ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΛΟΝΔΙΝΟ Νο 5 

ΠΡΟΟΙΜΙΟ ΜΙΑΣ ΣΥΖΗΤΗΣΗΣ 

ΜΕ 4 ΝΕΟΥΣ ΕΛΛΗΝΕΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ 

ΠΟΥ ΔΙΔΑΣΚΟΥΝ ΣΤΟ ΛΟΝΔΙΝΟ 

ΜΕΡΟΣ 1ο 

βιογραφικές αναφορές: μικρές Οδύσσειες

Από αριστερά: Ντορέτ Παναγιωτοπούλου, Γιώργος Τριανταφύλλου, 

Στέλιος Γιαμαρέλος, Σοφία Κριμίζη, Κωσταντής Κίζης

Με αφετηρία το διαρκές ενδιαφέρον μου για τις δραστηριότητες των νέων αρχιτεκτόνων, λίγο πριν αναχωρήσω πρόσφατα για το Λονδίνο, αποφάσισα αιφνιδίως να καλέσω για brunch τέσσερεις νέους συναδέλφους. Τέσσερεις διαφορετικούς χαρακτήρες, που τους συνδέει η επιμονή και η μεγιστοποίηση της προσπάθειας (κοινώς δημιουργικά εργασιομανείς). 

Εδώ και καιρό γνωρίζω ότι και οι τέσσερεις έχουν ολοκληρώσει ή είναι σε φάση επεξεργασίας των διδακτορικών τους, και σήμερα διδάσκουν στην στην ΑΑ (Architectural Association School of Architecture), στην Bartlett και σε άλλες σχολές αρχιτεκτονικής. Δεν είναι βέβαια οι μόνοι, αλλά πρέπει να ομολογήσω ότι γνωρίζοντας εδώ και χρόνια αυτά τα «παιδιά» και τις κατά καιρούς διακρίσεις τους, αισθάνθηκα κάποια στιγμή ότι σε σχέση μάλιστα με παλαιότερες εποχές, είναι ίσως η πρώτη φορά που νέοι έλληνες διδάσκουν σε αυτά τα πολύ σημαντικά πανεπιστήμια και κάνουν με επιτυχία μια ακαδημαϊκή και παράλληλα μία επαγγελματική διαδρομή. 

Πρόκειται για τον Κωσταντή Κίζη, την Σοφία Κριμίζη, τον Στέλιο Γιαμαρέλο και την Ντορέτ Παναγιωτοπούλου, που κατέφθασαν στο καφε-μπαρ SpiritLand στην περιοχή King's Cross, στο Λονδίνο που διαθέτει ένα μοναδικό ηχοσύστημα και εξαιρετική μουσική. 

SpiritLand, Granary Square, King's Cross, Λονδίνο

Η συζήτηση ξεκίνησε εκεί γύρω στις 2:30 το μεσημέρι, ημέρα Σάββατο 10 Φεβρουαρίου 2018, και συνεχίστηκε στο σπίτι της κόρης μου, μέχρι τις έντεκα το βράδυ. 

Ξεκίνησε με βιογραφικές αναφορές και συνεχίστηκε με τοποθετήσεις και ανταλλαγή απόψεων για διάφορα θέματα που τέθηκαν από την πλευρά μου. Θέματα που σχετίζονται με τις σχέσεις του επιπέδου σπουδών αρχιτεκτονικής στην Ελλάδα και στο Λονδίνο, με το αντικείμενο και τον τρόπο της διδασκαλίας τους, για τις φιλoσοφικές και θεωρητικές προσεγγίσεις στην αρχιτεκτονική, για την ελληνικότητα και τον τοπικισμό καθώς και για τις σκέψεις τους για το μέλλον κλπ. 

Σήμερα στο πρώτο αυτό μέρος θα περιοριστώ στις βιογραφικές τους αναφορές και τα υπόλοιπα θέματα θα παρουσιαστούν σε επόμενες αναρτήσεις. Έχει μεγάλο ενδιαφέρον να παρακολουθήσετε τις διαδρομές τους, που φαίνεται ότι αποτελούν μικρές Οδύσσειες. 

Όλοι τελείωσαν γνωστά ιδιωτικά σχολεία. Στο «πολύ σκληροπυρηνικό και συντηρητικό Αρσάκειο» όπως το σχολιάζει η Σοφία Κ. πήγαινε η ίδια και ο Στέλιος Γιαμαρέλος, την Σχολή Χιλλ και το Κολλέγιο Αθηνών ο Κωσταντής Κ. και στην σχολή Μωραΐτη η Ντορέτ Π. και (τα δυο τελευταία χρόνια το ΙΒ) η οποία συνέχισε σπουδές αρχιτεκτονικής στην ΑΑ (Architectural Association School of Architecture). Οι άλλοι ολοκλήρωσαν τις σπουδές τους στην Αρχιτεκτονική Σχολή του ΕΜΠ. 

