ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ ΤΟΥ ΓΡΑΦΕΙΟΥ

“ADAMAKIS ARCHITECTS & ASSOCIATES”

ΑΠΟ ΤΟΝ ΒΟΛΟ

Οι αρχιτεκτονικοί διαγωνισμοί 

ως ένα ερευνητικό ταξίδι 

που εμπλουτίζει τη γνώση 

και τη σχεδιαστική εμπειρία

Γνωρίζω τον Κώστα Αδαμάκη, τόσο σαν ακαδημαϊκό δάσκαλο όσο και σαν δυναμικά δραστήριο αρχιτέκτονα με έδρα τον Βόλο, με σημαντικά έργα στην διαδρομή του και πολλές συμμετοχές και διακρίσεις σε αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς. Η πρόσφατη διάκριση του γραφείου του με επικεφαλής τον νεότερο Στέφανο Αδαμάκη, στον Διεθνή Διαγωνισμό Architecture at Zero 2024, όπου η πρότασή του για την μελέτη σχολικού συγκροτήματος μηδενικής κατανάλωσης στο ανατολικό Los Angeles, ξεχώρισε ανάμεσα σε 122 συμμετοχές από όλο τον κόσμο, αποσπώντας ένα από τα 3 πρώτα βραβεία, μου κίνησε το ενδιαφέρον και ήταν η αφορμή για την παρουσίαση που ακολουθεί.

Πρόκειται για ένα αναλυτικό κείμενο που προετοιμάστηκε από το γραφείο Adamakis Architects και αναφέρεται στις απόψεις τους για την αρχιτεκτονική, στη δομή και στους στόχους του γραφείου, στην σημασία της συμμετοχής και τις διακρίσεις σε αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς και τέλος στην παρουσίαση της μελέτης που διακρίθηκε στον Διεθνή Αρχιτεκτονικό Διαγωνισμό ιδεών για το έργο "MISFITS_Middle School for Fun Innovation and Technological Sustainability" στο Los Angeles, USA.

Η Αρχιτεκτονική ως Πράξη Δημιουργίας και Κοινωνικής Ευθύνης

Η αρχιτεκτονική, πέρα από την αισθητική της διάσταση, είναι μια διαρκής διαπραγμάτευση μεταξύ του χώρου, των ανθρώπων και του χρόνου. Είναι ένας διάλογος ανάμεσα στο παρελθόν, το παρόν και το μέλλον, ένας συνδυασμός λειτουργικότητας, καινοτομίας και κοινωνικής ευθύνης. Σε αυτή τη σύνθετη πραγματικότητα, οι αρχιτεκτονικοί διαγωνισμοί αποτελούν μία από τις πιο σημαντικές διεξόδους για τη δημιουργική σκέψη μιας και δίνουν την ευκαιρία να τεθούν ερωτήματα, να εξερευνηθούν νέες προσεγγίσεις και να διαμορφωθούν προτάσεις που μπορούν να επηρεάσουν τη μελλοντική εξέλιξη του δομημένου περιβάλλοντος.

Επιλογές από συμμετοχές σε αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς

Η σημασία των διαγωνισμών δεν έγκειται μόνο στη βράβευση. Κάθε συμμετοχή είναι ένα ερευνητικό ταξίδι που εμπλουτίζει τη γνώση και τη σχεδιαστική εμπειρία. Προσφέρει στους αρχιτέκτονες τη δυνατότητα να εξετάσουν αρχιτεκτονικές λύσεις χωρίς τους περιορισμούς που συχνά επιβάλλουν τα τυπικά έργα, ενώ παράλληλα προάγει την ομαδική εργασία και τη διεπιστημονική συνεργασία. Η αρχιτεκτονική είναι, άλλωστε, ένα συλλογικό εγχείρημα, που απαιτεί τη σύμπραξη διαφορετικών ειδικοτήτων, από την ενεργειακές και στατικές μελέτες έως την κοινωνική ανάλυση και την εκπαιδευτική πολιτική.

Η αρχιτεκτονική ομάδα Adamakis Architects & Associates έχει μια μακρά πορεία στους αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς, αναγνωρίζοντας την αξία τους όχι μόνο ως πεδία διακρίσεων, αλλά ως αφορμές για έρευνα και εξέλιξη. Από την ίδρυσή του το 1980 από τον Κωνσταντίνο Αδαμάκη και την Ευδοκία Τζαβέλλα, το γραφείο έχει αποσπάσει πολλαπλά βραβεία σε εθνικό και διεθνές επίπεδο, με έμφαση σε έργα που συνδυάζουν την ιστορικότητα με τη σύγχρονη βιωσιμότητα.

Οι Αδαμάκης Κώστας και Στέφανος στη βράβευση του γραφείου Adamakis Architects & Associates για την μελέτη τους στο διαγωνισμό για το Κέντρο Design στο Παλαιό Κυβερνείο της Βαγδάτης.

Την τελευταία δεκαετία, με επικεφαλής τον Στέφανο Αδαμάκη και με τον Κωνσταντίνο Αδαμάκη ως επιστημονικό σύμβουλο, το γραφείο έχει διακριθεί για την ιδιαίτερη προσέγγισή του τόσο σε επίπεδο ιδιωτικών έργων όσο και σε επίπεδο διαγωνισμών. Ειδικά λόγω της ενασχόλησης και των δύο με τον χώρο της εκπαίδευσης - ο Κωνσταντίνος είναι ομότιμος καθηγητής στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων στο Π.Θ. και ο Στέφανος υποψήφιος διδάκτορας και μεταπτυχιακός φοιτητής του πανεπιστημίου του Cambridge – τον τελευταίο καιρό έχουν δώσει έμφαση στον εκπαιδευτικό σχεδιασμό. Οι εκπαιδευτικοί χώροι δεν είναι απλώς δομές που φιλοξενούν τη μάθηση—είναι ζωντανά κύτταρα της κοινωνίας, χώροι που ενθαρρύνουν τη δημιουργικότητα, την κοινωνική αλληλεπίδραση και τη βιώσιμη ανάπτυξη.

