“THE ELLINIKON”

ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΔΙΑΛΕΞΗ ΤΟΥ KENGO KUMA

 ΕΝΑ ΣΤΙΓΜΙΑΙΟ ΑΠΟΤΥΠΩΜΑ ΤΗΣ ΕΠΕΝΔΥΣΗΣ, ΜΕ ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΑΝΑΔΡΟΜΕΣ, ΔΙΑΠΙΣΤΩΣΕΙΣ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΠΟΡΕΙΑ ΤΩΝ ΕΡΓΩΝ ΚΑΘΩΣ ΚΑΙ ΣΚΕΨΕΙΣ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΝΗΣΥΧΙΕΣ

ΣΕ ΔΥΟ ΜΕΡΗ

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ 

Έχοντας εδώ και καιρό ξεχαστεί και εφησυχάσει με την πορεία του μεγαλύτερου έργου αστικής ανάπλασης στην Αττική, η διάλεξη του διακεκριμένου Ιάπωνα αρχιτέκτονα KENGO KUMA, που πραγματοποιήθηκε την Δευτέρα 16 Σεπτεμβρίου 2024, με τίτλο “Architecture’s return to Nature” στη «σκηνή» του The Ellinikon Experience Centre, ενεργοποίησε την μνήμη μου και τους προβληματισμούς μου. Ήταν η αφορμή που με οδήγησε σε μια προσπάθεια να επιδιώξω μέσα από μια συστηματική διερεύνηση, την συγκρότηση ενός στιγμιαίου χρονικά αποτυπώματος της εξέλιξης του έργου, έχοντας συνειδητοποιήσει ότι εδώ και καιρό είχα μια αόριστη, ίσως παραπλανητική και θολή εικόνα για το όλο project, μέσα από την περιστασιακή πληροφόρηση της επενδυτικής εταιρείας.

Αν και ήταν μια τυπική διάλεξη, που προφανώς την κάνει όπου προσκαλείται, όπου απουσίαζε ένα σαφές θεωρητικό υπόβαθρο, αναμφίβολα όμως μας παρουσίασε έργα που είναι πολύ δυνατά και χαρακτηρίζονται από αυτοσχέδιες επιλογές μέσα από μια δημιουργική φαντασία ενός χαρισματικού αρχιτέκτονα.

1.2., Γιώργος Τριανταφύλλου, Στέγαστρο των Τύμβων στον Μαραθώνα φωτο Γ. Τριανταφύλλου / 3. Kengo Kuma, Μουσείο του Hirosinge, φωτο: ©︎ Mitsumasa Fujitsuka.

Η ρυθμική χειροποίητη επανάληψη διατομών, από ξύλο, μπαμπού ή ακόμη και πέτρα στον χώρο, που εξασφαλίζει μια ενδιαφέρουσα διακριτική και ενίοτε ποιητική διαφάνεια, ή αν θέλετε μια επιδιωκόμενη εσωστρέφεια, ανάμεσα στους χώρους, εσωτερικούς και εξωτερικούς, αποτελεί αναμφίβολα το πιο γνωστό κύριο χαρακτηριστικό της αρχιτεκτονικής του Kengo Kuma, μιας χειρονομίας που συχνά εδώ και χρόνια σχετίζεται και με τις δικές μου επιλογές σε έργα (εικ. 1,2,3) που έχω πραγματοποιήσει από την δεκαετία του 80, και προφανώς, τα έργα του με το που πρωτοεμφανίστηκαν μου κίνησαν έντονα το ενδιαφέρον.

Kengo Kuma,

Greate (Bamboo) Wall, στο Πεκίνο , 2002, Φωτο ©︎ Satoshi Asakawa

ΕΠΙΛΟΓΕΣ ΑΠΟ ΤΑ ΕΡΓΑ ΤΟΥ

Ο Kuma αναμφίβολα είναι από τους πιο ιδιοφυείς και διεθνώς αναγνωρισμένους σύγχρονους αρχιτέκτονες γνωρίζει να μετακινείται με ευκολία από την μικρή στην μεγάλη κλίμακα, να επιλέγει διαφορετικά κύρια υλικά επιμένοντας στο ξύλο, το μπαμπού, αλλά και την πέτρα και το οπλισμένο σκυρόδεμα ακόμη και το άχυρο, και το ύφασμα- μεμβράνη, ανάλογα με τα δεδομένα και τις δυνατότητες του κάθε τόπου έχοντας παράλληλα και την τόλμη στην γλυπτική διαμόρφωση των κτιριακών μορφών.