Διαβάστε στην συνέχεια τις προσωπικές τους αφηγήσεις για τις μεταπτυχιακές τους σπουδές, τα γραφεία που δούλεψαν, τα ταξίδια τους και την διδακτική τους εμπειρία και όχι μόνο. 

Ντορέτ Παναγιωτοπούλου

Ντορέτ Παναγιωτοπούλου

Βρίσκομαι στο Λονδίνο εδώ και 12 χρόνια. Τα τρία πρώτα χρόνια ολοκλήρωσα το Riba 1 στην ΑΑ και μετά γύρισα στην Ελλάδα και έκανα την πρακτική μου στο γραφείο Κοκκίνου - Κούρκουλας, ήταν η πρώτη στιγμή μετάβασης από το πανεπιστημιακό περιβάλλον σε αυτό της πρακτικής - η εμπειρία αυτή ήταν πολύ θετική και μου έδωσε δύναμη και θέληση για την συνέχεια των σπουδών μου. Στην συνέχεια, επέστρεψα στο Λονδίνο, και μετά το τέταρτο έτος έκανα ένα ακόμη ‘year out’. Σε αυτό το διάστημα δούλεψα σε ένα μικρό γραφείο εδώ στο Λονδίνο που ονομάζεται Brisac Gonzalez, όπου κάναμε πολλούς διαγωνισμούς με πολύ σκληρά ωράρια.

Επέστρεψα στην ΑΑ για το πέμπτο έτος των σπουδών μου. Επέλεξα το unit των Pier Vittorio Aureli και Maria S. Guidici με θέμα "Η πολιτική σημασία των Ιερών Χώρων" / "The Politics of Sacred Space" από το οποίο και αποφοίτησα, όπου έκανα μία θεωρητική και σχεδιαστική πρόταση για τον Παρθενώνα με τίτλο Parthenon Controversies. (Σ.Σ. δημοσιεύτηκε προσφάτως στο βιβλίο Rituals and Walls: The Architecture of Sacred Space (AA Publications, 2016), όπως επίσης και στις ΔΟΜΕΣ στο τεύχος 02/17 Αθήνα: Επίσημη/Αυθαίρετη με τίτλο Η Έννοια της κριτικής αποκατάστασης).

Ντορέτ Παναγιωτοπούλου, Παρθενώνας, μια κριτική Αποκατάσταση, 

ΑΞΟΝΟΜΕΤΡΙΚΗ ΤΟΜΗ

Μετά γύρισα στην Ελλάδα και δούλεψα για το Re-Activate Athens (Urban-Think Tank), μια πρωτοβουλία της Σχολής Αρχιτεκτονικής και Πολεοδομίας του Ελβετικού Ομοσπονδιακού Ινστιτούτου Τεχνολογίας ETH της Ζυρίχης και του Ιδρύματος Ωνάση, μαζί με τον με τον Alfredo Brillembourg καθώς και με μια ομάδα ερευνητών και αρχιτεκτόνων. Ήταν μια πολύ ενδιαφέρουσα εμπειρία γιατί είδα την Αθήνα πολύ διαφορετικά καθώς η μελέτη επικεντρωνόταν στην κοινωνική διάσταση του σχεδιασμού για την εύρεση προτάσεων και λύσεων οι οποίες θα ήταν άμεσα συνδεδεμένες με τις τοπικές συνθήκες του κέντρου της Αθήνας. 

Επέστρεψα στην Αγγλία και δούλεψα στον ερευνητικό οργανισμό Forensic Architecture στο πανεπιστήμιο Goldsmiths όπου συνεργάστηκα με μια διεπιστημονική ομάδα για ένα project που αφορούσε στην πρόσφατη σύγκρουση στη λωρίδα της Γάζας. Στη συνέχεια δούλεψα στους Hopkins Architects για περισσότερο από ένα χρόνο για ένα μεγάλο project αθλητικών εγκαταστάσεων του Colby College που βρίσκεται στο Maine στην Αμερική, επίσης μια ιδιαίτερη εμπειρία καθώς μου έδωσε μια πιο ολοκληρωμένη εποπτεία των σταδίων του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού – ξεκινώντας από την αρχική σύλληψη και καταλήγοντας τέλος σε μια πρόταση - συμβιβασμό που δεν παύει να είναι μέρος μίας δημιουργικής διαδικασίας. 