Αποδεικνύοντας αυτή τη φιλοσοφία, το γραφείο έχει διακριθεί σε διαγωνισμούς που αφορούν τον εκπαιδευτικό σχεδιασμό, όπως:

1ο Βραβείο στον Διεθνή Αρχιτεκτονικό Διαγωνισμό Arxellence 

για ένα σχολικό συγκρότημα (Βρεφονηπιακός Σταθμός και Πολυχώρος του Δήμου) στον Δήμο Διονύσου Αττικής.

Βραβείο στον Διεθνή Αρχιτεκτονικό Διαγωνισμό Tamayouz, 

για τον σχεδιασμό ενός Κέντρου Design στο βομβαρδισμένο πρώην κυβερνείο της Βαγδάτης. Η πρόταση που ισορροπεί ανάμεσα στη ιστορική μνήμη και την εκπαιδευτική αναγέννηση διακρίθηκε στις 5 καλύτερες προτάσεις ανάμεσα σε 323 συμμετοχές από όλον το κόσμο (η μοναδική από την Ευρώπη).

1ο Βραβείο σε Πανελλήνιο Αρχιτεκτονικό Διαγωνισμό για ένα σχολικό συγκρότημα (Βρεφονηπιακός σταθμός και δημοτική βιβλιοθήκη) στις 40 Εκκλησίες του Δήμου Θεσσαλονίκης.

Η πορεία αυτή κορυφώνεται με τη διάκριση του γραφείου στον Διεθνή Διαγωνισμό Architecture at Zero 2024, όπου η πρότασή του ξεχώρισε ανάμεσα σε 122 συμμετοχές από όλο τον κόσμο, αποσπώντας ένα από τα 3 πρώτα βραβεία. Το έργο "MISFITS_Middle School for Fun Innovation and Technological Sustainability" δεν είναι απλώς ένας χώρος μάθησης, αλλά ένας τόπος που αναδιαμορφώνει τον τρόπο με τον οποίο τα σχολεία αλληλεπιδρούν με την κοινότητα, το περιβάλλον και τους ίδιους τους μαθητές.

Η αρχιτεκτονική ποιότητα βρίσκεται στον πυρήνα κάθε πρότασης, αλλά η επιτυχία δεν είναι ποτέ αποτέλεσμα ατομικής προσπάθειας. Πίσω από κάθε βραβευμένο έργο βρίσκεται μια διεπιστημονική ομάδα, η οποία εργάζεται συλλογικά, ανταλλάσσει ιδέες και διαμορφώνει λύσεις μέσα από μια διαρκή διαδικασία όσμωσης μεταξύ διαφορετικών γνωστικών πεδίων. Η ομαδικότητα, η έρευνα και η ανταλλαγή γνώσης είναι αναπόσπαστα στοιχεία κάθε επιτυχημένου σχεδιασμού.

Οι διαγωνισμοί δεν είναι αυτοσκοπός· είναι εργαλεία σκέψης και πειραματισμού, πεδία δοκιμής νέων ιδεών που διαμορφώνουν τις πόλεις και τους χώρους του αύριο. Σε έναν κόσμο όπου η βιωσιμότητα και η κοινωνική ισότητα καθίστανται πλέον κεντρικά ζητήματα της αρχιτεκτονικής, η συμμετοχή σε τέτοιες διαδικασίες αποτελεί ευθύνη και ταυτόχρονα προνόμιο.

Η διάκριση στον Architecture at Zero 2024 δεν αποτελεί μόνο μια αναγνώριση, αλλά και μια υπενθύμιση ότι η αρχιτεκτονική μπορεί να είναι καταλύτης θετικών αλλαγών.

ΔΙΕΘΝΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ

ARCHITECTURE ΑΤ ZERO 2024

A design competition for Decarbonization, 

Equity and resilience in California.

Middle school Building in East Los Angeles CA.

Πρόκειται για τον Διεθνή Αρχιτεκτονικό Διαγωνισμό ιδεών που προκηρύχτηκε την 22α Απριλίου 20, για την κατασκευή Σχολικού Συγκροτήματος μηδενικής ενεργειακής κατανάλωσης στην περιοχή του Ανατολικού Los Angeles, USA. Συμμετείχαν 122 γραφεία διαφόρων Εθνικοτήτων και δόθηκαν 3 βραβεία (χωρίς διάκριση σε 1ο, 2ο, 3ο ) Τα δύο δόθηκαν σε γραφεία των Η.Π.Α. και το ένα στο γραφείο Adamakis Architects & Associates από τον Βόλο. Στην ομάδα μελέτης συμμετείχαν επίσης καθηγητές, υποψήφιοι Διδάκτορες, μεταπτυχιακοί και προπτυχιακοί φοιτητές του Τμήματος Αρχιτεκτόνων του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας τα ονόματα των οποίων παρατίθενται στο τέλος αυτής της δημοσίευσης.

Στην συνέχεια παραθέτω το κείμενο που συντάχθηκε από το γραφείο

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ARCHITECTURE AT ZERO 2024

Ο διαγωνισμός Architecture at Zero 2024 στο Los Angeles της California, USA, είχε σαν θέμα τον σχεδιασμό μίας εκτενούς σχολικής μονάδας με βιοκλιματικά χαρακτηριστικά. Είχαμε την τιμή, η πρότασή μας να αναγνωριστεί και να βραβευτεί ως ένας από τους πρώτους νικητές του διεθνούς διαγωνισμού ανάμεσα σε 122 γραφεία. Το έργο μας, "MISFITS_Middle School for Fun Innovation and Technological Sustainability", σχεδιάστηκε με τη φιλοδοξία να δημιουργήσει ένα εκπαιδευτικό περιβάλλον που ενσωματώνει αρμονικά τη δημιουργική εκπαίδευση με την βιωσιμότητα, την κοινωνική ένταξη και την αρχιτεκτονική έκφραση.

ΤΟ ΟΡΑΜΑ ΜΑΣ

Η αρχιτεκτονική δεν είναι μόνο μία όμορφη αστική εικόνα. Αντίθετα έχει τη δύναμη να διαμορφώνει κοινότητες και να δημιουργεί ουσιαστικές εμπειρίες. Σχεδιάζοντας αυτό το σχολικό συγκρότημα για την περιοχή της Ανατολικής Καλιφόρνιας, ο στόχος μας δεν ήταν μόνο να ανταποκριθούμε στις απαιτήσεις του διαγωνισμού για βιωσιμότητα και κοινωνική ισότητα, αλλά να επαναπροσδιορίσουμε το τι μπορεί να είναι ένας εκπαιδευτικός χώρος. Τα σχολεία δεν πρέπει απλώς να διευκολύνουν τη μάθηση—πρέπει να εμπνέουν την καινοτομία, να ενισχύουν τη συμμετοχή της κοινότητας και να λειτουργούν ως ασφαλή καταφύγια σε περιόδους κρίσης για ολόκληρη την τοπική κοινωνία.

ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΒΙΩΣΙΜΟΤΗΤΑ

Γενικό τοπογραφικό

Η κεντρική ιδέα στηρίζεται στην δημιουργία τεσσάρων ανεξάρτητων διώροφων κτιρίων που συνδέονται μεταξύ τους με ένα σύστημα ανοιχτών αλλά στεγασμένων διαδρόμων με τα απαιτούμενα λόγω πυρασφάλειας κλιμακοστάσια. Τα τρία κτίρια περιλαμβάνουν τους χώρους εκπαίδευσης , δηλαδή τις αίθουσες διδασκαλίας, τα εργαστήρια , τον χώρο εικαστικών και των χώρο των Η/Μ, διατάσσονται στον άξονα Βορράς – Νότος , και επιστεγάζονται με κεκλιμένες στέγες στις οποίες τοποθετούνται τα Φ/Β πάνελ. Το τέταρτο κτίριο διατάσσεται στον άξονα Ανατολής – Δύσης και περιλαμβάνει τα γραφεία των δασκάλων, τους χώρους συνεδριάσεων και συναντήσεων, τους χώρους υγιεινής, τα δύο κεντρικά κλιμακοστάσια και τον ανελκυστήρα ΑμεΑ. Αποτελεί φράγμα προς τον Δυτικό δυσμενή προσανατολισμό και στο δώμα τοποθετούνται όλα τα μηχανήματα του κλιματισμού, αερισμού, κλπ , που εξυπηρετούν το συγκρότημα. Η τοποθέτηση των 4 κτιρίων στο οικόπεδο δημιουργεί ακάλυπτους χώρους – αίθρια , κήπους τα οποία χρησιμοποιούνται για υπαίθριες εκπαιδευτικές δράσεις, αλλά και δράσεις αλληλοϋποστήριξης της κοινότητας. Στο ισόγειο έγινε προσπάθεια αλληλοδιείσδυσης και αλληλοσυσχέτισης του κλειστού χώρου με τον ημιυπαίθριο και το ύπαιθρο, για την εξυπηρέτηση δράσεων όλες τις εποχές του χρόνου.

Κατόψεις ισογείου και ορόφου

Η βιωσιμότητα βρίσκεται στον πυρήνα της σχεδιαστικής μας προσέγγισης. Για να επιτύχουμε μηδενικό ενεργειακό αποτύπωμα, ενσωματώσαμε:

• Παθητικές Στρατηγικές Σχεδιασμού: Η διάταξη του κτιρίου βελτιστοποιεί τον φυσικό αερισμό και τον φυσικό φωτισμό, μειώνοντας την ανάγκη για τεχνητή θέρμανση και ψύξη.
• Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας: Φωτοβολταϊκά πάνελ τοποθετημένα σε στρατηγικά προσανατολισμένες στέγες παράγουν περισσότερη ενέργεια από ό,τι καταναλώνει το κτίριο η οποία αποθηκεύεται σε συστοιχίες μπαταριών για μελλοντική χρήση.
• Επιλογή Υλικών: Προτεραιότητά μας ήταν η χρήση ανακυκλωμένων και χαμηλού αποτυπώματος άνθρακα υλικών, μειώνοντας το περιβαλλοντικό κόστος, χωρίς να θυσιάζεται η αντοχή της κατασκευής. Τα περισσότερα από αυτά ήταν ανακυκλωμένο ξύλο, μέταλλο και αλουμίνιο από τοπικές βιομηχανίες ανακύκλωσης υλικών.
• Διαχείριση Νερού: Ένα σύστημα συλλογής όμβριων υδάτων και η χρήση τοπικών, ανθεκτικών στην ξηρασία φυτεύσεων μειώνουν την κατανάλωση νερού και ενισχύουν τη μακροχρόνια ανθεκτικότητα του χώρου.

ΜΙΑ ΣΧΟΛΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΣΤΟ ΕΠΙΚΕΝΤΡΟ

Ένα σχολείο δεν είναι όμως μόνο ένας χώρος μάθησης—είναι κέντρο κοινωνικής αλληλεπίδρασης. Ο σχεδιασμός μας εξασφαλίζει ότι το σχολείο θα εξυπηρετεί πολλαπλές λειτουργίες, όπως:

• Βραδινά Εκπαιδευτικά Προγράμματα: Μαθήματα για ενήλικες που αναζητούν μια δεύτερη ευκαιρία στη μόρφωση.
• Πολιτιστικοί & Ψυχαγωγικοί Χώροι: Εργαστήρια τέχνης, μουσικής και χορού, καθώς και χώροι για κοινωνικές εκδηλώσεις της κοινότητας.
• Καταφύγιο Έκτακτης Ανάγκης: Με εφεδρική ενέργεια και βασικές προμήθειες, το σχολείο μπορεί να λειτουργήσει ως ασφαλές καταφύγιο σε περιόδους φυσικών καταστροφών.
• Εκπαιδευτικοί Κήποι: Οι μαθητές και οι οικογένειές τους συμμετέχουν ενεργά στην καλλιέργεια τροφίμων, αποκομίζοντας τόσο εκπαιδευτικά όσο και διατροφικά οφέλη.
• Μαθήματα της αγγλικής γλώσσας σε άτομα με διαφορετική μητρική γλώσσα για ευκολότερη ένταξη τους στον κοινωνικό ιστό (η περιοχή έχει ιδιαίτερα υψηλά ποσοστά ισπανόφωνων πολιτών).

ΔΙΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ: ΤΟ ΚΛΕΙΔΙ ΤΗΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ

Για την υλοποίηση αυτών των φιλόδοξων στόχων, απαιτήθηκε η συνεργασία μιας διεπιστημονικής ομάδας. Αρχιτέκτονες, μηχανικοί, ειδικοί στη βιωσιμότητα και την εξοικονόμηση ενέργειας καθώς και εκπαιδευτικοί και φοιτητές συνέβαλαν από κοινού ώστε κάθε πτυχή του σχεδιασμού να εξυπηρετεί πολλαπλούς σκοπούς.

