ΔΥΟ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΧΩΡΟ, ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

 

 ΤΡΙΗΜΕΡΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΜΕΣΟΓΕΙΟ

Δύο νέες εκδόσεις ήρθαν στα χέρια μου τις τελευταίες ημέρες, η πρώτη της πολυγραφότατης και εξαιρετικά έμπειρης πολεοδόμου Ράνιας Κλουτσινιώτη, με τίτλο Ο Άνθρωπος, Ο Χώρος, Το Περιβάλλον, που συγκέντρωσε τα δια βίου δημοσιεύματά και τις εισηγήσεις της σε έναν πολυσέλιδο τόμο. Η δεύτερη προέρχεται από ένα νέο εν δυνάμει συγγραφέα τον Γιώργο Μελίτο, με σπουδές μηχανικού περιβάλλοντος, και εγκαταστημένου στην Ξάνθη, που αποπειράθηκε με το πρώτο του πόνημα να διεισδύσει στην καθημερινότητα των μηχανικών, με κεντρικό ήρωα έναν ανήσυχο αρχιτέκτονα, αποκαλύπτοντας εύστοχα λεπτομέρειες χαρακτήρων και δράσεων.

Στο διάστημα αυτό πραγματοποιήθηκε από 27-29 Απριλίου 2023, και ένα φιλόδοξο τριήμερο διεθνές συνέδριο στο Μουσείο Ακρόπολης, με τίτλο: Διαχρονικές καλλιτεχνικές και χωρικές συγκλίσεις και αποκλίσεις στη Μεσόγειο. Οργανωμένο από την ενότητα Τέχνη-Αρχιτεκτονική-Πολεοδομία του Ανοιχτού Πανεπιστημίου, με εξαιρετικά μεγάλο αριθμό ομιλητών και ενδιαφέρουσες εισηγήσεις, ενταγμένες σε ένα εξαιρετικά διευρυμένο πλαίσιο, το παρακολούθησα κυρίως διαδικτυακά, εκτός από την επί τόπου παρουσία μου την πρώτη ημέρα, και από ότι φαίνεται δεν ήμουν ο μόνος. Περισσότερα σχολιάζει στην συνέχεια ο Δημήτρης Φιλιππίδης.

1.

ΡΑΝΙΑ ΚΛΟΥΤΣΙΝΙΩΤΗ :

Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ Ο ΧΩΡΟΣ ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

Από τις εκδόσεις ΡΟΔΑΚΙΟ

Ράνια Κλουτσινιώτη

Με δεδομένο ότι η ελληνική κοινωνία δεν ενδιαφέρεται για τον χώρο που την περιβάλλει, αλλά μόνο για τα «εντός του οίκου της» και ευελπιστώντας ότι οι εμπειρίες του παρελθόντος μπορούν να μας διδάξουν, η Ράνια Κλουτσινιώτη φιλοδοξεί ότι το νέο της βιβλίο με τίτλο Ο άνθρωπος, ο Χώρος, το Περιβάλλον, μπορεί να συμβάλει προς αυτήν την κατεύθυνση. Πρόκειται για ένα τόμο που εμπεριέχει επιλεγμένα άρθρα και κείμενα που έχουν κατά καιρούς δημοσιευτεί σε εφημερίδες και περιοδικά, καθώς και ικανό αριθμό ανακοινώσεων που εκπονήθηκαν σε ημερίδες. Ένα πολύτιμο υλικό που μπορεί να δώσει την ευκαιρία στον αναγνώστη που ενδιαφέρεται για τον χώρο, να βγάλει συμπεράσματα για τις πολιτικές που ασκήθηκαν κατά την Μεταπολίτευση στους τομείς της Πολεοδομίας και της Χωροταξίας στην Ελλάδα, ανάλογα πάντα με τα εκάστοτε κόμματα που διαχειρίστηκαν την εξουσία.

Ο Ελαιώνας της Αθήνας.