Στην συνέχεια πήγα στο Warburg Institute και έκανα ένα μεταπτυχιακό πρόγραμμα με τίτλο MA in Cultural and Intellectual History για την περίοδο από το 1300 έως το 1650, συνδυάζοντας την μελέτη εικόνων και κειμένων, την ιστορία της τέχνης, την φιλοσοφία, Ευρωπαϊκή λογοτεχνία καθώς και την επίδραση της θρησκείας στην κοινωνία. Εκεί υπάρχει αυτή η περίφημη βιβλιοθήκη με ένα ιδιαίτερο σκεπτικό ως προς την κατάταξη των βιβλίων στους ορόφους σύμφωνα με 4 κατηγορίες/θεματολογίες: Προσανατολισμός, Εικόνα, Λέξη, Δράση. Μαζί με άλλα μαθήματα παρακολούθησα και ένα μάθημα «Φιλοσοφία της Αναγέννησης» με κύριο θέμα την φαντασία. (Giordano Bruno, Baruch Spinoza, Marsilio Ficino κλπ). Στη συνέχεια έγραψα το thesis για την ολοκλήρωση του master πάνω στον Piranesi και τον Alberti με θέμα "Μνημεία: Από την μνήμη στην εφεύρεση" / "Monuments: From Memory to Invention

Επανήλθα στην ΑΑ τον Σεπτέμβριο του 2017 με στόχο την εκπόνηση διδακτορικής διατριβής  όπου διδάσκω σαν seminar tutor στο πρώτο έτος, το μάθημα History and Theory σε μια ομάδα από 15 φοιτητές .

Σοφία Κριμίζη 

Σοφία Κριμίζη, Ντορέτ Παναγιωτοπούλου 

Εγώ είμαι δυόμιση χρόνια στο Λονδίνο. Τελείωσα το πολύ σκληροπυρηνικό και συντηρητικό Αρσάκειο από το νηπιαγωγείο και από το σκληροπυρηνικό Αρσάκειο στο σκληροπυρηνικό Μετσόβιο. Πήγα για ένα χρόνο για Erasmus στην Σχολή Αρχιτεκτονικής La Villete στο Παρίσι, και παράλληλα δούλεψα στο γραφείο του Jean Nouvel, σχεδόν ένα χρόνο συμμετέχοντας στον κλειστό διαγωνισμό για το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος. Δεν τον κερδίσαμε, μα η πιο ωραία εμπειρία ήταν ότι πετάξαμε με ελικόπτερο πάνω από τον Ιππόδρομο για να κάνουμε φωτογραφίες. Μετά γύρισα πίσω στην Ελλάδα και κάναμε την διπλωματική με τον Κυριάκο Κυριάκου με καθηγητές την Βάνα την Ξένου, την Μπούκη Μπαμπάλου και τον Ανδρέα Κούρκουλα. 

Σοφία Κριμιζή, Κυριάκος Κυριάκου 

6 ΓΟΚ (γεγονότα οικοδομικής κριτικής) ΕΜΠ, 2008 

Επιβλέποντες καθηγητές: Ανδρέας Κούρκουλας, Βάνα Ξένου,

Μπούκη Μπαμπάλου 

Αμέσως μετά κάναμε και το γραφείο μαζί με τον Κυριάκο και φύγαμε για την Νέα Υόρκη όπου μαζί με τον Κωσταντή Κίζη παρακολουθήσαμε το μεταπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών στη Σχολή Αρχιτεκτονικής Πολεοδομικού Σχεδιασμού και Αποκαταστάσεων του Πανεπιστημίου Columbia. 

Αποφοιτήσαμε πάνω στην τεράστια κρίση της Νέας Υόρκης το 2010 και λόγω αυτού ξεκίνησα να δουλεύω και να διδάσκω ταυτόχρονα. Δούλευα στο γραφείο του Steven Hοll και δίδασκα σύνθεση στο Pratt Institute και όταν ήρθε η στιγμή να διαλέξω ποιο από τα δύο θα κρατήσω, είπα ότι προτιμώ να διδάξω παρά να μείνω στο γραφείο. 

Σοφία Κριμίζη, 

Έμεινα στην Νέα Υόρκη γύρω στα 6 με 7 χρόνια διδάσκοντας στο Pratt Institute, στην Cooper Union, στο U Penn (University of Pennsylvania) και τον τελευταίο καιρό στο Cornell. Τον τελευταίο καιρό ήταν πολύ δύσκολο γιατί πηγαινοερχόμουν ανάμεσα στο Cornell και την Coopper Union γιατί το Cornell είναι στο Ithaca σχεδόν στον Καναδά. Και μετά αυτή την πολύ έντονη χρονιά ήρθα στο Λονδίνο όπου ξεκίνησα διδακτορικό στην ΑΑ με τον Mark Cousins(???). Ταυτόχρονα στήσαμε και το γραφείο “ksestudio” με τον Κυριάκο στην Νέα Υόρκη, με τον οποίον συνεργαζόμαστε από την Σχολή, και εκεί κάναμε εκθέσεις, installations σε πειραματικό στάδιο. 

