ΠΛΑΤΕΙΑ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ: ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ

βραβείο στην αποσιώπηση 

του κεντρικού  ιστορικού στόχου:

 της μεγάλης απώλειας των Εβραίων 

ΜΙΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΕΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΕΣ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ

Η εξόντωση  των 50 000 εβραίων της Θεσσαλονίκης  αποτελεί για την πόλη μια από τέσσερις μεγαλύτερες καταστροφές στην ιστορία της.  Η πόλη  στερήθηκε  μια δυναμική  που επί αιώνες οι άνθρωποι αυτοί ανέπτυξαν  και συνέβαλαν στην δημιουργία ενός ξεχωριστού πολιτισμού και μιας οικονομικής άνθησης.

Αρχεία Bundesarchiv Bild Ελλάδα, Θεσσαλονική,

Συλλαμβάνοντας τους Εβραίους

Φωτογραφίες Dick I., Ιούλιος 1942

Ιστορική αφετηρία αυτής της εξόντωσης αποτελεί το λεγόμενο «black Sabbath», το δραματικό Σάββατο στις 11 Ιουλίου του 1942, όπου οι Γερμανοί συγκέντρωσαν  στην Πλατεία Ελευθερίας, 10 000 άνδρες εβραίους της Θεσσαλονίκης με δικαιολογία την καταγραφή τους σε καταλόγους εργασίας. Τους παρέταξαν σε σειρές, κάτω από τον καυτό ήλιο του Ιουλίου και στην συνέχεια προχώρησαν σε δημόσιους εξευτελισμούς και σε ταπεινωτικές «γυμναστικές ασκήσεις» μέχρις εξαντλήσεως.  Εκεί τους φόρεσαν και το  κίτρινοι άστρο (Magen David)  στο στήθος και προετοίμασαν την αναχώρησή τους στα στρατόπεδα συγκέντρωσης.

το Μνημείο Ολοκαυτώματος

Σήμερα το κορυφαίο αυτό ιστορικό γεγονός σηματοδοτείται με ένα  μικρής κλίμακας γλυπτό το Μνημείο Ολοκαυτώματος, στο νότιο άκρο της Πλατείας Ελευθερίας.

Ο ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΤΗΣ ΠΛΑΤΕΙΑΣ 
ΚΕΝΤΡΙΚΟΣ ΣΤΟΧΟΣ ΤΟΥ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΥ

 H Πλατείας Ελευθερίας.

Στην προκήρυξη του διαγωνισμού αυτού εκτός από τα  γνωστά και συνήθη που απαιτούνται για κάθε πλατεία (πράσινο, βιοκλιματικά κλπ), τονίζεται με έμφαση  στους στόχους "η ανάδειξη των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών και της ιστορικής μνήμης της Πλατείας", που συνδέεται άμεσα με το κορυφαίο αυτό ιστορικό γεγονός, σε μια εποχή που ο Δήμος Θεσσαλονίκη επιδιώκει διακαώς την συνύπαρξη  και την προσέλευση των εθνών στην πόλη. 

Η  ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΥ ΒΡΑΒΕΙΟΥ 

Α' Βραβείο 

ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗΣ ΧΑΤΖΗΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ, ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΙΔΗΣ, αρχιτέκτονες μηχανικοί

Σύμβουλοι: ΕΔΟΥΑΡΔΟ ΚΑΣΤΡΟ, ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΤΖΩΝΟΣ, ΙΩΑΝΝΗΣ ΜΕΓΑΣ, αρχιτέκτονες μηχανικοί

Το πρώτο βραβείο αντιμετώπισε με τον καλύτερο τρόπο το πράσινο με ευαίσθητους χειρισμούς και φωτιστικά εφέ, αλλά επί της ουσίας  η όποια αναφορά στην συγκεκριμένη ιστορική μνήμη παραμένει ασαφής και επικεντρώνεται σε μια στήλη, που με αντανακλάσεις παραπέμπει γενικά σε ιστορικά γεγονότα. Δεν διευκρινίζεται μάλιστα αν παραμένει το Μνημείο του Ολοκαυτώματος.

ΜΝΗΜΕΣ ΣΥΓΚΙΝΗΣΗΣ  ΦΟΡΤΙΖΟΥΝ ΤΗΝ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΟΥ ΓΡΑΦΕΙΟΥ ΜΑΣ

Η προκήρυξη, ανέσυρε συγκινητικές μνήμες.  Αγαπητά πρόσωπα της οικογένειας συμμετείχαν έμμεσα ή άμεσα σε αυτό το ιστορικό γεγονός και όσα ακολούθησαν. Οι διαρκείς αφηγήσεις για το παρελθόν αλλά και το παρόν, αναδύθηκαν  με την επανεμφάνιση του δραματικού  αυτού φωτογραφικού υλικού.

