“YOUTHS”

ΜΙΑ ΕΚΘΕΣΗ ΝΕΩΝ ΕΙΚΑΣΤΙΚΩΝ 

ΣΤΟ SPACE 52

ΣΕ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΔΗΜΗΤΡΗ ΤΡΙΚΑ

Από την διαπόμπευση των νέων, στην υποβάθμιση της γυναικείας σεξουαλικότητας

Παρακολουθώ και καταγράφω συχνά, ακόμη και τις παρουσιάσεις διπλωματικών στην ΑΣΚΤ, έργα των νέων καλλιτεχνών που αποφοιτούν, που σε ικανό βαθμό με κάνουν αισιόδοξο και παράλληλα βαθύτατα προβληματισμένο με τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν, ακόμη και οι πιο ταλαντούχοι, να προβάλλουν στην συνέχεια την δουλειά τους, πόσο μάλλον και να εξασφαλίσουν και μία αμοιβή για τον υπέρμετρο μόχθο τους. Δυστυχώς εκτός από τις πρόσφατες ενθαρρυντικές δηλώσεις της Κατερίνας Γρέγου για την εξασφάλιση αμοιβής στους καλλιτέχνες που εκθέτουν έργα τους στο ΕΜΣΤ, στην Ελλάδα δυστυχώς οι καλλιτέχνες συμμετέχουν στις εκθέσεις, ομαδικές και μη, με δικά τους και μόνο έξοδα. Έτσι, το μόνο που μένει είναι η ελπίδα μέσα από αυτές τις εκθέσεις να γίνουν κάπως πιο γνωστοί και ίσως σταδιακά αναγνωριστεί το έργο τους μέσα στον ωκεανό της καλλιτεχνικής δημιουργίας.

Ο Δημήτρης Τρίκας ανήκει στους επιμελητές εκθέσεων που τα τελευταία χρόνια με περιορισμένα συνήθως οικονομικά, αναζητά και αναδεικνύει έργα νέων καλλιτεχνών, όπως πρόσφατα έπραξε στην ομαδική έκθεση με τίτλο “YOUTHS”, που εγκαινιάστηκε στις 14 Μαΐου 2024 στον χώρο SPACE 52, με την συμμετοχή δέκα νέων καλλιτεχνών που είχε σαν στόχο όπως ο ίδιος σημειώνει με τον δικό του τρόπο: «να διαπραγματευτεί την έννοια της «νεανικότητας» στην εποχή της κόπωσης των μεγάλων αφηγήσεων και την υποκατάσταση τους από ένα παράξενο δίπολο ενός πληθωρισμού υποκειμενικοτήτων που όμως συνυπάρχει με την συνθήκη ενός καταθλιπτικού κομφορμισμού».

Γενική άποψη από την είσοδο στην γκαλερί

Στον άνετο και προσεγμένο αυτό εκθεσιακό χώρο, που ξεχωρίζει μέσα στο κλίμα και τα κτίρια της περιοχής του Αγίου Νικολάου Αχαρνών, και τον οποίο διαχειρίζεται ο εικαστικός Διονύσης Χριστοφιλογιάννης, που στο υπόγειο διατηρεί και το ατελιέ του, μας υποδέχθηκαν μαζί με κάποιους από τους καλλιτέχνες. 

Παράλληλα, η παρουσία του Γιώργου Τζιρτζιλάκη και άλλων φίλων συνέβαλαν σε ένα ευχάριστο κλίμα και σε μια ευρύτερη συζήτηση μέσα από τις παρουσιάσεις των καλλιτεχνών.

Ο Αντώνης Βασιλάκης μας ξεναγεί στα έργα του

Η ξενάγηση ξεκίνησε με τον Αντώνη Βασιλάκη, που εξέθεσε τρία έργα βασισμένα στην πειθαρχία. Με κεντρικό θέμα την ανδρική ζώνη με όλες τις γνωστές σημάνσεις και βασικά ως κατασταλτικό στοιχείο, αντικείμενο στολής, επιχειρεί μια εγκατάσταση σε ένα υποστύλωμα της γκαλερί, σφιχτοδεμένο και δέσμιο αλλεπάλληλων ζωνών, και σε ένα ακόμη ταμπλό όπου οι ζώνες εντάσσονται σε ένα χαραγμένο επίπεδο από αφρολέξ με αμέτρητες θηλές από μπιμπερό.

Αντώνης Βασιλάκης,

Το τρίτο έργο παραπέμπει στην δεκαετία του ΄60 και αποτελεί «μια ρωγμή της νεολαίας στην ιστορία» όπως σημειώνει ο καλλιτέχνης. Έχει σαν βάση τα γνωστά παλιά τετράγωνα πλαστικά πλακίδια ενταγμένα στο μωσαϊκό δάπεδο της γκαλερί, που εκείνη την εποχή ήταν της μόδας σαν μια λύση που είχε σαν στόχο να καλύψει τα ξεπερασμένα μωσαϊκά και να δώσει την αίσθηση του νέου, μοντέρνου και πιο ζεστού δαπέδου.

