αναζητώντας την ουσία:
από την ζωντανή παρουσίαση

στην παράθεση αρχιτεκτονικών έργων

σε μια διαδικτυακή εφαρμογή αρχειοθέτησης

ΜΕΡΟΣ 1ο

Το όραμα του αρχείου της νεοελληνικής αρχιτεκτονικής ξεκινάει για μένα από την δεκαετία του ΄80, όπου μαζί με τον Δημήτρη Αντωνακάκη, την Άννυ Πλατανιώτη και την Ιφιγένεια Σκαμνάκη αν θυμάμαι καλά, σαν μέλη επιστημονικής επιτροπής του ΤΕΕ, εργαστήκαμε για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα και βάλαμε τότε τις βάσεις ενός τέτοιου εγχειρήματος. Το πρόβλημα από τότε ήταν ποιος φορέας θα είχε την ευθύνη για την ενημέρωση του αρχείου και το κυριότερο πως θα ήταν προσιτό στο ευρύτερο κοινό και διαρκώς ανανεούμενο. Τρεις δεκαετίες αργότερα μετά από μια σειρά ανάλογων προσπαθειών, μάλλον η λύση έχει βρεθεί.

Με όχημα το διαδίκτυο, το περιοδικό Δομές προχώρησε σε μια σημαντική κατάκτηση, σχετικά με την την καταγραφή του αρχιτεκτονικού έργου και την προβολή του και το τελικό αποτέλεσμα μπορείτε να το απολαύσετε στην διεύθυνση http://www.domesindex.com/

Πρόκειται για μια διαδικτυακή εφαρμογή αρχειοθέτησης, αναζήτησης και παρουσίασης πραγματοποιημένων έργων Ελληνικής αρχιτεκτονικής, που διαμορφώνεται δυναμικά σύμφωνα με αρχιτέκτονα, κατηγορία, τοποθεσία, εμβαδόν, χρονολογία ή και συνδυασμό των παραπάνω. Τα έργα παρουσιάζονται με τη μέγιστη δυνατή πληρότητα στοιχείων και οπτικού υλικού επιδιώκοντας να καλύψουν τις ανάγκες του φοιτητή, του ερευνητή, του αρχιτέκτονα μελετητή και κατασκευαστή, καθώς και του ευρύτερου ενδιαφερόμενου κοινού. Το ΔΟΜΕΣ INDEX εμπλουτίζεται με νέα έργα σε εβδομαδιαία βάση και διατίθεται στους συνδρομητές των ΔΟΜΩΝ.

Το άνοιγμα του αρχείου ΔΟΜΕΣ INDEX σηματοδοτήθηκε με μια πρωτότυπη ημερίδα στο Μουσείο Μπενάκη. Μια ολόκληρη ημέρα στις 14 Ιουνίου 2013 από τις 10:30 το πρωί μέχρι τις 10:00 το βράδυ παρακολουθήσαμε με υπομονή και ενδιαφέρον για πρώτη φορά μια σειρά γνωστών και άγνωστων αρχιτεκτονικών έργων από τους μελετητές τους. Πολύ γρήγορα οι παρουσιάσεις αυτές απέκτησαν ένα ξεχωριστό ενδιαφέρον, γιατί συχνά ξεπερνούσαν τα γνωστά άψυχα κείμενα με τις φωτογραφίες που συνοδεύουν συνήθως τις δημοσιεύσεις και άρχισαν να αποκτούν έναν πιο άμεσο χαρακτήρα. Συχνά αισθανόμασταν να παρακολουθούμε συναρπαστικές αφηγήσεις χαρισματικών ομιλητών επί της ουσίας των έργων, που μας κράτησαν εκεί όλες αυτές τις ώρες.

Όπως είναι φυσικό υπήρχε μια διαφορετικότητα από παρουσίαση σε παρουσίαση. Θα τολμούσα να ξεχωρίσω κάποιες από αυτές που κίνησαν το ενδιαφέρον μου και να τις κατατάξω κατά κάποιο τρόπο με έναν προσωπικό τρόπο.

