ΕΙΑ: ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΚΑΤΟΙΚΙΩΝ

ένας ακόμη μετέωρος αρχιτεκτονικός διαγωνισμός

 

Έσπευσα  με αγωνία  και ελπίδα στο Εθνικό Κέντρο Ερευνών, την Παρασκευή 19 Μαρτίου 2011, το βράδυ για να δω τις μελέτες για τον αρχιτεκτονικό διαγωνισμό, που προκήρυξε  το Ελληνικό Ινστιτούτο Αρχιτεκτονικής (ΕΙΑ) και  είχε σαν κεντρικό θέμα τις αρχές του οικολογικού σχεδιασμού. Θυμάμαι στο βιβλίο μου  και την έκθεση για τα αρχέτυπα* που πρόσφατα παρουσίασα,  είχα προβάλει έντονα στους συσχετισμούς με έργα της σύγχρονης αρχιτεκτονικής, ένα αντίστοιχο έργο στην Ισπανία,  τις κοινωνικές – εργατικές κατοικίες στην Μαδρίτη  που ολοκλήρωσαν το 2009 οι σπουδαίοι αρχιτέκτονες Foreign Office Architects, και άλλα. 

Εργατικές κατοικίες στην περιοχή Carabanchel, Foreign

Office Architects, Μαδρίτη, φωτο F.A.Garcia-A.G.Gonzalez

Βοιωτία, Αλίαρτος, Σαρακατσάνικη καλύβα βοσκού, 01-07-2005, φωτο Γ.Τ.

Είχαν την τόλμη να περιβάλουν τους εξώστες του κτιρίου με ανοιγόμενα-πτυσσόμενα φύλλα από λεπτά καλάμια και βούρλα ακριβώς με την ίδια τεχνική που οι Σαρακατσάνοι έφτιαχναν στις καλύβες τους. Κατάφεραν έτσι να δημιουργήσουν με οικολογικά υλικά έναν ελεγχόμενο ενδιάμεσο χώρο προσδίδοντας ένα σαφή βιοκλιματικό χαρακτήρα σε αυτό το κτίριο. Είχα μια κρυφή ελπίδα…

Μάταια όμως. Παρά την παρουσία  του Αλέξανδρου Τομπάζη που είχε την επιμέλεια του διαγωνισμού και της κριτικής επιτροπής (Κυριάκος Κυριακίδης, Γιώργος Μανέτας, Μόρφω Παπανικολάου, Αλέξανδρος Τομπάζης και Παναγιώτης Πάσιος του Ο.Ε.Κ.), εμμέσως πλην σαφώς διαπιστώνεται η αδυναμία των υποψηφίων μελετών σε θέματα οικολογικών προσεγγίσεων και βιοκλιματικού  σχεδιασμού. Αδυναμίες στον προσανατολισμό, συμβατικές λύσεις, άτολμες χειρονομίες, οδήγησαν σε μια συνολική εικόνα που δεν χαρακτηρίζεται από τόλμη, εκπλήξεις και ποιητικές προσεγγίσεις. Τελικά, όπως σημειώνει και  ο Νίκος Καλογεράς στα Προλεγόμενα του ειδικού εντύπου για την έκθεση, τα μέλη της κριτικής επιτροπής, περιορίστηκαν  σε αξιολογήσεις με τα συμβατικά αρχιτεκτονικά κριτήρια.

Άλλη μια χαμένη ίσως ευκαιρία , που δυστυχώς ολοκληρώθηκε με την απροθυμία του συνεργαζόμενου Οργανισμού Εργατικής Κατοικίας (Ο.Ε.Κ.) να προωθήσει την πραγματοποίηση της όποιας μελέτης και να ενισχύσει τον θεσμό των αρχιτεκτονικών διαγωνισμών.

Ίσως έχει χαθεί ο βηματισμός μας με τους αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς, ίσως πρέπει να ξαναπροσπαθήσουμε δίνοντας σαφέστερες κατευθύνσεις στους διαγωνιζόμενους μέσω της προκήρυξης. Είναι πάντως αντικείμενο προβληματισμού η αστοχία που διαπιστώνεται σ’αυτούς τον τελευταίο καιρό και ιδιαίτερα από τους νέους αρχιτέκτονες.

Αυτό που επίσης θέλω να επισημάνω, είναι ο τρόπος διαχείρισης των υπαίθριων και ημιυπαίθριων χώρων.  Στις περισσότερες λύσεις που βραβεύτηκαν, δυστυχώς ο υπαίθριος χώρος απλά προκύπτει σαν περίσσευμα. Απλά περιβάλλει η περιβάλλεται από τα κτίρια. Δεν διέκρινα την όποια αγωνία για την εξασφάλιση μιας οργανικής σχέσης ανάμεσα στο ανοιχτό και κλειστό, το ιδιωτικό και το δημόσιο,  ή την αναζήτηση ενδιάμεσων χώρων.

Στο πρώτο βραβείο διακρίνω μια καθαρότητα και απλότητα στους τρεις  όγκους, που παραπέμπουν στην αρχιτεκτονική του Νίκου Βαλσαμάκη.