The Riviera Galleria

Με προβλημάτισε όμως ότι στην διάλεξή του, το δικό μας Riviera Galleria (εικ. 4) , στην παραλία του Ελληνικού, το προσπέρασε εν συντομία, αν και περιμέναμε να το αναδείκνυε με περισσότερες εικόνες και περιγραφές, με μία ιδιαίτερη έμφαση, τιμώντας άλλωστε και αυτούς που τον προσκάλεσαν. Και ενώ η Lamda, στο πλαίσιο της θεαματικής αυτής προσπάθειας προβολής του έργου του Ελληνικού, φαίνεται να είχε την πρόθεση να προσκαλέσει τον Kuma για την ανάδειξη του έργου του στο Ελληνικό, τελικά ο συνοπτικός τρόπος που το παρουσίασε και το σχολίασε μάλλον το υποβάθμισε σε σχέση με άλλα του έργα.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο Kuma μας έδειξε έργα που είναι πολύ δυνατά. Έργα με μια υψηλή τεχνολογία και χειροποίητη επεξεργασία από τεχνίτες άλλου επιπέδου και φυσικά και με  άλλους προϋπολογισμούς. Ανάμεσα σε αυτά ξεχώρισα και παρουσιάζω στην συνέχεια, το Μουσείο του Hirosinge, (2000) στην Ιαπωνία, το Greate (Bamboo) Wall, (2002), ένα μικρό ξενοδοχείο στο Πεκίνο με επιρροές από το Σινικό Τείχος, το Yusuhara Wooden Bridge Museum, Kochi, (2010),   το Stone Museum Tochigi, (2000) στην Ιαπωνία, με όψεις από πέτρινες περσίδες, όπως και σε μεγαλύτερη κλίμακα το Ολυμπιακό Στάδιο στο Τόκυο (2019) με έντονη την χρήση του ξύλου, και με επιρροές από το παλιά τέμπλα και τις πολυεπίπεδες παγόδες. Εντυπωσιακό το Victoria & Albert Museum στην Σκωτία (2018) όπως και το το πρώτο βραβείο για τον σταθμό στον αρχιτεκτονικό διαγωνισμό Saint Denis Pleyel Emblematic στο Παρίσι (2024).

Μουσείο του Hirosinge, (Nakagawa-machi Bato Hiroshige Museum of Art, 2000)

Greate (Bamboo) Wall, στο Πεκίνο, 2002

Φωτο ©︎ Satoshi Asakawa

Stone Museum Tochigi, Japan 2000

Yusuhara Wooden Bridge Museum, Kochi, Japan 2010

φωτο: ©︎ Takumi Ota

National Olymbic Stadium, Tokyo, Japan, 2019

Saint Denis Pleyel Emblematic Train Station, Paris France, 2024

Victoria & Albert Museum, Dundee, Scotland, 2018

Riviera Galleria, The Hellinikon

Το Riviera Galleria, εκτιμώ ότι δεν αποτελεί ένα χαρακτηριστικό δείγμα της καταξιωμένης διαδρομής του, και άλλωστε δεν περιλαμβάνεται στον επίσημο ιστότοπο του Kuma. Απλά εμπεριέχει μια χαρακτηριστική πινελιά από τα παλιά.

Μία συστοιχία από επιμήκη συμβατικά ορθογώνια κτίρια κατά μήκος της παραλίας, απλά επιδέχονται κυματοειδή παλλόμενα σκίαστρα από μεμβράνες πάνω σε ικανού μήκους 4,5 μ. διαδοχικές ξύλινους δοκούς, ενώ στα εσωτερικά κυριαρχούν τα γνωστά απρόσωπα χαρακτηριστικά ενός τυπικού εμπορικού κέντρου  με τα γνωστά καθιερωμένα πολυτελή υλικά, καθρέφτες και ανοξείδωτα.

Κλείνοντας την διάλεξή του μας εξέπληξε με το λιτό Κέντρο Επισκεπτών στο Εθνικό Πάρκο Butrini στην Αλβανία, ένα ενδιαφέρον σε εξέλιξη έργο που κινείται στις καθαρές αρχικές κατευθύνσεις του Kuma, συνδυάζοντας την πέτρα με το ξύλο. Αλλά και με μικρά απέριττα καταλύματα, όπως το μινιμαλιστικό ξύλινο τροχόσπιτο Jyubako .

Butrini National Park Visitor Center. Butrint, Albania

Το μινιμαλιστικό ξύλινο τροχόσπιτο Jyubako .

"THE ELLINIKON":

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ 2013

Το master plan του γραφείου Norman Foster

Οι περισσότεροι θυμόμαστε τους πρώτους αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς και στην συνέχεια το αρχικό καταξιωμένο master plan του γραφείου Norman Foster που είχε σαν στόχο «ένα νέο πρότυπο για ολοκληρωμένη και βιώσιμη διαβίωση, μετατρέποντας την τοποθεσία ενός πρώην αεροδρομίου σε μια ζωντανή συνοικία, με πολλές διαφορετικές γειτονιές που συγκεντρώνουν δραστηριότητες κατοικίας, ψώνια, εργασίας, αναψυχής, ψυχαγωγίας και πολιτιστικών γύρω από το μεγαλύτερο παράκτιο πάρκο της Ευρώπης.». 

Και στην συνέχεια την σταδιακή προσπάθεια αποδόμησής του, μέσα από τις επίμονες και επώδυνες επεμβάσεις των επενδυτών μέσω του Σπύρου Τσαγκαράτου, διεκδικώντας από το ΤΑΥΠΕΔ την μέγιστη δυνατή εκμετάλλευση, μέσα από μια σκληρή διαπραγμάτευση. Αξιόλογα κτίρια που κρίθηκαν διατηρητέα από τον καθηγητή του ΕΜΠ Νίκο Μπελαβίλα και αρχιτέκτονες καθηγητές πανεπιστημίου, όπως ο Παναγιώτης Τουρνικιώτης, ως αξιόλογα αρχιτεκτονικά δείγματα, που συνδέονται με την ιστορία του πρώτου αεροδρομίου της χώρας και φέρουν την υπογραφή σπουδαίων αρχιτεκτόνων από την Ελλάδα και το εξωτερικό, όπως του Θουκυδίδη Βαλέντη, ή του Στιούαρτ Τόμσον, αποφασίστηκε να κατεδαφιστούν.