Αντώνης Βασιλάκης, Φθοροποιοί και ανεξέλεγκτοι

Και πάνω σε αυτά, η σύνθεση περιλαμβάνει υπόλοιπα κουρέματος που καλύπτουν φύλλα εφημερίδων με άρθρα και αποσπάσματα από μια εποχή που η Ελλάδα προσπαθούσε να δημιουργήσει μια νέα ταυτότητα. Άρθρα που αναφέρονται στον νόμο 4000 περί τεντιμποϊσμού, όπου οι νέοι τότε που μεταξύ άλλων όταν γιαούρτωναν κάποιους, υφίσταντο μια δημόσια διαπόμπευση αφού προηγουμένως τους κούρευαν με την ψιλή. Προσωπικά μάλιστα είχα την τύχη τότε να παρακολουθήσω και σκηνές από τα γυρίσματα της ταινίας «Νόμος 4000» το 1962 της Φίνος Φιλμ σε σενάριο και σκηνοθεσία Γιάννη Δαλιανίδη, στους δρόμους της περιοχής Αχαρνών, που με είχαν σοκάρει.

Μεγάλο ενδιαφέρον έχουν τα έργα της Σοφίας Κυριακίδου σε δύο ενότητες, με τίτλους «Αναγκαστική Στάση» και “The Garden”, που μιλούν για την καταστροφή της φύσης στην Ανθρωπόκαινο εποχή και για τα δίπολα της ζωής και του θανάτου σε ένα κόσμο που χάνει σταθερά το έρμα του.

Σοφία Κυριακίδου, Forced pause, "Αναγκαστική παύση"

Αποξηραμένα και αποσυντεθειμένα φυσικά προϊόντα της φύσης, υφαντικές ίνες, 2024

Με αφετηρία την ενασχόλησή της με την φύση κατά την καραντίνα του 2020 η Κυριακίδου μας παρουσιάζει ένα επίτοιχο γλυπτό, με τίτλο «Αναγκαστική Παύση». Ένα ζωντανό έργο, μία σύνθεση με ραμμένα φυσικά υλικά, λουλούδια, φλούδες από καρπούς, φύλλα κλπ, που εξελίσσεται και σαπίζει μέσα στον χρόνο. Με την ίδια λογική μια πολλαπλή εγκατάσταση με τίτλο “The Garden” συγκροτείται από διπλωμένα ενδύματα τοποθετημένα σε ράφια, μέσα από τα οποία ξεφυτρώνουν ζωντανά φυτά, που για πρώτη φορά παρουσιάστηκε ως πτυχιακή εργασία στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών τον Σεπτέμβριο του 2021.

Σοφία Κυριακίδου, The Garden, 2021

Στον χώρο του ισογείου εκθέτει επίσης η Ζαφειρία Τριβιζά που συμμετέχει με την ηχητική εγκατάσταση με τίτλο «00.28.48». Η ιδέα είναι ότι το μαγνητόφωνο ηχογραφεί, και ταυτόχρονα σβήνει ότι υπάρχει πριν και στην συνέχεια το αναπαράγει, επαναφέροντας διαρκώς το παρελθόν στο τώρα. Μία τριλογία μαγνητόφωνα μαζί με το κασελάκι με στοιβαγμένες μαγνητοταινίες.

Ζαφειρία Τριβιζά, 00.28.48

Επίσης ο Μανούσος Μανουσάκης, συμμετέχει με έργα μιας αστείρευτης υπομονής και εμμονής στην λεπτομέρεια, απεικονίζοντας με το πενάκι του σχέδια σε χαρτί εικόνες από το τρίπτυχο Φύση, Πόλη, Άνθρωπος, με επιρροές από τον Kentaro Miura και τον Hieronymus Bosch.

Μανούσος Μανουσάκης, Κοσμολογίες

Ο Ορέστης Καραλής παρουσιάζει την γλυπτική του σύνθεση από κερί, με κεντρικό θέμα έναν μοναχικό νάνο με μια μορφή που αποσυντίθεται.

Ορέστης Καραλής, Patience is the greater virtue than love

Στο υπόγειο, που αποτελεί και το εργαστήριο του Διονύση Χριστοφιλογιάννη, και σε μια ατμόσφαιρα με εργαλεία και έργα του, φιλοξενούνται εγκαταστάσεις τριών καλλιτεχνών.

Ο Αναστάσης Μελέτης με την δική του πολυσύνθετη βιντεο-εγκατάσταση, αποτυπώνει ψηφίδες της στιγμής, την παρόρμηση για διαφυγές από τα στερεότυπα και τις κανονικότητες.

Αναστάσης Μελέτης, Live Fast Die Young Bad Girls Do It Well

Η Ευαγγελία Δαναδάκη με το έργο της “not exactly what I wanted” προβάλει στην ανοιχτή Σιφονιέρα της με τα προσωπικά της αντικείμενα, ένα ψηφιακό αυτοπορτραίτο.

Ευαγγελία Δαναδάκη, “not exactly what I wanted”

Η Ελένη Τσαμαδιά με το δικό της βίντεο, εκκινώντας από το τρίπτυχο του Francis Bacon, διερευνά τα μονοπάτια της αυτό-ίασης μέσω καλλιτεχνικής δημιουργίας.

