ΤΑΣΟΣ ΜΠΙΡΗΣ: ΚΑΛΟΚΑΙΡΙΝΕΣ ΣΚΕΨΕΙΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΑ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑ-ΜΠΟΥΤΙΚ, ΤΟ "ΞΕΝΙΑ-ΑΝΔΡΟΥ" ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΤΗΝ 14Η ΜΠΙΕΝΑΛΕ ΤΗΣ ΒΕΝΕΤΙΑΣ

Ευρηματικές «κυβιστήσεις»(1)

αρχιτεκτονικής ιδεολογίας και εφαρμογής

(1)  Κυβίστηση: Ακροβατική άσκηση

(και για την περίπτωση που μας απασχολεί, “κολοτούμπα”)

Ξενία Άνδρου 29 VI 2014

Φίλε Γιώργο, 

Σε σχέση με το πρόβλημα του «Ξενία Άνδρου», που φαίνεται –δικαιολογημένα- τόσο πολύ να σε θλίβει, επίτρεψε μου να σου πω μερικές σκέψεις. 

Ας μην μας συνεπαίρνει ο καημός για τον Άρη Κωνσταντινίδη και το –υπό διωγμό- έργο μιας ολόκληρης εποχής, των «Ξενία» συμπεριλαμβανομένων. 

Βεβαίως, «λύση» για όλα αυτά (ιδιαιτέρως σε ζητήματα τουριστικής ανάπτυξης) θα υπάρξει και δεν θα είναι μόνο τα «ξενοδοχεία –μπουτίκ» του ΤΑΙΠΕΔ. 

Περισσότερο από αυτήν πιστεύω ότι πρέπει να απασχολήσει (από ιδεολογική και πρακτική άποψη) π.χ. η πρόταση που φαίνεται να εκπροσωπεί επισήμως τον κλάδο μας ως ελληνική συμμετοχή στην φετινή «Biennale Βενετίας». Πρόταση που υπερβαίνει το ειδικό πρόβλημα του «Ξενία της Άνδρου» και τα ξενοδοχεία γενικότερα, και αφορά συνολικά στην σύγχρονη ελληνική αρχιτεκτονική εν μέσω κρίσεως, αλλά και μετά από αυτήν.

Ο τίτλος της συμμετοχής καταγράφεται συντομογραφικά αλλά και περιεκτικά –ως ένα είδος ντιρεκτίβας- σε ολοσέλιδα αφιερώματα των εφημερίδων «Καθημερινή» και «Βήμα» της Κυριακής (03/08/2014) σε γενικές γραμμές ως εξής: 

Αρχιτεκτονική του «λιγότερου» και «μικρότερου». 

Αρχιτεκτονική του «ασκητικού». 

(Αλλά φυσικά, από εδώ και εμπρός!) 

Πρόκειται, νομίζω, για «λέξεις» που βγαίνουν ξαφνικά στη σκηνή σαν «λαγοί μέσα από καπέλο» και απευθύνονται, πέραν των αρχιτεκτόνων και προς ένα ευρύτερο κοινό που πια μάλλον δεν θυμάται «τι» και «από ποιους» λεγόταν ή γινόταν κατά πλειοψηφία στην τελευταία προ κρίσεως περίοδο σε αναφορά με την αρχιτεκτονική. 

«Λέξεις» που, μέχρι σήμερα, είχε παραχώσει στο «χρονοντούλαπο της ιστορίας» ο βίαιος υλιστικός εκσυγχρονισμός της παγκοσμιοποίησης της προηγούμενης εικοσαετίας (γι’ αυτούς που θυμούνται). Και του οποίου την αρχιτεκτονική πολύ θαυμάσαμε, διδάξαμε, εφαρμόσαμε. Ας την παρουσιάζουμε σήμερα –ευσχήμως- ως «τέκνο αγνώστου πατρός και μητρός». 

