1. ΚΑΤΑΓΓΕΛΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΕΥΔΑΠ

2. ΣΥΖΗΤΩΝΤΑΣ 

«ΓΙΑ ΤΟ ΑΤΤΙΚΟ ΤΟΠΙΟ ΣΗΜΕΡΑ»

Δύο σημαντικά θέματα θα μας απασχολήσουν σήμερα, που σχετίζονται αφενός με την συνεχή υποβάθμιση του θεσμού των αρχιτεκτονικών διαγωνισμών και την απαξίωση των διακριθέντων μελετητών, με αφορμή μια παράδοξη και παράτυπη επιλογή της ΕΥΔΑΠ για την υλοποίηση της βραβευμένης μελέτης, όπως οι νικητές του διαγωνισμού υποστηρίζουν.  Aφετέρου με την πρόσφατη παρουσίαση του νέου βιβλίου του Δημήτρη Φιλιππίδη με τίτλο «Για το Αττικό τοπίο σήμερα», με ένα απρόσμενο και ευαίσθητο εξώφυλλο, που αναδεικνύει την επιβίωση της ταπεινής βλάστησης στα πεζοδρόμια του σκληρού αστικού τοπίου της Αθήνας, ως ένα ενδεικτικό παράδειγμα μιας άλλης προσέγγισης του τοπίου στην πόλη.

1.

ΚΑΤΑΓΓΕΛΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΕΥΔΑΠ

που επιλέγει έναν παράδοξο και παράτυπο δρόμο υλοποίησης του αρχιτεκτονικού διαγωνισμού ιδεών για τα Νέα Γραφεία Διοίκησης στο Γαλάτσι

Είναι γνωστή εδώ και χρόνια η διαδρομή του γραφείου xza-architects, με πολλά υλοποιημένα κτίρια και με πολλές διακρίσεις σε ελληνικούς και διεθνείς αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς, έχοντας ήδη λάβει 32 βραβεία. Ένα γραφείο που ξεκίνησε το 1989 από την Θεώνη Ξάνθη τον Γεράσιμο Ζακυνθινό και το Θοδωρή Ανδρουλάκη, και συνεχίζει μέχρι σήμερα με την ένταξή νεότερων αρχιτεκτόνων που έχουν εισβάλει δυναμικά, όπως η Μαργαρίτα Ζακυνθινού-Ξάνθη, ο Γιώργος Λάριος και ο Σπύρος Γιωτάκης, συνεχίζοντας την πετυχημένη πορεία του γραφείου. Ενός γραφείου, που παρά τις αντίξοες συνθήκες εξακολουθεί να μάχεται για την αρχιτεκτονική, μέσα από τους ελάχιστους πια αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς, διατυπώνοντας την δική τους άποψη και συγκροτώντας μια ενδιαφέρουσα διαδρομή, έχοντας παράλληλα να αντιμετωπίσουν και την απρόσμενη απαξίωση, από όσους αντιμάχονται τον υγιή αυτό θεσμό επιδιώκοντας διαδικασίες που τον παρακάμπτουν.

Στο πλαίσιο αυτό κινείται και το υλικό που μου εμπιστεύτηκε πρόσφατα η Θεώνη Ξάνθη που παράλληλα είναι και Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Τμήματος Αρχιτεκτόνων Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, στον Τομέα των Αρχιτεκτονικών Συνθέσεων, και αφορά τις παράτυπες διαδικασίες που ακολουθήθηκαν για τον αρχιτεκτονικό διαγωνισμό που προκήρυξε ως όφειλε η ΕΥΔΑΠ το 2022, με θέμα τα Νέα Γραφεία Διοίκησης στο Γαλάτσι και με επίσημο τίτλο: ΑΝΕΓΕΡΣΗ ΚΤΗΡΙΑΚΩΝ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΣΤΕΓΑΣΗ ΤΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΤΗΣ ΕΥΔΑΠ Α.Ε. ΚΑΙ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ. Το πρώτο βραβείο που έτυχε εξαιρετικής αποδοχής από τον κόσμο της ΕΥΔΑΠ, το κοινό και τον τύπο, το έλαβαν οι αρχιτέκτονες Θ. Ξάνθη, Μ. Ζακυνθινού-Ξάνθη, Γ. Λάριος, Σ. Γιωτάκης.

Σύμφωνα με την νομοθεσία για τους αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς, η οποία μάλιστα τροποποιήθηκε μόλις τον περασμένο Μάρτιο ( ΦΕΚ 1785Β/24), για την υλοποίηση του έργου, η Εταιρεία ή εκπονεί η ίδια τη μελέτη με τη δική της τεχνική υπηρεσία και με υποχρεωτικό σύμβουλο τον βραβευθέντα αρχιτέκτονα, ή αναθέτει τη μελέτη στο βραβευθέντα αρχιτέκτονα.