Ελένη Τσαμαδιά, video: Grief pushes the body, the body pushes back, all I witness is the weird conflict of a non space-time full of potential

Ενώ στον ιδιαίτερα φροντισμένο ακάλυπτο χώρο, εκτίθενται παλαιότερα έργα του Διονύση Χριστοφιλογιάννη από το Δρομοκαΐτειο και τον Ελαιώνα.

Διονύση Χριστοφιλογιάννη, Αριστερά: Ο θάνατος έχει πολλά σχήματα και μεγέθη, Δρομοκαΐτειο. Δεξιά: Ο Στρατός του Γκούμα,  Ελαιώνας

Επανερχόμενοι στο ισόγειο, στον πίσω ανεξάρτητο χώρο, βρεθήκαμε μπροστά σε μια αποκαλυπτική κατάθεση μιας οικογενειακής διαδρομής που μας συγκίνησε, σε μια εποχή που ελάχιστοι νέοι άνθρωποι σκάβουν στο παρελθόν και αντλούν υλικό από τις ευαισθησίες μιας άλλης εποχής. Μας υποδέχθηκε η νέα καλλιτέχνης Ειρήνη Μαντινάου απόφοιτος της ΑΣΚΤ το 2022 και μας μίλησε για την δική της αρχειακή εγκατάσταση με τίτλο «Πατέρα διαλέγω εσένα».

Ειρήνη Μαντινάου

Το έργο αυτό περιέχει τρία αρχεία, σημειώνει η καλλιτέχνης. Το ένα είναι του παππού μου, το άλλο του πατέρα μου και το άλλο το δικό μου. Ο παππούς ήταν δάσκαλος, γεννήθηκε το 1904, και ο πατέρας επίσης δάσκαλος, μαθητής του πατέρα του και εγώ επίσης διδάσκω εικαστικά και είμαι μαθήτρια του πατέρα μου. Πρόκειται για μια σχέση συγγενική, καταγωγική, μία σχέση δασκάλου μαθητή.

Ειρήνη Μαντινάου, «Πατέρα διαλέγω εσένα»

Μέσα από τα αντικείμενα που εκτίθενται στο μεγάλο αυτό τραπέζι, υπάρχει μια αναφορά στο κυνήγι και στο ψάρεμα, όπως και στην συλλογή pokemon, λέξεις φτιαγμένες από φύκια, κόκκαλα ψαριών και συγκεκριμένα του σκάρου που συναντάται στην Κάρπαθο, αντικείμενα δικά μου από το σχολείο, σχέδια του παππού, που δίδασκε ιχνογραφία και το έκανε για εξάσκηση ζωγραφίζοντας ανθρώπους από τα καφενεία και τοπία.

Ειρήνη Μαντινάου, «Πατέρα διαλέγω εσένα»

Εκτίθενται ακόμη το τετράδιο αντιγραφής από το δημοτικό, ένα τηλεγράφημα από τον πρόεδρο Γεώργιο Παπανδρέου, το διαβατήριο του Βενιζέλου και η προτομή του. Η αυτοβιογραφία δια χειρός του παππού, που σπούδασε δάσκαλος στην Σμύρνη και βίωσε την ιταλοκρατία στα Δωδεκάνησα, πέννες για κονδυλοφόρους, μανικετόκουμπα, φωτογραφικό υλικό και τόσα άλλα.

Η άποψη της Μαντινάου σε σχέση με την έκθεση και με το θέμα της: Εγώ ψάχνω τον εαυτό μου στο παρελθόν σε αυτή την συνθήκη.

Αφήνω για το τέλος, μια εγκατάσταση σε ένα ιδιότυπο χώρο που παραπέμπει σε ένα μικρό εκκλησάκι. Εδώ μας υποδέχεται χαμογελώντας στην κόγχη του μικρού αυτού χώρου, η Μαριάννα Αθανασίου από την Κύπρο, απόφοιτος της ΑΣΚΤ.

Μαριάννα Αθανασίου

Μαριάννα Αθανασίου, Το γυναικείο πράγμα

Η Μαριάννα Αθανασίου διαπραγματεύεται την γυναίκα ως σεξουαλικό αντικείμενο. 

Με μάσκες στις οποίες ενσωματώνονται σεξουαλικά αντικείμενα, φωτογραφίζομαι κρύβοντας την ταυτότητά μου, θέλοντας να δείξω ότι χάνεται η προσωπικότητα της κάθε γυναίκας και πρωταγωνιστεί το σώμα της, ως μια σάρκα. Παράλληλα παρουσιάζω κάποια γλυπτά που παραπέμπουν στο θέμα της γυναίκας, που τοποθετούνται στο πάτωμα για να δείξουν αυτήν την υποβάθμιση του γυναικείου φύλου, της γυναικείας σεξουαλικότητας, τονίζοντας το στοιχείο του χιούμορ και του σαρκασμού μέσα από τα γλυπτά μου.

Οι εικόνες της και το έργο της Μαριάννας Αθανασίου εκπέμπουν ένα πόνο. Μας αιφνιδιάζει με την τόλμη της και το θάρρος της να προβάλει τον εαυτό της μέσα από την τραυματική πλευρά της γυναίκας και την υποβάθμισης της.

