triantafyllou giorgos architect

ΣΟΥΛΑ – ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΤΖΑΚΟΥ:

Η ΠΡΩΤΗ ΕΛΛΗΝΙΔΑ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ

ΤΟΥ ΕΜΠ

της Μάρως Καρδαμίτση Αδάμη

Σούλα – Αναστασία Τζάκου

Λίγες μέρες πριν τα Χριστούγεννα έφυγε από κοντά μας η Σούλα (Αναστασία) Τζάκου. Γεννημένη στο Θεσπρωτικό Πρεβέζης, η Σούλα τελείωσε τις σπουδές της στην Αρχιτεκτονική Σχολή του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου το 1952. Μια τάξη με 32 σπουδαστές. Είκοσι δύο αγόρια και οκτώ κορίτσια. Μια τάξη που θα μείνει ιστορική γιατί μέσα από αυτή, ξεπήδησαν πέντε Καθηγητές.

Φωτογραφία από τον Κατάλογο της Έκθεσης

του Δημήτρη Α. Φατούρου ( ΔΟΜΕΣ-Εκδόσεις ) σελ 22

Η Αναστασία Τζάκου πρώτη στο κέντρο της εικόνας

Οι δύο πρώτοι στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, ο Νίκος Μουτσόπουλος στην έδρα της Αρχιτεκτονικής Μορφολογίας και Ρυθμολογίας (1958) και ο Μίμης Φατούρος (1959) στην έδρα της θεωρίας της Σύνθεσης. Μαζί με τους Θαλή Αργυρόπουλο, Πάτροκλο Καραντινό και στη συνέχεια τους Βαλεντή, Μπούρα και Τριανταφύλλου διαμόρφωσαν τον χαρακτήρα της νεοσύστατης τότε Αρχιτεκτονικής Σχολής της Θεσσαλονίκης. Ακολουθούν ο Διονύσης Ζήβας (1971) στις Αρχιτεκτονικές Συνθέσεις και η Σούλα Τζάκου στην Κτιριολογία στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, ο Ίγκορ Δεργκάλιν στο Πολυτεχνείο της Σουηδίας και ο Κωνσταντίνος Μιχαηλίδης στην Αμερική.

Σούλα – Αναστασία Τζάκου,

Από τις πρωτοπόρες γυναίκες αρχιτέκτονες με πλούσια αρχιτεκτονική δραστηριότητα τόσο στο ελεύθερο επάγγελμα όσο και στο Τεχνικό Τμήμα της Εθνικής Τράπεζας. Συμμετείχε στο σχεδιασμό των τουριστικών εγκαταστάσεων στο Μικρό Καβούρι Βουλιαγμένης και σχεδίασε ένα σημαντικό αριθμό υποκαταστημάτων της ΕΤΕ, στην Αθήνα, Ηγουμενίτσα, Λειβαδιά, Κέρκυρα κ.ά..

Σούλα – Αναστασία Τζάκου, Υποκατάστημα ΕΤΕ στην οδό Πραξιτέλους, Αθήνα

Σούλα – Αναστασία Τζάκου, Υποκατάστημα ΕΤΕ της Πάτρας (Πλατεία Τριών Συμμάχων 1963)

Ανάμεσα τους, το Υποκατάστημα της Πάτρας (Πλατεία Τριών Συμμάχων 1963) ένα από τα καλύτερα δείγματα του ορθολογικού μοντερνισμού. Από τα ιδιωτικά της έργα ξεχωρίζουν το Συγκρότημα 4 maisonettes στη Φιλοθέη, οι κατοικίες Ε. Θεοχαρόπουλου και Ν. Θεοφανίδη στην Κηφισιά και η κατοικία Μ. Καλπούζου στην Εκάλη.

Σούλα – Αναστασία Τζάκου,

Μετά την ανάληψη της Έδρας της Κτιριολογίας στο ΕΜΠ από τον Θ. Βαλεντή, η Σούλα Τζάκου μαζί με την Τούλα Ντάνου και τον Δημήτρη Αντωνακάκη είναι οι πρώτοι επιμελητές που τον πλαισιώνουν. Η ακαδημαϊκή καριέρα της Σούλας Τζάκου βρίσκει τη δικαίωση της το 1980 όταν εκλέγεται Καθηγήτρια.

