"ΝΕΚΥΙΑ" ΣΤΟ ΑΡΧΑΙΟ ΘΕΑΤΡΟ ΤΗΣ ΕΠΙΔΑΥΡΟΥ

ΘΕΑΤΡΟ ΝΟ ΤΗΣ ΙΑΠΩΝΙΑΣ / ROKURO GENSO UMAWAKA /ΜΙΧΑΗΛ ΜΑΡΜΑΡΙΝΟΣ 

παραμείναμε αναπάντεχα σιωπηλοί, με ένα αίσθημα ταπεινότητας και συγκίνησης μπροστά στην μοναδική αυτή διπλή τελετουργία

Δεν πρόλαβα καν να ρυθμίσω την φωτογραφική μου μηχανή και παραβαίνοντας την απαγόρευση της φωτογράφισης, δεν συγκρατήθηκα και τράβηξα στα κρυφά αυτή την μαγική –έστω και θαμπή - εικόνα από την έναρξη της σπάνιας αυτής παράστασης στο θέατρο της Επιδαύρου. 

Μια εικόνα που επαναλήφθηκε στο φινάλε με την αποχώρηση των ηθοποιών και που με τόλμη μέσα στο πυκνό χειροκρότημα, κατάγραψα καλύτερα προετοιμασμένος, αλλά παράλληλα συγκινημένος από την μαγεία που βιώσαμε στον ιερό αυτό χώρο της Επιδαύρου. Ένα Μυστήριο, μια μοναδική τελετουργία που συχνά παρέπεμπε στους ήχους και την ατμόσφαιρα της ορθόδοξης λειτουργίας. Συχνά ένοιωθα ότι το αίσθημα ερχόταν σαν γεννημένο από τα δικά μας και η τονικότητα του Χορού πρόδιδε μια απρόσμενη σχέση με τα τροπάρια των δικών μας ψαλτάδων. Μια παράσταση με μια βαθιά και ειλικρινή πνευματικότητα ίσως μοναδική, στο πλαίσιο των τελευταίων δεκαετιών στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου, που αυτή την φορά απέκτησε ξανά την ιεροτητά του. Οι ηθοποιοί δεν τόλμησαν να πατήσουν το δάπεδο της ορχήστρας. Κινήθηκαν πάνω σε ένα υπερυψωμένο απέριττο σκηνικό που συνέβαλε σε αυτή την αίσθηση της ιερότητας.

Προσεγγίζοντας τον χώρο του θεάτρου λίγο πριν την παράσταση είχαμε την ευκαιρία να περιεργαστούμε από κοντά την ισχυρή σκηνική αυτή επέμβαση που υπερυψώνεται και αποκολλάται της σκηνής της Επιδαύρου.

Ο Μιχαήλ Μαρμαρινός, που αποπειράθηκε αυτήν την απρόσμενη θεατρική συνάντηση του Θεάτρου Νο με επικεφαλής τον μεγάλο ηθοποιό και σκηνοθέτη Gensho Umewaka, με το αρχαίο αριστούργημα του δυτικού πολιτισμού: την Οδύσσεια του Ομήρου, επισημαίνει στο σημείωμά του στον κατάλογο: 

...στην Νέκυια, σε μια από τις αρχαιότερες και συναρπαστικότερες στην παγκόσμια λογοτεχνία επισκέψεις του ανθρώπου στον κόσμο των νεκρών, πολύ μακριά 

από του ολοσκότεινους ηθικούς ψυχαναγκασμούς του χριστιανισμού, αποκαλύπτονται, μπροστά στα έκθαμβα μάτια του Οδυσσέα, τα μυστηριώδη τοπία της,
στους σκληρούς λειμώνες της Σιωπής και της Αφαίρεσης, 
ο άνθρωπος βιώνει το τρομαχτικό, οξύ παράδοξο μιας συνομιλίας με τις Σκιές… 

φίλοι –χαμένοι για πάντα-, εχθροί, σύντροφοι ήρωες- πριν την απρόσμενη συνάντηση με την ίδια του τη μητέρα. 
τρεις απόπειρες να την αγκαλιάσει- να αγκαλιάσει το 
Αδύνατο, το Κενό, το Τίποτα 

οι Νεκροί δεν έχουν σώμα... 

