3SK ΣΤΥΛΙΑΝΙΔΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ - 1972-2014 – ΕΡΓΑ: ΕΚΘΕΣΗ ΣΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΜΠΕΝΑΚΗ

σχόλια στο πλαίσιο ενός επιθυμητού διαλόγου

Με αφετηρία την αναδρομική αυτή σημαντική έκθεση, του γραφείου 3SK Στυλιανίδης Αρχιτέκτονες, σήμερα φιλοξενούνται εδώ δύο διαφορετικές προσεγγίσεις. Αποφασίσαμε με τον Δημήτρη Φιλιππίδη να ξεκινήσουμε πρώτοι και να ανοίξουμε ένα πλαίσιο διατύπωσης απόψεων. Να καλέσουμε δηλαδή και όλους όσους θα ήθελαν να διατυπώσουν τα δικά τους σχόλια σχετικά με την έκθεση και να τα παραθέσουμε στην συνέχεια. Είναι εκτιμώ εξαιρετικά χρήσιμο να ανοίξει ένας διάλογος με αφετηρία την παρουσίαση του συνολικού έργου ενός από τα σημαντικότερα αρχιτεκτονικά γραφεία στον Ελληνικό χώρο, που επί χρόνια ακολουθεί μια συνεπή ποιοτική διαδρομή.

ΣΧΟΛΙΟ 1ο

Δημήτρης Φιλιππίδης

η σημειολογία μιας έκθεσης

Στην εντυπωσιακή έκθεση για τα σαράντα χρόνια του γραφείου 3SK Στυλιανίδης Αρχιτέκτονες, που εγκαινιάστηκε στις 24 Σεπτεμβρίου στο Μουσείο Μπενάκη, επικρατεί μια έντονη σημειολογία που αξίζει ιδιαίτερο πιστεύω σχολιασμό. 

Ενώ στους πλευρικούς τοίχους της αίθουσας «τρέχουν» αναρτημένα σχέδια και φωτογραφίες από έργα, από ελάχιστης κλίμακας ώς επιβλητικού μεγέθους, την κεντρική θέση έχουν δύο μεγάλα τραπέζια με διαφανές κάλυμμα. Αυτή η διάταξη δεν είναι τυχαία, ούτε απλά «λειτουργική». Είναι κάτι παραπάνω: η καρδιά της έκθεσης, η ψυχή της, εκεί όπου παρατάσσονταν υλικά τεκμήρια του μόχθου του αρχιτεκτονικού γραφείου, από εργαλεία και έντυπα ώς πρωτότυπα σκίτσα και σχέδια. 

Το σχεδιαστικό υλικό προέρχεται από διαχρονικές επιλογές της περιόδου πριν την επιβολή της ψηφιακής σχεδίασης. Τότε που το σχέδιο ήταν μια έντονα χειρονακτική εργασία, με σκίτσα (τα «ψαξίματα») στο χέρι με το μολύβι ή μελανώματα σχεδίων σε διαφανή ή πάλι διαφανείς φωτοτυπίες με άπειρα ξυσίματα και μπαλώματα. Πλάι τους, τα αντίστοιχα εργαλεία που σήμερα φαντάζουν πρωτόγονα, παλαιοτεχνικά μέσα αποτύπωσης και καταγραφής στοιχείων του χώρου. Ένας ολόκληρος, ξεπερασμένος πια κόσμος, με αποτυπωμένα πάνω του τα ίχνη πολύχρονης, συχνά βασανιστικής χρήσης. Για όσους έχουν ζήσει μια τέτοια ατμόσφαιρα, αυτή η ανάκληση της μνήμης πρέπει να ήταν σπαρακτικά συγκινητική. Ήταν σαν ένα σιωπηλό μνημόσυνο.

Την αίσθηση έκαναν ακόμα εντονότερη τα συχνά φθαρμένα έντυπα από την πολυκαιρία και τη συχνή χρήση που παρεμβάλλονταν ανάμεσα σε σχέδια και εργαλεία. Ήταν τα περιοδικά της εποχής όπου περιέχονταν αρχικές δημοσιεύσεις έργων του γραφείου, σε ελληνικά και ξένα περιοδικά, μαζί με τεχνικά βιβλία που συνόδευαν τον καλό επαγγελματία της εποχής, και κάποια ακόμα γενικότερου ενδιαφέροντος. 

