ΠΡΟΤΑΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΕΡΧΟΜΕΝΗ ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΗΓΕΣΙΑ ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

για την συγκρότηση θεσμικού πλαίσιου

σχετικά με την οικονομική συμβολή ιδιωτών στον χώρο του πολιτισμού 

Αρχαιολογικός χώρος της Βραυρώνας, Ναός της Αρτέμιδος

Με την αλλαγή του χρόνου δημοσιεύτηκαν στην εφημερίδα Καθημερινή δύο σημαντικά άρθρα σχετικά με την αλλαγή της οικονομίας του πολιτισμού στην Ευρώπη, του Νίκου Βατόπουλου (31 Δεκεμβρίου 2014 με τίτλο: «Νέες συμμαχίες στην Ευρώπη της κρίσης») και του Δημήτρη Ρηγόπουλου  (01 Ιανουαρίου 2015 με τίτλο: «Το παράδειγμα της Ιταλίας»). 

Τα άρθρα αυτά αναδεικνύουν με έμφαση το εντυπωσιακό παράδειγμα της Ιταλίας που με την ψήφιση του νόμου Art Bonus, τον περασμένο Ιούλιο, προκαλείται σημαντική μεταβολή στο πολιτιστικό τοπίο. Ο νόμος δίνει ισχυρά φορολογικά κίνητρα (απαλλαγή έως 65%) σε ιδιώτες για να επενδύουν σε έργα μείζονος πολιτιστικής υποδομής, με αποτέλεσμα ένας μεγάλος αριθμός μνημείων στην Ιταλία από τη Ρώμη ως τη Φλωρεντία και το Μιλάνο αναστηλώνονται με γενναίες επιχορηγήσεις οίκων μόδας, επιχειρηματιών και τραπεζών. Πρόσφατα μάλιστα, ο δήμαρχος της Βερόνας, Φλάβιο Τόζι, υπέγραψε συμφωνία με την τράπεζα Unicredit και το Ιδρυμα CariVerona με αντικείμενο την αναστήλωση του ρωμαϊκού Αμφιθεάτρου της πόλης, έργο προϋπολογισμού 14 εκατ. ευρώ. 

Το Αμφιθέατρο της Βερόνας, μείζον αξιοθέατο της περιοχής, δεν θα μπορούσε ποτέ να αναστηλωθεί με δημόσια κονδύλια, δήλωσε ο δήμαρχος, που προχώρησε τη συμφωνία ώστε να σωθεί το θέατρο από τη διάβρωση της βροχής που έχει ήδη επιφέρει σημαντικές ζημιές.

Το ρωμαϊκό αμφιθέατρο της Βερόνας

Οίκοι πολυτελών ειδών αναλαμβάνουν δράση, διακηρύσσοντας ότι θέλουν να στηρίξουν την εθνική προσπάθεια χωρίς να ζητήσουν το όποιο αντάλλαγμα και ενθαρρυμένοι από τις φοροαπαλλαγές που ανακοίνωσε η ιταλική κυβέρνηση για τις επιχειρήσεις που χρηματοδοτούν αποκαταστάσεις και συντηρήσεις μουσείων, μνημείων, βιβλιοθηκών και αρχείων.

Υπό το βάρος του υπέρογκου δημόσιου χρέους, η κυβέρνηση Ρέντσι έχει στραφεί στην ιδιωτική πρωτοβουλία για να συντηρήσει τα εκατοντάδες ιστορικά μνημεία:

Ρώμη, Fontana di Trevi

- Αποκατάσταση Fontana di Trevi: κόστος 2, 8 εκατομμύρια ευρώ/ προσφορά της εταιρείας Fendi.

- Συντήρηση Κολοσσαίου: κόστος 25 εκατομμύρια ευρώ/ προσφορά της Tod’s.

Ρώμη, Piazza di Spagna

- Αποκατάσταση Piazza di Spagna: κόστος 1,5 εκατομμύριο ευρώ / προσφορά του Οίκου Bulgari.

