Ο ΓΙΑΝΝΗΣ ΔΕΣΠΟΤΟΠΟΥΛΟΣ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΑΝΤΑΝΑΚΛΑΣΕΙΣ ΤΟΥ

του Δημήτρη Φιλιππίδη 

με αφορμή την επιστημονική ημερίδα στο Ωδείο Αθηνών

Άποψη του ακροατηρίου, φωτογραφία Δημήτρη Φιλιππίδη

Βρισκόμασταν στις 20 του μηνός Δεκεμβρίου, μέσα στο κτίριο του Ωδείου Αθηνών, στο μοναδικό χτισμένο έργο του Γιάννη Δεσποτόπουλου μεταπολεμικά, που στέκει ακόμα. Παρακολουθούσαμε την επιστημονική ημερίδα για το έργο του Δεσποτόπουλου που επάξια οργανώθηκε από τον Παναγιώτη Τσακόπουλο, διευθυντή σύνταξης του περιοδικού Ελληνικές Κατασκευές.

Μπροστά σ’ ένα πυκνό ακροατήριο, προηγήθηκαν 18 ομιλίες με θέμα τον Δεσποτόπουλο και η μέρα έκλεισε με ένα απολαυστικό ρεσιτάλ τριών καλλιτεχνών σε έργα των Νίτσε και Προκόφιεφ, «που αρθρώνονται με το αρχιτεκτονικό έργο» του τιμώμενου, όπως σημείωνε το πρόγραμμα. 

Ο Παναγιώτης Τσακόπουλος λίγο πριν την ολοκλήρωση της Ημερίδας 

Ο Τσακόπουλος είχε κυκλοφορήσει την Άνοιξη ένα σημαντικό βιβλίο, το Αναγνώσεις, στο οποίο περιλαμβανόταν και ο Δεσποτόπουλος ως ένα από τα αγνοημένα πρόσωπα του ελληνικού μοντερνισμού. Η ημερίδα ερχόταν να τεκμηριώσει αυτή την άποψη μέσα από διάφορες προσεγγίσεις. Έτσι αναδύθηκε όχι ένας Δεσποτόπουλος αλλά πολλοί, κατακερματισμένοι ανάμεσα σε άμεσες μνήμες κι έμμεσες αναφορές, σε ανέκδοτα και αφαιρετικά θεωρήματα, σε «έργο» και «παρουσία». Καλό ήταν αυτό, υγιές. 

Το τεράστιο αρχείο του Δεσποτόπουλου, τώρα στα Αρχεία Νεοελληνικής Αρχιτεκτονικής του Μουσείου Μπενάκη, μόλις τα τελευταία χρόνια έχει αρχίσει να εξερευνάται και είναι βέβαιο πως πολλά θα διδαχτούμε από σχετικές διατριβές που εκπονούνται αυτό τον καιρό. Ο «φάκελος Δεσποτόπουλος», επιτέλους, ανοίγει. 

Το Ωδείο Αθηνών, φωτογραφία Γιώργος Φάκαρος

Όμως, την ίδια στιγμή, το ίδιο το κτίριο που μας περιέβαλε όλη μέρα, συνέβαλε στη δημιουργία μιας ιδιαίτερης ατμόσφαιρας. Ίσως επειδή γινόμασταν μάρτυρες της φτωχής του συντήρησης σε αντίθεση με τη ζωντάνια της χρήσης του. Αλλά επίσης, επειδή είναι γνωστό πως επίκειται «ανάπλασή» του με άγνωστες συνέπειες. Θα ήταν ανάρμοστο, τώρα που αρχίζουμε να ανακαλύπτουμε τον Δεσποτόπουλο, να χάσουμε ένα τόσο περίοπτο έργο του μέσα από τα χέρια μας. 

Δημήτρης Φιλιππίδης 

Στο πλαίσιο της Επιστημονικής Ημερίδας που οργανώθηκε με επιτυχία από το περιοδικό Ελληνικές κατασκευές, εκδόθηκε το βιβλίο «Ιωάννης Δεσποτόπουλος / Ωδείο Αθηνών» σε συνεργασία με τα Αρχεία Νεοελληνικής Αρχιτεκτονικής του Μουσείο Μπενάκη και επιστημονικά υπέυθυνο τον Παναγιώτη Τσακόπουλο. Μια επιμελημένη έκδοση, συνοπτική και περιεκτική, με κείμενα του Γιώργου Αγγελή, που παράλληλα ανέλαβε την επιμέλεια και τον σχεδιασμό της έκδοσης, του αρχιμουσικού Νίκου Τσούχλου, της Μάρως Καρδαμίτση Αδάμη και του Παναγιώτη Τσακόπουλου, και με σχέδια και φωτογραφίες του Ωδείου.

Κάντε ΚΛΙΚ στις εικόνες για μεγένθυση

Μέρος  2o

Ο DESPO Ή ΔΕΣΠΟΤΟΠΟΥΛΟΣ ΩΣ ΜΟΥΣΙΚΟΣ

δύο αλληλένδετα μικρά σχόλια

του Δημήτρη Φιλιππίδη

Υπάρχει μια αμφισημία με τον Γιάννη Δεσποτόπουλο, που δύσκολα ανιχνευόταν στην ημερίδα: ο Γ.Δ. (ή Ι.Δ., για τους ακριβολόγους) ήταν συνάμα και Despo. Μια δισυπόστατη περσόνα, που σημαίνει πως ανήκε στον τόπο του αλλά και σ’ έναν πολύ ευρύτερο, τον ευρωπαϊκό, πριν και μετά τον πόλεμο. Ορισμένες ομιλίες έθιξαν τη μια πλευρά, άλλες την άλλη, κι άλλες ακόμα, καμιά από τις δύο. Ο καθένας είχε το λόγο του γιατί τίποτα δεν γίνεται τυχαία. Εδώ όμως ανοίγει μια σπουδαία ευκαιρία για συζήτηση.

Ο οργανωτής της ημερίδας, Π. Τσακόπουλος, πρόσθεσε μια μουσική εκδήλωση στο τέλος της. Χρησιμοποίησε για αυτή την κίνηση τον όρο «άρθρωση». Η μουσική, με άλλα λόγια, συντίθεται οργανικά με το αρχιτεκτονικό έργο. Δεν το εξήγησε περισσότερο. Ο Τ. Ανδριανόπουλος, που είχε τρόπο να γνωρίζει αυτή την επιλογή του Τσακόπουλου, ενέταξε, από πλευράς του, μουσικούς όρους στη δική του ομιλία. Η «άρθρωση» πήρε έτσι μια πιο χειροπιαστή μορφή, έστω ως πειραματισμός. Μπορούμε άραγε ν’ αρχίσουμε, με την ευκαιρία, να συζητάμε την αρχιτεκτονική με μουσικούς όρους;