«Λέξεις» κενές πια περιεχομένου, στις οποίες όμως ο Κωνσταντινίδης και η περίοδος του Ύστερου Ελληνικού Μοντερνισμού προσέδωσαν απολύτως ειδικό νόημα, σημασία, αλλά και προϋποθέσεις χρήσεως, τόσο σε επίπεδο αρχιτεκτονικής ιδεολογίας, όσο και εφαρμογής. Όλα αυτά δηλαδή που τα τελευταία είκοσι χρόνια, εμείς οι «εκσυγχρονιστές κοσμοπολίτες», με παιγνιώδη ή χλευαστική διάθεση χαρακτηρίσαμε ως σύμβολα ξεπερασμένης, τοπικιστικής, επαρχιώτικης εσωστρέφειας. Ή ως επιθετική, απομονωτική προσήλωση στο «ένα και μοναδικό ηθικοπλαστικό αληθές». 

Με τέτοιες σκέψεις, τέτοια γραπτά, λόγια και χτισμένα έργα, εκφράσαμε την εκσυγχρονιστική μας οίηση. Και έτσι σε μεγάλο βαθμό πάθαμε ότι πάθαμε. 

Αλλά πέρα από τις «λέξεις- κλειδιά» των αποενοχοποιητικών κυβιστήσεων της παρουσίασης της ελληνικής συμμετοχής στη Biennale (μάλιστα, με ενισχυτικό εφαλτήριο «αξιοπιστίας» τα ξεχασμένα «Ξενία») είδαμε στις δύο Κυριακάτικες εφημερίδες, χαρακτηριστικές εικόνες και συνοδευτικά κείμενα νέων επιλεγμένων προτάσεων της συμμετοχής μας, για μελλοντικές λύσεις στα γενικά κακοπαθήματα μας. Λύσεις που μπορούσαν –πιστεύω- να έχουν και άμεση εφαρμογή στην περίπτωση του ερειπιώδους «Ξενία της Άνδρου», στο πνεύμα των «φαντασιακών συμβολισμών» που θεωρούμε ως βολικό αντίδοτο στην κρίση. 

Συγκεκριμένα, στην παρουσίαση του «Βήματος» μια πρόταση διερευνούσε το πως ένα αρχιτεκτονικό ημιτελές ερείπιο διάσπαρτων υποστυλωμάτων και δοκών (χωρίς καν τις πλάκες του) θα μπορούσε, με κατάλληλους «έξυπνους» χειρισμούς εικονικής προσομοίωσης (και με προσθήκη μπόλικου υγρού ονειρικού στοιχείου) να μεταμορφωθεί σε up to date αρχιτεκτονικό γλυπτό, υποθέτω ως σύμβολο του «ολίγου» και «ασκητικού» της μετά την κρίση περιόδου. Και επιπλέον να βγάλει ίσως οικονομικά και «το κατιτίς του». Χωρίς ανάγκη ενίσχυσης του σκελετού και του οπλισμού ή πρόσθετη προστασία από τις σκουριές που προκαλεί η τρικυμισμένη θάλασσα, όπως θα προϋπέθετε μια επανάχρηση του κουφαριού του «Ξενία». 

Studio Angelidakis, The Naxos Ruin 

Το ερείπιο μιας βέλγικης επένδυσης στη Νάξο, ένα μισοφαγωμένο κουφάρι ξενοδοχείου που κάθε καλοκαίρι κατοικείται άτυπα από κατασκηνωτές και μετανάστες και το ερώτημα με ποιον τρόπο μπορούμε να αξιοποιήσουμε το υπάρχον «κτισμένο» αντί για να προσθέτουμε ακόμα κτίρια στο υπερφορτωμένο τοπίο. 

Εξάλλου στην «Καθημερινή» παρουσιαζόταν μια ακόμη φαντασιακή πρόταση σε αναφορά με το «ολιγότερο» και «μικρότερο». Την αποτελούσε μια -επίσης «έξυπνη»- συγκρότηση ανεξάρτητων πλωτών ξενοδοχειακών «κυψελών». 