Μαριάννα Αθανασίου

Παραμένει όμως ένα χαρισματικό πρόσωπο που δημιουργεί μια έλξη και μια τρυφερότητα, ενώ παράλληλα γράφει και τα δικά της ποιήματα. Είχαμε την ευκαιρία λίγο πριν αποχωρήσουμε να την ακούσουμε να μας διαβάσει με ένα ξεχωριστό και ιδιαίτερο τρόπο, το δικό της ποίημα με τίτλο «multimedia τσατσάρα», κλείνοντας έτσι την περιπλάνησή μας στις αγωνίες και τα όνειρα των δέκα νέων καλλιτεχνών.

Η έκθεση διήρκεσε μέχρι τις 08 Ιουνίου 2024.

 Κάντε ΚΛΙΚ στις εικόνες για μεγέθυνση και καλύτερη ανάλυση

 

ΗΜΕΡΙΔΑ ΕΣΩ 2024  

στιγμές συγκίνησης...

ΤΙΜΩΝΤΑΣ ΜΙΑ ΚΕΡΑΜΙΣΤΡΙΑ ΕΙΚΑΣΤΙΚΟ 

ΚΑΙ ΔΥΟ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ

Στιγμές μεγάλης συγκίνησης φόρτισαν την όλη ατμόσφαιρα της μεγάλης αυτής βραδιάς στην Αίθουσα Τριάντη του Μεγάρου Μουσικής, μέσα από σχέσεις  εκτίμησης και αγάπης, τόσο κοινού όσο και των προσώπων που διένειμαν τα τιμητικά βραβεία, του Παναγιώτη Πάγκαλου και του Ανδρέα Κούρκουλα, σε τρεις διακεκριμένες προσωπικότητες. Την κεραμίστρια εικαστικό Ελένη Βερναδάκη και τους αρχιτέκτονες και δασκάλους Τάσο Μπίρη και Μανόλη Κορρέ.

Για άλλη μια χρονιά πραγματοποιήθηκε με επιτυχία στην Αίθουσα Τριάντη, την Τετάρτη 22 Μαΐου 2024, η νέα ημερίδα με αγγλικό τίτλο ‘Down to Earth’, με αναφορές, όπως σημειώνουν οι επιμελητές,  από το ομότιτλο βιβλίο του Γάλλου φιλόσοφου, ανθρωπολόγου και κοινωνιολόγου Bruno Latour πάνω στο ρόλο της αρχιτεκτονικής στο Νέο Κλιματικό Καθεστώς, που διαγράφεται οικουμενικά. στη διασταύρωση των κλιμακούμενων ανισοτήτων, της γενικευμένης πολιτικής αποσταθεροποίησης και της παγκοσμιοποίησης.

Θα επικεντρωθώ σήμερα, κυρίως στην 6η κατά σειρά απονομή των τιμητικών Βραβείων Συνολικής Προσφοράς, παρουσιάζοντας στην συνέχεια τόσο τα εισαγωγικά κείμενα του Παναγιώτη Πάγκαλου και του Ανδρέα Κούρκουλα που έδωσαν τα βραβεία, καθώς και στις τοποθετήσεις των βραβευθέντων, με παράλληλη ένταξη των βίντεο που προβάλλονταν κατά την διάρκεια της βράβευσης.

Ο Παναγιώτης Πάγκαλος υποδεχόμενος την Ελένη Βερναδάκη

Ο Παναγιώτης Πάγκαλος 

Η ιστορία του ανθρώπου είναι γραμμένη με πηλό, είχε γράψει ο Bernard Leach εμβληματικός εκπρόσωπος του στούντιο Ceramix. Στην περίπτωση όμως της Ελένης Bερναδάκη μπορούμε χωρίς υπερβολή να πούμε πως έγραψε την ιστορία της καλλιτεχνικής κεραμικής στην Ελλάδα. Γεννημένη στα Χανιά το 1933, στα 18 της έρχεται στην Αθήνα για να εργαστεί, ενώ στα τέλη του 56 παίρνει την τολμηρή απόφαση να πάει στο Λονδίνο. Εκεί σπουδάζει στο εργαστήριο κεραμικής του Hammersmith College για να γίνει, όπως η ίδια προσδιορίζει την καλλιτεχνική της ταυτότητα, just a potter. Mια κεραμοπλάστρια, που έκτοτε και για περισσότερο από μισό αιώνα, θα αφοσιωθεί στην κεραμική τέχνη, δημιουργώντας αντικείμενα, κέραμο πλαστικές φόρμες, επιτοίχιες κεραμικές συνθέσεις για κτίρια, ενώ θα πειραματιστεί και με άλλα υλικά όπως το μάρμαρο και το μέταλλο. Εμείς εδώ σήμερα βραβεύουμε την Ελένη Βερναδάκη για τη σφραγίδα της στις αρχιτεκτονικές εφαρμογές της κεραμικής και για τις συνθέσεις που φιλοξένησε και φιλοτέχνησε σε εμβληματικά δημόσια αλλά και ιδιωτικά κτίρια, μια πτυχή της δουλειάς της, που ακόμα παραμένει λιγότερο γνωστή στο ευρύ κοινό.

