ΜΑΡΙΑ ΛΟΪΖΙΔΟΥ: «ΜΕΤΑΒΙΒΑΣΗ» ΣΤΟΝ ΚΕΡΑΜΕΙΚΟ / TONY GRAGG ΣΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΜΠΕΝΑΚΗ

η ταπεινότητα της Μαρίας Λοϊζίδου 

και ο δημιουργικός κομπασμός του Tonny Gragg

Μαρία Λοϊζίδου, ανοξείδωτο πλέγμα ανηρτημένο από τα πεύκα 

Με συγκίνησε ο σεμνός τρόπος και ο σεβασμός που η Μαρία Λοϊζίδου προσέγγισε τον υπέροχο αυτό αρχαιολογικό χώρο του Κεραμεικού. Λειτούργησε με μια ταπεινότητα συσχετίζοντας την διαδικασία ύφανσης, που επί χρόνια χειρίζεται με ένα εντελώς προσωπικό τρόπο, με την ιστορία του χώρου αλλά και σπαράγματα από αρχαιολογικά ευρήματα.

Μαρία Λοϊζίδου, ανηρτημένη επιφάνεια στα παράθυρα στο εσωτερικό του Μουσείου από ίνες ανοξείδωτου χάλυβα, φύλλα μετάλου, μεταξωτά νήματα και μεταλλικό ύφασμα, Λεπτομέρεια, 2015 

Είναι χαρακτηριστικό, όπως επεσήμανε την ημέρα των εγκαινίων η Ελίνα Κουντούρη, ότι από τον χώρο του Κεραμεικού ξεκινούσε μια πολύ σημαντική τελετή, που γινόταν κάθε χρόνο, στα μεγάλα Παναθήναια και η πομπή της μεταφοράς του πέπλου που είχαν υφάνει οι «εργαστίνες», νεαρές και παντρεμένες Αθηναίες, με πολύ επιμέλεια και πολύ προσοχή, εντάσσοντας σκηνές από γιγαντομαχίες, για να πάνε να στολίσουν το άγαλμα της θεάς Αθηνάς. 

Μαρία Λοϊζίδου, ανηρτημένη επιφάνεια στα παράθυρα στο εσωτερικό του Μουσείου από ίνες ανοξείδωτου χάλυβα, φύλλα μετάλου, μεταξωτά νήματα και μεταλλικό ύφασμα, Λεπτομέρεια 

Επρόκειτο για μια διεργασία συλλογική στην οποία αποτυπωνόταν ο γυναικείος ψυχισμός. 

Παράλληλα στις αρχές του εικοστού αιώνα, στον ίδιο τόπο, έφηβες, ανήλικα κορίτσια προσφυγοπούλες εργάζοντο σε Εργοστάσιο αγγειοπλαστικής με το ίδιο όνομα όπου διακοσμούσαν βάζα από πορσελάνη με εξαιρετικό τρόπο, λεπτοτεχνεία και καλλιτεχνική δεινότητα και τις αποκάλεσαν «τα χρυσά χέρια του Κεραμεικού». 

Μαρία Λοϊζίδου, ανηρτημένη επιφάνεια στα παράθυρα στο εσωτερικό του Μουσείου από ίνες ανοξείδωτου χάλυβα, φύλλα μετάλου, μεταξωτά νήματα και μεταλλικό ύφασμα, Λεπτομέρεια 

Τα εργόχειρα λοιπόν και αυτά τα χέρια των κοριτσιών, των παληών και των νεώτερων αλλά και οι χειραψίες στις σκηνές του αποχαιρετισμού ανάμεσα στον νεκρό και τους ζωντανούς που βρίσκονται στα ταφικά μνημεία του Κεραμεικού, αποτελούν αφορμές για την Λοϊζίδου να προετοιμάσει μια διαδρομή χωρίς αρχή και τέλος μέσα στον χώρο του Κεραμεικού, μία εγκατάσταση που αναπτύσεται σε 6 σημεία.

© NikosMarkou 

Λεπτομέρεια από τον επιτύμβιο ναϊσκο του Προκλή και του Προκλείδη. Ο νεαρός πολέμαρχος αποχαιρετά τον πατέρα του. Την σκηνή παρακολουθεί περίλυπη γυναίκα ίσως η μητέρα του νεκρού η Αρχίππη. Γύρω από το 330 π.Χ. από την σελίδα 227 της έκδοσης για τον Κεραμεικό. 

Απόσπασμα από μαρμάρινο επιτύμβιο όπου η κόρη αποχαιρετά την μητέρα με την τυπική χειρονομία της δεξιώσεως. Β΄τα’ετερτο του 4ου αιώνα π.Χ. Από την σελίδα 232 της έκδοσης για τον Κεραμεικό. 