Φλωρεντία, Galleria degli Uffizi 

- Επίσης ο οίκος Salvatore Ferragamo χρηματοδοτεί την ανακαίνιση του Galleria degli Uffizi στη Φλωρεντία, 

Βενετία, Γέφυρα Rialto 

- Η Diesel έχει αναλάβει τη Γέφυρα Rialto στη Βενετία, 

Φλωρεντία, Palazzo Vecchio

- Η Gucci θα δώσει 340.000 ευρώ για τις ταπετσαρίες του Palazzo Vecchio στη Φλωρεντία, 

- Η Prada πλήρωσε για την αποκατάσταση του κάστρου στην πόλη Arezzo της Τοσκάνης.

Άποψη Αρχαίας Αγοράς

Αντίθετα στην Ελλάδα, όταν το 1996 σαν μέλος μιας μεγάλης ομάδας μελετητών αρχιτεκτόνων (Γιώργος Ανδρεάδης, Σουζάνα Αντωνακάκη, Αριστείδης Αντωνακάκης, Δημήτρης Αντωνακάκης, Φοίβη Γιαννίση, Μάνος Περράκης, Γιώργος Τριανταφύλλου, Γιάννης Τσιώμης) βίωνα με ανησυχία και απογοήτευση την άγρια καρατόμηση των μελετών μας και του οράματος της Μελίνας Μερκούρη για την ενοποίηση των αρχαιολογικών χώρων (Περιοχή Αρχαίας Αγοράς), άρχισα να αναζητώ απεγνωσμένα λύσεις. 

Απόψεις Αρχαίας Αγοράς

Στόχος της όλης επέμβασης ήταν η ανάδειξη των αρχαιολογικών χώρων και η ένταξη χρήσεων και λειτουργίων για την ενημέρωση και την στοιχειώδη εξυπηρέτηση των επισκεπτών. Ο ακατανόμαστος τότε πρόεδρος της ΕΑΧΑ Γιάννης Καλαντίδης, αγνοώντας προκλητικά το περιεχόμενο της προκήρυξης των μελετών, ακόμα και στην εποχή των παχέων αγελάδων, απέρριπτε ανερυθρίαστα, τις προτάσεις των μελετητών και σιγά σιγά οδήγησε τα πράγματα στην υλοποίηση μόνο της περίφραξης επιμένοντας μάλιστα να πληρώσει στους μελετητές αμοιβή, μόνο επί της αξίας ενός μέτρου κιγκλιδώματος. Το Υπουργείο Πολιτισμού τότε σιωπούσε ίσως γιατί μια τέτοια επιλογή ευνοούσε τις συνήθεις συντηρητικές απόψεις των αρχαιολόγων και εμείς για άλλη μια φορά αισθανόμαστε την επερχόμενη ήττα με περισσή απάθεια.

Αρχαιολογικός χώρος Αρχαίας Αγοράς, Η περίφραξη και η είσοδος

Την εποχή εκείνη πραγματοποιούσαμε τις μελέτες των κτιρίων εμπορικής εταιρείας, από της σοβαρότερες επί δεκαετίες στην Αθήνα, που ήταν στα χέρια μιας από τις ελάχιστες αστικές αθηναϊκές οικογένειες που τις χαρακτήριζαν το ήθος και η αξιοπρέπεια. Ρώτησα λοιπόν τον σοβαρό αυτό επιχειρηματία αν είχε την πρόθεση η εταιρεία του να χρηματοδοτήσει την πραγματοποίηση μέρους των επεμβάσεων στους αρχαιολογικούς χώρους βάσει των μελετών μας, μια και τελικά, ως συνήθως, είχαν φαγωθεί τα λεφτά που είχαν προγραμματιστεί για το σύνολο των έργων. Η απάντηση του επιχειρηματία ήταν ξεκάθαρη: «Θα ήταν μεγάλη τιμή για την εταιρεία μας να χρηματοδοτήσει μια τέτοια επέμβαση με βασική προϋπόθεση ότι θα υπήρχε το ανάλογο θεσμικό πλαίσιο για να εξασφαλιστεί η σίγουρη αξιοποίηση των χρημάτων της εταιρείας για τον σκοπό αυτό και είναι επίσης επιθυμητή η ένταξη μικρής διακριτικής πινακίδας στον χώρο με το όνομα της Εταιρείας. Αυτά και μόνο.»

