ΑΘΗΝΑ Χ 4 - ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΙΔΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΛΗ

Φυλής και Σμύρνης γωνία: η πιθανή θεραπεία 
μιας εφιαλτικής διασταύρωσης

 Αθήνα 07-VI-2005 16:52

Από την ημέρα που παρακολούθησα στο μέγαρο Μελά την παρουσίαση για τον διαγωνισμό  ΑΘΗΝΑ  Χ 4 που στοχεύει στην βελτίωση της ποιότητας ζωής στην υποβαθμισμένη πόλη, στο μυαλό μου γυρίζει επίμονα μια εικόνα που κατέγραψα στην Αθήνα τον Ιούνιο του 2005. Μια εφιαλτική εικόνα από μια πλημμυρισμένη από σκουπίδια διασταύρωση της οδού Φυλής και Σμύρνης, που όσο σκεφτόμουν τον διαγωνισμό μεταλλασσόταν  χρωματικά  σε πράσινες και ροζ αποχρώσεις, σαν ένα παράξενο όνειρο που δεν πίστευα ότι  θα μπορούσα να το ξεχάσω, ούτε θα μπορούσε  να ανατραπεί.

Αθήνα, Φυλής και Σμύρνης 07-VI-2005 16:52

↑ Click image

Μέχρι που βρέθηκα στο ΜΕΓΑΡΟ ΚΑΡΑΤΖΑ την Τετάρτη 9 ΦΕΒ για να παρακολουθήσω τα αποτελέσματα του Διαγωνισμού ιδεών με αρχιτεκτονικές προτάσεις  νέων αρχιτεκτόνων, για την πόλη  και ανακαλύπτω  ξαφνικά  ότι η συγκεκριμένη διασταύρωση ήταν ανάμεσα στα 5 ισότιμα έπαθλα.

Ο Θανάσης Πολυζωίδης και η Αικατερίνη Πέτσιου επιδίωξαν με τη μελέτη τους την εισβολή του φυσικού τοπίου σε αυτή τη διασταύρωση, με στόχο να τη μετατρέψουν σε ένα αστικό αγροτεμάχιο.

 

Με το συμβολικό τίτλο e_co_llectiva  που παραπέμπει στο e_co (οικολογία), στο co_llectiva  (συνεργασία) και στο e_ ηλεκτρονική τεχνολογία αναπτύσσουν στην πολύπαθη αυτή διασταύρωση κήπους περιβόλια οπωροκηπευτικών και φυτικά φράγματα, χώρους στάσης με χώμα, με αναρριχώμενα φυτά προτείνουν την βιοκλιματική προσέγγιση των υπαρχόντων κτιρίων και προβληματίζονται για την εφαρμογή σύγχρονων τεχνολογικών μεθόδων όπως την κομποστοποίηση των σκουπιδιών και την επικοινωνία των κατοίκων μέσα από μια διαδυκτιακή πλατφόρμα.

 

Η Στέλλα Παντελιά και ο Κωνσταντίνος Παπαδημητρακόπουλος, που εικονίζονται στην ακόλουθη φωτογραφία, διατυπώνουν μία ρεαλιστική πρόταση με τίτλο ΝΟΤ που χαρακτηρίζεται από μία εξωστρεφή εσωτερικότητα και επιδιώκει την στροφή του σταυρού. 

Προτείνουν την χρήση νέων τεχνολογιών για την διαχείριση των σκουπιδιών, του νερού, της επικοινωνίας και της αυτόματης στάθμευσης. Ανάμεσα σε μία πλούσια από ελληνικά φυτά φύτευση σχεδιάζουν αστικά έπιπλα και προσδιορίζουν τρις σαφείς φάσεις κατασκευής για την υλοποίηση της πρότασής τους.