Το προς κατεδάφιση πρώην Αμερικανικό Κολλέγιο Θηλέων στο Ελληνικό.

Τελικά η επιστημονική ομάδα αρχιτεκτόνων μηχανικών, σύμβουλοι του ΤΑΥΠΕΔ (Γιάννης Κίζης, Τάσος Κωτσιόπουλος και Γιώργος Πανέτσος), πρότεινε στο Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων (ΚΣΝΜ), την διατήρηση μόνον της «Παγόδας» και μετά από προσωπική τηλεφωνική παρέμβαση έγινε εφικτό να διατηρηθεί και ο περίφημος υδατόπυργος (1953) επί της λεωφόρου Βουλιαγμένης, ένα χαρακτηριστικό τοπόσημο ύψους 36 μ. και με ελάχιστο εμβαδόν μπροστά στα 6 εκατομμύρια τ.μ. Εκτός από το αεροσταθμό του Eero Saarinen που είναι πλέον διατηρητέο μνημείο νεότερης αρχιτεκτονικής, όπως χαρακτηρίστηκε από το Συμβούλιο Νεότερων Μνημείων, δεν διασωθεί τίποτε από τα παλιά κτίρια που είχαν ένα επίπεδο και έφεραν μνήμες από το παρελθόν.

Ο Υδατόπυργος στη Λεωφ.Βουλιαγμένης, 

φωτο: Κωνσταντίνος Σταθούλης

Έκτοτε μετά πολλών δυσκολιών και καθυστερήσεων το έργο ξεκίνησε με αργά βήματα, ακόμη και με προβαλλόμενες στα μέσα πρωτοφανείς «τελετές κατεδαφίσεων», που παρακολούθησε ο πρωθυπουργός, στο όνομα της εδραίωσης μια θετικής άποψης και για την επιβεβαίωση της ανάπτυξης.

Ο πρωθυπουργός στη τελετή κατεδάφισης

Είναι γνωστό ότι στην πορεία η όλη υπόθεση του Ελληνικού πολιτικοποιήθηκε, απέκτησε δηλαδή ένα χαρακτήρα μιας κομματικής αντιπαλότητας, για το πότε και αν θα ξεκινήσει το έργο, και για το πόσες και ποιές ευνοϊκές εξυπηρετήσεις παραχωρεί η εκάστοτε κυβέρνηση, προς την εταιρεία Lamda, Development., που άλλωστε είναι επίσης γνωστή και από προσωπική εμπειρία για την πάρα πολύ σφιχτή χρηματοδότηση των αρχιτεκτονικών μελετών, ακόμη και  σημαντικών έργων. Και μέσα σε αυτό το κλίμα δημιουργήθηκαν στο ευρύτερο κοινό αντίθετα συναισθήματα απέναντι στο έργο που εντάθηκαν και μέσα από τις διαφοροποιήσεις των ΜΜΕ, οδηγώντας σταδιακά σε μια επικρότηση αλλά και μία αμφιβολία και αμφισβήτηση του έργου.

Μας εντυπωσίασαν οι τακτικές διαφημιστικές παρουσιάσεις της Εταιρείας για τα έργα, αλλά παράλληλα μας τρόμαξαν κάποιες επιλογές όπως η υπερφίαλη πρόταση για το καζίνο, εμπνευσμένο από τις Καρυάτιδες που μας δημιούργησε ερωτήματα και αμφιβολίες και τελικά ανεστάλει.

Αρχιτεκτονικό Γραφείο Steelman Partners,

Το Νέο Καζίνο στο Ελληνικό

Μέσα σε αυτή την δίνη αποσπασματικών πληροφοριών με έναν επιτηδευμένο τρόπο προβολής και παρουσίασης της εξέλιξης του έργου, προέκυψε σταδιακά μια σχετική αδιαφορία, μέχρι που η διάλεξη του Kengo Kuma και η ισχνή παρουσίασή του για το Riviera Galleria, μου προκάλεσε το ενδιαφέρον και έτσι αποφάσισα να διερευνήσω το θέμα πιο συστηματικά.

Ανιχνεύοντας συστηματικά τον ιστότοπο του The Ellinikon, και διερευνώντας γενικότερα το όλο θέμα στο διαδίκτυο και στον τύπο, επεδίωξα  να συγκροτήσω ένα στιγμιαίο χρονικά αποτύπωμα της εξέλιξης του έργου.  Και αυτό το αποτύπωμα θα επιδιώξω στην συνέχεια συνοπτικά να παρουσιάσω, ξεκινώντας από τα masterplans, και συνεχίζοντας με την περιγραφή της εξέλιξης των έργων που έχουν ολοκληρωθεί, ή έχουν δρομολογηθεί, καθώς και εκείνων που προβλέπονται από την μελέτη. Καταγράφοντας περιγραφές από τις δημοσιεύσεις των επενδυτών, με παράλληλα δικά μου σχόλια και εκτιμήσεις, με στόχο να δοθεί μια συνολική εικόνα του όλου έργου στην συγκεκριμένη φάση και μετά την διάλεξη του Kengo Kuma, όπου εκτός από τα έργα υποδομής που φαίνεται να προχωρούν, ελάχιστα ακόμη έργα είναι υπό εξέλιξη.

