ΤΟ ΔΕΥΤΕΡΟ WORKSHOP 

ΤΟΥ DELOS NETWORK 

ΣΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΜΠΕΝΑΚΗ 

μια πρωτοβουλία
της Μάνθας Ζαρμακούπη

ένα σχόλιο
του Δημήτρη Φιλιππίδη

Οι συμμετέχοντες του πρώτου Συμποσίου της Δήλου περπατούν ανάμεσα στα κατάλοιπα της σκηνής του Θεάτρου της Δήλου (12 Ιουλίου 1963). Αρχείο Κ. Α. Δοξιάδη, Φωτογραφίες, Φάκελος 34172, φωτ.566.
© Ίδρυμα Κωνσταντίνου και Εμμάς Δοξιάδη.

Την πραγματικά πολυσύνθετη, πολυδιάστατη και πετυχημένη πορεία της Μάνθας Ζαρμακούπη παρακολουθώ τα τελευταία χρόνια και πραγματικά μέσα από πληροφορίες και συζητήσεις, ενισχύεται διαρκώς  η θετική εικόνα που έχω σχηματίσει για την διαδρομή της. Δυστυχώς δεν κατάφερα να παραστώ στο τελευταίο workshop που οργάνωσε πρόσφατα στο Μουσείο Μπενάκη σε συνεργασία με τον Simon Richards, που δυστυχώς δεν έγινε ευρύτερα γνωστό. Παρακάλεσα όμως τον Δημητρη Φιλιππίδη που το παρακολούθησε και συμμετείχε και ως ομιλητής να το σχολιάσει και να διατυπώσει και την άποψή του για το θέμα:

DELOS NETWORK
του 
Δημήτρη Φιλιππίδη

Κύριος στόχος του Delos Network, σύμφωνα με τους ιδρυτές και κύριους συντονιστές του, την Μάνθα Ζαρμακούπη (Penn U, ΗΠΑ) και τον Simon Richards (Loughborough U, Λονδίνο), είναι να ανιχνεύσει την ιστορία, κληρονομιά και επίδραση που είχαν τα Συμπόσια της Δήλου, τα οποία οργάνωσε ο Κωνσταντίνος Δοξιάδης στην περίοδο 1963-75,

Κωνσταντίνος Δοξιάδης
© Ίδρυμα Κωνσταντίνου και Εμμάς Δοξιάδη.

προσκαλώντας διάσημους επιστήμονες, συγγραφείς και πολιτικούς της εποχής από όλο τον κόσμο σε έναν περίπλου των ελληνικών νησιών, συνδυασμένο με διαλέξεις και συζητήσεις για τα προβλήματα του φυσικού και του αστικού περιβάλλοντος. 

Άποψη της Συνοικίας του Θεάτρου καθώς οι «Δήλιοι» ανεβαίνουν προς το Θέατρο στις 12 Ιουλίου 1963. Στα δεξιά διακρίνεται η είσοδος στην Οικία της Τρίαινας. Αρχείο Κ. Α. Δοξιάδη, Φωτογραφίες, Φάκελος 34172, φωτ. 496.
© Ίδρυμα Κωνσταντίνου και Εμμάς Δοξιάδη.

Προηγήθηκε ένα πρώτο εργαστήριο του Delos Network στο Μπίρμιγκχαμ τον περασμένο Μάρτιο, οπότε αυτό, το δεύτερο στη σειρά, οργανώθηκε στην Αθήνα (Μουσείο Μπενάκη) στις 15 Σεπτεμβρίου. Σε αυτό μετείχαν οκτώ ομιλητές (πέντε ξένοι και τρεις Έλληνες), οι οποίοι έπρεπε να καλύψουν τις απαιτήσεις του παραπάνω στόχου –δηλαδή, να απευθυνθούν ισότιμα στο παρελθόν και το παρόν– κάτι ιδιαίτερα απαιτητικό, μια και μιλάμε για χρονική απόσταση μισού αιώνα. 