Το πρώτο έργο, που αναλαμβάνει να σχεδιάσει και να εκτελέσει, είναι η σύνθεση από 858 χειροποίητες κεραμικές πλάκες, για το κτίριο του πρώην κρατικού Αερολιμένα Αθηνών το γνωστό σε όλους μας ανατολικό αεροδρόμιο, σε σχέδια του Eero Saarinen στο Eλληνικό, έργο μνημειακό και ταυτόχρονα προσιτό και αδρό, συνομιλεί αρμονικά με τη γεωμετρία του κτιρίου. Πρόσφατα στο πλαίσιο της έρευνας για τη μονογραφία της καλλιτέχνιδας, το έργο ήρθε πάλι στο φως αφού είχε καλυφθεί από γυψοσανίδες, κάπου στη δεκαετία του 80, και σήμερα μαζί με το κτίριο του Saarinen προστατεύεται ως μνημείο νεότερης πολιτιστικής κληρονομιάς. Θα ακολουθήσουν πολλά ακόμα έργα σε δημόσια και ιδιωτικά κτίρια, στο Πόρτο Ύδρα σε κτίρια του ΕΟΤ σε τραπεζικά ιδρύματα για τα οποία η Βερναδάκη θα συνεργαστεί με κορυφαίους Έλληνες αρχιτέκτονες, τον Θύμιο Παπαγιάννη, τη Σουζάνα και τον Δημήτρη Αντωνακάκη, τον Αλέξανδρο Τομπάζη, τον Ιάσωνα Τριανταφυλλίδη, τον Αντώνη Λαμπάκη και άλλους.

Καθοριστική όμως θα είναι και η συνεργασία της με τον Τάκη Ζενέτο, ο οποίος σχεδίασε το εργαστήριό της στην Κάντζα, έργο επίσης χαρακτηρισμένο ως μνημείο νεότερης πολιτιστικής κληρονομιάς. Σε αυτό το βιομηχανικής αισθητικής κτίριο, η Βερναδάκη θα εργαστεί με νέους όρους. Η αρχιτεκτονική του Ζενέτου θα ανοίξει νέες κατευθύνσεις στη σκέψη της δημιουργού. Το εκτεταμένο ύψος του εσωτερικού χώρου, το άπλετο φως, οι χωρίς περιορισμούς και με δυναμική και μεγάλης κλίμακας χώροι, θα της επιτρέψουν να εισαγάγει μεγέθη διαφορετικής κλίμακας στα αντικείμενά της, να πλάσει με τον πηλό τολμηρές φόρμες και να καθιερώσει, έστω και αν τότε δεν γινόταν εύκολα κατανοητό από την καλλιτεχνική κοινότητα στην Ελλάδα, την κεραμική τέχνη ως ένα σύνθετο και εκτεταμένο πεδίο εκφραστικών δυνατοτήτων. Και σίγουρα πριν από το πέρασμα της, ήταν ιδιαίτερα δύσκολο να αντιληφθούμε τον πηλό ως ένα σύγχρονο υλικό δημιουργίας.

Κυρίες και κύριοι η Ελένη Βερναδάκη.

η Ελένη Βερναδάκη.

Και η τοποθέτηση της Ελένης Βερναδάκη:

Είναι μεγάλη χαρά και τιμή να είμαι σήμερα εδώ μαζί σας και να λαμβάνω αυτό το βραβείο. Σας ευχαριστώ από καρδιάς όλες και όλους, το περιοδικό Archisearch, τους διοργανωτές της ημερίδας, εσάς κύριε Πάγκαλε και βέβαια όλους εσάς που βρίσκεστε σήμερα εδώ μαζί μας. Στις κεραμικές συνθέσεις που έκανα για κτίρια είχα την τύχη να συνεργαστώ με σπουδαίους αρχιτέκτονες και είμαι ευγνώμων γι αυτό ευχαριστώ όλους.

Ο Παναγιώτης Πάγκαλος υποδεχόμενος τον Τάσο Μπίρη

Μεγάλωσε σε περιβάλλον αρχιτεκτόνων, αλλά ποτέ δεν αποδέχθηκε παθητικά τις έτοιμες συνταγές. Από νωρίς αναζήτησε την αναδιοργάνωση ενός αρχιτεκτονικού συντακτικού, που θα εμβολιάζει τη μορφή με κεντρική ιδέα, συνθετική και κατασκευαστική δομή. 