Τώρα βρίσκομαι στην μέση του διδακτορικού μου. Η έρευνά μου είναι επάνω στην αρχιτεκτονική εκπαίδευση και συγκεκριμένα σε οτιδήποτε δεν διδάσκεται, αλλά εξακολουθεί να είναι μέρος του student culture. Διερευνώ την έννοια του ταξιδιού μέσα στην αρχιτεκτονική εκπαίδευση, το γιατί και πώς ταξιδεύουν οι φοιτητές και ειδικά ο αρχιτέκτονας. 

Ταυτόχρονα έκανα δύο χρόνια ένα unit στη Bartlett και φέτος διδάσκω μόνο στην ΑΑ το μάθημα History and Theory στο δεύτερο έτος κάνοντας υποστηρικτικό διδακτικό έργο. 

Αλλά έκανα και ένα μάθημα στο 4ο και 5ο έτος, το οποίο ήταν πάνω στην έρευνα που κάνω για το διδακτορικό που λεγόταν Learning from, Learning from, για την έννοια του ταξιδιού σαν μάθημα στην αρχιτεκτονική. Κάτι που δεν έχει σταθεί ποτέ κανείς να το δει σαν ένα αυτόνομο αντικείμενο, που έχει την δικιά του ιστορία, έχει την δικιά του θεωρία, γιατί με κάποιο τρόπο ταξιδεύουμε σαν φοιτητές, κουβαλώντας μέσα στην βαλίτσα μας κάποιες προεγκατεστημένες ιδέες.

Κωσταντής Κίζης

Κωσταντής Κίζης 

Μετά το νηπιαγωγείο και το δημοτικό στη Σχολή Χιλλ, μου πήρε πολύ καιρό να προσαρμοστώ στο διαφορετικό κοινωνικό περιβάλλον του Κολλεγίου. Ωστόσο το Κολλέγιο προσέφερε μια εκπαίδευση που ήταν πολύ πιο συντεταγμένη από αυτή που είχα συνηθίσει, πολύ πιο συγκεντρωμένη στο διάβασμα, παρότι η σχολή Χιλλ αυτό που έκανε εξαιρετικά είναι ότι πέρα από το βιβλίο και το μάθημα, είχε διάφορα ερεθίσματα μέσα από εξωσχολικές δραστηριότητες και νομίζω ότι το συνεχίζουν και σήμερα. 

Αυτό που έχω εκτιμήσει στο Κολλέγιο είναι ότι ήταν ένα περιβάλλον στο οποίο για πρώτη φορά ένα παιδί μπορούσε να εκτεθεί σε μια σωστά στημένη βιβλιοθήκη. Μετά πέρασα στο Πολυτεχνείο, όπου κάπως βρέθηκα σε ένα περιβάλλον όπου ήμουν σίγουρος ότι έκανα κάτι που μου άρεσε. Από πιτσιρικάς ήμουν μέσα σε ένα αρχιτεκτονικό γραφείο και κάποια στιγμή, εκεί στο τέλος του Λυκείου, έπεσε και ένας πανικός όταν συνειδητοποίησαν οι γονείς μου ότι θέλω να γίνω αρχιτέκτονας: Μα μήπως δε έχει εκτεθεί το παιδί σε άλλα ερεθίσματα κλπ. Αυτό τελικά στο τρίτο έτος το ξεπέρασα και μέσα μου, οπότε πιο συνειδητά κατάλαβα ότι θέλω να γίνω αρχιτέκτονας και δεν είναι μια συνήθεια που είχα πάρει στην πλάτη μου. Στο Πολυτεχνείο πέρασα πολύ καλά, ειδικά σε μια φάση προ κρίσης με πολλές ελπίδες, μέσα στο γνωστό συντηρητικό περιβάλλον του Μετσόβιου το οποίο έχει πολλές αρτηριοσκληρωτικές πλευρές. 

To θέμα της διπλωματικής που επιλέξαμε σχετίζεται με κάποια αντίδρασή μας, απέναντι σε μια συγκεκριμένη λογική που είχε επικρατήσει τότε και αφορούσε την πιθανή επέκταση του Αρχαιολογικού Μουσείου στο συγκρότημα του ΕΜΠ.

Διπλωματική Εργασία - Diploma Projects:"Να 'ταν η σχολή οικόπεδο" 

Κίζης Κων/νος, Μπιρλιράκη Μυρτώ, Παταπατίου Μίνωας 

Σαν αντίδραση στις βλέψεις του Μουσείου, προτάθηκε τότε να γίνουν διατηρητέα τα πίσω κτίρια του Πολυτεχνείου, κτίρια εντελώς ακατάλληλα για να στεγάσουν ένα ακαδημαϊκό περιβάλλον μιας σχολής. Πρόκειται για κτίρια που κτίστηκαν για χωριστά προγράμματα και δεν είναι και τίποτα διαμάντια αρχιτεκτονικής. Είναι κάποια εντελώς αδιάφορα μεταπολεμικά κτίρια και σύμφωνα με την δική μου την αντίληψη, δεν δικαιολογείτο η κήρυξη αυτών των κτιρίων ως διατηρητέων. 