• Οι ενεργειακοί σύμβουλοι βελτιστοποίησαν τα συστήματα εξοικονόμησης ενέργειας.
• Οι πολιτικοί μηχανικοί διασφάλισαν την αντισεισμική θωράκιση του κτιρίου, την πυροπροστασία και τη δημιουργία κατάλληλων οδεύσεων διαφυγής σε περίπτωση ατυχήματος.
• Οι κοινωνικοί επιστήμονες βοήθησαν στην ένταξη κοινωνικών προγραμμάτων που ενισχύουν τη συμμετοχή της κοινότητας.

Αυτή η συνεργατική προσέγγιση επέτρεψε τη δημιουργία ενός σχολείου λειτουργικού, προσαρμοσμένου στις ανάγκες των χρηστών και βαθιά συνδεδεμένου με την κοινωνία.

ΑΝΘΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ & ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΙΣΟΤΗΤΑ ΣΤΗ ΣΧΕΔΙΑΣΗ

Η Ανατολική Καλιφόρνια αντιμετωπίζει περιβαλλοντικές και κοινωνικές προκλήσεις, όπως έντονες θερμοκρασίες, ατμοσφαιρική ρύπανση και οικονομικές ανισότητες. Το σχολείο μας απαντά άμεσα σε αυτές τις προκλήσεις με:

• Ενισχυμένη Θερμομόνωση & Σκίαση: Για την αντιμετώπιση των υψηλών θερμοκρασιών και τη μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης.
• Ασφαλείς & Προσβάσιμους Χώρους: Ο σχεδιασμός ακολουθεί τις απαραίτητες αρχές σχεδιασμού ώστε οι χώροι του κτιρίου να είναι προσβάσιμοι από όλα τα άτομα Με αυτόν τον τρόπο, οι μαθητές και οι υπόλοιποι χρήστες μπορούν να κινούνται και να απολαμβάνουν τον χώρο με άνεση και χωρίς εμπόδια. Ταυτόχρονα τα άτομα αυτά μπορούν να έχουν ίσες ευκαιρίες μάθησης ανεξαρτήτως κοινωνικού και οικονομικού υπόβαθρου.
• Βελτίωση της Ποιότητας του Αέρα: Φυσικός αερισμός και συστήματα φιλτραρίσματος διασφαλίζουν υγιεινό περιβάλλον μάθησης.
• Ευκαιρίες έκφρασης: Διάφοροι τοίχοι του συγκροτήματος παραμένουν κενοί ώστε να γεμίσουν με graffiti των παιδιών. Με αυτόν τον τρόπο ενισχύεται το αίσθημα της προσωπικής έκφρασης, της κοινότητας και του ανήκειν.
• MISFITS: Ακόμη και το αρκτικόλεξο του ονόματος που μπορεί να μεταφραστεί στα ελληνικά ως «απροσάρμοστοι», χρησιμοποιείται εδώ με έναν ανατρεπτικό τρόπο. Αντί να δηλώνει αποκλεισμό, υποδηλώνει την αποδοχή και ενσωμάτωση όλων των παιδιών, ανεξαρτήτως καταγωγής, γλώσσας ή κοινωνικής κατάστασης, σε ένα εκπαιδευτικό περιβάλλον που ενισχύει τις δυνατότητές τους. Η αρχιτεκτονική, λοιπόν, γίνεται εργαλείο για τη δημιουργία ενός χώρου όπου όλοι οι μαθητές μπορούν να αναπτυχθούν, να μάθουν και να εξελιχθούν χωρίς περιορισμούς.

ΕΝΑ ΠΡΟΤΥΠΟ ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ

Το "MISFITS" αποτελεί απόδειξη του τι μπορεί να επιτύχει η σωστή διεπιστημονική συνεργασία, ο βιώσιμος σχεδιασμός και η αρχιτεκτονική όταν συμπληρώνονται με κοινωνική ευθύνη. Πιστεύουμε ότι οι εκπαιδευτικοί χώροι πρέπει να είναι καινοτόμοι, ευέλικτοι και βαθιά συνδεδεμένοι με τις κοινότητες που εξυπηρετούν.

Ως αρχιτέκτονες, δεν σχεδιάζουμε απλώς κτίρια—διαμορφώνουμε το μέλλον. Είμαστε περήφανοι που η δουλειά μας συμβάλλει σε ένα βιώσιμο, συμπεριληπτικό και ανθεκτικό δομημένο περιβάλλον. Η διάκριση μας στον διαγωνισμό Architecture at Zero ενισχύει την πεποίθησή μας στη δύναμη της έξυπνης, πρωτοποριακής και ολιστικής αρχιτεκτονικής με βαθιά ενσυναίσθηση για τον ανθρώπινο παράγοντα και το περιβάλλον και μας εμπνέει να συνεχίσουμε να εξερευνούμε νέα όρια στον σχεδιασμό.

Η διάκριση ενός ελληνικού γραφείου στον διαγωνισμό δεν είναι απλώς μια αρχιτεκτονική επιτυχία, αλλά μια απόδειξη ότι η ελληνική δημιουργικότητα και τεχνογνωσία μπορούν να πρωταγωνιστήσουν στη διεθνή σκηνή. Σε μια εποχή όπου η βιώσιμη αρχιτεκτονική είναι κρίσιμη για το μέλλον των πόλεων, ελληνικά γραφεία με καινοτόμες προτάσεις μπορούν να αποτελέσουν σημαντικούς παίκτες στον παγκόσμιο διάλογο.

Ευχαριστούμε τους διοργανωτές και την κριτική επιτροπή του διαγωνισμού, καθώς και την αφοσιωμένη ομάδα μας, της οποίας η τεχνογνωσία και το πάθος έκαναν αυτή την ιδέα πραγματικότητα.

Μαζί, μπορούμε να δημιουργήσουμε χώρους που δεν είναι απλώς λειτουργικοί, αλλά πραγματικά μεταμορφωτικοί για τους χρήστες αλλά και την ευρύτερη κοινωνία.

