Κατσιαδάκη, Κ. Σακαντάμης, Δ. Σκρέκη, Γ. Ριτζούλης 

Μουσειολογική μελέτη: Μ. Σκαλτσά, Π. Νίτσιου 

Συνεργάτες: Δ. Σταματόπουλος, Κ. Στάικος, Α. Τσιοτινού, Τρ. Σκλαβενίτης, 

Γ. Τόλιας, Κ. Καμπουρίδης, Β. Αμοιρίδου, Β. Κόκλα, Μ. Τσιμούρα 

Εκθεσιακή μελέτη: Π. Τζώνος, Σ. Γαλίκας 

Συνεργάτις: Κ. Κούσκουρα 

Μελέτη 2005, ολοκλήρωση 2018 

Βιβλιοθήκη Φιλοσοφικής Σχολής ΕΚΠΑ 

Αρχιτεκτονική μελέτη: Μπ. Μπαμπάλου-Νουκάκη, Α. Νουκάκης , Θ. Φωτίου 

Μελέτη 2008, ολοκλήρωση 2014 

Βιβλιοθήκη Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών 

Aρχιτεκτονική μελέτη: Α66 Εργαστήριο Αρχιτεκτονικής Αντωνακακης και Σια Ο.Ε. 

Ομάδα μελέτης: Σ.Αντωνακάκη, Δ.Αντωνακάκης, Μ.Καλογεράκου-Τσιγκούνη, Ξ. Τσιώνη 

Ολοκλήρωση έργου: 2018 

Αρχιτεκτονική μελέτη εσωτερικής διαρρύθμισης και επίπλωσης

 

WORKSHOP-S DIONISIS SOTOVIKIS : Δ. Σοτοβίκης, Β. Βογιατζής, Κ. Λαυράνος 

Συνεργάτες: Μ. Διακογιάννη, Α-Μ. Παναγιωτοπούλου, Μ. Bolsieri, Τ. Κολοβός, Ε. Λεντζάκη, Μ. Οράτης, Μ. Μαυρογένη, Α. Ανδρουλάκη, Β. Ντούσκας, Ν. Νίκα 

Ολοκλήρωση έργου: 2018 

Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος 

Φωτογραφία: Γιώργης Γερόλυμπος 

Φωτ.: © ΕΒΕ / Νίκος Καρανικόλας. 

Αρχιτεκτονική μελέτη-Αρχιτέκτων Έργου: Renzo Piano Building Workshop 

Συνεργάτης Αρχιτέκτων: Beta Plan 

Μελέτη 2009-2011, ολοκλήρωση 2016 

Για την Άννα Σκιαδά 

Άννα Σκιαδά, Γιώργος Τριανταφύλλου 

Η Άννα Σκιαδά (Αρχιτέκτων – Μηχανικός, Ecole Spéciale d’Architecture, DESA-PARIS, 1977), είναι εδώ και χρόνια καταξιωμένη στο χώρο της οργάνωσης εκθέσεων υψηλού επιπέδου. Ποιος δεν θυμάται την έκθεση Luis Barragan, «Φως, νερό και χρώμα στην αρχιτεκτονική» (2005). Καθώς επίσης και τις εκθέσεις: Ricardo Legoretta, «Όψεις και χρώμα. Μυστήριο και μαγεία στην αρχιτεκτονική» (2008), Αριστομένης και Γιώργος Βαρουδάκης, «Αρχιτεκτονικοί διάλογοι με το Κρητικό τοπίο» (2009-10), «Γιώργος και Ελένη Μανέτα» (2010), «Σε άλλους τόπους, η Γαλλική αρχιτεκτονική στον κόσμο» (2011), Αναστάσιος Κωτσιόπουλος & Συνεργάτες Αρχιτέκτονες «Μία διαδρομή στα όρια του μοντέρνου» (2011-12), Ημέρες Γαστρονομίας, ονομασία προέλευσης Ελληνική: Αρχιτεκτονική και Γαστρονομία, έκθεση, ομιλίες, master class. 

Υπήρξε επίσης και συνεπιμελήτρια της έκθεσης: «14F/21GR. Νέοι αρχιτέκτονες στη Γαλλία και την Ελλάδα» (2012). Συνεπιμελήτρια της έκθεσης: Κυριάκος & Αντέλα Κυριακίδη & Συνεργάτες Αρχιτέκτονες «Η σημασία της λεπτομέρειας». Συνεπιμελήτρια στην Μπιεννάλε αρχιτεκτονικής της Βενετίας, στο Ελληνικό περίπτερο, της έκθεσης : «Made in Athens» (2012).

Κάντε ΚΛΙΚ στις εικόνες για μεγέθυνση