Το δεύτερο μέρος της  παρουσίασης θα ολοκληρωθεί με σκέψεις, ερωτήματα και ανησυχίες που προέκυψαν μετά από όσα διαπίστωσα μέσα από αυτή την διερεύνηση.

Συνεχίζεται...

“THE ELLINIKON”

ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΔΙΑΛΕΞΗ ΤΟΥ KENGO KUMA

ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ

ΣΥΣΧΕΤΙΖΟΝΤΑΣ  ΤΑ MASTER PLANS

Αρχικό masterplan, του γραφείου Foster + Partners

Τελευταία εκδοχή του masterplan της Lamda development όπως δημοσιεύεται στον επίσημο ιστότοπό της

Συσχετίζοντας μακροσκοπικά τα δύο masterplans, διαπιστώνεται μια διαφορετικότητα όχι ως προς την διάταξη των χρήσεων γης, αλλά κυρίως ως προς τις διατάξεις των και τα μεγέθη των κτιρίων και την πυκνότητα των επιμέρους ενοτήτων, που δεν έχουν επικαιροποιηθεί σε σχέση με τις επί μέρους φωτορεαλιστικές απεικονίσεις που διαφοροποιούνται.

Προσωπικά δεν είχα συνειδητοποιήσει ότι τελικά τα νέα προβλεπόμενα συγκροτήματα κατοικιών στην παραλιακή ζώνη νοτιότερα από την Λεωφόρο Ποσειδώνος, όπως και ο Πύργος Riviera Tower τελικά βρίσκονται εκτός του περιγράμματος αεροδρομίου του Ελληνικού και νοτιότερα από την ήδη δομημένη με υπάρχουσες ιδιωτικές κατοικίες περιοχή που υποδεικνύεται στις ακόλουθες εικόνες  με κόκκινο περίγραμμα.

Τα νέα προβλεπόμενα συγκροτήματα κατοικιών όπως και ο Πύργος Riviera Tower πραγματοποιούνται νοτιότερα από την ήδη δομημένη με υπάρχουσες ιδιωτικές κατοικίες περιοχή που υποδεικνύεται με κόκκινο περίγραμμα.

Τέλος δεν επισημαίνεται ποιές περιοχές θα ανοικοδομηθούν από την εταιρεία και ποιές θα παραχωρηθούν ως οικόπεδα στο πλαίσιο της νέας αιφνίδιας προοπτικής να ακολουθήσουν την λογική ενός νέου real estate.

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΕΞΕΛΙΞΗΣ ΤΩΝ ΕΡΓΩΝ

Αντλώντας πληροφορίες και υλικό από τον πρόσφατα ενημερωμένο ιστότοπο της Lamda Development, που εμπεριέχει και κατατοπιστικό βίντεο που καταδεικνύει την πορεία των εργασιών, παραθέτω στην συνέχεια συνοπτικά ποια έργα έχουν ολοκληρωθεί , ποια είναι σε εξέλιξη και ποια είναι προβλεπόμενα και υπό μελέτη.

ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΑ ΕΡΓΑ

Tο experience park, είναι ένα νέο αστικό πάρκο 75 στρεμμάτων με παιδικό δάσος, συντριβάνια, κήπο Zen, και χώρους γυμναστικής, όπου εντάσσεται και το experience centre στο οποίο αποκαλύπτονται οι βασικοί στόχοι, η φιλοσοφία και τα χαρακτηριστικά του The Ellinikon, καθώς και το κτίριο Κέντρο Φροντίδας Ατόμων με αναπηρία, που σχεδιάστηκαν από το αρχιτεκτονικό γραφείου Betaplan.

THE EXPERIENCE PARK

ΤΗΕ EXPERIENCE CENTRE

ΚΕΝΤΡΟ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΑΝΑΠΗΡΙΑ

ΕΡΓΑ ΥΠΟ ΕΞΕΛΙΞΗ

ΕΡΓΑ ΥΠΟΔΟΜΩΝ ΧΩΜΑΤΟΥΡΓΙΚΑ ΕΚΣΚΑΦΕΣ ΚΑΤΕΔΑΦΙΣΕΙΣ...

...και απομάκρυνση παλαιών εγκαταστάσεων έργα απορρύπανσης εδάφους και υπόγειων υδάτων και αναβίωση των ρεμάτων (Τραχώνων), αντιπλημμυρικά έργα, αναζωογόνηση του οικοσυστήματος, εξυγίανση της συνολικής έκτασης και ελαχιστοποίηση περιοχής αποβλήτων, υποδομές δρόμων, εκσκαφές έργων.

ΥΠΟΓΕΙΟΠΟΙΗΣΗ ΠΟΣΕΙΔΩΝΟΣ...