Θα ξεχώριζα ας πούμε τις παρουσιάσεις που αφορούσαν:

1. έργα με άδοξη εξέλιξη

που έχουν δεχθεί επιθέσεις βανδάλων

ή την αδιαφορία των αρχών όπως

1.1. η μικρή πλατεία πάνω στη θάλασσα, στη Σητεία (1992)

Ένας ελεύθερος ανοικτός δημόσιος χώρος, που σταδιακά κατακτήθηκε από τραπεζοκαθίσματα και τέντες

που παρουσίασε ο Δημήτρης Τσακαλάκης

1.2. Η Υπαίθρια έκθεση γλυπτικής (2003)

του Αντώνη Νουκάκη και της

Μπούκης Μπαμπάλου – Νουκάκη

που παρουσίασε ο Αντώνης Νουκάκης

1.3 Το Υπουργείο εργασίας και κοινωνικών ασφαλίσεων (2004)

Ίσως το πιο ωραίο δημόσιο κτίριο Υπουργείου των τελευταίων ετών, που από το 2004 λεηλατείται και καταστρέφεται γιατί ο Υπουργός άλλαξε... Αυτό μάλιστα είναι η ουσία!!!

που παρουσίασε ο Βασίλης Γρηγοριάδης

2.έργα μιας γνωστής και ξεχωριστής πορείας

2.1. Ξενοδοχείο 'Αμαλία' στην Ολυμπία (1979)

και άλλα έργα μιας μεγάλης προσωπικότητας στο χώρο της Ελληνικής Αρχιτεκτονικής

του Νίκου Βαλσαμάκη

3.έργα με φλύαρη και κουραστική παρουσίαση

3.1. Πεζογέφυρα Κολεγίου Αθηνών επί Λεωφ.Κηφισίας (2011)

που παρουσίασε ο Αλέξανδρος Σαμαράς

4.Ιστορίες από τα παλιά με αίσιο τέλος

4.1 Νέο Δημαρχείο Θεσσαλονίκης (1987-2010)

μια συναρπαστική αφήγηση μιας μακρόχρονης βασανιστικής και λυτρωτικής εμπειρία από ένα πολυσυζητημένο δημόσιο κτίριο.

Μια σειρά δρώμενων και η ασήμαντη παρουσία ενός ποδηλάτη φαίνεται να εδραιώνουν τελικά αυτό έργο για τον δημιουργό του και να δικαιώνουν την τολμηρή ένταξη του στην ζωή της πόλης

παρουσίασε ο Τάσος Μπίρης

4.2. Μονοκατοικία στον Άγιο Ιωάννη Ηρακλείου Κρήτης

(1998)

Από την εποχή των ρυζοχάρτων με τις ανεπάλληλες εναλλακτικές αναζητήσεις …

του Γιώργου Πανέτσου

4.2.. 4ο Δημοτικό σχολείο Χίου (1982)

σπάνιες αρχιτεκτονικές αναζητήσεις ενός ανήσυχου δημοσίου υπαλλήλου στον Οργανισμό Σχολικών κτιρίων

παρουσίασε ο Χρήστος Δεληγιάννης.

4.4. Κατοικία στο Νέο Ηράκλειο

Μια παράξενη ιστορία, μάλλον της δεκαετίας του ΄80

του Αθανάσιου Σπανομαρίδη και του Γιάννη Ζαχαριάδη

4.5.Κατοικία στο Πανόραμα Θεσσαλονίκης

Μια μακρόχρονη και ενδιαφέρουσα επεξεργασία για έναν ιδιότυπο ιδιοκτήτη

του Γ.Π. Τριανταφυλλίδη

4.6.Μαιευτική Κλινική «ΗΡΑ»,

Ιασώ General, Ιδιωτική Γενική Κλινική (1974-2004)

Ένα κτίριο σε διαρκή εξέλιξη με αξιόλογα έργα του Κοσμά Ξενάκη

παρουσίασε ο Κυριάκος Κυριακίδης

4.Ποιητικές παρουσιάσεις

4.1. Κατοικία Μίνας και Παύλου Ζάννα, Οξύλιθος (1974)

ένα αρχετυπικό έργο της σημαντικής διαδρομής του Atelier 66 - Δημήτρης Αντωνακάκης, Σουζάνα Αντωνακάκη

που παρουσίασε ο Δημήτρης Αντωνακάκης.

