ΥΦΑΝΣΕΙΣ 

__________________ 

SHARE ATHENS 2019 

ΣΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΜΠΕΝΑΚΗ

1.

Μία σημαντική έκθεση εγκαινιάστηκε στις 21 Νοεμβρίου 2019 στο ισόγειο του Μουσείου Μπενάκη στην Πειραιώς. Πραγματοποιήθηκε μέσα από την συνεργασία του Μουσείου με την Alpha Bank, την επιμελήθηκαν η Ειρήνη Οράτη και ο Κωνσταντίνος Παπαχρήστου και ο Σταμάτης Ζάννος είχε την ευθύνη για τον αρχιτεκτονικό Σχεδιασμό και τις Γραφιστικές εφαρμογές. Μία έκθεση που αποκαλύπτει μία πολύ σημαντική, όψη της ελληνικής χειροτεχνικής παραγωγής σχεδόν άγνωστη ως τώρα, που αναπτύχθηκε στις δεκαετίες 1960-1980.

Η έκθεση παρουσιάζει χειροποίητες ταπισερί, δίπλα στα αντίστοιχα ζωγραφικά έργα από τα οποία προήλθαν. 

Νίκος Χατζηκυριάκος – Γκίκας, Γλέντι στην Ακρογιαλιά ΙΙ 1970-1979 

Ταπισερί Μουσείο Μπενάκη Πινακοθήκη Γκίκα 

Νίκος Χατζηκυριάκος – Γκίκας: «Γλέντι στο ακρογιάλι», 1931. Λάδι σε μουσαμά 65,5 x 92 εκ. Εθνική Πινακοθήκη – Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτσου. 

Η τεχνική των ταπισερί αναβιώνει στην Γαλλία με πρωτοπόρο τον καλλιτέχνη Ζαν Λυρσά (1982-1966) που δραστηριοποιείται με επιτυχία την περίοδο του μεσοπολέμου. Στην Ελλάδα η δημιουργία ταπισερί εντάχθηκε ως παρακλάδι του Τμήματος Οικοτεχνίας της Βασιλικής Πρόνοιας που έστειλε με υποτροφία τον ζωγράφο Γιάννη Φαϊτάκη (1926-2012) να μετεκπαιδευτεί στην École Nationale d’Art décoratif d’Aubusson (1960-1962) στην Γαλλία.

Γιάννης Φαϊτάκης (1926-2012), από το αφιέρωμα της ΕΡΤ 

Ο Φαϊτάκης επέστρεψε στην Ελλάδα ορίστηκε διευθυντής και δημιούργησε τα πρώτα εργαστήρια με μαθήματα εξειδίκευσης στην ύφανση των ταπισερί. Τόλμησε τότε να μεταφέρει σε ταπισερί ζωγραφικά έργα των Γιάννη Μόραλη, Γιάννη Τσαρούχη, Νίκου Χατζηκυριάκου-Γκίκα, Σπύρου Βασιλείου, Νίκου Νικολάου, Γιάννη Σπυρόπουλου καθώς και δικά του. Τα αποτελέσματα της πρώτης προσπάθειας παρουσιάστηκαν στο Hilton, τον Δεκέμβριο του 1965. 

Γιάννης Μόραλης, Βυθισμένη Πολιτεία (1965), Ταπισερί. 

Νίκος Νικολάου, Ύδρα Β, δεκαετία 1980 

Γιάννης Φαϊτάκης, Αγάλματα και πέτρες, (1966), Ταπισερί, 

Γιάννης Φαϊτάκης, Φυλλώματα, (1965), Ταπισερί 

Γιάννης Μόραλης, Τοπίο, 1961, Ταπισερί. 