...για την απρόσκοπτη πρόσβαση στο παραλιακό μέτωπο.  Θεωρείται η  πιο σύγχρονη σήραγγα στην Ευρώπη, μήκους 1,5 χιλιόμετρου με τρεις λωρίδες ανά κατεύθυνση.

ΚΑΤΟΙΚΙΕΣ

Marina Tower

Θεωρείται o πρώτος “πράσινος” οικιστικός ουρανοξύστης στην Ελλάδα, σχεδιασμένος από το αρχιτεκτονικό γραφείο Foster + Partners, με 200 μ ύψος, και 50 ορόφους, που βρίσκεται σήμερα στην σκυροδέτηση του ογδόου ορόφου. Βρίσκεται στο νοτιοανατολικό άκρο και σαφώς εκτός τη περιοχής του αεροδρομίου στην παραλιακή ζώνη, και δίπλα στην Riviera Gallery.

Marina Tower

διαγραμματικό masterplan

Εκτός από τον Πύργο Riviera Tower οι προβλεπόμενες περιοχές κατοικίας κατανέμονται πέριξ του πάρκου, και συμβολίζονται στο διαγραμματικό masterplan με σκούρο πράσινο χρώμα.

Με τα σημερινά δεδομένα και μόνο στις περιοχές που κατανέμονται κυρίως στην νοτιοδυτική πλευρά του The Ellinikon, φαίνεται να έχουν δρομολογηθεί μελέτες και κατασκευές κατοικιών σε ενότητες με τίτλους όπως Little Athens, The Covas Villas και The Cove Residense, όπως απεικονίζονται στο master plan. Σύγχρονα σπίτια και διαμερίσματα, με πληθώρα επιλογών, καταστήματα, εστιατόρια και παροχές ευεξίας.

Εδώ δρομολογούνται μια σειρά από οικιστικές ενότητες, όπως το συγκρότημα Park Rise σχεδιασμένο από το αρχιτεκτονικό γραφείο Bjarke Ingels Group (BIG) με 88 κατοικίες.

 Bjarke Ingels Group (BIG), Park Rise 

Επίσης τα συγκροτήματα Pavilion Terraces και Promenade Heights σχεδιασμένα από το γραφείο Αρχιτεκτονικό Γραφείο 314.

Αρχιτεκτονικό Γραφείο 314, Pavilion Terraces

Το γυναικείο γραφείο Deda  Architects, σχεδιάζει ένα συγκρότημα τεσσάρων κτιρίων, το Atrium Gardens, όπως και το γραφείο Tsolakis Architects το λιτό συγκρότημα Trinity Gardens.

Deda  Architects, Atrium Gardens

Tsolakis Architects, Trinity Gardens

Ακολουθούν κατοικίες υψηλών προδιαγραφών, στην περιοχή νοτιοδυτικά σε κόκκινο κύκλο,  με τίτλους The Cove Residences και The Cove Villas και συγκεκριμένα από επιλεγμένα αρχιτεκτονικά γραφεία 'όπως τα  Tombazis & Associates Architects, ISV Architects , K Studio, Bobotis+Bobotis Architects, Oppenheim Architects, USA, Saota, South Africa και άλλα.

The Cove Villas

ISV Architects

Ellinikon mall και o Mixed Use Tower

Υπό εξέλιξη είναι και το ellinikon mall και o mixed use tower ενταμένα στο (Commercial Hub), σε μία έκταση 185.000 τ.μ. το μεγαλύτερο εμπορικό συγκρότημα της Ελλάδας και ένα από τα μεγαλύτερα στη Νότια Ευρώπη.  Θα περιλαμβάνει χώρους εμπορίου, αναψυχής και εργασίας, καθώς επίσης το Retail Park και τον προκλητικό Πύργο Μικτής Χρήσης, με ξενοδοχείο, γραφεία και διαμερίσματα που σχεδίασαν το αρχιτεκτονικό γραφείο Aedas, με έδρα το Hong Kong, σχεδίασαν μία παράδοξη αλλοπρόσαλλη αρχιτεκτονική που παραπέμπει στο Ντουμπάι και αγνοεί το αττικό τοπίο, με τοπικούς αρχιτέκτονες το γραφείο Α&Μ Architects, όπως και το «Hard Rock Hotel & Casino Athens» σχεδιασμένο από τους Diarchon Architects.

Ellinikon mall και o Mixed Use Tower

ΕΡΓΑ ΠΡΟΒΛΕΠΟΜΕΝΑ ΥΠΟ ΜΕΛΕΤΗ

The Ellinikon Park

Θεωρείται ένα από τα μεγαλύτερα παραλιακά πάρκα παγκοσμίως, σημείο αναφοράς για τον πολιτισμό, τον αθλητισμό και την αναψυχή, με 2.000.000 τ.μ. πράσινου, από το σύνολο των 6.000 στρεμμάτων. Παράλληλα The Ellinikon Sports Park (Αθλητικό Πάρκο), 444.000 τ.μ. θα αποτελέσει πρότυπο αθλητικών εγκαταστάσεων και υπόδειγμα δημόσιου χώρου αναψυχής και θα περιλαμβάνει τα πιο δημοφιλή αθλήματα.