Η συγγραφέας θεωρεί πιθανόν ότι μέσα από τα κείμενα αυτά μπορεί να προκύψει και μία νότα αισιοδοξίας. Κυρίως μέσα από κάποιες δράσεις που ανέλαβαν και προώθησαν ευαίσθητοι πολίτες, ή ακόμη και αυτοδιοικητικοί φορείς με ελάχιστους εμπνευσμένους δημάρχους, που ξεχώρισαν για την προσήλωσή τους στο στόχο να αναβαθμίσουν τον χώρο και την εικόνα της πόλης τους. Επισημαίνει ακόμη την επικαιρότητα αυτών των κειμένων ειδικά εκείνων που αναφέρονται π.χ. στον Ελαιώνα, το Ελληνικό και τα αυθαίρετα, θέματα που εξακολουθούν να παραμένουν ανοικτά.

Αυθαίρετα

Πρόκειται για 83 κείμενα που κατανέμονται σε 16 ενότητες και αναφέρονται άλλοτε με γεωγραφικά κριτήρια στις περιοχές της Αθήνας, της Αττικής, τον Βόλο και την Τζιά, και άλλοτε με κριτήρια που αφορούν γενικότερα την χωροταξία, το αστικό τοπίο, τα αυθαίρετα, τους παραδοσιακούς οικισμούς, το περιβάλλον, τον τουρισμό, αλλά και τον πολιτισμό καθώς και τους Ολυμπιακούς αγώνες, καταλήγοντας σε αναφορές, σε επώνυμους αρχιτέκτονες και τον Σύλλογο Αρχιτεκτόνων. Σε κάθε άρθρο εκτός από την ημερομηνία και το μέσο που δημοσιεύεται σημειώνεται και το εκάστοτε πολιτικό πρόσωπο, τόσο στην Κυβέρνηση όσο και στην Τοπική αυτοδιοίκηση, κάτι που αποτελεί μια σημαντική επισήμανση. Όλα τα άρθρα έχουν ένα σαφή πολιτικό προσανατολισμό, και μία κριτική προσέγγιση.

Φωτογραφία της Ακρόπολης και του πεζόδρομου της Διον. Αρεοπαγίτου

Γεννημένη το 1940, από μητέρα δασκάλα, έντονα πολιτικοποιημένη, η Κλουτσινιώτη παραμένει μαχητική από τα φοιτητικά της χρόνια, ενταγμένη στο χώρο της Αριστεράς. Ήταν η πρώτη που κατάφερε να οργανώσει τον φοιτητικό σύλλογο της Σχολής Αρχιτεκτόνων στα τέλη της δεκαετίας του ’50 και έκτοτε με σημαντικές μεταπτυχιακές σπουδές στη Γαλλία και επαγγελματική εμπειρία, επιστρέφει στην Ελλάδα και επί δεκαετίες δραστηριοποιείται έντονα σε πολεοδομικές και χωροταξικές μελέτες.

Ολυμπιακοί Αγώνες: σχέδιο από την μεταολυμπιακή φάση του Φαληρικού όρμου

Εκτός από ελεύθερος επαγγελματίας, με προσωπικό Γραφείο Μελετών, συνεργάστηκε επίσης με σημαντικά πολεοδομικά γραφεία, και συμμετείχε στην εκπόνηση του Εθνικού Χωροταξικού Σχεδίου, έχοντας εκπονήσει πέραν των 15 χωροταξικών μελετών.

Επέδειξε παράλληλα σημαντική επιστημονική δραστηριότητα σε διεθνές επίπεδο ως Μέλος Ερευνητικών Ομάδων, Ευρωπαϊκών επιτροπών. Εκτός από διδασκαλίες σε σεμινάρια και κριτής αρχιτεκτονικών διαγωνισμών, υπήρξε ενεργό μέλος του Συλλόγου Αρχιτεκτόνων, όπου διετέλεσε και Πρόεδρος, με διαρκή αγωνία για τα κοινά και υπερασπιζόμενη την επιστήμη της. Συμμετέχοντας σε συμβούλια, συνέδρια και ημερίδες τοποθετείται με τον χαρισματικό της λόγο και την τεκμηριωμένη γραφή της σε ένα ευρύ πλαίσιο θεμάτων, υπερασπιζόμενη ανθρώπινες αξίες και αποκαλύπτοντας σκοτεινές και φωτεινές πλευρές προσώπων και καταστάσεων.