Μία διαδρομή που τα μοναδικά χειροτεχνήματα της με την ευαίσθητη και επιμελή επεξεργασία και με υλικό το νήμα από ανοξείδωτο χάλυβα, στα χέρια της γίνονται έργα τέχνης που ξεπερνούν την ξεπερασμένη διάκριση ανάμεσα στην χειροναξία, στο κέντημα και στην γυναικέια ευαισθησία όπως αποτυπώνεται στην καλλιτεχνική δημιουργία. Γιατί σήμερα το πλέξιμο το κέντημα, αυτού του είδους οι διεργασίες που είναι και συλλογικές, τις βλέπουμε με ένα πολύ διαφορετικό τρόπο, που έχει ένα εικαστικό χαρακτήρα. 

Μαρία Λοϊζίδου, ανηρτημένη επιφάνεια στα παράθυρα στο εσωτερικό του Μουσείου από ίνες ανοξείδωτου χάλυβα, και μορφές από φύλλα μετάλου, μεταξωτά νήματα και μεταλλικό ύφασμα, Λεπτομέρεια 

Λεπτομέρεια από υπερμεγέθη κρατήρα, σήμα ανδρικής ταφής, με σκηνή εκφοράς, απομάκρυνσης του νεκρού από την οικία του πάνω σε άμαξα συνοδευόμενη από τους θρηνωδούς. Μέσα του 8ου αιώνα π.Χ. Από την σελίδα 62 της έκδοσης για τον Κεραμεικό. 

Τόσο λοιπόν μέσα στο Μουσείο όσο και στον αρχαιολογικό χώρο ή Λοϊζίδου εντάσσει με πολύ προσοχή και δέος θα έλεγα τα έργα της που συνομιλούν άλλοτε με τα εκθέματα του Μουσείου, όπως τις εικονογραφίες των αγγείων και άλλοτε με τα στοιχεία του αρχαιολογικού χώρου όπως ο τύμβος. 

Μαρία Λοϊζίδου, Σημείο 4, κυρτή φόρμα, διπλή επιφάνεια από ανοξείδωτο χάλυβα, που συνομιλεί με τους τύμβους. ©NikosMarkou 

Μαρία Λοϊζίδου, κυρτή φόρμα, διπλή επιφάνεια από ανοξείδωτο χάλυβα, που συνομιλεί με τους τύμβους, Λεπτομέρεια 

Εξαιρετικό ενδιαφέρον έχει η εγκατάσταση στο άβατον ιερόν το Τριτοπατρείον, στην διασταύρωση της Ιεράς Οδού, που δεν μπορούσε να εισέλθει ο καθένας παρά μόνο οι ιερείς, όπου φιλοξενεί ένα εικαστικό δρώμενο με μια αέναη πράξη, με δύο υφάντρες σε μια συνεχή επικοινωνία χωρία αρχή και τέλος. Η μια πλέκει με τις βελόνες ένα μακρύ πέπλο και αντικρυστά μια άλλη αδιακόπως το ξεπλέκει. Ένας συμβολισμός με πολλαπλές συνάφειες.

Το ιερόν Τριτοπατρείον, στην διασταύρωση της Ιεράς Οδού, από τον αφιερωματικό τόμο με τίτλο ΚΕΡΑΜΕΙΚΟΣ, που εκδόθηκε το 2014 από το Κοινωφελές Ίδρυμα Ιωάννη Σ. Λάτση, 2014, σελ. 164 

Μαρία Λοϊζίδου, Η εγκατάσταση στο Τριτοπατρείον στο σημείο 3

Λεπτομέρεια από την πλεκτή επιφάνεια διαστάσεων 600Χ800 εκ από ανοξείδωτο χάλυβα που δεν ολοκληρώνεται

Αξίζουν συγχαρητήρια στον πολιτιστικό οργανισμό ΝΕΟΝ, που στο πλαίσιο του «ΕΡΓΟ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ», ανέθεσε απευθείας στην Μαρία Λοϊζίδου, στο πλαίσιο ενός έργου για το δημόσιο χώρο της πόλης της Αθήνας, να παρουσιάζει την νέα της σύγχρονη εικαστική εγκατάσταση στο αρχαίο νεκροταφείο και το μουσείο του Κεραμεικού.