The Ellinikon Sports Park

ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

Προβλέπονται Εγκαταστάσεις πρωτοβάθμιας & δευτεροβάθμια Εκπαίδευσης, που μέχρι σήμερα έχουν δρομολογηθεί τα Εκπαιδευτήρια Κωστέα-Γείτονα από το γραφείο Tsolakis Architects, με στόχο να αποτελέσει ένα σύγχρονο πρότυπο σχολείο που θα προσφέρει Εθνικό και Διεθνές Πιστοποιημένο Πρόγραμμα Σπουδών Ως προς την τριτοβάθμια εκπαίδευση πρόσφατα ανακοινώθηκε, ότι η Hellenic Healthcare Group σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο της Λευκωσίας δρομολογούν την ίδρυση της πρώτης ιδιωτικής Ιατρικής Σχολής στην Ελλάδα, εντός του Ελληνικού. Ήδη υπάρχει συμφωνία για την αγορά των εγκαταστάσεων της πρώην Olympic Catering, οι οποίες διαθέτουν δομημένη επιφάνεια 8.000 τετραγωνικών μέτρων.

ΥΓΕΙΑ

Είναι γνωστό ότι έχουν κατατεθεί ήδη προτάσεις από Ομίλους Υγείας (Hellenic Healthcare Group και Ιατρικού Αθηνών) και νοσοκομείων (Ιασώ, Ερρίκος Ντυνάν). Επίσης το Healthcare Park θα αναγερθεί σε προνομιακή και εύκολα προσβάσιμη τοποθεσία δίπλα από το The Ellinikon Mall και θα εκτείνεται σε επιφάνεια χώρου κύριας χρήσης περίπου 6.000 τ.μ.

ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑ ΚΑΙ ΚΑΖΙΝΟ

Τέλος προβλέπονται δύο νέα πολυτελή παραθαλάσσια ξενοδοχεία στο The Ellinikon,  κατά μήκος της παραλίας και της μαρίνας, το Marina Hotel & Branded Residences και το Beach Hotel, με αποκορύφωμα το Hard Rock Hotel & Casino Athens, μία επένδυση της ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ και της HARD ROCK INTERNATIONAL, ύψους 1,5 δισ. Ευρώ, που έχει ήδη δρομολογηθεί. Συνδυάζει ένα πολυτελές ξενοδοχείο 5 αστέρων καζίνο διεθνών απαιτήσεων, εκθεσιακό και συνεδριακό κέντρο υψηλών προδιαγραφών, χώρο ψυχαγωγίας, άθλησης, συνάθροισης κοινού, εστιατόρια, café, bar, συγκρότημα SPA και πισίνας και καταστήματα λιανικής πώλησης.

Hard Rock Hotel & Casino Athens

ΣΚΕΨΕΙΣ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΝΗΣΥΧΙΕΣ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙKH ΤΩΝ ΕΡΓΩΝ

Χρειάστηκε να περάσουν από το 2013, ένδεκα ολόκληρα χρόνια για να αρχίσουμε να έχουμε κάποια χειροπιαστά δεδομένα, όπως έργα ολοκληρωμένα ή που έχουν δρομολογηθεί, τα οποία αρχίζουν να επανα-εκκινούν το ενδιαφέρον μας, που σε όλο αυτό το διάστημα είχε εξασθενήσει, μέσα από προκαταλήψεις, πολιτικές αντιπαλότητες, αλλά και εντυπωσιακές διαφημιστικές παρεμβάσεις της εταιρείας. Έτσι μετά από την πρόσφατη διερεύνηση προκλήθηκαν μια σειρά διαπιστώσεων, σκέψεων και ερωτημάτων που διατυπώνονται στην συνέχεια.

Θα ξεκινήσω με τις μελέτες των έργων, όπου διαπιστώνεται απουσία πανελλήνιων ή διεθνών αρχιτεκτονικών διαγωνισμών. Πραγματοποιούνται μόνο κλειστοί διαγωνισμοί με επιλεγμένα γραφεία, σε περιορισμένους χρόνους, και όπως με πληροφορούν συνάδελφοι αρχιτέκτονες, με ελάχιστες αμοιβές, υπέρμετρες απαιτήσεις, πολλές δεσμεύσεις και αυστηρές πολυσέλιδες προδιαγραφές της τάξεως των 500 σελίδων, στο πλαίσιο μιας εξαντλητικής γραφειοκρατίας. Δεδομένα που απομάκρυναν εκ των πραγμάτων γνωστά και καταξιωμένα αρχιτεκτονικά γραφεία, ενώ κάποια απορρίφθηκαν γιατί θεωρήθηκαν «ακριβά». Παράλληλα, η εταιρεία μέσω των συμβούλων της ασκεί έντονες και ενίοτε απαξιωτικές πιέσεις στους επιλεγμένους μελετητές, σχετικά με τα μεγέθη (ας πούμε των κουφωμάτων) και τα κοστολόγια, που καθορίζουν ασφυκτικά τις επιλογές τους και αντί να δοθούν δυνατότητες για καινοτόμες προτάσεις, που θα έπρεπε να υποστηριχθούν σύμφωνα με το προβαλλόμενο στα μέσα πνεύμα του χαρακτήρα του έργου, οδηγούν σε πιο συμβατικές και απρόσωπες λύσεις. Και στην πορεία ακολουθούν συνεχείς διαδικασίες value engineering και redesign, που έχουν σαν στόχο την συνεχή μείωση του κόστους και την απλούστευση των σχεδίων και των προδιαγραφών. Παράλληλα, διαπιστώνεται μια σφικτή οικονομική πολιτική από την Lamda με καθυστέρηση καταβολής των συμφωνημένων χρημάτων.