Για τον Τάσο, το διαλεκτικό σχήμα θέσης-αντίθεσης και η αντίστιξη μεταξύ λογικής και πάθους, γεννά συνθέσεις που πάλλονται από ενέργεια. Η εξισορρόπηση των αντιθέτων πραγματώνεται σε ένα ανώτερο επίπεδο, εκεί που ο Απόλλωνας προσφέρει το φως της αυτοκυριαρχίας, ως αντίδοτο στην ορμή του Διόνυσου. Μια ζωή χωρίς αντιθέσεις, χωρίς συγκρούσεις, χωρίς αντιπαραθέσεις δεν μπορεί να είναι δημιουργική. Πνεύμα ανήσυχο, πολέμησε με επιχειρήματα ενάντια στις βεβαιότητες και τους χρησμούς, στα περίπου 40 χρόνια διδακτικής δράσης του στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο. Ακολουθώντας τη Σωκρατική οδό στη διδασκαλία του, επιχείρησε περισσότερο να θέτει ερωτήματα αντί να διατυπώνει απαντήσεις. Όπως ο ίδιος υποστηρίζει, οι φοιτητές για να συνθέσουν έχουν ανάγκη από μια διαδρομή διαδοχικών βηματισμών και μια θεωρητική γλώσσα. Όμως, πριν από κάθε στοχασμό, θα πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι δεν βρίσκονται όλα τα πράγματα έξω από μας. Τα περισσότερα υπάρχουν ήδη εντός μας, στο ασυνείδητο. Η μορφή σκεπάζει τη δομή, για αυτό απαιτείται ένα ξετύλιγμα, μια απλοποίηση, μια επιστροφή στις βασικές αρχές. Έτσι γεννήθηκαν στη σκέψη του Τάσου τα αρχέτυπα, που μας υποδεικνύουν ότι το ανθρώπινο σώμα εκφράζει τον χώρο καλύτερα από τις λέξεις. Φράσεις του όπως, την αρχιτεκτονική την έχουμε ήδη μέσα μας, ο αντίχειρας είναι το πρωταρχικό εργαλείο του ανθρώπου, η αγκαλιά έχει πολιτικό νόημα, οι χειρονομίες μιλούν για όσα το στόμα αδυνατεί να πει, δεν χρειαζόμαστε μόνο το φως αλλά και το σκοτάδι, είναι φράσεις που μαρτυρούν έναν πρωτόγνωρο και αντισυμβατικό τρόπο σκέψης. 

Με καταγωγή προγόνων από Κάρυστο και ορεινή Αρκαδία, συνδυάζει τα έντονα συναισθήματα με τον σεβασμό στον κανόνα, την πειθαρχία με την κατανόηση, την πυγμή με την τρυφερότητα. Αμφίρροπες δυνάμεις συνθέτουν μια δυναμική προσωπικότητα, που αναζήτησε από τη θέση του δασκάλου να προκαλέσει γόνιμες παλινδρομήσεις σε όποιον συναντούσαν στο πέρασμά του. Η υψηλή επικοινωνιακή του ικανότητα του παρέχει τη δυνατότητα, να κοινωνεί την αρχιτεκτονική σε ανθρώπους όλων των ηλικιών και όλων των επιπέδων εκπαίδευσης. Δεν δίστασε άλλωστε να τη διδάξει σε λιλιπούτειους μαθητές, χρησιμοποιώντας μάλιστα το μεταλλασσόμενο μοντέλο συνθετικών εφαρμογών, ένα διδακτικό εργαλείο δικής του επινόησης, που χρησιμοποιεί τα ελάχιστα δυνατά πρωτογενή στοιχεία, στύλους, δοκούς και επίπεδα, για να διερευνήσει με άμεσο τρόπο τις βασικές χωρικές διατάξεις. 

Από τις πολυάριθμες δημιουργίες του, οφείλουμε να σταθούμε σε ένα απραγματοποίητο έργο, για να θυμηθούμε τα παραστρατήματα της ιστορίας. Αναφέρομαι φυσικά στην πρόταση που συνέθεσε με τον Δημήτρη Μπίρη, τον Πάνο Κόκκορη και την Ελένη Αμερικάνου, για το νέο μουσείο της Ακρόπολης, η οποία απέσπασε το δεύτερο βραβείο στον διεθνή αρχιτεκτονικό διαγωνισμό του 1990. Αρχιτέκτονας και δάσκαλος της θεωρίας και της πράξης, συνεχίζει να διαγράφει μια ποιητική διαδρομή, με συνοδοιπόρο και συνομιλητή τη σύντροφό του Σοφία Τσιράκη.

Κυρίες και κύριοι, κοντά μας ο Τάσος Μπίρης

Και η τοποθέτηση του Τάσου Μπίρη:

Να ευχαριστήσω για την πρωτοβουλία να πάρουμε αυτό το βραβείο. Βέβαια διερωτήθηκα γιατί το παίρνουμε, πραγματικά. Τουλάχιστον στην περίπτωση τη δική μου, αλλά και άλλων, της δικής μου έτσι θέσης και νοοτροπίας. Βέβαια του καθηγητή Πάγκαλου η ομιλία αιτιολόγησε τον λόγο για τον οποίο δίνεται αυτό το βραβείο. Δεν ξέρω όμως, αν ο ευρύτερος κοινωνικός χώρος και ο χώρος των αρχιτεκτόνων κινείται σε αυτή την ας πούμε γραμμή. Τουλάχιστον συνειδητά. Στο ασυνείδητο επίπεδο μου φαίνεται ότι κινείται. Δηλαδή παρατηρούσα τί ρόλο έπαιζε το πάτωμα, οι τοίχοι. Πώς χρησιμοποιούσαμε το πάτωμα, ενώ λέγαμε περί ανέμων και υδάτων. Τί χρησιμότητα είχαν οι τοίχοι αυτά τα σταθερά σημεία, για να κάνουμε εμείς τα διάφορα παιχνίδια μας τα λεκτικά και τα ευρήματα αυτά με τα οποία συνεννοούμαστε σήμερα. Είναι είδος ικριώματος, ένα είδος όπως έχει ο ναός το κρηπίδωμα, το σταθερό. Για να μπορέσουμε εμείς σήμερα να κάνουμε όλα αυτά τα περίεργα πράγματα. Γι αυτό παίρνουμε το βραβείο κατά βάθος. Γιατί λειτουργούμε σαν ένα είδος σταθερής παρακαταθήκης, παρά και τις δικές μας τις τρέλες. Είναι ένα σταθερό πράγμα, το οποίο υπάρχει, ώστε να μπορούν, η σημερινή κατάσταση να κάνει αυτό το σλάλομ. Ας το κάνει! Ας το κάνει! Το τέλος είναι γνωστό! Το θέμα είναι μέχρι το τέλος, πώς νιώθει κανείς. Να σας πω λοιπόν ότι νιώθω καλά. Μετά από αυτά που είδα! (χειροκρότημα και χειροκροτεί και ο ίδιος)