 

Η Στυλιανή Δαούτη, ο Ραυτόπουλος – Μιχαήλ Ιωάννης και ο Γιώργος Μητρούλιας επιλέγουν και αυτοί ένα σταυροδρόμι στην οδό Φυλής και Ολυμπίας  και διατυπώνουν μία άτολμη πρόταση που βεβαίως χαρακτηρίζεται από ενδιαφέρουσες επιλογές.

Η Ανδρονίκη Γιαννάτου με ευαισθησία αναζητά στη γειτονιά του πατέρα της να μετατρέψει τη διασταύρωση της οδού Σάμου και Αγίου Παύλου σε μια αυλή μέσα στη φύση. Σε μια αλέα με ελληνικά φυτά, με ανθρώπινη κλίμακα, με χώμα και βότσαλα με σχεδίες στάσης και φωτιστικά κάδρα που προβάλουν τα δέντρα που περιβάλλονται  από λεβάντες.

Τέλος, το τελευταίο από τα πέντε ισότιμα βραβεία παρουσιάζουν στη συνέχεια ο Αθανάσιος Μπαμπανέλος και η Ευθαλία Βογιατζόγλου

 

Οι νέοι αρχιτέκτονες υποστηρίζουν την ανάδειξη των αρετών του αστικού χώρου αυτής της πόλης που παρ όλη την εγκατάλειψη έχει έναν ανθρώπινο κεντρικό χαρακτήρα. Επιλέγουν την οδό Προύσης για να γεμίσουν το κατάστρωμά της με χώμα και μια πυκνή ειδυλλιακή φύτευση ενώ η οδός Αλκαμένους μετατρέπεται σε μια γραμμική πλατεία με ευρηματικά κυλιόμενα καθίσματα πάνω σε ελεύθερες χαράξεις. Δίνουν πολύ μεγάλη σημασία στο νυχτερινό φωτισμό και προτείνουν την εύλογη υλοποίηση υπόγειου parking. 

Επέλεξα να παρουσιάσω αυτές τις βραβευμένες μελέτες γιατί θεωρώ ότι πρόκειται για μια ρεαλιστική και αισιόδοξη προοπτική για το μέλλον. Και εδώ πρέπει να τονίσω ότι έχουμε μια εξαιρετική συγκυρία. Μια συγκυρία που στηρίζεται  όπως έχω ήδη ξαναγράψει  στην πρωτοβουλία  και  την ευθύνη  που έχουν δύο ευαίσθητες και δυναμικές αρχιτεκτόνισσες, η Μαρία Καλτσά  Γεν. Γραμματέας στο ΥΠΕΚΑ και η Ντόρα Γαλάνη πρόεδρος της ΕΑΧΑ

 Και αυτή την φορά τα κατάφεραν, γιατί τόλμησαν να παραβούν τα καθιερωμένα και να κάνουν μια σειρά από απλές και εύστοχες επιλογές. Θεμελιώδης  κίνηση είναι η συνεργασία με την Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος.  Στη συνέχεια η επιλογή  της κριτικής επιτροπής παραβαίνει,  όπως έπρεπε, τα καθιερωμένα και συγκροτείται  από σημαντικούς συναδέλφους με πρόεδρο τον Ανδρέα Κούρκουλα, και μέλη τον Γιάννη Πεπονή, τον Νίκο Κτενά, τον Χαρίλαο Τζανετάκη, τον Γιώργο Τζιρτζιλάκη, την Ρένα Σακελλαρίδου και τον Γιάννη Αίσωπο.

Η όλη εκδήλωση για την παρουσλιαση των αποτελεσμάτων του διαγωνισμού ήταν πραγματικά   πολύ καλά οργανωμένη, και με σημαντικές παρουσίες,  όπως πραγματικά πρέπει να αντιμετωπίζονται τέτοιας μεγάλης σημασίας θέματα. Ουσιαστικές ήταν οι ομιλίες και άφησαν να διαφανεί και μια ελπίδα για την υλοποίηση αυτών των προτάσεων. 