Δεν θα προχωρήσω σε σχόλια ως προς την ουσία της ραψωδίας λ της Οδύσσειας και την όποια θεατρική ανάλυση σχετικά με το Θέατρο Νο, εκτιμώντας ότι αυτό αποτελεί αντικείμενο άλλων. Τολμώ απλά να καταγράψω συνοπτικά αυτά που με συγκίνησαν στην βραδυνή παράσταση στις 24 Ιουλίου 2015, σαν ένας απλός θεατής που παρακολουθεί συστηματικά παραστάσεις στην Επίδαυρο από την δεκαετία του ΄70. 

Με συγκίνησε λοιπόν, η αφαίρεση και ο μινιμαλισμός του όλου εγχειρήματος, ο σπαρακτικός διάλογος του Οδυσσέα με την μητέρα του Αντίκλεια στον κόσμο των νεκρών, που του αφηγείται όλα όσα έχουν συμβεί στην Ιθάκη στο μεσοδιάστημα, αλλά και η αγωνία του να πάρει από τον νεκρό επίσης μάντη Τειρεσία τον χρησμό για την συνέχεια και το τέλος του ασυντέλεστου ακόμη νόστου του. 

Με συγκίνησε η συμμετοχή μου σε μια μυσταγωγία όπου οι ηθοποιοί του Θεάτρου Νο ντυμένοι με μεταξωτά φορέματα περπατούν και κινούνται με ένα ξεχωριστό τρόπο πάνω στο στιλβωμένο ξύλο της τυπικής σκηνής, του απέριττου αυτού σκηνικού που έστησε με ευλάβεια η Εύα Μανιδάκη και φώτισε με ευαισθησία και σεμνά ευρήματα αναδεικνύοντας την ατμόσφαιρα μιας μυσταγωγίας, η Ελευθερία Ντεκώ. Σαφή γεωμετρικά φωτεινά περιγράμματα που αναδεικνύουν τις σκιές, φωτεινές χαράξεις στο τοπίο και ανάδειξή του σε όλο του το βάθος όπου αυτό χρειαζόταν. 

Οι ξύλινες ράμπες-γέφυρες ενοποίησαν την ορχήστρα με το προσκήνιο , τη σκηνή και τον πίσω περίβολο, ενεργοποιώντας ένα τεράστιο και ταυτόχρονα απόλυτα οριοθετημένο σκηνικό χώρο. Έγινε ο χώρος των ηθοποιών, χώρος μετεωριζόμενος, εκκρεμής. Ξύλινες υπερυψωμένες «ιερές ζώνες κίνησης» χάρη στις οποίες κανένας ηθοποιός δεν πάτησε το χώμα της Επιδαύρου, σε κανένα σημείο της παράστασης, γράφει ο Γιάννης Λεοντάρης σε σχετικό του κείμενο. 

Σε όλη την διαρκεια της παράστασης με την φωτογραφική μηχανή "παραπόδα" δεν τόλμησα να ταράξω ούτε με ένα κλικ του κλείστρου, την ευλαβική σιωπή του κοινού. Περίμενα υπομονετικά μέχρι το φινάλε και μέσα στους ήχους των χειροκροτημάτων κατέγραψα τον ROKURO GENSO UMAWAKA και όλον τον Θίασο να υποκλίνονται στο κοινό και τον Μιχαήλ Μαρμαρινό να τους απευθύνει χαιρετισμό από το έδαφος της ορχήστρας αποφέυγοντας να ανέβει και να πατήσει την ξύλινη στάθμη της σκηνής των Ιαπώνων. Μια συμβολική χειρονομία που τόνισε τον σεβασμό στον αυστηρό κώδικα και τις αναλλοίωτες συμβάσεις του από τον 14ο αιώνα θεατρικού συνόλου.