Περιβάλλον: Φωτογραφία από το ενετικό λιμάνι των Χανίων

Με εκπομπές στο ραδιόφωνο, και μαχητική αρθρογραφία, σε επιστημονικά και πολιτικά περιοδικά και εφημερίδες από το 1974, η πολυγραφότατη Ράνια Κλουτσινιώτη έχει δημοσιεύσει στο περιοδικό ΑΝΤΙ, το Ενημερωτικό Δελτίο του ΤΕΕ, το Δελτίο του Συλλόγου Αρχιτεκτόνων, τις εφημερίδες Αυγή, Καθημερινή, Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία και τα ΝΕΑ, καθώς και στα περιοδικά Αρχιτεκτονικά Θέματα, Πολίτης, Μανδραγόρας, και στον Επίλογο (Ετήσια πολιτιστική έκδοση). Με όρους σαφείς και κατανοητούς η Ράνια Κλουτσινιώτη, συγκεντρώνοντας το συναρπαστικό αυτό υλικό στον πολυσέλιδο αυτόν τόμο, απευθύνεται στο ευρύτερο κοινό, το οποίο διαρκώς ενθαρρύνει προς νέες κινητοποιήσεις και διεκδικήσεις, για καλύτερες συνθήκες διαβίωσης και οργάνωσης του αστικού τοπίου.

( Το φωτογραφικό υλικό από το βιβλίο της προσφέρθηκε ευγενικά από την συγγραφέα)

2.

ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΕΣ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΧΩΡΙΚΕΣ ΣΥΓΚΛΙΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΠΟΚΛΙΣΕΙΣ ΣΤΗ ΜΕΣΟΓΕΙΟ

(Diachronic Artistic and Spatial Convergences and Divergences in the Mediterranean )

Τριήμερο συνέδριο στο Μουσείο της Ακρόπολης

Για ένα φιλόδοξο συνέδριο

Του Δημήτρη Φιλιππίδη

Στα τέλη του περασμένου μήνα, οργανώθηκε ένα τριήμερο διεθνές συνέδριο στο Μουσείο Ακρόπολης, οργανωμένο από την ενότητα Τέχνη-Αρχιτεκτονική-Πολεοδομία του Ανοιχτού Πανεπιστημίου. Η ακαδημαϊκή του επιτροπή (11 μέλη), η οργανωτική του επιτροπή (6 μέλη), η τεχνική του υποστήριξη (6 μέλη) δίνουν μια καλή εικόνα της οργανωτικής υποδομής του. Ο τίτλος (Διαχρονικές καλλιτεχνικές και χωρικές συγκλίσεις και αποκλίσεις στη Μεσόγειο), η διάταξη των 34 ανακοινώσεων σε επτά άξονες του προγράμματος και η χρονική τους κατανομή, το τεύχος των περιλήψεων – μαρτυρούν άψογη οργάνωση και φροντίδα για κάθε λεπτομέρεια. Όσο για το επιστημονικό περιεχόμενο του συνεδρίου, όπως διαπιστώθηκε στην πράξη, στο σύνολό τους οι ανακοινώσεις ανταποκρίθηκαν στο τεράστιο εύρος του τίτλου του, καλύπτοντας μια μεγάλη γκάμα θεμάτων σε διαφορετικούς τομείς γνώσης.