Στα τελευταία περιλαμβάνεται και μια παλιά μονογραφία του γερμανού εξπρεσιονιστή αρχιτέκτονα Hans Scharoun, εκείνου που σχεδίασε την περίφημη Φιλαρμονική του Βερολίνου. Προλογίζοντας την έκθεση, τον είχε αναφέρει ο Βαγγέλης Στυλιανίδης. Φυσικό ήταν έτσι να σκύψει κανείς να δει σε ποιο σημείο ήταν ανοιγμένο το ταπεινό αυτό βιβλίο, και τι μπορεί να σήμαινε αυτό.

Koutouloufari Village Holiday Club

Μια τέτοια ματιά θα αντάμειβε τον επισκέπτη. Γιατί εύκολα διαπίστωνε, για παράδειγμα, πως το συγκρότημα στο Κουτουλουφάρι (1985) βγαίνει μέσα από τη συνάντηση ενός προπολεμικού έργου στη Γερμανία μ’ ένα μεταπολεμικό τουριστικό συγκρότημα έξω από το Ηράκλειο, μέσα σ’ ένα εξαιρετικά δύσκολο οικόπεδο. Αυτή ήταν μια ελάχιστη μόνο ένδειξη για τις πιθανές εκλεκτικές συγγένειες, σ’ ένα πληθωρικό έργο τεράστιας εκφραστικής ποικιλίας, που δοκιμάζει, τολμά να πειραματιστεί και συχνά δίνει πειστικές απαντήσεις στην τόσο σημαντική για την Ελλάδα τουριστική αρχιτεκτονική. 

Τα δύο τραπέζια στο κέντρο μας προσγειώνουν στη σκληρή πραγματικότητα του αρχιτεκτονικού γραφείου με τρόπους που δεν έχουμε συνηθίσει. Μας υπενθυμίζουν πόσο απατηλές είναι οι λαμπερές φωτογραφίες της τελικής μορφής ενός έργου, όταν μονοπωλούν τις εντυπώσεις, και πόσα κρύβουν πίσω τους. Ώστε να γίνουμε πιο επιφυλακτικοί, μετριάζοντας την επιπόλαιη κατανάλωσή τους, εκεί όπου μας ωθούν οι σειρήνες του σύγχρονου μάρκετιγκ. 

Δημήτρης Φιλιππίδης

ΣΧΟΛΙΟ 2ο

Γιώργος Τριανταφύλλου

αναζητώντας την ουσία 

 της συνθετικής δημιουργίας 

Το έργο του γραφείου 3SK Στυλιανίδη Αρχιτέκτονες, είναι γνωστό και πολυδημοσιευμένο και θεωρώ ότι πραγματικά πρέπει να τους αναγνωρίσουμε την σημαντική προσφορά τους στην αρχιτεκτονική των Ξενοδοχείων στην Ελλάδα.

Ξενοδοχείο Galaxy, Ηράκλειο Κρήτης

Έχω την τύχει να έχω μείνει σε ένα από τα πρώτα τους Ξενοδοχεία στο Ηράκλειο Κρήτης το γνωστό Galaxy που κτίστηκε το 1978. Μου άφησε τις καλύτερες εντυπώσεις. Μια πρωτοποριακή για την εποχή καθαρή και τολμηρή λύση που ακόμη κρατάει γερά. 

Ξενοδοχείο Blue Palace Resort & Spa 5* στην Ελούντα, Κρήτη 

Ακολούθησαν διαμονές και σε άλλα ξενοδοχεία τους σε όλη την Ελλάδα. Πρόσφατα έμεινα και στο Ξενοδοχείο Blue Palace Resort & Spa 5* στην Ελούντα απέναντι από την Σπιναλόγκα και πρέπει να ομολογήσω ότι βίωσα μια παραμυθένια ατμόσφαιρα, σαν να συμμετείχα στα γυρίσματα μιας κινηματογραφικής ταινίας. Οι χώροι εντυπωσιακοί, πλάθουν ένα μύθο, που ευνοεί ή μάλλον υπαγορεύει ενδυματολογικούς κώδικες και προσεκτικές κινησιολογικές συμπεριφορές. Απολαυστικές διακοπές μέσα σε μια αρχιτεκτονική που έχει αναφορές σε μεσαιωνικές και όχι μόνο, επιβλητικές και ιστορικές γοητευτικές ατμόσφαιρες. 