Αρχεία Bundesarchiv Bild Ελλάδα, Θεσσαλονική,

Συλλαμβάνοντας τους Εβραίους

Φωτογραφίες Dick I., Ιούλιος 1942

Πριν ξεκινήσουμε  έστειλα ένα email στο Τέξας  και ενημέρωσα με δέος, για τον αρχιτεκτονικό διαγωνισμό, ένα άνθρωπο της οικογένειας, που βρίσκεται σε αυτή την φωτογραφία  και διεσώθη. Έλαβα την ακόλουθη απάντηση:

"Ναι θυμάμαι καλά αυτό το σημείο στη Θεσσαλονίκη και το  επισκέπτομαι   κάθε φορά που βρίσκομαι  στην Ελλάδα ...

Τι μαύρες αναμνήσεις φέρνει στο νου και στην καρδιά μου αυτό το σημείο της πόλης. Είναι ο τόπος όπου μας φόρεσαν το κίτρινο άστρο (Magen David)  που είχαμε  πιά συνεχώς  στο στήθος. Ο τόπος από τον οποίο ξεκινήσαμε για το Άουσβιτς. Ένας  λάκκος φιδιών στο χώρο των αναμνήσεων.

Καλή τύχη με την μελέτη  του διαγωνισμού, διότι θα είναι ίσως  μια νίκη του φωτός κατά του σκότους". (Απρίλιος 2013)

Η  ΜΕΛΕΤΗ ΤΟΥ ΓΡΑΦΕΙΟΥ ΜΑΣ

Κεντρική συνθετική αρχή  για την δική μας μελέτη, αποτελεί  η αποτύπωση του ίχνους αυτού του γεγονότος στην επιφάνεια της πλατείας  και η ένταξη χαράξεων και υλικών που παραπέμπουν στην εικόνα  των παρατεταγμένων σε σειρές Εβραίων.

Ζώνες πρασίνου που παραπέμπουν στις σειρές των Εβραίων, διαστρώνονται με χλοοτάπητα  και διαχωρίζονται έντονα μεταξύ τους συμβολικά με καφεκόκκινη πέτρα. Κατά μήκος των ζωνών αυτών, εντάσσονται διάσπαρτα κυπαρίσσια και μυρτιές που στην Ελλάδα επί αιώνες συμβολίζουν τιμή, δόξα και σεβασμό.

Για περισσότερα σχετικά με  αυτή τη μελέτη,  ξεφυλλίστε το σχετικό  τεύχος κάνοντας ΚΛΙΚ εδώ και επιστρέψτε για να  διαβάσετε τα συμπεράσματα:

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Τον τελευταίο καιρό οι  αρχιτεκτονικοί διαγωνισμοί βραβεύουν μελέτες που αντιμετωπίζουν το αστικό τοπίο σαν πεδίο φύτευσης και καλλωπισμού. Οι μελετητές αλλά και οι κριτικές επιτροπές, συχνά αγνοούν την ιστορία και τις μνήμες της πόλης. Κάτι αντίστοιχο προέκυψε και στον διαγωνισμό της Πανεπιστημίου. Οι ιστορικές μνήμες της Αθήνας που με βεβαιότητα αναδύει ο Αντονάς με την πρόταση του,  καλύπτονται  κάτω από τις πλακοστρώσεις και τις φυτεύσεις της  ολλανδικής ομάδας του πρώτου βραβείου.

Η Θεσσαλονίκη όφειλε να τιμήσει τους ανθρώπους που την ανέδειξαν. 

Δεν υπάρχει πρόθεση να απαξιωθούν τα βραβεία που δόθηκαν. Κρίνεται όμως ότι το σημαντικό ιστορικό γεγονός,  που έπρεπε  η επιτροπή να αναδείξει ως μείζον κριτήριο, στην ουσία ξεχάστηκε, στην ουσία αποσιωπήθηκε. Μπορεί η πρόταση της δικής μας συμμετοχής να υστερεί σε σχέση με τις εντυπωσιακές προσεγγίσεις των βραβείων. Σε κάθε περίπτωση όμως επικεντρώνεται στην ουσία. Και αυτό πιστεύω είναι σήμερα το ζητούμενο: ο τόπος μας και η ιστορία του, η ζωή μας….

Υ.Γ.  Διαβάστε το σχετικό άρθρο της Σοφίας Χριστοφορίδου με τίτλο "Πλατεία Ελευθερίας, ένα πάρκο αμνησίας;" που περιγράφει "σπάνιες στιγμές"  από την εκδήλωση που έγινε στην Θεσσαλονίκη με αφορμή την έκθεση των βραβευμένων μελετών. Κάντε ΚΛΙΚ εδώ

Υ.Γ. 2 Διαβάστε επίσης και το σχόλιο της Ξένιας Κουναλάκη στην εφημερίδα Καθημερινή με τίτλο "Οι Εβραίοι και η θάλασσα". Κάντε ΚΛΙΚ εδώ