Προφανώς υπάρχουν θέματα συλλογικής μνήμης, λόγω των γεγονότων του Πολυτεχνείου και κυρίως στο κομμάτι που στο μυαλό μας έχει εγγραφτεί ως το Καυτατζόγλειο Πολυτεχνείο. Το σενάριο λοιπόν της διπλωματικής ήταν ότι αυτά τα μεταπολεμικά κτίρια θα μπορούσαν να κατεδαφιστούν και να αντικατασταθούν από ένα νέο κτίριο, μια επέκταση στην ουσία του Καυτατζόγλειου και του κτιρίου Γκίνη. 

Μετά δούλεψα για τρία χρόνια στο γραφείο του πατέρα μου, όπου κατάλαβα τι σημαίνει επαγγελματική ζωή και αυτό μου έδωσε πέρα από μια επαγγελματική κατάρτιση κάποιες ευκαιρίες, που στην ηλικία που ήμουν τότε δεν θα μπορούσα ευκολά αλλού να τις έχω. Όπως ότι ασχολήθηκα με τον σχεδιασμό ενός μουσείου από το μηδέν μέχρι ένα πολύ προχωρημένο στάδιο. 

Μουσείο Μαστίχας στην Χίο 

Αρχιτέκτονες έργου: Γιάννης Κίζης και Κωσταντής Κίζης 

Συνεργάτες μελέτης: Ν. Βενιανάκης, Λ. Πολυζωγοπούλου, Μ. Ραυτοπούλου, Θ. Δούγκας, Ν. Σούλης, Γ. Πανταζής, Ε. Κουσκούτη. 

Το Μουσείο της Μαστίχας στην Χίο, που άνοιξε πέρσι, είναι ένα κτίριο που έχει βγει από πολλή δουλειά και με πολλή αγάπη και σε μια περίοδο που στην Ελλάδα υπήρχαν οργανισμοί που κάποια δημόσια κτίρια και την αρχιτεκτονική τους τα στήριζαν. 

Στη συνέχεια πήγα στο Columbia μαζί με την Σοφία Κριμίζη και τον Κυριάκο Κυριάκου και έκανα το μεταπτυχιακό μου, όπου άνοιξα λίγο τα μάτια μου. Δεν είμαστε οι πρώτοι Έλληνες που πήγαν εκεί. Υπήρχε μία σειρά Ελλήνων που έχουν κάνει αυτό το πρόγραμμα. 

Επέστρεψα στην Αθήνα για ένα χρόνο όπου συνέχισα να δουλεύω στο γραφείο και κερδίσαμε το 1ο Βραβείο του Ευρωπαϊκού Αρχιτεκτονικού Διαγωνισμού στην Κύπρο για την ανάπλαση του παλαιού ΓΣΠ στη Λευκωσία 

1ο Βραβείο του Ευρωπαϊκού Αρχιτεκτονικού Διαγωνισμού στην Κύπρο για την ανάπλαση του παλαιού ΓΣΠ στη Λευκωσία 

Αρχιτέκτονες Γιάννης Κίζης, Κωσταντής Κίζης, Θύμης Δούγκας, Γρηγόρης Πατσαλοσαββής 

Το 2011 ήρθα στο Λονδίνο για να αρχίσω το διδακτορικό μου στην ΑΑ με άμεση επίβλεψη από τη Μαρίνα Λαθούρη και αργότερα με δεύτερο επιβλέποντα το Σωκράτη Γεωργιάδη από τη Στουτγάρδη. Επέλεξα ένα θέμα το οποίο διαμορφώθηκε κάπως στην πορεία. Ωστόσο αυτό που βγήκε ήταν μια κριτική του τρόπου με τον οποίο έννοιες περί ελληνικότητας εκφράστηκαν στην μεταπολεμική μοντέρνα αρχιτεκτονική στην Ελλάδα και κυρίως πώς διαμορφώθηκε η συζήτηση για το θέμα αυτό το οποίο δεν είναι τόσο καυτό όσο στη δεκαετία του 30, αλλά εξακολουθεί να υπάρχει σαν θέμα και να ανακυκλώνεται με πολλούς και περίεργους τρόπους μεταπολεμικά στην Ελλάδα. Αυτό το είδα μέσα από τέσσερις διαφορετικές περιπτώσεις. 

Ως φοιτητής στην ΑΑ είχα αρχίσει να διδάσκω σε αυτό που περιέγραψε η Ντορέτ και η Σοφία, αλλά εγώ το έκανα στο τρίτο έτος σαν seminar leader πάλι στην Ιστορία και Θεωρία. Είναι πολύ ωραία διδακτική εμπειρία το να επιβλέπεις μια μικρή ομάδα φοιτητών, να σχολιάζεις μαζί τους το αντικείμενο των διαλέξεων που παρακολουθούν και των κειμένων που οφείλουν να διαβάζουν, αλλά ταυτόχρονα να έχεις και την επίβλεψη των εκθέσεων που οφείλουν να γράψουν για να περάσουν το μάθημα. Αυτή η τριβή με τους φοιτητές, βγάζει πάρα πολύ ενδιαφέρουσες ιδέες και συζητήσεις. Δηλαδή είναι κάτι το οποίο το συνεχίζω ακόμη και μου αρέσει. 