Ξενοδοχείο Blue Palace Resort & Spa 5* 

στην Ελούντα, Κρήτη 

Είχα πάντα το ερώτημα πως γεννιόνται αυτές οι φαντασιακές ατμόσφαιρες που απομακρύνονται από την απλότητα του μοντερνισμού. Φανταζόμουνα αναρίθμητα σκίτσα και προοπτικά στο χέρι που να απεικονίζουν τις αναζητήσεις αυτών των συχνά σκηνογραφικών επιλογών. Περίμενα λοιπόν σε αυτή την έκθεση για τα σαράντα χρόνια του γραφείου 3SK Στυλιανίδης Αρχιτέκτονες,  στο Μουσείο Μπενάκη, να δω ρυζόχαρτα με συνθετικές μορφολογικές αναζητήσεις, όψεις, προοπτικά, χρώματα, ατμόσφαιρες, κατασκευαστικούς πειραματισμούς μέχρι τις τελικές επιλογές. Έτσι μπαίνοντας στην αίθουσα και αντικρύζοντας το μεγάλο τραπέζι με τα ρυζόχαρτα κάτω από τις αντανακλάσεις του Plexiglas, έσπευσα έτοιμος να καταγράψω φωτογραφικά και να απολαύσω τέτοιες εικόνες.

Δυσκολεύτηκα να κάνω το κλικ. Αιφνιδιάστηκα! Ενδιαφέροντα όλα όσα παρουσιάζονται και περιγράφονται από τον Δημήτρη Φιλιππίδη, αλλά απλά ενδιαφέροντα. Τα ρυζόχαρτα με γραμμικά κατασκευαστικά σχέδια με μολύβι κυρίως, μπορεί μαζί και με τα άλλα αντικείμενα, πράγματι να δημιουργούν μια «ανάκληση της μνήμης» σχετικά με τον παλαιότερο αρχιτεκτονικό μόχθο, περιορίζονται όμως εδώ. Δεν αποκαλύπτουν τις αρχιτεκτονικές φαντασιώσεις που προηγούνται από τα γραμμικά σχέδια και τα μελανωμένα διαφανή.

Σε κάθε περίπτωση η έκθεση είναι πολύ καλοστημένη και έχει έναν σαφή επαγγελματικό χαρακτήρα. Τα περισσότερα έργα είναι γνωστά, καταξιωμένα και πολύ-δημοσιευμένα και για αυτό η έλλειψη που διαπιστώνω αποκτά μια ξεχωριστή σημασία.

Θα ήθελα τέλος να αναφερθώ στην έμφαση που δόθηκε στην ανάπλαση του ακρωτηριασμένου έργου του Ζενέτου, του κτιρίου του FIX. Τόσο στις προσκλήσεις όσο και στην έκθεση οι εικόνες του Μουσείου πρωτοστατούν. 

Το νέο Κτίριο του ΕΜΣΤ,

Θέλω όμως να ομολογήσω με πάσα ειλικρίνεια ότι όσο ο καιρός περνά τόσο οι συζητήσεις και τα αρνητικά σχόλια φουντώνουν τόσο για την όψη επί της οδού Καλλιρόης που φλερτάρει με ξενοδοχειακές προσεγγίσεις,

 Ξενοδοχείο Blue Palace Resort & Spa 5* 

στην Ελούντα, Κρήτη 

 Το νέο Κτίριο του ΕΜΣΤ,

λεπτομέρεια όψης επί της οδού Καλλιρόης

όσο και για την περίφημη στενή  ανατολική όψη της τομής-του ακρωτηριασμού του κτιρίου από το υπόλοιπό του, που αντί να αποκαλύπτει το ιστορικό τραύμα, που στην μνήμη μας παραμένει έντονα και δεν έχει επουλωθεί, απλά σκεπάστηκε με αμήχανους επιδέσμους από aloucobond και άλλα αδιάφορα υλικά. 

 Το εργοστάσιο ζυθοποιίας FIX, ακρωτηριασμένο, επι της Λεωφ. Συγγρού

Ας περιμένουμε όμως το κτίριο να ολοκληρωθεί και να λειτουργήσει και θα επανέλθουμε πάντα με τις καλύτερες προθέσεις. 