Νοιώθω το χειροκρότημα να είναι ειλικρινές. Γιατί πληρώθηκαν αυτά, με αγώνα μεγάλο. Το κρηπίδωμα θέλει… (χειρονομία με σφιγμένες γροθιές). Οπότε ξέρω γιατί να βραβεύεται, κατά βάθος. Και αφήστε τα λόγια τα πολλά. Λοιπόν αυτά τα λίγα θέλω να πω.

Μπράβο σου Πάγκαλε, μπράβο σας!

Ο Ανδρέας Κούρκουλας υποδέχεται τον Μανώλη Κορρέ

Ανδρέας Κούρκουλας

Ακούγεται αστείο, αλλά μου ήταν εξαιρετικά δύσκολο να βρω τα λόγια για να προσφωνήσω έναν φίλο που με τιμά με την φιλία του πάρα πολλά χρόνια. Μετά από μεγάλη προσπάθεια κατέληξα ότι για την προσφώνηση του Μανώλη του Κορρέ, αρκούν δύο στοίχοι από έναν μεγάλο Έλληνα ποιητή και καθηγητή μας στο Πολυτεχνείο, τον Νίκο Εγγονόπουλο:

Για τους μεγάλους για τους ελεύθερους για τους γενναίους τους δυνατούς / αρμόζουν τα λόγια τα μεγάλα τα ελεύθερα τα γενναία τα δυνατά

και συνεχίζει

για να αρματώσουμε καράβι να ανοιχτούν να φύγουνε / όμοια με τραμ  που ξεκινάει άδειο και ολόφωτο μέσα στη νύχτα / μέσα στη νυχτερινή γαλήνη των μπαξέδων με ένα σκοπό του ταξιδιού προς τ άστρα.

Με αυτά τα λόγια θέλω να καλέσω τον Μανόλη τον Κορρέ για την βράβευσή του.

Ο Μανόλης Κορρές

Η τοποθέτηση του Μανόλη Κορρέ

Πολλές ευχαριστίες, και ο θαυμασμός μου για τους οργανωτές. Τον κύριο Βασίλειο Μπαρτζώκα τον βλέπω πραγματικά με θαυμασμό για αυτή την τέλεια διοργάνωση και με εκτίμηση για τους συνεργάτες του. Ευχαριστώ επίσης και την κυρία Δανάη Μακρή, που είχαμε εκείνη τη συνομιλία πριν από λίγο καιρό καθώς ετοίμαζε τον φάκελο. Πολλές ευχαριστίες ανήκουν βεβαίως σε όλους, που με βοήθησαν και προσδιόρισαν την πορεία μου μέχρι τώρα. Τα περισσότερα βέβαια είναι για τη μητέρα μου που έφυγε νωρίς από τον κόσμο μας και για τους δασκάλους. Όλοι, όλοι αλλά κάποιοι ξεχωριστοί ο Γκρούμπεν στο Μόναχο, ο Μπούρας στην Αθήνα και επειδή η ειδικότητά μου περιέχει και βιβλία πολλές ευχαριστίες και σε εκείνους που ετοιμάζουν τα βιβλία. Στη «Μέλισσα» παραδείγματος χάρη και μέσα από τη «Μέλισσα» και μέσα από το Πολυτεχνείο ο Δημήτρης Φιλιππίδης, με τον οποίο έχουμε μια διπλή σχέση και τον θαυμάζω απεριόριστα.

Μεγάλη βοήθεια βέβαια από ιδρύματα, ινστιτούτα, βιβλιοθήκες, πολλές ευχαριστίες στους συναδέλφους στην Ακρόπολη, ακόμη και τους παλιούς μαρμαράδες, που με τους οποίους πήγαμε μαζί δύο δεκαετίες και ακόμη στην οικογένειά μου. Και κυρίως στην Σύλβια Κουτρούλη που πόσο πολύ με έχει βοηθήσει τα τελευταία χρόνια.

Κατά τα άλλα, δύο λόγια για τη δουλειά μας: Η αρχιτεκτονική είναι μια ειδικότητα, σε μεγάλο βαθμό καλλιτεχνική, διαφέρει όμως από τις άλλες παρόμοιες, κατά το ότι δεν είναι προσωποκεντρική, βεβαίως πάντα υπάρχει ένας αρχιτέκτων που συλλαμβάνει το πράγμα, αλλά ενεργεί η αρχιτεκτονική σε ένα πλαίσιο κανονιστικό, με τους οικοδομικούς κανονισμούς, μέχρι και την υποχρεωτική συνεργασία με άλλες ειδικότητες. Γι αυτό το λόγο το αποτέλεσμα ποτέ δεν είναι κάτω του μετρίου. Είναι η σύγκλιση πολλών προσπαθειών, οι οποίες στο τέλος έχουν αυτό το αποτέλεσμα, το κτισμένο περιβάλλον. Ζούμε μέσα σε ένα τέτοιο περιβάλλον, είναι μέρος της μεγάλης κληρονομιάς, περιέχει και άλλα αυτή η κληρονομιά, μην το ξεχνάμε, λιγότερο υλικά τα οποία είναι άϋλα και συμπληρώνονται με το υλικό.