Αναλυτικά η ομάδα αποτελείται από:

· Υπεύθυνος ομάδας: Αδαμάκης Στέφανος, Αρχιτέκτονας Μηχανικός Α.Π.Θ, MSc Π.Θ, MSt Πανεπιστημίου Cambridge, Υποψ. Διδάκτορας Τ.Α.Μ Π.Θ

· Σύμβουλος Αρχιτεκτονικής Μελέτης: Κώστας Αδαμάκης, Αρχιτέκτονας Μηχανικός Ε.Μ.Π., PhD Α.Π.Θ., Ομότιμος Καθηγητής Τ.Α.Μ. Π.Θ

· Σύμβουλος Ενεργειακών: Αριστείδης Τσαγκρασούλης, Καθηγητής τμ. Αρχ. Π.Θ

· Σύμβουλος Στατικής μελέτης: Νικόλαος Χατζηνικολάου, Πολιτικός Μηχανικός

· Σύμβουλος Η/Μ μελέτης: Τραγουδάρας Δημήτριος, Μηχανολόγος Μηχανικός Α.Π.Θ.

Ομάδα Αρχιτεκτονικής Μελέτης:

Παύλου Ελπινίκη, Αρχιτέκτονας Μηχανικός Π.Θ., Υποψ. Διδάκτορας Τ.Α.Μ Π.Θ. / Βρούζα Ευθυμία, Αρχιτέκτονας Μηχανικός Π.Θ / Κούρτης Αλέξανδρος, Αρχιτέκτονας Μηχανικός Π.Θ / Γρηγοριάδης Συμεών, Αρχιτέκτονας Μηχανικός Α.Π.Θ. / Κωστοπούλου Ιωάννα, Αρχιτέκτονας Μηχανικός Π.Θ. / Χριστοδούλου Νικολέτα, Οικονομολόγος Π.Θ.

Ομάδα φοιτητών Πανεπιστημίου Θεσσαλίας

Πιστόλης Αθανάσιος, Κωστίκογλου Έρικα, Χρυσοκέρης Βασίλης, Μελισσάρη Αικατερίνη- Ειρήνη, Κατσιμάνη Φωτεινή, Γκέκα Χριστίνα, Τσουλούφη Μαρία, Νεφέλη, Δημητροπούλου Αστερία – Ελένη, Φοιτητές ΤΑΜ ΠΘ και Καμίλης Μάριος, Φοιτ. ΤΜΜ ΠΘ.

Κάντε ΚΛΙΚ στις εικόνες για μεγέθυνση και καλύτερη ανάλυση.

 

ΒΑΣΙΛΗΣ Ν. ΓΙΑΝΝΑΚΗΣ:

«ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ ΑΝΑΒΑΣΗ»

Ένας αυτοβιογραφικός εκδοτικός άθλος

ενός ακμαίου 92χρονου αρχιτέκτονα,

λάτρη της βυζαντινής μουσικής

Με μεγάλη χαρά, παρουσιάζω σήμερα το νέο βιβλίο του Βασίλη Γιαννάκη με τίτλο «Αρχιτεκτονικής Ανάβαση», ακριβώς τέσσερα χρόνια μετά την πρώτη δημοσίευση μέρους αυτού στο μπλογκ μου, με τίτλο «Ο αρχιτέκτων Βασίλης Γιαννάκης Αυτοβιογραφείται», που ξεκίνησε στις 15 Μαρτίου 2021 σε συνέχειες. Μια σειρά αναρτήσεων που προέκυψαν όταν έμαθα ότι τα τελευταία χρόνια ο Γιαννάκης έγραφε για την ζωή του και τα βιώματά του, με στόχο να τα διηγηθεί στον γιο του, και του ζήτησα να πάρω μια γεύση. Γιατί είχα εκτιμήσει τον Γιαννάκη που από το 2013 εντάχθηκε στην «παρέα του Οικονόμου» στην γνωστή ταβέρνα στα Πετράλωνα, στην οποία συμμετέχει ανελλιπώς ενεργά με γόνιμες τοποθετήσεις στα προβλήματα της πόλης, αλλά και με τις συναρπαστικές αφηγήσεις από το πολυσήμαντο προσωπικό του παρελθόν. Ο Γιαννάκης, μου εμπιστεύτηκε τα πρώτα του αυτά αυτοβιογραφικά κείμενα, που άμεσα με γοήτευσαν μια και αναδείκνυαν μια εποχή που σε ένα βαθμό σχετίζεται και με τις δικές μου εμπειρίες και βιώματα.

Η μεγάλη απήχηση που είχαν αυτές οι αναρτήσεις, που ξεπέρασαν τους 2.500 αναγνώστες, έβαλε το θέμα της έκδοσης ενός αυτοβιογραφικού βιβλίου, οπότε κρίθηκε λογικό να διακόψουμε την δημοσίευση για να λειτουργήσει καλύτερα μια πιο ολοκληρωμένη και πλήρης έκδοση.

Έκτοτε με πολλές μακροχρόνιες παλινδρομήσεις και αμφιβολίες, ο Βασίλης Γιαννάκης ολοκλήρωσε με υπομονή την ψηφιακή προετοιμασία (!) αυτού του βιβλίου, με την συμβολή και του Δημήτρη Φιλιππίδη ως προς το περιεχόμενο, και λίγες ημέρες πριν είχαμε την χαρά σε μεσημεριανό γεύμα, με την παρουσία του Νίκου και της Αγγέλας να μας παραδώσει φρεσκοτυπωμένη την νέα αυτή έκδοση.

Το βιβλίο με τον εύστοχο τίτλο «Αρχιτεκτονικής Ανάβαση», που παραπέμπει στην περιπετειώδη Κύρου Ανάβαση του Ξενοφώντα και υποδηλώνει και την δική του ανάλογη διαδρομή, συγκροτείται από δύο βασικές ενότητες. Η πρώτη περιλαμβάνει 94 αυτοβιογραφικά κεφάλαια και η δεύτερη 19 επιλεγμένα έργα από την αρχιτεκτονική διαδρομή του Βασίλη Γιαννάκη, με κάποια εξ αυτών σε συνεργασία με τον Δημήτρη Φατούρο, συνεργάτη και στενό του φίλο.