Η πρόταση βέβαια αντιμετωπίστηκε τότε με ειρωνικά χαμόγελα και σήμερα 18 χρόνια αργότερα το θέμα έχει επανέλθει δριμύτερα λόγω βέβαια και της οικονομικής κατάστασης. 

Αρχαιολογικός χώρος Βραυρώνας

Τίποτα δεν έχει αλλάξει θεσμικά και ιδεολογικά από τότε, παρά το γεγονός ότι η οικονομική αδυναμία του κράτους έχει κορυφωθεί ενώ ταυτόχρονα υπάρχουν ευτυχώς προτάσεις από ιδιωτικούς φορείς για χρηματοδοτήσεις, όπως π.χ. το Κοινωφελές Ίδρυμα «Σταύρος Νιάρχος» διατίθεται να συμπράξει με το δημόσιο για την ανάδειξη των αρχαιολογικών χώρων της Βραυρώνας που κάθε χρόνο πνίγεται στα νερά, του Κεραμικού και των μουσείων τους.

Αρχαιολογικός χώρος Κεραμικού

Η συγκρότηση επιτροπής

Το Υπουργείο Πολιτισμού στις 24 Σεπτεμβρίου 2014 συγκρότησε σχετική επιτροπή με στόχο την επεξεργασία προτάσεων προς την πολιτική ηγεσία για την ολοκληρωμένη διαχείριση των αρχαιολογικών χώρων, τις δράσεις προβολής τους και την εξυπηρέτηση των επισκεπτών. Στην Επιτροπή ανατίθενται επίσης η εκπόνηση πιλοτικού σχεδίου αναβάθμισης και διαχείρισης των αρχαιολογικών χώρων του Κεραμεικού και της Βραυρώνας, στο πλαίσιο της συνεργασίας του ΥΠ.ΠΟ.Α. με το Κοινωφελές Ίδρυμα «Σταύρος Νιάρχος» Στην επιτροπή αυτή συμμετέχουν: 1. Νικολέττα Διβάρη – Βαλάκου, Επίτιμη Προϊσταμένη Διεύθυνσης ΥΠΠΟΑ, ως Συντονίστρια - 2. Ευγενία Γερούση, Προϊσταμένη της Διεύθυνσης Βυζαντινών & Μεταβυζαντινών Αρχαιοτήτων - 3. Αναστασία Γκαδόλου, Προϊσταμένη του Τμήματος Αρχαιολογικών Χώρων, Μνημείων & Αρχαιογνωστικής Έρευνας της Διεύθυνσης Προϊστορικών & Κλασικών Αρχαιοτήτων - 4. Ευάγγελο Κυριακίδη, Δρ Αρχαιολόγο - 5. Τάκη Μαστραντώνη, Τεχνικό Σύμβουλο για το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα ΕΣΠΑ 2007 – 2013

Αρχαιολογικός χώρος της Βραυρώνας, Ναός της Αρτέμιδος με τις πρόσφατες πλημμύρες

Ακολούθησαν όμως έντονες αντιδράσεις από τον Σύλλογο Ελλήνων Αρχαιολόγων και από βουλευτές του Σύριζα που έκαναν επερώτηση στην Βουλή. Συνοψίζοντας, οι αντιρρήσεις αυτές επικεντρώνονται στα πρόσωπα της επιτροπής, στην απαξίωση της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας και των στελεχών της, στην εμμονή ότι η διαχείριση των θεμάτων αυτών αποτελεί υποχρέωση της Πολιτείας και μόνο μέσω των αρμόδιων Υπηρεσιών της, στην ήδη υπάρχουσα χρηματοδότηση από το ΕΣΠΑ, και κυρίως στην ανυπαρξία ανάλογου θεσμικού πλαισίου.