Αντ΄ αυτού όμως η ΕΥΔΑΠ, δεν ακολουθεί τις διαδικασίες ανάθεσης της μελέτης στην βραβευθείσα ομάδα, όπως προβλέπεται από τη νομοθεσία. Επιλέγει να χρησιμοποιήσει τη βραβευθείσα πρόταση για να προκηρύξει νέο μειοδοτικό διαγωνισμό προσφορών για την εκπόνηση της προμελέτης και των τευχών, με προτεινόμενη αμοιβή 1.170.000 ευρώ, εκχωρώντας σε άλλους μελετητές-προσφοροδότες και όχι τους πνευματικούς δημιουργούς, το σύνολο της βραβευθείσας μελέτης (αναλυτικά σχέδια, τεχνική έκθεση, περιγραφές, ιδέα κλπ.), χωρίς την άδεια των βραβευθέντων. Παράλληλα λόγω τού μεγάλου μεγέθους του εργου ζητούνται από τους υποψηφίους ετήσιοι κύκλοι εργασιών 1 εκατ. ευρώ και ίδια κεφάλαια 300.000 ευρώ, καθώς και προηγούμενη εμπειρία σε κτίρια γραφείων επιφάνειας 5.000 τ.μ. εντός της τελευταίας πενταετίας. Προδιαγραφές που περιορίζουν τη συμμετοχή μόνο για  ελάχιστα πολύ μεγάλα– μελετητικά γραφεία.

Προσκαλεί δηλαδή άλλους (τρίτους) μελετητές να δώσουν προσφορά προμελέτης πάνω στην βραβευθείσα μελέτη. Χωρίς ο βραβευμένος μελετητής να έχει εκχωρήσει σε τρίτους/ιδιώτες/άλλους μελετητές το δικαίωμα να επεξεργαστούν περαιτέρω την ιδέα του, η ΕΥΔΑΠ παραδίδει συνημμένα όλα τα σχέδια, όπως παρουσιάστηκαν στο διαγωνισμό ιδεών και την τεχνική έκθεση που επίσης κατατέθηκε. Πλειστηριάζει δηλαδή την ιδέα τους και προσβάλλει τα ηθικά, πνευματικά και περιουσιακά δικαιώματα των κατόχων του έργου. Δεν μπαίνει καν στον κόπο να αναφέρει τα ονόματα των βραβευθέντων αρχιτεκτόνων.

Μέσα από την προσεκτική παρατήρηση των σχεδίων και των ψηφιακών απεικονίσεων της μελέτης που μπορείτε να δείτε εδώ,  και κυρίως  το βίντεο εδώ, διαπιστώνεται μια πολύ ενδιαφέρουσα και εξαιρετικά επεξεργασμένη λύση, ιδιαίτερα προωθημένη αρχιτεκτονικά σε σχέση με την συνήθη εικόνα των δημοσίων υπηρεσιών. Και θεωρώ ότι είναι μια εξαιρετική ευκαιρία να περάσουμε σε πιο ελκυστικά δημόσια κτίρια ξεπερνώντας την γνωστή θλιβερή εικόνα που εισπράττουμε συνήθως. Βασική όμως προϋπόθεση είναι η εκπόνηση της όλης μελέτης αλλά και η επίβλεψη να γίνει από τους μελετητές που μόνο αυτοί μπορούν να δώσουν πνοή στην μελέτη τους. Γιατί είναι γνωστό ότι η αλλαγή μελετητών αποφορτίζει το πνεύμα της μελέτης και οδηγεί σε συμβατικές και άτολμες επιλογές, παραφράζοντας και απλουστεύοντας τις αρχικές προθέσεις.

Έτσι η ΕΥΔΑΠ καταπατά κάθε επαγγελματικό και πνευματικό δικαίωμα των συνδημιουργών, και παράλληλα απαξιώνει την παραγωγή δημόσιας αρχιτεκτονικής μέσα από αρχιτεκτονικούς αξιοκρατικούς, διαγωνισμούς καταφεύγοντας σε πρακτικές δημοπρασίας ιδεών. Μάλιστα καθώς ο νέος διαγωνισμός είναι μειοδοτικός προσφορών, η κρίση θα γίνει με βάση τυπικά προσόντα και θα αναδειχθεί η οικονομικότερη προσφορά.