Αναφορές στην οικογένεια

Προσωπικές εμπειρίες αποτυπώνονται στην πρώτη ενότητα με μία απροσχημάτιστη αμεσότητα, που σχετίζονται με την παιδική του ηλικία και τις επιρροές του μέσα από την επαφή του με σημαντικές προσωπικότητες, όπως ο Δημήτρης Πικιώνης, ο Γιάννης Τσαρούχης που αργότερα σχεδίασε το νυφικό της γυναίκας του, ο Φώτης Κόντογλου, ο Σπύρος Παπαλουκάς και άλλοι σημαντικοί άνθρωποι του πολιτισμού, που προφανώς τον έχουν καθορίσει. Αλλά και σε ένα ζεστό οικογενειακό περιβάλλον, διατυπώνοντας παράλληλα χαρακτηριστικές ιστορικές αναφορές. Εκτενείς αναφορές στην περίοδο των σπουδών του, συμπληρώνονται με τις εμπειρίες του ως επιμελητής στην έδρα Κτιριολογίας. Εμπεριέχεται επίσης αναλυτική αναφορά σε οικογενειακά θέματα, καθώς και στις συζύγους του, τον γιο του Νίκο και την σύντροφό του Αγγέλα, που τόσο συνέβαλλαν στην προετοιμασία αυτής της έκδοσης. Ακόμη ενδιαφέρουσες περιγραφές από τα πολυάριθμα ταξίδια του τόσο στην Ελλάδα, όσο και στο εξωτερικό. Από τις ΗΠΑ, στον Καναδά, στο Λονδίνο, στο Παρίσι στην Καλαβρία και άλλες πόλεις της Ιταλίας αλλά και στην Βουλγαρία, και στην Λισαβώνα. Πολυταξιδεμένος ο Γιαννάκης, συνήθως με παρέα την οικογένειά του, μας περιγράφει με γλαφυρό τρόπο εμπειρίες, εντυπώσεις και αιφνίδιες καταστάσεις.

Εντυπωσιακή είναι η πλούσια εικονογράφηση της έκδοσης που με απίστευτη υπομονή συνέλεξε, τόσο από το δικό του προσωπικό αρχείο όσο και από άλλες πηγές, κυρίως από το διαδίκτυο, φορτίζοντας τα κείμενά του και βάζοντας τον αναγνώστη στην ατμόσφαιρα των αφηγήσεών του.

Άγνωστες πτυχές ακόμη και σε όλους εμάς που είμαστε επί χρόνια δίπλα του στις γνωστές συνάξεις, και δεν συμπεριλήφθηκαν στις αναρτήσεις στο μπλογκ μου, αποκαλύπτονται επίσης στο βιβλίο αυτό, όπως οι δραστηριότητές του στο Harvard και στο ΜΙΤ, αλλά και την εξασφάλιση θέσης καθηγήτη σε πανεπιστήμιο των ΗΠΑ και συγκεκριμένα στο Rensselaer Polytechnic Institute στο Troy. Τελικά στο όνομα της οικογένειας υπαναχώρησε, ελπίζοντας ότι μετά από τόσα χρόνια εμπειρίας ως επιμελητής και με σημαντικό αρχιτεκτονικό έργο θα κατάφερνε να γίνει καθηγητής στο ΕΜΠ, κάτι που δεν επετεύχθη, συνεχίζοντας έτσι το ελεύθερο επάγγελμα, αλλά και ως Προϊστάμενος Προγράμματος παραδοσιακών οικισμών στον ΕΟΤ.

Ψέλνοντας στο Μετόχι του Παναγίου Τάφου, Πλάκα, Μ. Εβδομάδα, 2016

Ο Βασίλης δεν πίνει ποτέ κρύο νερό, ούτε δροσερό λευκό κρασί. Το προτιμά ζεστό γιατί προστατεύει την φωνή του έτσι ώστε να μπορεί να ανταποκριθεί στην κορυφαία του ενασχόληση με την Ψαλτική, που υπηρετεί με πάθος παράλληλα με την αρχιτεκτονική. Από τα νεανικά του χρόνια τραγουδά σε χορωδίες κλασσικά κομμάτια και ψέλνει όπου βρεθεί και όπου σταθεί, σε κάθε τόπο σε κάθε μοναστήρι και σε κάθε ξωκλήσι, ακόμη και στην Βουλγαρία. Υπηρετεί με ευλάβεια με τον καλύτερο τρόπο την βυζαντινή μουσική που έχει σπουδάσει δίπλα σε σημαντικούς δασκάλους. Και αυτό συμβάλει στον ξεχωριστό τρόπο που εξακολουθεί να τραγουδά στις παρέες και να χορεύει όπως στα 90 γενέθλια του που γιόρτασε με τους φίλους του.

Τραγουδώντας και χορεύοντας με τον Μάκη Κωστίκα στα γενέθλια των 90 του χρόνων στην ταβέρνα του Οικονόμου (23 03 2023)

Τέλος στην δεύτερη ενότητα με την παρουσίαση μιας επιλογής από τις σημαντικότερες μελέτες των έργων του, που σχολιάζονται περιληπτικά, πολλές από αυτές δημοσιευμένες σε αρχιτεκτονικά περιοδικά, επιβεβαιώνεται η φράση του Γιαννάκη στο τέλος του βιβλίου «Η αρχιτεκτονική είναι η ίδια η ζωή, είναι η ζωή μου». Από την ενότητα αυτή με τίτλο ΣΗΜΑΝΤΙΚΕΣ ΣΤΑΣΕΙΣ -ΑΝΔΗΡΑ ΘΕΑΣΗΣ, με τα 19 επιλεγμένα του έργα, ξεχωρίζω και παρουσιάζω ενδεικτικά:

• Την Διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου του Σπηλαίου Κουτούκι (1968), ένα μεγάλης κλίμακας έργο, δυστυχώς όχι ιδιαίτερα γνωστό, με τολμηρούς μπρουταλιστικού χαρακτήρα χειρισμούς στο αττικό τοπίο.

Και σε συνεργασία με τον στενό του φίλο Δημήτρη Φατούρο:

• Το Γυμνάσιο Λύκειο Λαγκαδά (1963)

Και τέλος την πολυδημοσιευμένη 

• Διώροφη Θερινή Κατοικία στην Βάρκιζα (1961)

Αξίζει πραγματικά να περιπλανηθείτε στην νέα αυτή έκδοση, μια και όπως σημειώνω και στο προλογικό σημείωμά μου: Ο Βασίλης Γιαννάκης με την έκδοση αυτή, αφήνει μια σημαντική παρακαταθήκη όχι μόνο σε όσους έχουν σχετικά βιώματα, αλλά και σε εκείνους, τους νεότερους, που επιδιώκουν να προχωρούν προς το μέλλον ανασκάπτοντας στο παρελθόν.