Η Σούλα Τζάκου είναι η πρώτη γυναίκα Αρχιτέκτονας που εξελέγη Τακτική Καθηγήτρια στο ΕΜΠ ανοίγοντας τον δρόμο για μας τις νεότερες.

Σούλα – Αναστασία Τζάκου,

Παράλληλα η Σούλα Τζάκου εκπόνησε διδακτορική διατριβή με θέμα «Κεντρικοί Οικισμοί της Σίφνου». Πέρα από την αναμφισβήτητη επιστημονική αξία της διατριβής της, η μελέτη αυτή συνέδεσε συναισθηματικά τη Σούλα με τη Σίφνο που τη θεωρούσε δεύτερη πατρίδα της και οικογένεια της.

Το παιχνίδισμα με τη Σίφνο με «σκλάβωνε» γράφει, κι΄ αλλού «το περπάτημα στην παραλία, το καθημερινό μπάνιο, η λύση της βαρκάδας».

Εκτός όμως από την αρχιτεκτονική σύνθεση που υπηρέτησε πάντα με συνέπεια και αγάπη, η Σούλα ασχολήθηκε ιδιαίτερα με τη μικρή κλίμακα, το έπιπλο, τη λεπτομέρεια, τη διακόσμηση, την αρχιτεκτονική των εσωτερικών χώρων.

Σούλα – Αναστασία Τζάκου, ανάπτυγμα εσωτερικών όψεων καμπάνας των τουριστικών εγκαταστάσεων στο Μικρό Καβούρι Βουλιαγμένης

Την αγάπη της για τη λεπτομέρεια, ομολογεί η ίδια, την οφείλει στον Δημήτρη Πικιώνη, που την έμαθε να ανιχνεύει τις αντιδράσεις του δημιουργού μπροστά σε κάθε συνθετικό πρόγραμμα μικρό και μεγάλο.

Ο ίδιος την έσπρωξε να ασχοληθεί με τον εσωτερικό χώρο και τη διακόσμηση και τη συνέστησε για μια υποτροφία μετεκπαίδευσης στο Παρίσι, όπου παρακολούθησε μαθήματα διακοσμητικής και ιστορίας της τέχνης, ενώ παράλληλα δούλευε σε δύο μεγάλα αρχιτεκτονικά γραφεία.

Σούλα – Αναστασία Τζάκου, από την δουλειά της

στον Αστέρα Βουλιαγμένης

Δείγματα αυτού του τομέα της δουλειάς της από τον Αστέρα Βουλιαγμένης, την μελέτη, του προσωπικού της διαμερίσματος, του διαμερίσματος του Φ. Οδυσσέως και άλλων έξη κατοικιών και γραφείων δημοσιεύει στο βιβλίο της «Έπιπλο Μελέτες – Εφαρμογές 1960-1989» εκδ. Μπάστας.

Σούλα – Αναστασία Τζάκου, εξώφυλλο του βιβλίου της «Έπιπλο Μελέτες – Εφαρμογές 1960-1989» εκδ. Μπάστας.

Παρά το δυναμικό και κάποιες φορές απότομο ύφος της η Σούλα ήταν στο βάθος της μια ευαίσθητη και τρυφερή γυναίκα με έντονη και ανήσυχη προσωπικότητα, όπως γίνεται φανερό και από τα δύο πολύ δικά της βιβλία,

Σούλα – Αναστασία Τζάκου, εξώφυλλο του φωτογραφικού λευκώματος

το φωτογραφικό λεύκωμα «Τρίπτυχο, οι άνθρωποι, ό τόπος, τα έργα» Αθήνα 2002 όπου όπως σημειώνει η ίδια στον πρόλογο «Κανείς δεν μπορεί να διαφυλάξει ακέραια την προσωπικότητα του άμα διασπάσει την ενότητα του τρίπτυχου άνθρωποι – τόπος – έργα και αλλάξει τα στοιχεία της, κατακερματίζει τότε την ιστορική συνέχεια που χαρακτηρίζει τις διάφορες φάσεις στην πορεία της ζωής μας».