Οι ταπισερί υφαίνονταν σε οριζόντιο αργαλειό από 2 ή 3 τεχνίτριες ταυτόχρονα και χρειάζονταν περίπου έναν χρόνο για την εκτέλεσή τους. Είναι πραγματικά αξιοθαύμαστος ο μόχθος, η υπομονή και η καλλιτεχνική ευαισθησία που διέθεταν οι εξειδικευμένες αυτές υφάντρες που επέλεγε ο Φαϊτάκης από όλη την Ελλάδα. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι σε αντίθεση με τις τυπικές υφάνσεις στον αργαλειό με τα επαναλαμβανόμενα γεωμετρικά μοτίβα, εδώ η σημαντική ικανότητα αυτών των γυνακών είναι η εξαιρετική απόδοση ελεύθερων εικαστικών σχημάτων με ντεγκραντέ χρωματικές διαβαθμίσεις. 

Κώστας Κουλεντιανός, Ρυθμός ΙΙΙ, 1972, Υφαντό, Ιδιωτική συλλογή 

Το 1973 και το 1974 η γκαλερί «Νέες Μορφές» σε συνεργασία με το ταπητουργικό εργαστήριο «Τάπης» δημιούργησαν χειροποίητα hand tufted χαλιά σε περιορισμένα αντίτυπα (12), πάνω σε έργα καλλιτεχνών, όπως των: Ηλία Δεκουλάκου, Χρίστου Καρά, Δημήτρη Μυταρά, Χρόνη Μπότσογλου, Πάρι Πρέκα, Γιώργου Βακαλό, Βάσως Κατράκη, μεταφέροντας πάλι σε ύφανση υπάρχοντα ζωγραφικά ή χαρακτικά τους έργα. 

Έργα της έκθεσης προέρχονται από το Succession Mario Prassinos στο Παρίσι. 

Μάριος Πράσινος: «Les fiancés turcs», 1970 Ταπισερί 183 x 248 εκ. © Succession Mario Prassinos, ADAGP 2019. Συλλογή Μουσείου Dom Robert και της ταπισερί του 20ου αιώνα, Sorèze, Γαλλία. 

Μάριος Πράσινος: «Les fiancés turcs», 10 Σεπτεμβρίου 1970 Γκουάς 72 x 102 εκ. © Succession Mario Prassinos, ADAGP Paris 2019 Συλλογή Catherine Prassinos. 

Η Νίκη Καναγκίνη υφαίνει η ίδια στην Αγγλία σε περίοδο πειραματισμών δικές της συνθέσεις στο διάστημα 1965-1968, ενώ σημαντικές υπήρξαν οι μεγάλες υφασμένες διακοσμητικές επιφάνειες του Μιχάλη Κατζουράκη για υπερωκεάνια στη δεκαετία του 1970.

Νίκη Καναγκίνη, Χωρίς τίτλο, 1965-68, Ταπισερί σε τελάρο, Συλλογή της οικογένειας Καναγκίνη.

Αλέκος Φασιανός, Un ami avec des ailes, 1970, εκτύπωση σε ύφασμα 

‘Οπυ Ζούνη Παραλλαγή 1, 1980 Συλλογή Αλέξανδρου Ζούνη 

Υπάρχουν επίσης έργα νεότερων δημιουργών, κυρίως γυναικών, που χρησιμοποιούν τις τεχνικές της ύφανσης και κάθε μορφής νήματα προκειμένου να δημιουργήσουν έργα περίοπτα, τριών διαστάσεων, όπου το ζητούμενο είναι η εκφραστική αναζήτηση των τάσεων της Fiber Art, κυρίως μέσα από την ανάδειξη του πρωτογενούς υλικού και της παραδοσιακής ύφανσης (Ισμήνη Σαμανίδου, Άρτεμις Αλκαλάη, Ζωή Γαϊτανίδου, Μανώλης Ζαχαριουδάκης, Δάφνη Μπαρμπα- γεωργοπούλου, Βάσια Βανέζη).

Άρτεμις Αλκαλάη, Graffiti (2006) 

Αρχείο αυτών των ταπισερί υπάρχει σήμερα στο Εθνικό Κέντρο Κοινωνικής Αλληλεγγύης, από το οποίο προέρχονται έντεκα από τις ταπισερί της έκθεσης. 