Για την πρώτη δημοσίευση στο μπλογκ μου, με τίτλο «Ο αρχιτέκτων Βασίλης Γιαννάκης Αυτοβιογραφείται», που ξεκίνησε στις 15 Μαρτίου 2021, κάντε ΚΛΙΚ εδώ.

Κάντε ΚΛΙΚ στις εικόνες για μεγέθυνση και καλύτερη ανάλυση

ΕΠΙΛΟΓΕΣ, ΚΡΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΣΧΟΛΙΑ

ΑΠΟ ΕΚΘΕΣΕΙΣ

ΣΤΟ ΠΑΡΙΣΙ ΚΑΙ ΤΟ ΛΟΝΔΙΝΟ

του Πάνου Τζώνου και του

Γιώργου Τριανταφύλλου

Παραθέτω σήμερα δύο επίκαιρα κείμενα σχετικά με μουσειογραφικές προσεγγίσεις. Το πρώτο αφορά κριτική του αρχιτέκτονα και ομότιμου καθηγητή Α.Π.Θ. Πάνου Τζώνου, με τίτλο Μεγάλοι αρχιτέκτονες – μεγάλα λάθη; που βάζει ερωτήματα σχετικά για την μετατροπή την Bourse de Commerce (Χρηματιστήριο Εμπορευμάτων) στο Παρίσι από τον  Tadao Ando, σε εκθεσιακό κέντρο για την ένταξη της συλλογής Pinault.

Το δεύτερο αφορά ένα δικό μου άρθρο που δημοσιεύτηκε στο πρόσφατο ετήσιο Ενημερωτικό Δελτίο του Ελληνικού Τμήματος του ICOM (Διεθνές Συμβούλιο Μουσείων) και αφορά επιλογές από τις 27 εκθέσεις που είχα την δυνατότητα να επισκεφτώ και να καταγράψω φωτογραφικά στο Λονδίνο το 2024, με έμφαση στην ανάδειξη της χρήσης των έντονων χρωμάτων στους εκθεσιακούς χώρους. Το άρθρο παρουσιάζεται εμπλουτισμένο με φωτογραφικό υλικό μια και ο διαθέσιμος χώρος στο Ενημερωτικό Δελτίο ήταν περιορισμένος

1.

ΜΕΓΑΛΟΙ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ - ΜΕΓΑΛΑ ΛΑΘΗ;

Πάνος Τζώνος

αρχιτέκτων, ομότιμος καθηγητής Α.Π.Θ.

Bourse de Commerce  στο Παρίσι

«Μπορούμε να αποτρέψουμε τους αρχιτέκτονες από το να κάνουν μεγάλα λάθη;» ήταν ο τίτλος άρθρου που κάποτε δημοσίευσα σε σειρά κειμένων για την θεωρία του σχεδιασμού. Η απάντηση ήταν, βέβαια, «όχι», καθώς τα μικρά τα αποτρέπουν συνήθως ο Neufert, οι προδιαγραφές και η κοινή λογική, ενώ στα μεγάλα εξωθούνται οι αρχιτέκτονες (όσο «μεγαλύτεροι» τόσο περισσότερο) από την αρχιτεκτονική τους ιδεολογ(ληψ)ία.

Σε πρόσφατο ταξίδι στο Παρίσι επισκεφτήκαμε την Bourse de Commerce, όπως την μετασκεύασε ο Tadao Ando σε εκθεσιακό κέντρο για την συλλογή Pinault.

Για να αξιοποιήσει εκθεσιακά τον εμβληματικό κεντρικό θολωτό χώρο, ο αρχιτέκτονας σωστά σκέφτηκε να στήσει μέσα σε αυτόν έναν μεγάλο κύλινδρο, ο οποίος να δημιουργεί ένα περιμετρικό φόντο για κεντρικά προβεβλημένες εκθεσιακές διατάξεις, απομονώνοντάς τες οπτικά από το εκλεκιστικό σκηνικό των εσωτερικών όψεων της θολωτής αίθουσας.

Noblesse [Tadaoesque] oblige - και κατασκεύασε τον κύλινδρο με ογκώδες τοιχίο από το γνωστό αχειροποίητο ando-εμφανές σκυρόδεμα και, μάλιστα με άνω περιμετρικό γείσο-πρόβολο για την γύρω τοποθέτηση προβολέων για τον φωτισμό των εκθεμάτων του κέντρου. Στην εξωτερική επιφάνεια του κυλίνδρου εφάπτονται κλίμακες και διάδρομοι, από το ίδιο σκυρόδεμα, που οδηγούν στην κορυφή του κυλίνδρου και στους (εξαιρετικά μετασκευασμένους) εκθεσιακούς χώρους του παλαιού κτιρίου.

Το υλικό και ψυχολογικό βάρος του κεντρικού κυλίνδρου ακυρώνει, βέβαια, την όποια πιθανή συνομιλία του νέου κεντρικού εκθεσιακού χώρου με το γύρω ευαίσθητο αρχιτεκτονικό σκηνικό της κεντρικής αίθουσας. Ακόμη και η όποια οπτική επαφή με τον μεγαλειώδη επιζωγραφισμένο θόλο μειώνεται από την περιμετρική προβολή του ολόσωμου γείσου (μόνο για την τοποθέτηση σημειακών φωτιστικών …). Εξ’ άλλου, για τον επισκέπτη στην κορυφή του κυλίνδρου, το προτεταμένο γείσο εμποδίζει δραστικά την θέα προς τον κεντρικό εκθεσιακό χώρο του ισογείου.