 

1^ο  Βραβείο: Γιώργος Παπαγιαννόπουλος, Δημήτρης Χριστοβασίλης

Το δεύτερο  βραβείο παρ΄ όλο που μας προδιαθέτει για μια πρόταση που εμπλουτίζεται με την ιδέα «της πόλης που ξεφτίζει όταν τα όριά της διαρρηνγύονται» και αναζητά ενδιαφέρουσες διασπάσεις στην κατανομή των όγκων τελικά, οδηγείται  όμως σε μια μορφολογική εκζήτηση με επιθετικές και βαρύγδουπες διαθέσεις   του εμφανούς σκυροδέματος. Αναζητώ και εδώ την όποια οικολογική προσέγγιση...

       

2^ο Βραβείο: Άρης Ντάλας, Αλεξία Κατσακιώρη, Βασιλική Γιαλιά

Τα τρίτο βραβείο και ο πρώτος έπαινος με κεντρικό μελετητή την  Χριστίνα Κρυσταλλινού, έχουν μία συνάφεια γιατί παρακολουθούν τα όρια του οικοπέδου. 

Το τρίτο βραβείο έχει μια ενδιαφέρουσα επεξεργασία των όγκων, με μια Κωνσταντινιδική προσέγγιση που υποτάσσεται σε ένα κάναβο και με χαρισματική επεξεργασία  των ημιυπαίθριων χώρων.

  3^ο Βραβείο: Γιάννης Κακλαμάνης ( Palimpsest), Ελισάβετ Χρυσοχοϊδη

Ο δεύτερος έπαινος παρ΄ όλο που  έχει την πρόθεση να στηριχθεί σε αρχετυπικές σπειροειδής μορφές στο χώρο, τελικά παραμένει στην απλή κατανομή ενός ενιαίου κτιρίου που ακολουθεί  και αυτό την περίμετρο του οικοπέδου γύρω από ένα κοινόχρηστο και αμήχανο  κεντρικό αίθριο

2^ος Επαινος: Αθανάσιος Παδουβάς, Κωνσταντίνος Καλλιπολίτης, Θεόδωρος Κατσουνωτός

Για τον τρίτο έπαινο, εκτός από την αστοχία μου να χάσω την εικόνα του, νομίζω ότι υπάρχει και μια τολμηρή αλλά ασφυκτική θα έλεγα διαχείριση του χώρου. Η κατανομή των κατοικιών σε παράλληλες ζώνες στο οικόπεδο, εγκυμονεί ασφυκτικές καταστάσεις και ανησυχητικές συνάφειες που η γεωμετρία τους απομακρύνεται από τους ενδιαφέροντες πυκνοδομημένους παραδοσιακούς οικισμούς που χαρακτηρίζονται από μια ελεύθερη διάταξη.

3^ος  Έπαινος

Δημήτρης Ρουρδούκης (arcanoid architects), Φώτης Βασιλάκης (arcanoid architects),  Sebastian Duque (sero architects), Ρουμπίνη Μακρίδου(sero architects), Βασίλης Ντόβρος, Σπύρος Ι.Παπαδημητρίου, Κατερίνα Τρυφωνίδου (arcanoid architects), Θεοδώρα Χριστοφορίδου (arcanoid architects).

Η πρώτη μνεία χαρακτηρίζεται από μια αδιάφορη επανάληψη ομοιόμορφων κτισμάτων. Εξ ίσου αδιάφορες θεωρώ και τις γραμμικές καλλιέργειες στον υποτιθέμενο κοινόχρηστο κήπο, που παραμένει τελικά αφιλόξενος, χωρίς χώρους στάσης, σκίασης και ηρεμίας των κατοίκων.

1^η Μνεία, 

 Ρωμανός Γκόρτσιος, Χριστίνα Γκόρτσιου, Γιώργος Παπαϊωάννου

Τέλος  η δεύτερη μνεία παρά τις αδυναμίες της σε επίπεδο κατόψεων θεωρώ συμφωνώντας με την Σέβα Καρακώστα, έχει τις πιο ενδιαφέρουσες αναζητήσεις ως προς την διαχείριση των ελεύθερων χώρων μια και αποπειράται να συνθέσει οργανικά το φυσικό με το δομημένο περιβάλλον.

2^η Μνεία, 

Ανθή Βαλαβάνη, Μαρία-Μαρκέλλα Χρ.Κολοτούρου, Αλέξανδρος Μπερτζουάνης, Φλώρα Ρουμπάνη

Θα ήθελα ακόμη  να τιμήσω την εταιρεία Sika Ελλάς,  που στήριξε οικονομικά αυτήν την πρωτοβουλία.

Σε κάθε περίπτωση πιο πολύ από όλους θέλω να τιμήσω όλους τους νέους συναδέλφους που συμμετείχαν σε αυτό τον διαγωνισμό. Πέρα από κάθε κριτική και σχολιασμό, που έχει σαν μοναδικό στόχο την αναζήτηση και τον προβληματισμό, είναι συγκινητικό σε μια τέτοια άγονη  εποχή, οι νέοι αρχιτέκτονες να τολμούν και να προχωρούν, συμμετέχοντας σε αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς και  καταθέτοντας τις απόψεις τους. Χρειάζεται όμως μεγαλύτερη προσπάθεια και διερεύνηση στην ουσία του θέματος. Και εδώ ο τίτλος  του θέματος εμπεριείχε την έννοια της οικολογίας!

Διαβάστε το σχόλιο για το δεύτερο βραβείο, του Βασίλη Φραντζολά, πολιτικού μηχανικού, που ακολουθεί.  Κάντε κλικ στα comments