Η Θεώνη Ξάνθη καταλήγει στο σημείωμά της:

Ας αναλογιστεί η ΕΥΔΑΠ ότι αποτελεί στη συνείδηση του κόσμου έναν σπουδαίο κοινωφελή οργανισμό, που με αυτή την κίνηση εκτίθεται, εξυπηρετώντας άλλα συμφέροντα. Η κοινωνία, ο κόσμος των Αρχιτεκτόνων και των Μηχανικών δεν περιμένει ειδικά από την ΕΥΔΑΠ να καταστρατηγεί κάθε νομοθεσία και, καθώς επιθυμεί να πραγματοποιήσει το συγκεκριμένο κτίριο, να προχωρά αυθαίρετα και παράνομα χωρίς τους αρχιτέκτονες του έργου, προσφέροντάς το σε άλλους μειοδότες. Σε ποιους άραγε και γιατί;

2.

ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ 

ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗ ΦΙΛΙΠΠΙΔΗ: 

«ΓΙΑ ΤΟ ΑΤΤΙΚΟ ΤΟΠΙΟ ΣΗΜΕΡΑ»

Αναζητώντας μία άμυνα που να μας λυτρώνει από τις δεσμεύσεις του παρελθόντος

Όλα ξεκίνησαν από το ευρηματικό εξώφυλλο, που αντίκρυσα μόλις μου προσέφερε το βιβλίο φρεσκοτυπωμένο από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, με αυτή την παράξενη και ελκυστική φωτογραφία του Δημήτρη Φιλιππίδη, που όσα χρόνια τον γνωρίζω καταγράφει αδιακόπως ό,τι παράδοξο, αναπάντεχο, ασήμαντο ή ταπεινό, ό,τι τελικά, διαφεύγει της προσοχής του μέσου περιπατητή. Και δεν ήταν μόνο το εξώφυλλο με την ταπεινή βλάστηση στους αρμούς των πλακών πεζοδρομίου που μου τράβηξε την προσοχή, γιατί με το που άνοιξα το βιβλίο έπεσα επάνω σε αμέτρητες εικόνες από αποκόμματα εφημερίδων, από την αξιοζήλευτη συλλογή του, που επί χρόνια συμπληρώνει και κατακλύζει ασφυκτικά τους χώρους του.

Φύλαξα το βιβλίο για τις καλοκαιρινές διακοπές και ξεκίνησα να το διαβάζω καθημερινά στην παραλία, αμέσως μετά το μπάνιο στην θάλασσα, που συχνά αναζητώ την συνέχεια της απόλαυσης, υπογραμμίζοντας με το μολύβι τα σημεία που μου κινούσαν το ενδιαφέρον, βάζοντας θαυμαστικά και ερωτηματικά και κρατώντας σημειώσεις, στα περιθώρια των σελίδων και στα οπισθόφυλλα.

Ο Φιλιππίδης επί μέρες κάτω από τον καυτό ήλιο, με προβλημάτιζε, με γοήτευε με τις αναλύσεις και τις διαπιστώσεις του, μα και με δυσκόλευε με τις απρόσμενες τοποθετήσεις του σε σχέση με τις καθιερωμένες απόψεις μας για το τοπίο. Ορισμένες φορές αναρωτήθηκα τι θέλει να πει ο ποιητής, που από την μια μέσω των ελκυστικών αποκομμάτων των εφημερίδων και περιοδικών μας παρέπεμπε σε οικείους δρόμους, προκαλώντας μάλιστα τον θαυμασμό μας για τους εύστοχους συσχετισμούς εικόνων και κειμένων, κάτι που αποκαλύπτει μία σπάνια αποδελτίωση, και από την άλλη οι ανατρεπτικές του τοποθετήσεις με έβαζαν σε σκέψεις και αμφιβολίες. Περιεργαζόμουν και απολάμβανα πανοράματα της Αθήνας, χάρτες, σπάνια τοπογραφικά σχέδια και ιστορικές φωτογραφίες, ώσπου φτάνοντας στο κεφάλαιο για την διατύπωση της καταληκτικής «πρότασης», αισθάνθηκα, ότι δεν ήθελα να συνεχίσω.

Γιατί συνειδητοποίησα ότι τα μέχρι τότε απολαυστικά αλλά και αιρετικά διαβάσματά μου, σε σχέση μάλιστα με τον παραπλανητικό τίτλο του βιβλίου, δεν είχαν κατασταλάξει για να μπορέσω να περάσω στην εξ αυτών διατύπωση της πρότασης. Έκλεισα το βιβλίο και το φύλαξα για καιρό, όπως συνήθως κάνω, ώσπου να ξεκαθαρίσουν οι καινούργιοι προβληματισμοί, μέχρι το πρόσφατο αεροπορικό ταξίδι μου στο Λονδίνο, όπου κάθε φορά μέσα στην ηρεμία της πτήσης απολαμβάνω την ανάγνωση βιβλίων. Και αυτή την φορά το ξαναδιάβασα από την αρχή απνευστί, με την βοήθεια των υπογραμμίσεων και σημειώσεων, και εκεί στα 32 000 πόδια συνειδητοποίησα τί πάλι επιδιώκει να μας αποκαλύψει ο συγγραφέας.