Κωσταντής Κίζης 

Όταν τελείωσα το διδακτορικό μου άρχισα να δουλεύω σε διάφορα πανεπιστήμια. Ήμουν δύο χρόνια στην αρχιτεκτονική σχολή του Leeds, όπου έκανα το μάθημα της Ιστορίας και Θεωρίας. Το καλό ήταν ότι σε αυτό το πανεπιστήμιο, που ήταν μακριά από το Λονδίνο, μου προσφέρθηκε να κάνω το μάθημα του σχεδιασμού. Άρχισα να διδάσκω στο πρώτο έτος με μια μικρή ομάδα συναδέλφων αρχιτεκτονικό σχεδιασμό. Παράλληλα άρχισα να διδάσκω κάποιες ώρες και κάποιες ημέρες και στο Saint Martin΄s, πάλι στο αντικείμενο Ιστορίας και Θεωρίας και σε ένα πανεπιστήμιο πάλι εκτός Λονδίνου, όπου έκανα λίγο από όλα. Αυτό βέβαια έφερε μια διάσπαση στο πρόγραμμά μου, γιατί πηγαινοερχόμουν σε διάφορα μέρη. Και αυτό προσπαθούσα να το κάνω, με μία παράλληλη σχέση που είχα με το γραφείο στην Αθήνα και ήταν τελικά εξοντωτικό. 

Πέρσι τελικά κατάφερα να συγκεντρώσω τις διδασκαλίες στην ΑΑ, όπου το αντικείμενο παραμένει το ίδιο, αλλά με μεγαλύτερες απαιτήσεις και σίγουρα με πολύ μεγαλύτερο ενδιαφέρον, λόγω του ανθρώπινου δυναμικού της συγκεκριμένης Σχολής τόσο από πλευράς των φοιτητών όσο και των διδασκόντων. Οπότε από το Σεπτέμβρη του 2017 διδάσκω αρχιτεκτονικό σχεδιασμό στο πρώτο έτος και κάνω μαζί με τον συνάδελφό Ryan Dillon τις διαλέξεις της ιστορίας και θεωρίας στο τρίτο έτος. 

Στέλιος Γιαμαρέλος 

Στέλιος Γιαμαρέλος

Τελείωσα το 2007 την αρχιτεκτονική σχολή στην Αθήνα και έκανα διπλωματική με τον Δημήτρη τον Καρύδη με θέμα το κτίριο του Φιξ, αλλά από τη σκοπιά του πως μπορεί να συσχετισθεί με την πόλη όλο αυτό το οικόπεδο. Το είδα σαν μία άσκηση αστικού σχεδιασμού ουσιαστικά. 

Στη συνέχεια ξεκίνησα να δουλεύω στο γραφείο της Ζέττας Αμπατζόγλου και παράλληλα ξεκίνησα το Μεταπτυχιακό της Θεωρίας στο Μετσόβιο με τον Παναγιώτη Τουρνικιώτη, τον Δημήτρη Παπαλεξόπουλο, με τον Σταύρο Σταυρίδη κλπ. Τα Χριστούγεννα εκείνης της χρονιάς σταμάτησα να δουλεύω στο γραφείο για να επικεντρωθώ λίγο στις εξετάσεις και τελικά δεν επέστρεψα ποτέ στο γραφείο, γιατί στο μεταξύ ξεκίνησα το επικουρικό διδακτικό έργο στα μαθήματα της Ιστορίας και Θεωρίας του Τουρνικιώτη, που ήταν για μένα από όλα τα φοιτητικά μου χρόνια τα πιο σημαντικά. 

Δεν προέρχομαι από οικογένεια αρχιτεκτόνων, οπότε ξαφνικά βρέθηκα σε μια σχολή όπου κάναμε το πρωί Πλαστική, φτιάχναμε ένα γλυπτό και ακούγαμε μουσική και το βράδυ κάναμε μαθηματικά. Και φυσικά αναρωτιόμουν τι είναι αυτό που σπουδάζω. 

Κάπου στο τρίτο έτος άρχισα να νιώθω ότι πατάω λίγο στα πόδια μου και να καταλαβαίνω τι σημαίνει να είσαι αρχιτέκτονας. Επίσης με κέρδισε πάρα πολύ το μάθημα του Τουρνικιώτη, που παρέμεινε το αγαπημένο μου μάθημα στη σχολή, από τότε που διδασκόταν από τον Φιλιππίδη τον Τουρνικιώτη και τον Πεπονή. 