Καλογραμμένο και ουσιαστικό ήταν το  κείμενο  της Τίνας Μπιρμπίλη  που ξεπερνά έναν κοινό πολιτικό λόγο και αντιμετωπίζει ρεαλιστικά την ουσία και τις προοπτικές αυτής της πολύ σοβαρής υπόθεσης που αφορά την πόλη.  Παράλληλα  βάζει πάλι στο προσκήνιο την διαδικασία των αρχιτεκτονικών διαγωνισμών. Αυτή μάλιστα κατά την άποψή μου είναι η πιο σημαντική υπόθεση που σε μια εποχή που απαξιώνεται το επάγγελμα του αρχιτέκτονα επιβραβεύονται  οι αρχιτεκτονικοί διαγωνισμοί και όχι οι διαδικασίες για επιλογή του μειοδότη.

Στην συνέχεια  παραθέτω το κείμενο    της Υπουργού ΠΕΚΑ, Τίνας Μπιρμπίλη

«Κυρίες και κύριοι, φίλες και φίλοι

Οι αρχιτεκτονικοί διαγωνισμοί αποτελούν διαδικασία παραγωγής ποιοτικής αρχιτεκτονικής. Είναι δείγμα εξωστρέφειας. Για χώρες με μικρή παραγωγή στο πεδίο δράσης της αρχιτεκτονικής τέχνης και επιστήμης, είναι αναγκαίοι για τη προώθηση νέων προτύπων δόμησης και την υιοθέτηση καλών πρακτικών. Επίσης για την ενθάρρυνση των ιδεών, των θεωρητικών προσεγγίσεων και την αναβάθμιση του πολιτισμού της καθημερινότητας όλων.

Ενισχύουν την αρχιτεκτονική συζήτηση και το ενδιαφέρον για τη δημιουργική παραγωγή δομημένων χώρων και τόπων. Αν εφαρμοστούν συστηματικά, μπορούν να καλύψουν σε μικρό χρόνο την υστέρηση που βιώνουμε σε σχέση με άλλες Ευρωπαϊκές χώρες.

Δυστυχώς στη συλλογική συνείδηση, τα κτήρια ή «οι κατασκευές» -και όχι η ίδια η αρχιτεκτονική- αποτέλεσαν πηγή πλούτου, οδηγώντας στη σημερινή υποβάθμιση του φυσικού και δομημένου περιβάλλοντος.

Σήμερα βιώνουμε μια κρίση που είναι πολύ πέρα από οικονομική. Στην πραγματικότητα έχει ανοίξει μια συζήτηση για την ίδια την έννοια της αρχιτεκτονικής, με την κοινωνική και περιβαλλοντική της διάσταση να θέτουν με ένταση το πλαίσιο ανάπτυξής της. Σε αυτό το διεθνή προβληματισμό, που θα διαμορφώσει τις νέες συνθήκες παραγωγής της αρχιτεκτονικής σκέψης αλλά και του αρχιτεκτονικού έργου, δε θα μπορέσουμε να συμμετάσχουμε ουσιαστικά αν δεν διευρύνουμε το πεδίο εφαρμογής των αρχιτεκτονικών διαγωνισμών.

Τα ενεργειακά δεδομένα, η κλιματική αλλαγή, οι νέες/υψηλές/καινοτόμες τεχνολογίες των υλικών/δόμησης/εγκαταστάσεων, η αξία του μεταβολισμού των κτηρίων, η έννοια του περιβαλλοντικού αποτυπώματος ως κύριου δείκτη αξιολόγησης, οι κανόνες προστασίας του τοπίου, η έμφαση σε συλλογικές κοινωνικές αξίες, οι τρόποι παραγωγής της νέας αισθητικής και της μετάδοσής της, θα βρίσκονται όλα πλέον σε αλληλεπίδραση και  οδηγούν σε ένα ανοίκειο μέλλον.