Επιλεγμένες εικόνες από τις εισηγήσεις των Δημήτρη Αντωνακάκη, Λίνας Δήμα, Κώστα Μωραΐτη, Παναγιώτη Τουρνικιώτη, Τίνα (Κωνσταντινιά) Καραλή, Αργυρώ Λουκάκη, Νίκου Δασκαλοθανάση και Βασίλη Κολώνα

Κι όμως, η υποτονική προσέλευση του κοινού δεν ήταν ακριβώς ισάξια της μεγάλης προσπάθειας που είχε καταβληθεί. Η αλήθεια είναι πως δεν ήταν η πρώτη φορά που διαπιστώνεται κάτι τέτοιο. Η ανταπόκριση αρκετές φορές είναι δυσανάλογη του κόπου για να στηθεί ένας τέτοιος σύνθετος οργανισμός. Κάποτε τα συνέδρια ήταν σπάνια και στοιχειώδη, τώρα είναι πυκνότερα και πολυεπίπεδα. Τι λοιπόν φταίει; Η πολυπλοκότητα τρομάζει το κοινό; Η μεγαλύτερη προσφορά προκαλεί αίσθηση κορεσμού; Ο πολλαπλασιασμός των αντικειμένων έρευνας και η καλλιέργεια του θεωρητικού λόγου έχει μειώσει την ανάγκη συμμετοχής;

Δεν είμαστε σε θέση ν’ απαντήσουμε. Όμως, ό,τι κι αν συμβαίνει, είναι κρίμα να σπαταλιούνται τέτοιες προσπάθειες χωρίς την αναγνώριση που τους αξίζει.

Δ. Φιλιππίδης

Μπορείτε να  παρακολουθήσετε  διαδικτυακά  το τριήμερο συνέδριο: 

• Την πρώτη ημέρα εδώ
• Την δεύτερη εδώ και 
• την τρίτη ημέρα εδώ

3.

ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΕΛΙΤΟΣ

“ΚΡΑΧ”

από τις εκδόσεις «άνω τελεία»

Νέος μηχανικός περιβάλλοντος, που ασχολείται με τα φωτοβολταϊκά, ο συγγραφέας Γιώργος Μελίτος, τολμά με το πρώτο του βιβλίο, με υπότιτλο «εργολαβικής φαντασίας», να διεισδύσει στον χώρο των μηχανικών που κτίζουν, και ειδικά των αρχιτεκτόνων, με έναν τρόπο που θα μπορούσε να θεωρηθεί μια επιτυχής αυτοβιογραφική κατάθεση.

Τίτλος του βιβλίου, γραμμένο μέσα στην πανδημία, η λέξη ΧΡΑΚ με πολλαπλές αναφορές.

Μια λέξη που παρακολουθεί την όλη ιστορία, όπως σημειώνει ο συγγραφέας, και παραπέμπει άλλοτε στον ήχο του μολυβιού που τραβάει γραμμές, ή του χαρτιού που σκίζεται ή και εκείνον του χρόνου, που περνάει. Είναι ο ίδιος ήχος σημειώνει ο συγγραφέας, που κάνει το μυστρί που στρώνει τσιμέντο πάνω στα τούβλα, είναι το βήμα που σέρνεται στο πάτωμα. Αυτόν τον ήχο αν θες να τον ξαπλώσεις στο χαρτί, του βάζεις απαραίτητα θαυμαστικό, γιατί είναι ζωντανός. Απ’ όλους τους ανώνυμους ήχους του κόσμου, είναι ο αγαπημένος μου, γιατί μου φαίνεται σαν να υπάρχει παντού. Γιατί τον ακούω – κατά λάθος – πάντα πρώτο. Ο ήχος αυτός στα αυτιά μου επιμένει συνεχώς να ακούγεται σαν…Χράκ!».

Αναρωτιέμαι, πώς ένας μηχανικός περιβάλλοντος κατάφερε να συγκροτήσει σε ένα μυθιστόρημα με κάθε λεπτομέρεια την ενασχόληση, τα προβλήματα και τις δραστηριότητες ενός αρχιτέκτονα ελεύθερου επαγγελματία. Ενός αρχιτέκτονα που αποτελεί και τον κεντρικό ήρωα της ιστορίας, που αντιμετωπίζει ανασφάλειες, δοκιμάζει τις σχέσεις με τους γύρω του μέσα από τις καθημερινές εργασίες των σχεδίων, των μελετών, των συνεργασιών και όλων όσων είναι στην ρουτίνα ενός μηχανικού.