Γ. Τριανταφύλλου, Στέλιος Γιαμαρέλος 

Ουσιαστικά γυρνώντας στη σχολή ως μεταπτυχιακός σπουδαστής και έχοντας την ευκαιρία να διδάξω αυτό το μάθημα, ήταν ας πούμε κάπως σαν να γινόταν ένα όνειρο πραγματικότητα. Το ότι δηλαδή μπορούσα να συνεισφέρω στο μάθημα, που για μένα ήταν το πιο καθοριστικό στη διάρκεια των σπουδών μου. Βρισκόμαστε κάθε Τετάρτη εκεί, όλη η διδακτική ομάδα και συζητούσαμε για το μάθημα, τι πρέπει, τι θα κάνουμε και ο καθένας αναλάμβανε ένα συγκεκριμένο θέμα για να μιλήσει την επόμενη φορά. Ήταν ένα μάθημα κάπως δυναμικό και ήταν και η πρώτη μου εμπειρία στο παρασκήνιο. Δηλαδή τι γινόταν όταν έκλεινε η πόρτα και έφευγε φοιτητής και εμένα εγώ και ο Τουρνικιώτης και μπορούσα να συζητήσω… 

Γ. Τριανταφύλλου, Στέλιος Γιαμαρέλος 

Ένα άλλο πράγμα το οποίο συνέβη εκείνη την εποχή ήταν ότι εντελώς απροσδόκητα κερδίσαμε το διαγωνισμό για την 11η Biennale Αρχιτεκτονικής της Βενετίας, με τις δύο καλές μου συμφοιτήτριες την Νατάσα Καρανδεινού, και τη Χριστίνα την Αχτύπη και βρεθήκαμε να εκπροσωπούμε την Ελλάδα το 2008 έχοντας ουσιαστικά μόλις αποφοιτήσει σχεδόν ένα χρόνο. 

Η έκθεση «Athens by Sound» της ελληνικής συμμετοχής στην 11η Biennale

Αρχιτεκτονικής 

(http://www.athensbysound.gr/)

Τίτλος της ελληνικής συμμετοχής ήταν: “Athens by Sound”. Αυτό που συνέβη τότε ήταν ένα τεράστιο μάθημα για όλους μας και κυρίως από την άποψη του τι σημαίνει ότι δουλεύω χωρίς έλεος. 

Έγινε η μπιενάλε το 2008 και εγώ ταυτόχρονα επειδή μου άρεσε πάρα πολύ το κομμάτι θεωρία, είχα αποφασίσει να σπουδάσω και κάτι ακόμη και συγκεκριμένα Φιλοσοφία και Ιστορία της Επιστήμης στο Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο, όπου έκανα και εκεί το προπτυχιακό και το Μεταπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών. Από το 2008 ουσιαστικά τελείωσα τις σπουδές μου εκεί το 2013. 

Το 2010 είχα δουλέψει με την ομάδα του Πολυτεχνείου που συντόνιζε ο Τουρνικιώτης για το ερευνητικό πρόγραμμα “Μεταλλασσόμενοι χαρακτήρες και πολιτικές στα κέντρα πόλης Αθήνα και Πειραιά” το οποίο ήταν επίσης ένα πάρα πολύ ωραίο μάθημα. Ένα πολύ εντατικό πρόγραμμα στο οποίο δουλεύαμε αφοσιωμένοι. Πράγματι μετά από 9 μήνες, στο διάστημα που ερευνούσαμε για την Αθήνα αδιάκοπα, κατάλαβα πόσα πολλά είχα μάθει συμμετέχοντας σε αυτό. Κάτι το οποίο στη διάρκεια της έντονης δουλειάς δεν είναι εύκολο να το αντιληφθείς. 

Όταν τελείωσαν όλα αυτά το Σεπτέμβριο του 2012, ήρθα στο Λονδίνο με αρκετή ενθάρρυνση από τους καθηγητές που είχα συνεργαστεί και στην Αρχιτεκτονική και στη φιλοσοφία, όπως ο Στέλιος Βιρβιδάκης. Τους έλεγα ότι θέλω να συνεχίσω για διδακτορικό και μου έλεγαν: «πήγαινε έξω γιατί με μας έχεις δουλέψει αρκετά χρόνια, μας ξέρεις και πρέπει να εκτεθείς και σε κάτι άλλο και αυτό θα σε βοηθήσει». Πράγματι είχαν πολύ δίκιο. 