Αφού μας αποκάλυψε κάποια άλλα και διαφορετικά στοιχεία του τοπίου, που είναι ξεχασμένα σήμερα, ξεκινώντας από το παρελθόν όπου το αττικό τοπίο δεν είχε καθόλου πράσινο και στην πορεία πρασίνισε από κάποιους που ήρθαν από άλλα μέρη και ήθελαν να το εξωραΐσουν, ο Φιλιππίδης προχωρεί σε μια διαφορετική ανατρεπτική ανάγνωση του αστικού τοπίου υποδεικνύοντας μας να επικεντρωθούμε στην παρατήρηση και την απόλαυση των τριών βασικών χαρακτηριστικών που το συγκροτούν, τις αρχαιολογικές ανασκαφές, τα νταμάρια, και τα άδεια οικόπεδα και τις εκσκαφές για την εγκατάσταση των δικτύων στην πόλη, που συνήθως προσπερνούμε αδιάφορα, και φέρουν στο φως ετερόκλητα κομμάτια της ιστορίας μας.

Στέλιος Γιαμαρέλος, Δημήτρης Φιλιππίδης, Μυρτώ Κιούρτη,  Ασπασία Κουζούπη στο βιβλιοπωλείο «Επί λέξει»

Ο Φιλιππίδης, τόνισε η Μυρτώ Κιούρτη στην παρουσίαση του βιβλίου κοιτάζει την πραγματικότητα του τόπου που τον απασχολεί και σε αυτό το ταξίδι ανακάλυψης επιδιώκει να δει την αλήθεια, τις συνέχειες και ασυνέχειες της ιστορίας, τα παράδοξα, τις αντιφάσεις, τα ανερμήνευτα, τα καλά και τα κακά, τα ωραία και τα άσχημα αυτού του τόπου. Και μας καλεί να μπούμε σε αυτό το ταξίδι της εξερεύνησης γιατί είναι τρομερά απολαυστικό από μόνο του.

Μερική άποψη του κοινού από την παρουσίαση του βιβλίου

Στην πρόσφατη παρουσίαση του βιβλίου στο βιβλιοπωλείο «Επί λέξει», παρουσία πολλών παλαιότερων και νεότερων φίλων, μίλησαν εκτός από την Μυρτώ Κιούρτη, αρχιτέκτονας, διδάκτωρ ΕΜΠ, η Ασπασία Κουζούπη, επίκουρη καθηγήτρια στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, διδάκτωρ αρχιτέκτων ΑΠΘ, αρχιτέκτων Αστικού Τοπίου MAS.ETH, και ο συγγραφέας του βιβλίου. Συντόνισε ο Στέλιος Γιαμαρέλος, αναπληρωτής καθηγητής Ιστορίας & Θεωρίας της Αρχιτεκτονικής, The Bartlett School of Architecture, University College London.

Μυρτώ Κιούρτη, Ασπασία Κουζούπη

Στέλιος Γιαμαρέλος, Δημήτρης Φιλιππίδης

Ακολούθησε ενδιαφέρουσα συζήτηση, με άμεσες και ουσιαστικές τοποθετήσεις και προσωπικές αναφορές του συγγραφέα, όσο ο Ηλίας Κωνσταντόπουλος φιλοτεχνούσε το πορτραίτο του.

Ηλίας Κωνσταντόπουλος, Σκίτσο με τίτλο: Ο Δημήτρης Φιλιππίδης ανάμεσα σε βιβλία από το βάθος της αίθουσας

Ο Φιλιππίδης μας διευκρίνισε ότι μια και για αυτόν δεν υπάρχουν όλα αυτά περί ιστορίας και παράδοσης, και με χαρακτηρισμούς του αττικού τοπίου με ρομαντισμούς, είχε μια ακραία πρόθεση, να προσπαθήσει να διαλύσει και να ισοπεδώσει την ιστορία που είναι το παρελθόν, και να αντιμετωπίσει το παρόν προτρέποντας να ασχοληθούμε με αυτά που είναι μπροστά μας. Επεδίωξε να στήσει μια άμυνα, να δημιουργήσει ένα φάρμακο που να μας λυτρώνει από αυτού του είδους τις δεσμεύσεις, έτσι ώστε να μπορούμε να απολαύσουμε όλα αυτά που συχνά προσπερνούμε αδιάφορα στις περιπλανήσεις μας. Να μπούμε σε αυτό το ταξίδι της εξερεύνησης γιατί είναι τρομερά απολαυστικό από μόνο του θαυμάζοντας και απολαμβάνοντας όλα αυτά τα ετερόκλητα κομμάτια της ιστορίας μας, που δεν συνάδουν με το κυρίαρχο αφήγημα.

Κάντε ΚΛΙΚ στις εικόνες για μεγέθυνση