Riviera Galleria

Αναμφίβολα η μελέτη για το Riviera Galleria που πραγματοποιείται ήδη σε συνεργασία των γραφείων Kengo Kuma και Betaplan, αποτελεί μια αξιοπρεπή συμβατική λύση, κυρίως ως προς το εξωτερικό, με μια χαρακτηριστική πινελιά, το κυματοειδές στέγαστρο του χαρισματικού Kengo Kuma, και με προφανώς περιορισμένο προϋπολογισμό. Άλλωστε, όσο τα έργα στο γραφείο του πολλαπλασιάζονται θεαματικά, είναι φυσικό να αλλοιώνεται και η αρχική αρχετυπική ιδέα-ταυτότητα του Kuma, που αναγκασμένος να ακολουθήσει και τις εκάστοτε επιταγές του εργοδότη, προχωρεί σε επιλογές και προτάσεις που δεν συγκινούν, απλά φέρουν μια υπόμνηση της προσωπικής του γραφής, άλλοτε επιτυχής και άλλοτε αναπαραστατική.

Θεωρώντας ότι ο Πύργος του Foster ξεχωρίζει, ως ένα από τα πιο λιτά έργα του, με προβληματίζει όμως η αίσθηση που έχω, ότι κάποια έργα κινούνται στο πνεύμα μιας απρόσωπης, εντυπωσιακής και ενίοτε υπερφίαλης αρχιτεκτονικής που αγνοεί το αττικό τοπίο, έργα χωρίς έμπνευση και καινοτόμες προσεγγίσεις, παρά τους ισχυρισμούς των επενδυτών για μια πρωτοποριακή και καινοτόμο επένδυση.

The ellinikon mall & the mixed use tower,

Χωρίς να έχω προκαταλήψεις για τα ύψη των κτιρίων, αναφέρομαι κυρίως στην αρχιτεκτονική του εμπορικού κέντρου, ellinikon mall και του mixed use tower, όπου οι αρχιτέκτονες Aedas, με έδρα το Πεκίνο, σχεδίασαν μία παράδοξη αλλοπρόσαλλη αρχιτεκτονική που παραπέμπει στο Ντουμπάι και αγνοεί το αττικό τοπίο όπως και το «Hard Rock Hotel & Casino Athens» σχεδιασμένο από τους Diarchon Architects.

Δυστυχώς συζητείται έντονα ότι ακόμη και η ποιότητα κατασκευής των έργων δεν είναι η αναμενόμενη, και το ερώτημα είναι και κατά πόσον και οι επιλεγμένοι εργολάβοι μπορούν να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις. Κατά ένα τρόπο επιβεβαιώνεται ότι ενώ θα περιμέναμε όλοι για μια τέτοια τόσο κερδοφόρα επένδυση, με χαμηλό τίμημα αγοράς, ότι θα είχαμε την δυνατότητα να απολαύσουμε και κάποια πραγματικά τολμηρά και καινοτόμα έργα υψηλής ποιότητας, μιας πιο «ακριβής» αρχιτεκτονικής, τόσο από ξένους όσο και από έλληνες αρχιτέκτονες, αυτό τελικά φαίνεται ανέφικτο για την Ελλάδα στο όνομα της γνωστής επιχειρηματικής λογικής.

Σχετικά με την ΚΑΤΟΙΚΙΑ

Με τα μέχρι σήμερα δεδομένα, από τις επτά περιοχές με σκούρο πράσινο χρώμα, που κατανέμονται οι κατοικίες πέριξ του πάρκου και παρουσιάζονται στο master plan, μόνο οι κατοικίες σε κάποια συγκροτήματα και κάποιες βίλες που κατανέμονται κυρίως στην νοτιοδυτική πλευρά και στο παραλιακό μέτωπο έχουν δρομολογηθεί, και έχουμε εικόνα για την αρχιτεκτονική τους.

Τίθεται το ερώτημα τί προβλέπεται στις υπόλοιπες περιοχές όπως απεικονίζονται στο Masterplan. Κατά πόσον ισχύουν τα μεγέθη και ο συντελεστής δόμησης για πολυώροφα συγκροτήματα, βόρεια της υφιστάμενης κατοικημένης περιοχής, όπως απεικονίζονται στην ακόλουθη φωτορεαλιστική προσέγγιση, από το διαδίκτυο.