4.2. Zizek και Αμφιθεατρική κατοικία

του Αριστείδη Αντονά που η απουσία του έγινε αισθητή…

5.νοσταλγικές παρουσιάσεις με την αύρα του μοντέρνου

Πύλη και Αναβάθμιση Εισόδου Ξενοδοχείου Ναυσικά (2008)

των sparch - Ρένα Σακελλαρίδου, Μόρφω Παπανικολάου

Δεν ξέρω πως είδα αίφνης εμπρός μου να καταφθάνει αργά αργά στην είσοδο του Ξενοδοχείου μια Buick Super Riviera 2-door hardtop, του 1950…

...όσο η Ρένα Σακελλαρίδου μας παρουσίαζε αυτό το έργο

6.Φρέσκες νεανικές τολμηρές προτάσεις που ξεπερνούν τα ελληνικά σύνορα

6.1. Κατοικία στη Βούλα (2012)

των mplusm - Μαρίτα Νικολούτσου, Μέμος Φιλιππίδης

Μια λιτή και καθαρή προσέγγιση

πάνω σε μια κεντρική ιδέα που εξελίσσεται…

…και παρουσίασε ο Μέμος Φιλιππίδης.

6.2.Κατοικία στο Συκάμινο Εύβοιας

των tense architecture network - Τηλέμαχος Ανδριανόπουλος, Κώστας Μαύρος.

Μια παρουσίαση που έκλεισε με ένα εξαιρετικό βίντεο που σκηνοθέτησε και ετοίμασε εξ ολοκλήρου ο Τηλέμαχος Ανδριανόπουλος που έκανε και την όλη παρουσίαση

7.Τολμηρές και ευαίσθητες χειρονομίες στο τοπίο

7.1. Voronoi's Corrals στην Μήλο (2012)

των deca Architecture - Αλέξανδρος Βαΐτσος,

Carlos Loperena, Έλενα Ζαμπέλη

που παρουσίασε ο Αλέξανδρος Βαΐτσος

7.2. Κατοικία διακοπών στη Νάξο (2011)

Αρχιτέκτονες: Φοίβη Γιαννίση, Ζήσης Κοτιώνης, Κατερίνα Κρίτου, Ιωάννης Μπαλτογιάννης, Νικόλαος Πλατσάς

Μια μεγάλης κλίμακας επέμβαση που ακολουθεί την πλαγιά διατηρώντας μια ελκυστική εσωστρέφεια.

Παρουσίασε ο Ζήσης Κοτιώνης

8.παράξενες χειρονομίες στο τοπίο

Επέμβαση με λιθοδέματα κατά μήκος οδικού άξονα

μπροστά σε αρχαίο νταμάρι

παρουσιάστηκε από την Ν. Γκόλαντα και Α. Κουζούπη σε στενή επαφή

9.Ευαίσθητες εκπλήξεις από την επαρχία

Πολυκατοικία στην Αλεξανδρούπολη ( 2010)

Ένα απέριττο κτίριο, έκπληξη

στο φλύαρο επαρχιακό αστικό τοπίο

Παρουσίαση από τον Ολλανδό Joris Braat

που ζει και εργάζεται στην Ελλάδα τα τελευταία δέκα χρόνια.

9.Ευρηματικοί χειρισμοί εσωτερικών χώρων

Χώρος πολλαπλών χρήσεων για παιδιά - φουαγιέ παιδικής σκηνής REX - Εθνικό Θέατρο(2008)

από τους Flux-office - Εύα Μανιδάκη, Θανάδης Δεμίρης

παρουσίασε η Εύα Μανιδάκη

10.Παράδοξες επιλογές με μια μεταφυσική προσέγγιση

Ο Διονύσης Σοτοβίκης μας προβλημάτισε με

ένα παράξενο Διαμέρισμα στο Γαλάτσι

11. φορτισμένες με μια ανθρώπινη διάσταση

Δύο κατοικίες στην Άνοιξη (2009)

των React Architects - Νατάσσα Δεληγιάννη, Γιώργος Σπυρίδωνος

παρουσίασε ο Γιώργος Σπυρίδωνος

12.λίγο πριν την τελική ολοκλήρωση

Πολυκατοικία στο Γκάζι(2013)

Ένα νέο κτίριο με ενδιαφέροντα επί μέρους στοιχεία, αλλά και με ερωτηματικά και ανησυχίες στην σύνθεση της όψης…