Ίσως ο πιο εύκολος τρόπος θα ήταν να ανασκάψει κανείς στο παρελθόν και να φέρει στο φως τις συνθήκες, κάτω από τις οποίες ο Δοξιάδης συνέλαβε τον έλεγχο της μεγαλύτερης δυνατής κλίμακας χώρου της εποχής, του κόσμου ολόκληρου. Σε αντιπαράθεση, και κρίνοντας από τρέχουσες πολιτικές εξελίξεις, κανείς δεν μπορεί σήμερα να εγγυηθεί τι θα συμβεί στο άμεσο μέλλον, πχ, για τον έλεγχο των εξοπλισμών ή της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Έννοιες όπως η ευτυχία της ανθρωπότητας και η ισορροπία ανθρώπου και φύσης, που τότε ακούγονταν τόσο πειστικές και στις οποίες ο Δοξιάδης είχε επενδύσει τόσα, πρακτικά και θεωρητικά, σήμερα ακούγονται τόσο φθαρμένες και ξεπερασμένες –σε βαθμό που είναι αμφίβολο αν οποιοσδήποτε σήμερα πολιτικός αρχηγός θα τολμούσε να τις χρησιμοποιήσει, έστω ρητορικά, σε λόγο του. Οι προοπτικές δεν μοιάζουν ευοίωνες. 

DOXIADIS, Ekistics network, 1971 diagram.

© Ίδρυμα Κωνσταντίνου και Εμμάς Δοξιάδη.

Άρα, ήταν τότε μια εποχή αθωότητας και ευλογημένης απλότητας; Τα δεδομένα διαψεύδουν μια τέτοια αφέλεια. Οπότε, θα υποψιαζόταν κανείς ότι οι ομοιότητες με το σήμερα είναι περισσότερες από ότι πιάνει το μάτι. Πραγματικά, εκείνο που τότε φαινόταν πραγματικός εφιάλτης –το να έχει κανείς επικίνδυνες συναλλαγές με τις ασταθείς ηγεσίες του Τρίτου Κόσμου το ’60, κάτι που πέτυχε χάρις στις σπάνιες ικανότητές του ο Δοξιάδης–, σήμερα ίσως μοιράζεται παντού σχεδόν, από τις Βρυξέλες ως την Ουάσιγκτον.

Ecumenopolis 2060

© Ίδρυμα Κωνσταντίνου και Εμμάς Δοξιάδη.

Ακόμα και αν αυτή η διαπίστωση κάνει το μελλοντολογικό όραμα της Οικουμενόπολης του Δοξιάδη να μοιάζει περισσότερο κωμικό παρά ιδεαλιστικό, εμείς μπορούμε να ωφεληθούμε από μια τέτοια ματιά προς τα πίσω, αφού έτσι μπορούμε καλύτερα να καταλάβουμε τι συμβαίνει γύρω μας. Άλλωστε, αυτός είναι ο κύριος στόχος της μελέτης της ιστορίας. 

Άντεξαν άραγε στο πέρασμα του χρόνου οι προβολές που έκανε ο Δοξιάδης για το μέλλον της Δυνάπολης; Η λέξη παγκοσμιοποίηση σήμερα ακούγεται παντού αλλά κανείς δεν είναι βέβαιος αν πρόκειται για ευλογία ή κατάρα. Και μόνη η αναφορά της, προκαλεί ακραίες αντιδράσεις ενώ συχνά συσχετίζεται με την απειλητική άνοδο της ακροδεξιάς. Υπάρχουν έτσι πολλές αφορμές για να ανησυχεί κανείς σήμερα, όμως πριν 50 χρόνια ο Δοξιάδης, αντίθετα, δεν έδειχνε πως τον απασχολούσαν τέτοια προβλήματα. Πώς κατάφερνε να διατηρήσει μια τέτοια νηφαλιότητα; 

Οι ομιλητές του εργαστηρίου για τα συμπόσια της Δήλου αναφέρθηκαν, με ποικίλους τρόπους, σε διαφορετικές πλευρές θεμάτων, σαν και αυτά που ενδεικτικά θίξαμε παραπάνω, φωτίζοντας πάντα επίκαιρες περιοχές της έρευνας για τη φύση ενάντια στην ανεξέλεγκτη ανάπτυξη, για το τοπικό σε αντίθεση με το διεθνές, και για τα υπερτοπικά δίκτυα απέναντι στη μικροκλίμακα της ανθρώπινης ευτυχίας. 