Η έκθεση ολοκληρώνεται με ένα εμβληματικό έργο του Νίκου Αλεξίου. 

Νίκος Αλεξίου, Το πλέγμα 1999-2000, Καλάμι και σπάγκος, Συλλογή Alfa Bank

2.

SHARE ATHENS 2019 

Με αφορμή τον Νίκο Βαλσαμάκη και την ομιλία του Francisco Mangado 

του Δημήτρη Φιλιππίδη 

Μέσα στην όμορφη, πανηγυριώτικη ατμόσφαιρα στο κατάμεστο με νεανικό ακροατήριο αμφιθέατρο του Μουσείου Μπενάκη κυλούσε ομαλά και προβλέψιμα, σε μεγάλο βαθμό, μια ακόμα ημερίδα του οργανισμού SHARE, πολύπειρου διεθνούς φορέα προβολής της αρχιτεκτονικής διαφόρων ευρωπαϊκών χωρών. Είχε προηγηθεί μια σειρά προσεκτικά επιλεγμένων ομιλητών, που έδειχναν το έργο τους, και η μέρα θα έκλεινε με τη βράβευση του καταξιωμένου Έλληνα αρχιτέκτονα Νίκου Βαλσαμάκη, και ήμασταν όλοι εκεί να τον τιμήσουμε για άλλη μια φορά.

 Νίκος Βαλσαμάκης, Ηλίας Κωνσταντόπουλος

Ο Νίκος Βαλσαμάκης στο βήμα, διατυπώνει σύντομο σχόλιο 

Ώσπου ανέβηκε στο βήμα να μιλήσει ο Βάσκος αρχιτέκτονας Francisco Mangado. Και πριν προλάβουμε να το καταλάβουμε, είχαμε μεταφερθεί σε ένα άλλο κλίμα, για να γευθούμε μια αρχιτεκτονική έξω από όσα ως εκείνη τη στιγμή βλέπαμε (και θα βλέπαμε σε συνέχεια κατόπιν). 

Ο Francisco Mangado στο βήμα 

Δεν ήταν μόνο ο αέρας της σύγχρονης αρρενωπής Ισπανικής αρχιτεκτονικής στα καλύτερά της, όπως τη γνωρίζουμε από επισκέψεις και δημοσιεύσεις, που μας κυρίευσε γεμίζοντας κυριολεκτικά την οθόνη. Ίσως περισσότερο ήταν η ίδια η γεμάτη πάθος διακήρυξη του Mangado, που απευθυνόταν απευθείας στο νεανικό ακροατήριο, προκαλώντας τους να τολμάνε, να μη φοβούνται να κάνουν λάθη, να πολεμάνε στο όνομα της αρχιτεκτονικής. 

Francisco Mangado, 

Congress Palace and Hotel in Palma de Mallorca / SPAIN; Photographs: Juan Rodríguez 

Francisco Mangado, Auditorio Municipal de Teulada 

Francisco Mangado, Spanish Pavillon Expo Zaragoza 2008, 

Αν αυτά λέγονταν από κάποιον διάσημο «θεωρητικό-κριτικό» δεν θα είχαν ποτέ τέτοια απήχηση – εδώ όμως ακούγονταν από έναν αποδεδειγμένα άξιο δημιουργό, που ενώ έδειχνε δικά του έργα δημόσιου χαρακτήρα, την ίδια στιγμή ζητούσε από όσους τον άκουγαν να συμπορευτούν μαζί του στον άξιο αγώνα. Σπάνια προσφέρονται τέτοιες ευκαιρίες για να θυμίσουν τον λόγο ύπαρξης των αρχιτεκτόνων και της αρχιτεκτονικής. 

Δ. Φιλιππίδης

Κάντε ΚΛΙΚ στις εικόνες για μεγέθυνση