Προς το παρόν περιμένουμε τις απόψεις σας στο γνωστό email triantafyllou.giorgos@gmail.com

Η έκθεση που πραγματοποιήθηκε με την υποστήριξη του Ελληνικού Ινστιτούτου Αρχιτεκτονικης, θα λειτουργήσει μέχρι 9 Νοεμβρίου 2014

Από τον Βαγγέλη Στυλιανίδη, ήρθε το ακόλουθο σχόλιο στις 09 Οκτ 2014 και σπεύδω να το δημοσιεύσω. 

ΣΧΟΛΙΟ 3ο

Βαγγέλης Στυλιανίδης

Σχολια στα σχολια μιας εκθεσης

Κατ αρχην ευχαριστουμε για τα καλα λογια και για τις επιφυλαξεις.

Ειδικα ο Δ.Φιλιππιδης ακουμπισε την ουσια των προθεσεων μας κι ειναι τιμη ενας αυστηρος Αρχιτεκτωνας σαν αυτον να επικοινωνει αντικριζοντας και το συναισθημα.

Οποιος εκτιθεται γνωριζει οτι μετα το γεγονος της εκθεσης εισπρατει αυτα που του αντιστοιχουν ευχαριστα και δυσαρεστα. Ειδικα για εμας τους Αρχιτεκτονες που συμμετεχουμε στη δημιουργια του δημοσιου χωρου της πολης και της εποχης μας η εκθεση ειναι διαρκης και ανελεητη.

Και εν προκειμενω οσον αφορα το πρωην Φιξ και νυν ΕΜΣΤ αν δεν λειτουργησει ωστε να αντιμετωπιστει ως κτιριο κινδυνευει να αντιμετωπιζεται ως μνημειο καλο η κακο παντως ανευ περιεχομενου και χρησεως. Γι αυτο και επαναλαμβανεται μια διαρκης κριτικη στα υλικα και την οψη Καλιροης αισθητικου και μονο περιεχομενου.

Δεν ειναι αθεμητο αλλα δε μπορει ναναι το μονο. Οι καθαγιασμενες οψεις Ζενετου το κολοβωμα του παλιου κτιριου εχουν κατα κανονα αναλυθει. Εχουμε τωρα ενα καινουργιο γεγονος και ενα νεο κτιριο οπως πολοδομικα δημιουργηθηκε απο την πολιτεια με τις αποφασεις της και οπως σχεδιαστηκα αντιμετωπιστηκε απο εμας. Οπως γνωριζουμε τα κτιρια δεν ειναι μονο οψεις αλλα και περιεχομενο. Μια επισκεψη λοιπον στο νεο Μουσειο που φτιαχτηκε για να υπηρετησει την Τεχνη αλλα και τους εδιαφεριμενους για αυτην θα φωτισει την ουσια της προτασης μας και ελπιζουμε οτι η ευρυματικη του λειτουργια θα αποδοσει στο κοινο την ικανοποιησει που αντιστοιχει σε ενα κτιριο αυτου του μεγεθους και αυτης της βαρυτητας για τη θεση τη χρηση και την ιστορια του Λιγη υπομονη.

Το νεο στην Αρχιτεκτονικη παντα ξενιζει οπως η οψη Καλιροης μπορει να ενσωματωθει αισθητικα η να απορριφθει. Τα ασκημενα μελη της κοινωνιας οπως οι Αρχιτεκτονες μπορουν βλεπουν και αναλυουν και πισω απο τις εντυπωσεις. Επι του περιεχομενου. Οι αναφορες και διαμεσολαβησεις οτι ειναι Ξενοδοχειακης η αλλης εμπνευσης μια κοπιαστικη κατ ελαχιστον χειρονομια δε βοηθουν στην αποδοχη η αποριψη απλως διαμορφωνουν μια επιφανειακη ταση χωρις να σημαινει οτι απαραιτητως αυτο που προτειναμε πρεπει να γινει αποδεκτο.

Ας του δοσουνε λιγο χρονο με την ελπιδα οτι το νεο μουσειο θα γινει ενας νεος κοινωνικος και πολισμικος θεσμος οταν ανοιξει.