Βρέθηκα λοιπόν στο Λονδίνο στην Bartlett να κάνω ένα διδακτορικό με την Peg Rawes και τον Iain Borden, από την κάπως πιο νέα γενιά ακαδημαϊκών ιστορικών της αρχιτεκτονικής. Είχα έρθει τότε με την ιδέα ότι το διδακτορικό θα ήταν διεθνές και θεωρητικό και θα ασχολείτο με το πώς ο μεταμοντέρνος λόγος άλλαξε τον τρόπο που κάνουμε αρχιτεκτονική θεωρία τα τελευταία 40 χρόνια. Μετά από τον πρώτο χρόνο επεξεργασίας το διδακτορικό, κατέληξε από διεθνές και θεωρητικό να γίνει ελληνικό και ιστορικό. Τελικά άρχισα να ασχολούμαι με το πώς ο μεταμοντέρνος λόγος διείσδυσε στην ελληνική αρχιτεκτονική. Επικεντρώθηκα τελικά στη δουλειά της Σουζάνας και του Δημήτρη Αντωνακάκη που το έργο τους είχε προσελκύσει το ενδιαφέρον του Kenneth Frampton και άρα είχε εμπλακεί στις θεωρητικές διαμάχες της εποχής 

Και από το 2014 ξεκίνησα να διδάσκω εδώ, στην Bartlett στην αρχή και στο πανεπιστήμιο του Ανατολικού Λονδίνου, όπου έκανα μαθήματα Ιστορίας και Θεωρίας στο πρώτο και στο δεύτερο έτος. Από το 2015 ξεκίνησα να κάνω στην Bartlett μαθήματα  ιστορίας και θεωρίας και στο τρίτο και στο πέμπτο έτος. 

Τώρα που έχω τελειώσει το διδακτορικό εδώ και ένα χρόνο, είμαι στη φάση που έχω μάθημα μία μέρα στην Bartlett, μία στο Ανατολικό Λονδίνο, μία μέρα στην Οξφόρδη και μία μέρα στο Πανεπιστήμιο του Γκρίνουιτς. Μέσα στα υπόλοιπα που κάνω και νομίζω ότι αξίζει τον κόπο να αναφερθούν είναι ένα περιοδικό που ξεκινήσαμε με κάποιους ακόμη διδακτορικούς φοιτητές στην Bartlett και έχει  τίτλο  Lobby. 

http://bartlettlobby.com/articles/lobby-no-4

Είναι ένα νεανικό αρχιτεκτονικό περιοδικό και αποτελεί μία από τις πιο σημαντικές εμπειρίες που έχω πάρει στο χώρο των εκδόσεων. Επίσης εδώ και ένα χρόνο, είμαι μέλος της συντακτικής επιτροπής στο επιστημονικό περιοδικό Architectural Histories του European Architectural History Νetwork. 

https://eahn.org/
https://journal.eahn.org/

Το ωραίο στη διδασκαλία που κάνω στην Οξφόρδη  εφέτος είναι ότι εκεί διδάσκω ένα μάθημα που προσπαθεί να φέρει μαζί θεωρία και σχεδιασμό. Τα παιδιά ξεκινούν ψάχνοντας ένα θέμα που τους ενδιαφέρει θεωρητικά για το πρώτο τρίμηνο, αλλά φτιάχνοντας ταυτόχρονα πράγματα. Κάτι που ξεκινάει από φωτογραφία και κινηματογράφο μέχρι να γράψουν λογοτεχνία μόνοι τους, δηλαδή πράγματα που τους ενδιαφέρουν. Και μέσα από αυτήν τη θεωρητική αναζήτηση φτιάχνει ο καθένας το δικό του σχεδιαστικό πρόγραμμα, το οποίο γίνεται τελικά project. Τώρα είμαστε στη φάση, μετά τα Χριστούγεννα όπου τα παιδιά δουλεύουν με συγκεκριμένα οικόπεδα και έχουν φτιάξει ο καθένας το δικό του πρόγραμμα, που μπορεί να είναι ένα κτίριο ή ένα αρχιτεκτονικό έργο και αποτελεί το θέμα τους του τέταρτου έτους. 

Αναμφίβολα οι περιπετειώδεις αυτές  βιογραφικές αναφορές των νέων συναδέλφων επιβεβαιώνουν ότι και στο εξωτερικό οι δρόμοι δεν είναι στρωμένοι με ροδοπέταλα, ούτε εξασφαλίζουν επαρκείς οικονομικές απολαβές. Χρειάζεται τεράστια προσπάθεια  σε πολλαπλά επίπεδα, απλά η διαφορά είναι ότι εκεί υπάρχουν πολύ περισσότερες ευκαιρίες. Απαιτείται  όμως εξοντωτική και πολλαπλή απασχόληση για την κατάκτηση των στόχων.

Η παρουσίαση της συνέχειας της  μεγάλης αυτής και πολύ ενδιαφέρουσας συζήτησης  θα συνεχιστεί τις επόμενες εβδομάδες.  

Φωτογραφίες: Ντορέτ Παναγιωτοπούλου, Λούσυ, Σοφία και Γιώργος Τριανταφύλλου

Κάντε ΚΛΙΚ στις εικόνες για μεγέθυνση