Στην διδασκαλία στο Πολυτεχνείο προσπαθήσαμε να εξερευνήσουμε αυτή την πορεία της αρχιτεκτονικής μέσα στις χιλιετίες, αναζητώντας τα κοινά σημεία, πώς η φύση, το φυσικό πλαίσιο δηλαδή κλίμα, τόπος και λοιπά και η ιστορία, δηλαδή πολιτισμός και χαρακτήρας τοπικά ιδιώματα. Αυτά τα δύο μαζί προσδιορίζουν όχι μόνο την αρχιτεκτονική, αλλά κυρίως την κοινωνία η οποία παράγει αυτή την αρχιτεκτονική, που με τη σειρά της προφανώς, συμβάλλει σε αυτή την διαμόρφωση-συνδιαμόρφωση. Πολλές φορές μιλήσαμε για τα προβλήματα της αρχιτεκτονικής και ένα σημείο στο οποίο επέμεινα κάποιες φορές, ήταν το λεγόμενο άλυτο αρχιτεκτονικό πρόβλημα. Άλλοι κλάδοι ειδικεύονται σε αυτό, ειδικά οι μαθηματικοί έχουν συνηθίσει αυτή την ύπαρξη του άλυτου προβλήματος. Καλλιτέχνες λιγότερο. Στην αρχιτεκτονική όμως το χρειαζόμαστε, θα μας κάνει καλύτερους.

Σας ευχαριστώ για την παρουσία σας και πάλι εκφράζω όπως στην αρχή τις ευχαριστίες μου σε όλους.

Πέρα από την υψηλού επιπέδου και άψογη οργάνωση και συντονισμό της εκδήλωσης, χάρη στην εξαιρετική προσήλωση του Βασίλη Μπαρτζώκα που είχε την επιμέλεια και την παραγωγή, οι ευτυχώς για φέτος λιγότεροι επιλεγμένοι ομιλητές, παρέμειναν προσηλωμένοι στο κεντρικό θέμα δηλαδή στο ρόλο της αρχιτεκτονικής στο Νέο Κλιματικό Καθεστώς, με ενδιαφέρουσες εισηγήσεις μέσα από την ερευνητική, δημιουργική και εικαστική τους διαδρομή, κρατώντας σε υψηλό επίπεδο το ενδιαφέρον του κοινού που κατέκλυσε την αίθουσα έχοντας την δυνατότητα να ενημερωθεί για νέα υλικά από τα περίπτερα επιλεγμένων εταιριών, χορηγών της εκδήλωσης, αλλά και να απολαύσει τις μουσικές επιλογές από το συγκρότημα του Δημήτριου Βασιλάκη.

Oι ομιλητές με την σειρά που παρουσίασαν τις εισηγήσεις τους:

Αρετή Μαρκοπούλου, Στέλλα Πιερή των Pieris Architects, Πάνος Δραγώνας, ιδρυτής του Dragonas Studio, Κωνσταντίνος Πανταζής του γραφείου Point Supreme,

Η φωτογράφος Εριέτα Αττάλη, ο Γάλλος σχεδιαστής Ora ïto O, Andreas Fries Senior Partner των Herzog & de Meuron, Ryan Neiheiser του γραφείου Neiheiser Argyros,

Δημήτρης Παπανικολάου ιδρυτής του Urban Synergetics Lab, Όλγα Τουρλουμούση και Olaf de Nooyer συνεργαζόμενοι του Renzo Piano Building Workshop και Jette Cathrin Hopp διευθύντρια του αρχιτεκτονικού γραφείου Snøhetta

Η Δανάη Μακρή και ο Nicolas Barelier, που διαχειρίστηκαν με επιτυχία την συνολική παρουσίαση

Από την τελική συνολική φωτογράφιση

Υπάρχει η δυνατότητα να παρακολουθήσετε όλη την εκδήλωση διάρκειας έξι ωρών βιντεοσκοπημένη εδώ και αναλυτικό ρεπορτάζ και φωτογραφικό υλικό στον ιστότοπο Archisearch εδώ.

Τέλος, σημαντική βελτίωση ως προς το περιεχόμενο και την γραφιστική επεξεργασία χαρακτηρίζουν τα δύο εικονιζόμενα εντυπωσιακά και μεγάλου μεγέθους περιοδικά, που εκδόθηκαν όπως κάθε φορά με αφορμή την πραγματοποίηση της φετινής εκδήλωσης ΕΣΩ, και για τα οποία επιφυλάσσομαι για περισσότερα σχόλια.

Κάντε ΚΛΙΚ στις εικόνες για να τις δείτε  σε μεγέθυνση και σε καλή ανάλυση.