Σε κάθε περίπτωση όμως, παρά τις αντιδράσεις, τα ευρωπαϊκά παραδείγματα αλλά και η δυναμική των υποδειγματικών πρωτοβουλιών του Σταύρου Μπένου, με το «Διάζωμα», που φαίνεται ότι έχει βρει μια διέξοδο με την χρήση των "κουμπαράδων" μέσω χορηγών, για την ανάδειξη αρχαιολογικών χώρων και του Πέτρου Θέμελη στην Μεσσηνία, αναμφισβήτητα προβάλλουν την αποτελεσματικότητα μέσω χρηματοδότησης από ιδιώτες και βέβαια την ανάγκη άμεσης προετοιμασίας σχετικού θεσμικού πλαισίου για την σωστή διαχείριση και αξιοποίηση των χορηγιών. 

Ο Πέτρος Θέμελης στον αρχαιολογικό χώρο στην Μεσσηνία

Είτε μέσα από την συγκεκριμένη επιτροπή ή μέσω μιας άλλης και με την συμμετοχή και των ανάλογων αρμόδιων υπηρεσιών του Υπουργείου είναι εξαιρετικά κρίσιμο να συγκροτηθεί άμεσα το ανάλογο θεσμικό πλαίσιο, αξιοποιώντας με μέτρο και σύνεση τις προθέσεις όλων όσων θέλουν να συμβάλλουν οικονομικά στην ανάδειξη αρχαιολογικών χώρων και μουσείων. Ας αφήσουμε κατά μέρος τις συντηρητικές απόψεις για κρατικοδίαιτη συντήρηση και ανάδειξη των μνημείων. Ας σταματήσουν επί τέλους οι συνδικαλιστικές ηγεσίες να αντιδρούν επίμονα αντιπροσωπεύοντας έναν στείρο συντηρητισμό και ας συμβάλουν στην καλύτερη θωράκιση του νέου θεσμικού πλαισίου.

Αρχαιολογικός χώρος αρχαίων νεωσοίκων στο Μικρολίμανο πριν και μετά τον καθαρισμό και την ανάδειξη του, με χρηματοδότηση από ιδιωτική εταιρεία, και την εποπτεία των αρχαιολόγων της ΚΣΤ ΕΚΠΑ.

Έχει αποδειχθεί μέσα στον χρόνο ότι οι αρχαιολογικοί χώροι παραμένουν σε εγκατάλειψη και τα ελάχιστα κρατικά χρήματα για τον πολιτισμό έστω και αν υπάρχουν ένα ικανό τμήμα τους χάνεται στην πορεία.

Πρέπει επι τέλους να ξεπεράσουμε τις αγκυλώσεις. Οι προσφέροντες δεν μπορεί να αντιμετωπίζονται συνεχώς με καχυποψία…

Καλή Χρονιά λοιπόν σε όλους και  ιδιαίτερα στην επερχόμενη νέα ηγεσία του Υπουργείου Πολιτισμού

· Για τα κατορθώματα του Γιάννη Καλαντίδη κάντε ΚΛΙΚ εδώ

· Για το άρθρο του Νίκου Βατόπουλου (31 Δεκεμβρίου 2014) στην Καθημερινή με τίτλο «Νέες συμμαχίες στην Ευρώπη της κρίσης» κάντε ΚΛΙΚ εδώ 

· Για το άρθρο του Δημήτρη Ρηγόπουλου (01 Ιανουαρίου 2015) με τίτλο: «Το παράδειγμα της Ιταλίας» κάντε ΚΛΙΚ εδώ

· Για την ανακοίνωση του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων κάντε ΚΛΙΚ εδώ και 

· Για την επερώτηση των βουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ κάντε ΚΛΙΚ εδώ