ΖΗΣΗΣ ΚΟΤΙΩΝΗΣ (Βόλος) : Αμφίβιες αποικίες. Στη θαλάσσια έκ(σ)ταση 

Μια συνθήκη αμφίβιας ζωής με κέλυφος 50 μονάδες πλωτής κατοίκησης για διαμονή 100 παραθεριστών και ένα πλωτό οχηματαγωγό πλοίο που φέρει τις ξενοδοχειακές χρήσεις υποδοχής και ταυτόχρονα λειτουργεί ως «μητρικό πλοίο» μεταφέροντας τις μονάδες σε προσβάσιμες από τη θάλασσα περιοχές. 

Το φαντασιακό 

Σκέφτηκα ότι θα μπορούσε να αναπτυχθεί (εν κινήσει ή αγκυροβολημένη) κοντά στην προβλήτα όπου ρημάζει σήμερα το «Ξενία», ως «πετυχημένος συμβολισμός» μιας νοητικής και πρακτικής μεταφοράς της – αχρηστευμένης πια- πρότασης του Κωνσταντινίδη, στην ίδια τη θάλασσα που, μαζί με την αδιαφορία μας, την διεύρωσε. 

Έτσι, τα έρημα δωμάτια του «Ξενία» θα συμβολίζονταν από τις ολοζώντανες θαλάσσιες κυψέλες που θα έπλεαν απέναντι του! 

στην βεράντα του 2ου ορόφου του Ξενία  Άνδρου το καλοκαίρι του 1989, Γιώργος & Σοφία Τριανταφύλλου 

μια γαλήνια μπουνάτσα, 

από την βεράντα του Ξενία στην Άνδρο 

το καλοκαίρι του 1989, φωτό Γιώργος Τριανταφύλλου 

μια ταραχώδης θάλασσα από την βεράντα του Ξενία Άνδρου στην περίπτωση των άγριων μελτεμιών, καλοκαίρι 1989, φωτό Γιώργος Τριανταφύλλου 

Μάλιστα, ο «συμβολισμός» θα είχε διπλή ερμηνεία: μια γαλήνια, στην περίπτωση μπουνάτσας και μια ταραχώδη, στην περίπτωση των άγριων μελτεμιών, όταν άλλες κυψέλες θα χάνονταν ανεπιστρεπτί στο πέλαγος, και άλλες θα έφταναν μέχρι και τις ενδότερες χερσαίες περιοχές της Άνδρου, αναλόγως του πνέοντος ανέμου. 

Με αυτά και με εκείνα, συμπέρασμα βγαίνει ότι σήμερα σχεδόν κανείς άνθρωπος και κανένα ανθρώπινο έργο δεν μπορεί πια, ούτε να ζήσει, αλλά ούτε και να πεθάνει, εν ησυχία και εν αξιοπρεπεία. Έκτος ίσως από την παλαιά εκείνη περίπτωση της ανατίναξης του έρημου σκελετού της μελέτης Δεσποτόπουλου για τον «Ερυθρό Σταυρό», που έγινε μια και καλή, χωρίς φλύαρους επικήδειους, ως αποτέλεσμα του ίδιου ωφελιμιστικού εκσυγχρονιστικού πνεύματος στο οποίο αναφέρθηκα προηγουμένως. 

Η ανατίναξη του έρημου σκελετού της μελέτης Δεσποτόπουλου 

για τον «Ερυθρό Σταυρό», 21 05 1995 

Πνεύμα που ισχύει και σήμερα και ας επιχειρούμε να το παραλλάξουμε με ευρηματικές λεκτικές ή αισθητικές κυβιστήσεις και φαντασιακούς συμβολισμούς. 

Γι’ αυτό δεν πρέπει να μας κατακλύζει, ούτε η θανατερή απελπισία (ειδικά εσένα Γιώργο, μιας και, εσύ τουλάχιστον, καλά τα είπες για τη Biennale) , ούτε ο υποδόριος κυνισμός που διαφαίνεται στο αμφίσημο σχετικό άρθρο του Δημήτρη Φιλιππίδη για τα κακοπαθήματα μας. 

Ας κρατήσουμε λοιπόν δυνάμεις για τα χειρότερα (ή ενδεχομένως και τα καλύτερα). 