Σούλα – Αναστασία Τζάκου, εικόνες από το βιβλίο της «Τρίπτυχο»,

1. Ζευγάρι στην επαρχία

2. Ο Νίκος βαλσαμάκης πίνοντας ελληνικό καφέ

Θα κλείσω με κάποιους στίχους από την ποιητική της συλλογή «Άσπρο – Μαύρο» μια ακόμη άγνωστη στους πολλούς πτυχή της Σούλας. Διαλέγω να την αποχαιρετήσω το ποίημα «Το τέρμα».

Σούλα – Αναστασία Τζάκου, εξώφυλλο της ποιητικής της συλλογής

"Έρημος ο δρόμος που οδηγεί στο τέρμα

λίγες οι πηγές και οι ίσκοι σπάνιοι

Άραγε είναι κορυφή

κάμπος

ή φαράγγι

αυτό το τέρμα;"

Μάρω Καρδαμίτση Αδάμη

Σούλα – Αναστασία Τζάκου

Συπληρωματικά παραθέτω στην συνέχεια απόσπασμα από την διατριβή του Loyer (σελ. 1192) που αναφέρεται στην Σούλα Τζάκου που μετάφρασε και μου απέστειλε ο Πάνος Τσακόπουλος, διευθυντής σύνταξης του περιοδικού Ελληνικές Κατασκευές:

[Αφού προηγουμένως αναφερθεί στους νέους αρχιτέκτονες που συνεργάζονται συστηματικά με μεγάλα ονόματα ή γραφεία, όπως οι Συμεών, Κουράβελος, Μπόγδανος, Κονταράτος, Χατζημιχάλης, Γεωργιάδης, και που κατ' αυτόν προσαρμόζονται στο αντίστοιχο στυλ των εργοδοτών τους και δεν εκφράζουν ένα δικό τους προσωπικό ύφος, ο Loyer γράφει:]

"Αντίθετα, αρχιτέκτονες της ίδιας ηλικίας και με παρόμοιες σπουδές [Τζάκου, Καλλιγάς, Γρηγοριάδης, Νικολετόπουλος, Πολίτης, Μπογάκος] απαλλάχθηκαν πολύ νωρίς από τις εξωτερικές επιδράσεις. Μπορεί ενδεχομένως να συνεργάζονται πάντα σε εξωτερικές δραστηριότητες, έχοντας ωστόσο ήδη τη δική τους προσωπικότητα. Η Σούλα Τζάκου είναι εν προκειμένω το κυριότερο παράδειγμα: επηρεασμένη, όπως ο Ζενέτος, από τη διδασκαλία του Dubuisson, κράτησε από αυτήν λιγότερο φιλόδοξους συνθετικούς τρόπους [des formules moins ambitieuses], αλλά με μια υψηλή δεξιότητα: ισορροπία των επιμέρους στοιχείων, καθαρότητα του σχεδίου, χαρακτηριστικά σπάνια και χωρίς κανένα μανιερισμό -"ανδρικά χαρακτηριστικά" θα πει ο Δεκαβάλλας με θαυμασμό, αλλά όχι χωρίς τη φινέτσα [κομψότητα] μιας γυναίκας".

Σούλα – Αναστασία Τζάκου, Υποκαταστήματος της Εθνικής Τράπεζας Λιβαδειάς,

Ο Πάνος Τσακόπουλος μαζί με την μετάφραση, απέστειλε και τρείς πρόσφατες φωτογραφίες του από την Εθνική Τράπεζα Λιβαδειάς

Σούλα – Αναστασία Τζάκου, Πρόσφατες φωτογραφίες

του υποκαταστήματος της Εθνικής Τράπεζας Λιβαδειάς,

του Πάνου Τσακόπουλου

Μπορείτε επίσης να παρακολουθήσετε το σχετικό βίντεο με τίτλο που επιμελήθηκε ο Γιώργος Τζιρτζιλάκης από την σειρά των εκπομπών «Πορτραίτα και Διαδρμές Ελλήνων Αρχιτεκτόνων», από το οποίο προέρχεται και μέρος του φωτογραφικού υλικού που επέλεξα για την εικονογράφηση ατυτής της ανάρτησης.