Επίσης, αν και κατά πόσον οι περιοχές αυτές  θα πωληθούν τελικά ως οικόπεδα προς ανοικοδόμηση, στο πλαίσιο μιας μη προβλεπόμενης αρχικά και κατά άλλους σκανδαλώδους διαδικασίας real estate, όπως ανακοινώθηκε πρόσφατα από την Lamda, που έτσι αποκτά νωρίτερα έσοδα και δεν επιβαρύνεται με το κόστος ανέγερσης και την δέσμευση κεφαλαίων. Έτσι παρακάμπτεται η αρχική πρόταση του γραφείου Foster για «μια πολυκεντρική συνοικία πολλών βατών και μικτής χρήσης γειτονιών» με μια ομοιόμορφη αισθητική πολεοδομικά και αρχιτεκτονικά, και οδηγούμαστε σε μία απρόσμενη μέσα από ετερόκλητες μελέτες προοπτική. Οπότε πιθανόν τα νέα κτίρια να απεμπλακούν από μία ομοιόμορφη μορφολογικά και εισοδηματικά κατεύθυνση και πιθανώς να οδηγηθούμε στην γνωστή, ίσως και ενδιαφέρουσα διαφορετικότητα.

Η συνολική εικόνα των έργων, με πολυτελή εμπορικά κέντρα, Καζίνο, ίδιωτικά νοσοκομεία, σχολεία και πανεπιστήμια και ο εντυπωσιακός τρόπος προβολής τους, δεν φαίνεται να αφήνει χώρο και για μεσαία ή χαμηλά εισοδήματα, τουλάχιστον ως προς τις ιδιοκτησίες. Δεν προβλέπονται, έστω και σε κάποιο μικρό ποσοστό, κατοικίες για χαμηλότερα εισοδήματα, μια τακτική που σε άλλες πόλεις, όπως στο Λονδίνο επιβάλλεται στα νέα κτίρια σε ποσοστό από 10-40%, οπότε διαφαίνεται μια προοπτική ενός «γκέτο» υψηλών εισοδημάτων.

Το πιο ανησυχητικό είναι ότι αυτό μπορεί να επηρεάσει και την επισκεψιμότητα και την χρήση σε στους κοινόχρηστους χώρους πρασίνου και τα πάρκα, που είναι πιθανόν να μην είναι προσιτά στο ευρύ κοινό, όπως θα έπρεπε σε ένα δημόσιο χώρο. Έχω την αίσθηση, ότι θα δημιουργηθεί ένα κλίμα και μια ατμόσφαιρα, από το δομημένο περιβάλλον αλλά και τους κατοίκους των υψηλών εισοδημάτων, που θα απωθεί τους κατοίκους της ευρύτερης περιοχής.

Πού οδηγείται λοιπόν το The Ellinikon αποκτώντας μια νέα ταυτότητα που φαίνεται να αγνοεί τον κοινωνικό της περίγυρο, προσβάλλοντας ταυτόχρονα με τις προκλητικές αρχιτεκτονικές χειρονομίες εν τω συνόλω το ήδη καθιερωμένο ύφος και  ήθος της ευρύτερης περιοχής. Και πώς θα συνομιλήσει με τις αστικοποιημένες περιοχές που την περιβάλλουν, τα Σούρμενα με τους πρόσφυγες του Πόντου, την Γλυφάδα, την Αργυρούπολη, τον Άλιμο, μιας μικροαστικής κυψέλης με ένα ευρύ κοινωνικό φάσμα και μια ευρεία διαστρωμάτωση;

Χάθηκαν άλλωστε δυστυχώς σημαντικά ακίνητα που κατεδαφίστηκαν αδιακρίτως, όπως τα κτίρια του πρώην Αμερικανικού Κολλεγίου Θηλέων και μετέπειτα της πολιτικής αεροπορίας, κατασκευασμένα στις αρχές της δεκαετίας του 1930, που θα μπορούσαν να αποτελέσουν ελκυστικούς πόλους σύνδεσης με το παρελθόν και την ιστορία του τόπου, και  που γύρω τους θα προκαλούσαν ή θα προσέλκυαν πιθανόν και ιδιάζουσες χρήσεις πάντα ελκυστικές στην πόλη. Όπως επίσης δεν είναι ακόμη γνωστό το πώς θα αξιοποιηθεί και το Κτίριο του Eero Saarinen.

Αναρωτιέμαι ακόμη πώς οι κάτοικοι των ήδη αγορασμένων διαμερισμάτων θα εγκατασταθούν με την ολοκλήρωση των κτιρίων και θα υποστούν και θα αντέξουν να κατοικούν μέσα σε ένα εξελισσόμενο τεράστιo εργοτάξιο, που θα κρατήσει χρόνια ενώ θα περιμένουν υπομονετικά την ολοκλήρωση των δημόσιων χώρων και την ανάπτυξη των φυτών.

Εύχομαι και ελπίζω, ότι μέσα στον χρόνο, στο πλαίσιο μιας αυτορρύθμισης και πιθανόν πολλών ανατροπών, σε γενικές γραμμές όλα θα ισορροπήσουν προς μια θετική κατεύθυνση, εκτιμώντας παράλληλα ότι τέτοιοι σχολιασμοί μπορούν να συμβάλλουν σε προβληματισμούς και πρωτοβουλίες που θα μπορούσαν και να περιορίσουν τους χρόνους εξισορρόπησης, με καλύτερα αποτελέσματα.

Y.Γ. Το παρόν  αποτελεί διευρυμένη εκδοχή από παραγγελία άρθρου σε αρχιτεκτονικό περιοδικό.

Κάντε ΚΛΙΚ στις εικόνες για μεγέθυνση και  καλύτερη ανάλυση