Με αναλύσεις και ομολογίες για το επάγγελμα του αρχιτέκτονα, αναφέρεται στις σχέσεις με τους πελάτες και τα μαστόρια που τα θαυμάζει για τις δεξιότητές τους και την ευφυΐα τους. Δηλώνει ότι την πρώτη γραμμή της μελέτης την τραβάει στην τύχη, απομυθοποιώντας σε ένα βαθμό και απαξιώνοντας τον τρόπο που δουλεύουν οι αρχιτέκτονες που θεωρεί ότι παίζουν θέατρο. Η αρχιτεκτονική μελέτη υποστηρίζει, περιλαμβάνει αθώα ψεματάκια, καθώς και οι οικονομικές προσφορές, τα χρονοδιαγράμματα και οι προϋπολογισμοί σπάνια ανταποκρίνονται σε πραγματικά δεδομένα. Αφού περιγράψει αναλυτικά τα πακέτα παράδοσης μιας μελέτης και την συνύπαρξη και τις συνεργασίες ενός αρχιτεκτονικού γραφείου, σχολιάζει τις Υπηρεσίες και κυρίως την Πολεοδομία που αποτελούν τα αληθινά αφεντικά μας, που είναι πάντα υποστελεχωμένες και διαρκώς καθυστερούν, με διαφορετικούς τρόπους ερμηνείας των νόμων από περιοχή σε περιοχή.

Αποκαλύπτει ότι ο κεντρικός ήρωας είναι γιος μηχανικού αθυρόστομου με τον πατέρα του στην φυλακή, που στο επισκεπτήριο αυτός του θυμίζει ότι σαν αρχιτέκτονας μπορεί «να γ@μά» τα μαστόρια και ότι πρέπει να κάνει σχέση με την Ξένια, συνεργάτη μηχανολόγο, εγκαταλείποντας τα εργοτάξια και αρχίζοντας τα ταξίδια.

Eileen Gray, Eileen Gray's sycamore-and-canvas Transat chair at Villa E.2017 on the Côte d'Azur.Photo by Manuel Bougot.

Και πράγματι όχι μόνο κάνει σχέση με την Ξένια, καταλήγει τελικά να σχεδιάσει το σπίτι της με μνήμες και περιγραφές, ομολογώντας ότι χίλιοι αρχιτέκτονες οδηγούν το χέρι του. Για την κουζίνα αναφέρεται στα κατορθώματα της Eileen Gray και ειδικά στα έπιπλά της για την μοναδική της κατοικία στο Roquebrune-Cap-Martin και τον Le Corbusier.

Cabanon de Le Corbusier, Roquebrune-Cap-Martin

Για το υπνοδωμάτιο επικαλείται τον ηδονιστή Κάρλο Μονίνο που το θεωρεί απλά ως σκηνικό για «να γ@μάει» και για το γραφείο της έχει κατά νου τον Πόλοκ. Ακολουθεί την άποψη του αρχιτέκτονα Σαρίνεν που θεωρεί άχρηστο το καθιστικό και φαντάζεται το μπάνιο να είναι μικρό σαν εκκλησάκι.

Ένα παραλήρημα συσχετισμών, με περίσσιο χιούμορ, με περιγραφικά κείμενα, άλλοτε ελκυστικά και άλλοτε αδιάφορα, αμήχανα ή περιττά, θεωρητικές ακροβασίες και ακραίο λεξιλόγιο, αλλά και εύστοχες και ρεαλιστικές αποκαλύψεις για το επάγγελμα του αρχιτέκτονα, πλημυρίζουν το πρώτο μυθιστόρημα του Γιώργου Μελίτου, που παρά τις όποιες αδυναμίες παραμένει τελικά ελκυστικό και εμπεριέχει πικρές αλήθειες.

Κάντε ΚΛΙΚ στις εικόνες για μεγέθυνση