…παρουσίασε η Σοφία Τσιράκη

Ίσως κάποιοι διαφωνήσουν με τις επιλογές και ίσως και για την σημασία των όποιων προσωπικών ή συναισθηματικών φορτίσεων σε σχέση με την ποιότητα ενός αρχιτεκτονικού έργου. Το αρχιτεκτονικό έργο όμως δεν αποτελεί ένα έκθεμα σε Μουσείο. Είναι ένα δοχείο ζωής, που δημιουργείται και βιώνεται με ανθρώπινα συναισθήματα που τελικά διαμορφώνουν και την τελική του ταυτότητα. Αυτή νομίζω ότι είναι και η ουσία του έργου που σε μια δημοσίευση ή σε ένα καλώς τακτοποιημένο αρχείο απουσιάζει. Ίσως οι Δομές και οι συνεργάτες του Γιώργου Πανέτσου, να ενθαρρύνουν τους δημιουργούς για πιο προσωπικά κείμενα. Ίσως ενσωματώσουν και κάποια ευαίσθητα video από αυτά που είδαμε. Σε κάθε περίπτωση όμως μπορεί να οργανωθεί εκ νέου στο μέλλον, μια νέα Ημερίδα με τον καινούργια κύκλο έργων που θα ακολουθήσουν.

Συγχαρητήρια λοιπόν σε όλη την ομάδα των Δομών, στον Θανάση Μάνη και τον Θοδωρή Τσίρκα και φυσικά τον Γιώργο Πανέτσο, για την άψογη οργάνωση και ευχές για καλή συνέχεια

Σημέιωση: Οι εικόνες των έργων είναι από φωτογράφιση της προβολής στο Μουσείο Μπενάκη κατά την διάρκεια της ημερίδας

Ακολουθεί σχετικό κείμενο που έστειλε την ίδια ημέρα ο Δημήτρης Αντωνακάκης με τίτλο:

ΔΟΜΕΣ INDEX

14 ΙΟΥΝΙΟΥ 2013

Του Δημήτρη Αντωνακάκη

Στη ψυχρή σκιά μιας κρίσης δημόσιας συμπεριφοράς, κρίσης Πολιτισμού, μιας ακατανόητης στάσης της εξουσίας απέναντι σ’ εκείνους που την παρέχουν, μιας απίστευτης λογικής για τα σημερινά δεδομένα του «αποφασίζουμε και διατάσσομε», το παράλογο έχει ξεπεράσει τον εαυτό του.

Σ’ αυτή τη σκιά που πυκνώνει και δυσκολεύει το φως να φτάσει στα καθημερινά πράγματα , ώστε να μάθει κανείς τεκμηριωμένα , να συγκρίνει και επιτέλους να σκεφτεί, πέρα από συνθήματα και κραυγές, από όπου και να προέρχονται μήπως και προσεγγίσουμε , έστω και λίγο ένα λογικό κρατικό μηχανισμό.

Κάτω λοιπόν από αυτή τη βαριά σκιά που αφανίζει και τα ελάχιστα αναδυόμενα σήμερα σπαράγματα πολιτισμού, που ισοπεδώνει η καθημερινή δημόσια παρουσία όπου κι αν εμφανιστεί, ένας ιδιωτικός φορέας πάλι , όπως τόσες φορές έχει συμβεί , αποφασίζει αντικαθιστώντας κράτος και θεσμούς να συγκεντρώσει στο μεγάλο αμφιθέατρο του Μουσείου Μπενάκη ένα πολυπληθές ακροατήριο για να στοχαστεί πάνω στην σύγχρονη παραγωγή αρχιτεκτονικού έργου στην Ελλάδα.

Είναι η διεθνής επιθεώρηση ΔΟΜΕΣ αυτή τη φορά, η οποία στο πλαίσιο της προσπάθειας καταγραφής και προβολής της Ελληνικής αρχιτεκτονικής δημιούργησε ένα Νέο ευρετήριο Ελληνικής Αρχιτεκτονικής το ΔΟΜΕΣ INDEX.

Έτσι την περασμένη Παρασκευή, ημέρα δημοσίευσης του ΔΟΜΕΣ INDEX, ζήτησε από 50 αρχιτεκτονικά γραφεία σε μια δημόσια ημερίδα να παρουσιάσουν ένα έργο τους , όποιο επιθυμούν, σε 8 λεπτά. 400 λεπτά δηλαδή επτά με οκτώ ώρες.

Δύσκολο εγχείρημα το οποίο τελικά ολοκληρώθηκε με επιτυχία χάρις στην οργανωτική επιμονή του Γιώργου Πανέτσου και των συνεργατών του.

Πενήντα λοιπόν αρχιτεκτονικά έργα σχολιασμένα από τους δημιουργούς τους παρουσιάστηκαν σε αυτή τη συνάντηση που κράτησε από νωρίς το πρωί μέχρι αργά το βράδυ σ’ ένα κλίμα συναδελφικής κατανόησης και αποδοχής. Πενήντα μονόλογοι, κριτική αναφορά στην αδιαφορία με την οποία αντιμετωπίζεται η αρχιτεκτονική παραγωγή στην Ελληνική πραγματικότητα –μποτίλιες στο πέλαγος του διαδικτύου.