Δημήτρης Φιλιππίδης
_________________________________

Το workshop πραγματοποιήθηκε στην αγγλική γλώσσα και σε αυτό συμμετείχαν οι ακόλουθοι ομιλητές με τους τίτλους των εισηγήσεών τους:

Συντονιστές 

Mantha Zarmakoupi (University of Pennsylvania) / 

Simon Richards (Loughborough University)

Ομιλητές

Farhan Karim (University of Kansas)
The bureaucratization of tradition: From DA to Delos

Ijlal Muzaffar (Rhode Island School of Design)
What does it mean to call something a network?

Lefteris Theodosis (Independent Scholar)

Markus Daechsel (Royal Holloway, University of London)
Ekistics as governmentality of development: Doxiadis and the generals in Pakistans

Panayotis Tournikiotis (National Technical University of Athens)
Response




Filippo De Dominicis (Independent Scholar)
Infrastructuring development: Doxiadis’ continental schemes between networking, politics and planning theory, 1959-1965




Tilemachos Andrianopoulos (National Technical University of Athens)
Japanese Délos


Harrison Blackman (University of Nevada)
The visionary in the marsh: Doxiadis and the dream of Eastwick

Costandis Kizis (AA School of Architecture)
Entopia and place: Doxiadis and the concern for the local

Dimitris Philippidis (National Technical University of Athens)
Response


Το φωτογραφικό υλικό από το workshop στο Μουσείο Μπενάκη παραχωρήθηκε από την Μάνθα Ζαρμακούπη 

Μάνθα Ζαρμακούπη 

Μάνθα Ζαρμακούπη 

Η Μάνθα Ζαρμακούπη είναι Επίκουρη Καθηγήτρια Ρωμαϊκής Αρχιτεκτονικής στο Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια και επιστημονική συνεργάτης του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών. Σπούδασε αρχιτεκτονική στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο (Διπλ. Αρχιτέκτων Μηχ/κός, 2000), ιστορία και θεωρία της αρχιτεκτονικής στο Πανεπιστήμιο του Harvard (MDesS, 2002) και κλασική αρχαιολογία στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης (MSt, 2003 / DPhil 2008). 

Έχει δημοσιεύσει δοκίμια για την αρχιτεκτονική και την τέχνη της ελληνικής και ρωμαϊκής αρχαιότητας, όπως επίσης και για την ιστοριογραφία της αρχαίας αρχιτεκτονικής. Στην πρώτη της μονογραφία, εξέτασε την αρχιτεκτονική των ρωμαϊκών πολυτελών επαύλεων γύρω από τον κόλπο της Νάπολης (Designing for Luxury on the Bay of Naples Villas and Landscapes [c. 100 BCE – 79 CE], 2014). Έχει επίσης επιμεληθεί ένα συλλογικό τόμο για την Έπαυλη των Παπύρων στην αρχαία Ηράκλεια (The Villa of the Papyri at Herculaneum: Archaeology, Reception, and Digital Reconstruction, 2010). Μελετάει την αστική ανάπτυξη στην Δήλο κατά την ύστερη ελληνιστική και ρωμαϊκή περίοδο Δήλου και συντονίζει μια υποθαλάσσια έρευνα πεδίου γύρω από τη Δήλο και Ρήνεια (2014-). 

Συντονίζει επίσης με τον Simon Richards το ερευνητικό συνεργατικό πρόγραμμα Delos Network, το οποίο συγκεντρώνει ένα διεθνές δίκτυο μελετητών, αρχιτεκτόνων και πολεοδόμων για την επανεξέταση της ιστορίας, της κληρονομιάς και των επιπτώσεων του Κωνσταντίνου Δοξιάδη και των Συμποσίων της Δήλου (1963-75). Τέλος, συνεργάζεται με συναδέλφους από τα Πανεπιστήμια του Κίελου, Αθήνας, Παρισιού, Άαρχους και Μπέργκεν για τη δημιουργία ενός ψηφιακού μαθησιακού περιβάλλοντος και MOOC για Αρχαίες Πόλεις.

Έχει λάβει υποτροφίες έρευνας από το Freie Universität στο Βερολίνο (ΤΟPOI Fellow), το New York University (ISAW Visiting scholar), το Universität zu Köln (Humboldt Stipendiatin), το Getty Research Institute (Visiting Scholar), το Center for Hellenic Studies του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ (Hellenic Studies Fellow) και την Ευρωπαϊκή Ένωση (Marie Curie Intra-European Fellowship).