Η αρχιτεκτονικη οπως γνωριζουμε ειναι μια επιπονη εργασια και οσοι την σχολιαζουν και την κρινουν ειναι απολυτως απαραιτητοι διοτι τακτοποιουν ταξινομουν και εμβαθυνουν την γενικοτερη και αδιαμορφωτη αισθηση. Ειναι ο ουσιαστικος και αναγκαιος καθρεφτης οσων με αλλο τροπο εκτιθενται σχεδιαζοντας και κτιζοντας.Γι αυτο και θεωρω οτι ο διαλογος αυτος ειναι πολυτιμος και ουσιαστικος. 

Τωρα για την εκθεση και το περιχομενο της εαν δε γιναμε κατανοητοι με πρωτη ευκαιρεις θα ξαναπροσπαθησουμε με αλλο τροπο γιατι ειναι κριμα ο κοπος που καταβαλαμε τοσα χρονια να μην αναδειξει καθαρα το βιωμα του επαγγελματος που ασκουμε ολοι μας.

Β Στυλιανιδης

Από το iPhone μου

Σχόλιο 4ο

Γιώργος Τριανταφύλλου

απάντηση στο σχόλιο του Β. Στυλιανίδη

(09 Χ 2014)

Αγαπητέ Βαγγέλη

Σε ευχαριστώ πολύ για το σχόλιο σου, που ανοίγει πραγματικά έναν επιθυμητό διάλογο. Αυτός άλλωστε ήταν και ο στόχος μας με τον Δημήτρη Φιλιππίδη και χαίρομαι που ξεκίνησε από σένα. Ελπίζω να ακολουθήσουν και άλλες γραπτές τοποθετήσεις και να μην περιοριστεί η κριτική σε προφορικές και συχνά εύκολες αξιολογήσεις. Αυτό βιώνω τον τελευταίο καιρό που δυστυχώς φουντώνει όσο το κτίριο του ΕΜΣΤ παραμένει ως "μνημείο" και δεν αποκτά την τελική του χρήση και λειτουργία, όπως άλλωστε επισημαίνεις και εσύ στο κείμενό σου. Την ίδια άποψη διαπιστώνω και εγώ και στις δύο σχετικές μου αναρτήσεις. (βλέπε 20 Ιανουαρίου 2014,  http://triantafylloug.blogspot.gr/2014/01/fix.html ) 

Η τελευταία όμως διπλή ανάρτηση δεν είχε σκοπό να επικεντρωθούμε στο κτίριο του ΕΜΣΤ. Είχε κυρίως στόχο να αναδείξει την έκθεση και την μεγάλη συμβολή σας στην Ελληνική αρχιτεκτονική και ειδικά στα ξενοδοχεία όπου παίζετε επί χρόνια έναν άξιο πρωταγωνιστικό ρόλο. Παράλληλα βάζει ερωτήματα για την τελευταία στροφή της αρχιτεκτονικής σας σε «παραμυθένιες ατμόσφαιρες» που σαφώς εγώ προσωπικά έζησα και χάρηκα στην Ελούντα, και προφανώς είναι ένα αποτέλεσμα που επηρεάζεται από τις "σειρήνες του σύγχρονου μάρκετινκ". Αυτό είναι ένα θέμα σημαντικό, κυρίως για όλα όσα έρχονται και μάλιστα με έντονους ρυθμούς.

Υπάρχει ένα θέμα αποσαφήνισης και αποφάσεων για την νέα ταυτότητα των κτιρίων για τον ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΤΟΥΡΙΣΜΟ, που δυστυχώς μάλιστα περνάει και στα χέρια γραφείων του εξωτερικού. Τι έχουμε να αντιπροτείνουμε; Προς τα πού πρέπει να στραφεί το νέο ύφος και ήθος για την σύγχρονη ελληνική αρχιτεκτονική των τουριστικών εγκαταστάσεων; Είναι ένα θέμα που θα μπορούσε να αποτελέσει ημερίδα ή συνέδριο και δυστυχώς δεν αντιμετωπίστηκε και από την πρόσφατη Μπιενάλε που κινήθηκε σε επίπεδο καταγραφής και παρουσίασης κάποιων πειραματικών αποσπασματικών προτάσεων.

Εδώ λοιπόν υπάρχει σοβαρό θέμα που ανοίγεται και νομίζω ότι είστε οι πιο κατάλληλοι να τοποθετηθείτε.

Με εκτίμηση 

Γιώργος Τριανταφύλλου