Πως να μην αναγνωρίσει κανείς αυτή την ουσιαστική προσπάθεια τεκμηρίωσης και πως να μην διακρίνει πίσω από τα έργα που παρουσιάστηκαν την προσπάθεια και τους ιδανικούς στόχους που επιχειρούν να προσεγγίσουν οι αρχιτέκτονες μέσα στο άνυδρο τοπίο που τους περιβάλλει.

Πως να μην σκεφτεί κανείς ότι πέρα από τις γενικότητες οι αρχιτέκτονες ΄βαλαν τα χέρια επάνω στους «τύπους των ήλων» χρησιμοποιώντας το ίδιο τους το έργο γι αυτό το σκοπό, μιλώντας για Αρχιτεκτονική και επιχειρώντας να εξηγήσουν με αγωνία με πίκρα και χιούμορ τη δική τους άποψη για την αρχιτεκτονική: Τι προσπάθησαν, τι νομίζουν ότι πέτυχαν, ποιό ήταν κατά τη γνώμη τους το αποτέλεσμα της προσπάθειά ς τους.

Η συνάντηση αυτή ήταν μια από τις σπάνιες ευκαιρίες που μίλησαν με τους ίδιους όρους τόσοι αρχιτέκτονες για το έργο τους .

Έτσι βαλμένα τα έργα , η μια προσφορά δίπλα στην άλλη. Τo «ασήμαντο» έργο δίπλα στο «σημαντικό», το «δημόσιο» δίπλα στο «ιδιωτικό», το υπεροπτικό χωρίς προοπτική πρόγραμμα - δημόσιο ή ιδιωτικό-, δίπλα στο ταπεινό εγχείρημα, σπάνια δημόσιο και συχνά ιδιωτικό Όλα αυτά τα έργα, το ένα μετά το άλλο, μια σειρά εικόνων, σκίτσων, σχεδίων κατάθεση προθέσεων για τις οποίες ελάχιστοι ενδιαφέρθηκαν πριν και μετά την ολοκλήρωση των έργων.

Προθέσεις χωρίς συνέχεια . Σπασμωδικές και απίστευτα σπάταλες αποφάσεις της Πολιτείας. Εγκαταλειμμένα έργα στη τύχη τους, χωρίς καμιά ανθρώπινη υποστήριξη, χωρίς μια τεκμηριωμένη άποψη για τις δυνατότητες χρησιμοποίησής τους, αφημένα να παλέψουν μοναχά για την επιβίωσή τους, αφού πρώτα έχουν ξοδευτεί απίστευτα χρήματα για την παραγωγή τους.

Είδαμε μια εικόνα παράλογη που θα περίμενε μια σοβαρή κριτική στάση – στην ώρα της όμως:_ πριν την κατασκευή όταν το έργο έχει σχεδιαστεί αλλά και μετά την παραγωγή του όπως γίνεται για κάθε έργο τέχνης . Και όχι την ώρα της οδυνηρής πραγματοποίησης πού έχει κανείς να παλέψει με χιλιάδες δαιμόνια. Πραγματοποίηση που διαρκεί. Αγώνας για να ξεπεραστεί το τέρας της ασυναρτησίας μιας δημόσιας διοίκησης, που δεν γνωρίζει ΤΙ, Που, Πως, Γιατί και με ποια προοπτική επιχειρεί κάτι !

Όλα αυτά παρουσιάστηκαν μέσα σε 12 ώρες συνεχούς βομβαρδισμού με πληροφορίες οδυνηρές, ντυμένες με αισιοδοξία και χιούμορ, από τους εκπροσώπους πενήντα γραφείων που επιχειρούν, όπως και άλλοι πολλοί που είμαστε βέβαιοι ότι θα συμπληρώσουν τον κατάλογο των ΔΟΜΩΝ, να σχεδιάσουν και να χτίσουν με «λογική και όνειρο» όπως έγραψε ο Σολωμός και επεσήμανε κάποτε ο Πικιώνης.

Να ελπίσουμε ότι αυτή η μποτίλια στο πέλαγος της αδιαφορίας θα ταράξει τα λιμνάζοντα νερά της ωραίας κοιμωμένης του δάσους;