Τάσος Μπίρης 

13 Αυγούστου 2014 

Ο Τάσος Μπίρης διατυπώνει εδώ τις σκέψεις του με αφορμή την ανάρτηση σε αυτό το μπλογκ, στις 19 Ιουλίου 2014 με τίτλο: ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΙ ΠΕΡΙ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΩΝ ΜΠΟΥΤΙΚ ΑΠΟ ΤΟ ΤΑΙΠΕΔ, η περίπτωση της Άνδρου, όπου και ο Δημήτρης Φιλιππίδης διατυπώνει μια χρήσιμη ρεαλιστική άποψη με τίτλο: ΤΟ ΑΔΙΕΞΟΔΟ ΤΗΣ ΞΕΝΙΑΣ ΑΝΔΡΟΥ. Για να επισκεφτείτε αυτή την ανάρτηση κάντε ΚΛΙΚ εδώ. 

Εικονογράφηση: Γιώργος Τριανταφύλλου

Από τον Γιώργο Μαδεμοχωρίτη ήρθε το ακόλουθο σχόλιο:

Θαυμάσια και εξαιρετικά ενδιαφέρουσα η τοποθέτηση του κου Τ. Μπίρη, αποτέλεσμα νηφάλιας σκέψης ωριμότητας και εμπειρίας.

Χαίρομαι που ένας τόσο σημαντικός αρχιτέκτονας , τολμάει και θίγει απόψεις ταμπού με τον ευρηματικό μεν όρο "κυβίστηση" που αποδίδει την αναγκαιότητα αναθεώρησης πολλών "θέσφατων" με τον κίνδυνο του χαρακτηρισμού "κολοτούμπα".

Πρέπει όμως να προβληματίσει πολλούς από εμάς αυτοκριτικά, το γεγονός ότι η καθημερινότητα έχει επιβάλει την "κολοτούμπα" που την υλοποιούν πολλοί ανώνυμοι Έλληνες αρχιτέκτονες και επώνυμοι ξένοι . Ίσως ό ευρηματικός όρος "κυβίστηση" δώσει την ευκαιρία να απελευθερωθούν και οι επώνυμοι Έλληνες αρχιτέκτονες .

Γ. Μαδεμοχωρίτης

15 ΑΥΓ. 2014

Επίσης και ο Νϊκος Φιντικάκης σχολιάζει:

Κρατα Γιωργο,

Κι εδω στη Ν. Αφρικη διαβαζω τα σχολια σου μαζι με του Τασου Μπιρη σχετικα με το ξεπουλημα μεσω του Εθνικου μας παλιατζη "ΤΑΙΠΕΔ "του συνολου της Αρχιτεκτονικης μας κληρονομιας

Ευτυχως η UIA κραταει ενα πολυ θετικο ρολο για τη προστασια της Αρχιτεκτονικης ταυτοτητας που κινδυνευει διεθνως οχι μονο απο το ξεπουλημα της λογω της εξαπλωςης του φαινομενου "ΜΝΗΜΟΝΙΟ" στους Διεθνεις Τραπεζικους κλεπταποδοχους αλλα και λογω των απαραδεκτων πολεμων που στοχο εχουν το χρημα και την εκμεταλλευση των εκαστοτε τοπικων κοινωνιων και του πολιτισμου τους

Για την επικαιροτητα σου επισυναπτω το νεο συμβουλιο της UIA που εκλεχτηκε εδω στο Durban και υποσχομαι να συνεχισω και την επομενη τριετια να υπηρετω τη προςταςια της Ελληνικης Αρχιτεκτονικης κληρονομιας και του δημοσιου συμφεροντος

Κρατα γερα τη σημαια της αντικειμενικοτητας χωρις την αναγκη εκμαυλιστικων διαφημισεων.

Πολυ φιλικα και συναδελφικα

Νικος Φιντικακης

Υ.Γ

Μετα τη Πανεπιστημιου και το GEZI PARK οι Ρωσοι εφεραν ψηφισμα για τη προστασια του Πυργου του SHUVOK στη Μοσχα

Για αλλα νεα θα σε ενημερωσω αν θελεις μετα το 15 Αυγουστου που θα ειμαι Αθηνα