Το κοινό πιο σιωπηλό από κάθε άλλη φορά αποχώρησε από το θέατρο σκεπτικό θα έλεγα και πολύ ήρεμα βρεθήκαμε στον γνωστό εστιατόριο του Λεωνίδα στο Λυγουριό για φαγητό, συζητώντας σε ένα κλίμα τελείως διαφορετικό από τα συνηθισμένα, χωρίς πανυγυρισμούς και κοσμικότητες. Κι όταν αργότερα βρεθήκαμε αργά την νύχτα στον πευκόφυτο έρημο χώρο των parking του θεάτρου, περπατήσαμε  μαζί με άλλα ζευγάρια, χαζεύοντας  τους επισκέπτες μέσα στα παρκαρισμένα διάσπαρτα αυτοκίνητα να περιμένουν υπομονετικά το χάραμα.

ξημερώματα Σαββάτου: 

η επίκληση προς τον ήλιο

Και εκεί γύρω στις πεντέμισι λίγο πριν το ξημέρωμα, στίφη επισκεπτών καταφθάνουν με κάθε τρόπο, οι πιο πολύ ξάγρυπνοι, και όλοι μαζί ανεβαίνουμε σιωπηλοί προς το θέατρο. 

Σιωπηλοί κάτσαμε στις κερκίδες, ο ένας δίπλα στον άλλο αποσβολωμένοι από το μεγαλείο των στιγμών που βιώναμε, κάτω από το υπέροχο φως της αυγής και μαγεμένοι περιμέναμε την συνέχεια της βραδυνής τελετουργίας.

Πάνω στο ίδιο σκηνικό και με τον ίδιο ιδιότυπο βηματισμό μουσικοί ηθοποιοί καταφθάνουν στην κεντρική σκήνη μέσω της στενής ξύλινης γέφυρας.

Ο ήχος του φλάουτου που ακούστηκε ήταν το σήμα ότι η παράσταση με «ιερέα» τον δάσκαλο του Νο, Τζένσο Ουμεουάκα, αρχίζει...

Οι μουσικοί παίζουν τέσσερα όργανα, γιαπωνέζικο φλάουτο και τρία διαφορετικά είδη τυμπάνου.

Και οι ηθοποιοί εισέρχονται μεσω του ίδιου διαδρόμου στην κεντρική σκηνή με υπέροχα ολομέταξα, εντυπωσιακά σε σχέδια και χρώματα κοστούμια και καπέλα, ολισθαίνοντας στο λειασμένο δάπεδο της σκηνής.

Η τελετουργία συγκατοικεί και εδώ με τη θρησκευτικότητα αλλά και με την ποίηση και κορυφώνεται με σκηνές μεγάλης έντασης. Η επίκληση στον ήλιο καταλήγει σε ανταλλαγές και ριπές εντυπωσιακών δεσμών που διαχέονται στο χώρο και μας αφήνει εκστακτικούς. Παρά την έλλειψη υποτίτλων μέσα από την κίνηση, την μουσική, την γλώσσα του σώματος αλλά και τις φωνητικές επικλήσεις ο καθένας μας βρέθηκε καθηλωμένος μπροστά σε αυτό το μοναδικό θέαμα σε αυτό τον μοναδικό χώρο.

Φεύγοντας οι ηθοποιοί μας καταβόδωσαν με χαμόγελο, ακριβώς έξω από το θέατρο, πατώντας επίμονα με τα λευκά υφασμάτινα υποδήματα στην λειασμένη εξέδρα του σκηνικού.

Μετά την ελαφρότητα και ενίοτε την χυδαιότητα πολλών παραστάσεων των τελευταίων δεκαετιών στο μοναδικό αυτό θεατρικό χώρο, κάτι παράξενο συνέβη αυτή την φορά. Παραμείναμε αναπάντεχα σιωπηλοί και με ένα αίσθημα ταπεινότητας και συγκίνησης μπροστά στην μοναδική αυτή διπλή τελετουργία που φιλοξένησε φέτος και προς τιμήν του το Φεστιβάλ Επιδαύρου.

Κάντε ΚΛΙΚ στις εικόνες για μεγένθυση