Αυτό το μέλλον αξίζει να το ανιχνεύσουμε και να το προσεγγίσουμε, αποδίδοντας στις αρχιτεκτονικές μορφές εκφάνσεις της δικής μας ιδιαίτερης πολιτισμικής και τοπικής πραγματικότητας. Μέσα από την αρχιτεκτονική μπορούμε να αναδείξουμε το συγκριτικό μας πλεονέκτημα του τόπου, να αναζητήσουμε το ιδίωμα που θα προσεγγίζει τη συνθήκη της αρμονικής συνύπαρξης κτηρίου και τοπίου.

Η σημερινή μας αναγκαστική λιτότητα είναι σε μεγάλο βαθμό ενδημική για τη διεθνή κοινότητα, με εξαίρεση τις χώρες με μεγάλο απόθεμα πλούτου που βρίσκονται σε διαδικασία ανάπτυξης. Μπορούμε όμως να κατανοήσουμε τη λιτότητα σαν αποφυγή του περιττού, σαν οικονομία στη χρήση των πόρων. Μπορούμε επίσης να αναδείξουμε τη συζήτηση για τις αξίες του δημόσιου χώρου και να αναζητήσουμε τους τρόπους αναβάθμισής του, μέσα στα αυστηρά οικονομικά όρια της οικονομικής συγκυρίας.

Το νέο πλαίσιο των αρχιτεκτονικών διαγωνισμών που σύντομα θα καταθέσουμε, έχει στόχο ακριβώς την προαγωγή του θεσμού. Θα εντάσσονται σε αυτή όλες οι κατηγορίες και τα μεγέθη των έργων και οι συμμετοχές θα αξιολογούνται από δημιουργικούς κριτές που θα αποτελούν πλειοψηφία και θα κληρώνονται από λίστα γενικής αποδοχής, ενώ θα μπορούν να προσκαλούνται κριτές εκ προσωπικοτήτων.        Αυτό θα οδηγήσει σε πλήθος μικρών και μεγάλων διαγωνισμών, ανάδειξη νέων αρχιτεκτόνων, και διάχυση του αρχιτεκτονικού ενδιαφέροντος.

Με αυτό τον τρόπο θα στηρίξουμε τόσο τη συζήτηση όσο και την δημιουργική παραγωγή του σύγχρονου αρχιτεκτονικού έργου. Θα επιδιώξουμε την εξωστρέφεια και τη διασύνδεση με τους θεσμούς και χώρους που παραδοσιακά συμβάλλουν στην προαγωγή της αρχιτεκτονικής στην Ελλάδα, αλλά και με όσους νέους χώρους προβάλλουν δυναμικά. Το συγκριτικό μας πλεονέκτημα ως χώρας, για να μην καταργηθεί, προϋποθέτει προαγωγή της αρχιτεκτονικής σε όλες της τις εκφάνσεις.

Ευχαριστώ την Εθνική Τράπεζα για τη χορηγία της, που οδήγησε σε αυτό τον πολύ δημιουργικό διαγωνισμό και ιδιαίτερα τον κύριο Ταμβακάκη που στήριξε αμέσως την πρότασή μας. Οι χορηγίες των μεγάλων αξιόπιστων εταίρων μας, μπορούν να συνδράμουν καθοριστικά την ενίσχυση του θεσμού των διαγωνισμών. Ευχαριστώ την ΕΑΧΑ, τη κυρία Γαλάνη και τους κριτές του διαγωνισμού για το πολύ υψηλό επίπεδο της αρχιτεκτονικής συζήτησης που διεξήχθη.

Ευχαριστώ περισσότερο από όλους τους νέους αρχιτέκτονες που συμμετείχαν. Ελπίζω να ανταποκριθούμε στα οράματά τους, εντάσσοντας κατά το δυνατό τις προτάσεις τους στα έργα που θα υλοποιήσουμε στις υποβαθμισμένες γειτονιές της πόλης.»