Την βραδυά των εγκαινίων στις 9 Σεπτεμβρίου 2015.Από αριστερά Συραγώ Τσιάρα, Μαρία Λοϊζίδου, Ελίνα Κουντούρη Ελένη Μπάνου & Λεωνίδας Μπουρνιάς 

Αξίζουν επίσης συγχαρητήρια στην υπεύθυνη του Οργανισμού την Ελίνα Κουντούρη, στην Συραγώ Τσιάρα που είχε την επιμέλεια και κυρίως στους αρχαιολόγους Ελένη Μπάνου & Λεωνίδα Μπουρνιά, υπεύθυνοι της Εφορείας Αρχαιοτήτων Αθηνών (Γ΄ Ε.Π.Κ.Α.), γιατί τόλμησαν να στηρίξουν με όλες τους τις δυνάμεις αυτό το εγχείρημα. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι οι δύο αυτοί σημαντικοί αρχαιολόγοι είναι και οι συγγραφείς του αφιερωματικού τόμου με τίτλο ΚΕΡΑΜΕΙΚΟΣ, που εκδόθηκε το 2014 από το Κοινωφελές Ίδρυμα Ιωάννη Σ. Λάτση, 2014, από όπου δανείστηκα και αποσπάσματα φωτογραφιών. 

ο δημιουργικός κομπασμός 

του Tonny Gragg 

Tonny Gragg, Tommy 2013 

Δεν αναγνώρισα τον Tonny Gragg,  σε αυτούς τους τοτεμικούς σουρεαλιστικούς πυλώνες του με βιομορφικά σχήματα, στα τελευταία αυτά έργα του που εκθέτει στο Μουσείο Μπενάκη στην οδό Πειραιώς. Είχα κρατήσει στην μνήμη μου κάποια από τα παλαιότερα έργα του με άχρηστα αντικείμενα, σκουπίδια και ανανεώσιμα υλικά, έργα που ακουμπούσαν και την arte povera και ομολογώ ότι αιφνιδιάστηκα. 

Tony Gragg, New Stones – Newtone’s Tones, 1978, plastic. 

Tonny Gragg _Axehead 1982 

Tonny Gragg_ Stack 1975 

Βέβαια δικαίωμα και επιδίωξη κάθε καλλιτέχνη είναι να ανανεώνει και διευρύνει διαρκώς τα υλικά της τέχνης του και τις μορφές και αυτό προκύπτει από την έκθεση αυτή, που φιλοξενεί 25 γλυπτά από ατσάλι, χαλκό, ξύλο, πέτρα και πλαστικό. 

Σε αυτήν όμως την οικονομική και καλλιτεχνική συγκυρία στην Ελλάδα, αισθάνθηκα ότι κατά τα άλλα σημαντικά και καταξιωμένα αυτά έργα, εκπέμπουν μια έπαρση και μια ψυχρότητα. Μέσα από την καταφανώς υπερβολική θα έλεγα ψηφιακή επεξεργασία και τελειότητα τα έργα αυτά παραπέμπουν και στις παράδοξες και προκλητικές φόρμες που η Zaha Hadid μας προτείνει τα τελευταία χρόνια.

Tonny Gragg,

 Ζaha Ηadid, Heydar Aliyev Center Baku Azerbaijan,

Για την Ελλάδα, για την δική μας ψυχοσύνθεση, οι ακραίες αυτές επιλογές της Ηadid μπορεί να εντυπωσιάζουν, ταυτόχρονα  όμως, αγνοούν την ανθρώπινη κλίμακα και τρομάζουν με την υπέρμετρη και μη κατανοητή μορφολογική επιβλητική επεξεργασία.

Tonny Gragg, Point of View, 2003, 

ανοξείδωτος χάλυβας 

Έτσι τα έργα που επέλεξε ο Gragg, με την αξεπέραστη στιλπνότητά τους, προσγειώθηκαν στην ατελή και φθαρμένη πόλη της Αθήνας, σαν κάτι ξένο, από άλλο κόσμο ίσως και από άλλο πλανήτη. Ακόμη και από ένα μέλλον που δεν ξέρω αν μπορούμε να ονειρευτούμε… 

Costantin Brancusi 

1876 - 1957 

Δεν ξέρω ακόμη πως θα έκρινε σήμερα ο Brancusi αυτά τα έργα του Gragg, ο οποίος σαφώς τον έχει επηρεάσει. Σε κάθε περίπτωση βέβαια η κρίση μας εδώ είναι υποκειμενική και τοπική και σε καμμιά περίπτωση δεν μπορεί να υποβαθμίσει το έργο ενός πολύ σημαντικού καλλιτέχνη, που δραστηριοποιείται σε άλλες ευημερούσες χώρες, αξιοποιώντας στο έπακρο όπως πάντα τα επιτεύγματα της τεχνολογίας. Άλλωστε ανάμεσα στα έργα του στο Μουσείο Μπενάκη, υπάρχουν και κάποια που συγκινούν, ακόμη και τις παιδικές ψυχές. 

Σημείωση: Τον αφιερωματικό τόμο με τίτλο ΚΕΡΑΜΕΙΚΟΣ, που εκδόθηκε το 2014 από το Κοινωφελές Ίδρυμα Ιωάννη Σ. Λάτση, μπορείτε να βρείτε κάνοντας ΚΛΙΚ εδώ 

Κάντε ΚΛΙΚ στις εικόνες για μεγένθυση