Η κατ΄αρχήν σωστή - και με μουσειολογικά και αρχιτεκτονικά-μουσειογραφικά κριτήρια αναγκαία - επιλογή της δημιουργίας κυλινδρικού πετάσματος για την εκθεσιακή λειτουργικότητα του κεντρικού θολωτού χώρου, θα είχε και άλλες σχεδιαστικές εκδοχές, με το ίδιο εκθεσιακό και ανάλογο αρχιτεκτονικό αποτέλεσμα. Για (με απολογίες …) παράδειγμα και μόνο, μια ημιδιαφανής ικριωματική κατασκευή (για να θυμηθούμε τις ένδοξες μεταλλικές κατασκευές στο Παρίσι του 19ου αιώνα) με την κατάλληλη ελαφρά επένδυση, ή και μόνο ένα, αναρτημένο ψηλά, μεγάλο κυκλικό στεφάνι με ημιδιαφανή κουρτίνα από ανοξείδωτη ή αλουμινένια αλυσίδα …

Αυτό, ασφαλώς, δεν θα ήταν αρκετά Ando, αλλά θα άφηνε πίσω του την Bourse περισσότερο Bourse. Και τους επιμελητές του εκθεσιακού κέντρου, μάλλον, περισσότερο ευτυχείς. Θέμα επιλογής προτεραιοτήτων.

Αν με ρωτήσετε κι εμένα, προτιμώ η προτεραιότητα του αρχιτέκτονα να βρίσκεται στην ιδιομορφία του εκάστοτε έργου και όχι στην προσωπική του σφραγίδα ή στο αρχιτεκτονικό δόγμα το οποίο ο ίδιος ενστερνίζεται.

Οι πολύ μεγάλοι ιδρυτές αρχιτεκτονικών δογμάτων έδειξαν τον δρόμο. Ο Le Corbusier κήρυξε με πάθος το δόγμα του «νέου πνεύματος», αλλά έχτισε τόσο διαφορετικά μεταξύ τους έργα όσο η Villa Savoya, η Ronchamp, η La Tourette , το περίπτερο στη Ζυρίχη ή το περίπτερο στις Βρυξέλλες του 1958 (βέβαια, γι’ αυτά τον συμπεριέλαβε στου αμαρτωλούς και κλέφτες ο Άρις Κωνσταντινίδης…). Και θα μπορούσαμε να συνεχίσουμε με τον Alvar Aalto και άλλους κλασικούς – και βέβαια με αρκετούς σύγχρονους, όπως οι Herzog & de Meuron, προτού τους καταπιεί η παγκοσμιοποιημένη απο-ανα-κατα-δόμηση.

Θα μου πείτε, είναι θέμα αντίληψης. Θα συμφωνήσω, διευκρινίζοντας ότι «θέμα αντίληψης» σημαίνει «θέση κοσμοαντίληψης» (ποιος είναι σήμερα ο κόσμος και ποια η άποψή μας γι’ αυτόν), με την συνακόλουθη προσωπική στάση απέναντι στην αρχιτεκτονική και τα αρχιτεκτονήματα που καλούμαστε να υλοποιήσουμε για συγκεκριμένες συνθήκες και συγκεκριμένους χρήστες. Πρόκειται γι’ αυτή την στάση που πλάθει και τους φοιτητές μας.

2.

ΕΠΙΛΟΓΕΣ ΑΠΟ ΤΙΣ ΕΚΘΕΣΕΙΣ ΤΟΥ 2024 

ΣΤΟ ΛΟΝΔΙΝΟ

Έντονα χρώματα ανοίγουν νέους ορίζοντες 

στις μουσειογραφικές αναζητήσεις.

Γιώργος Τριανταφύλλου, αρχιτέκτων

Το εξώφυλλο και σελίδα από το δημοσιευμένο άρθρο στο Ενημερωτικό Δελτίο του ICOM

Το 2024 ήταν άλλη μια πλούσια και ενδιαφέρουσα χρονιά σημαντικών εκθέσεων στο Λονδίνο, όπου είχα την δυνατότητα να επισκεφτώ και να καταγράψω φωτογραφικά, 27 συνολικά εκθέσεις σε δέκα διαφορετικά μουσεία και γκαλερί. Έντονη ήταν φέτος και η ελληνική παρουσία, με εκθέσεις Ελλήνων καλλιτεχνών αλλά και με τα έργα της δωρεάς της Συλλογής Δασκαλόπουλου. Πέρα από το σύνηθες υψηλό επίπεδο, τόσο ως προς το περιεχόμενο όσο και ως προς τις μουσειογραφικές προσεγγίσεις, τολμηρή και ενδιαφέρουσα ήταν η για πρώτη φορά θεαματική εξέλιξη σε κάποιες εκθέσεις, ως προς τις επιλογές των χρωμάτων στις εκθεσιακές αίθουσες από επιμελητές, που ανοίγουν νέους ορίζοντες στις μουσειογραφικές αναζητήσεις. Είναι γνωστό ότι το χρώμα στις αίθουσες των μουσείων μπορεί να επηρεάσει την εμπειρία των επισκεπτών. Συνήθως αποφεύγονται τα έντονα χρώματα και επιλέγονται χρώματα που δεν αποσπούν την προσοχή, ή επιδιώκουν να δημιουργήσουν μια πιο επιβλητική ή συγκεντρωτική αίσθηση.

Στο πλαίσιο αυτό, θα παρουσιάσω στην συνέχεια σε μια πρώτη ενότητα, εκθέσεις όπου διαπιστώθηκε μια ιδιάζουσα αντιμετώπιση μουσειογραφικά, με καινούργια έντονα χρώματα στις αίθουσες, που φαίνεται να σχετίζονται με εκείνα των έργων τέχνης. Σε μία δεύτερη ενότητα ακολουθεί μία σύντομη αναφορά στο περιεχόμενο των κυριότερων εκθέσεων, όπου κυριαρχούν οι γνωστές πιο συμβατικές χρωματολογικές επιλογές, με κυρίαρχο το λευκό και με αποχρώσεις του γκρι μέχρι και το μαύρο.

Πρώτη ενότητα

Εικ.1 Van Gogh, Poets & Lover, στην National Portrait Gallery

Σε αντίθεση με τις χρωματικές επιλογές στην έκθεση Van Gogh and Britain στην Tate Britain τo 2019, στην φετινή έκθεση με τίτλο Van Gogh Poets & Lover, στην National Portrait Gallery, οι επιμελητές, επέλεξαν για τις αίθουσες χρώματα (εικ.1) που παραπέμπουν στην χρωματική γκάμα των έργων του. Χρώματα από το φόντο ή το κεντρικό θέμα, από τους πιο αγαπημένους πίνακες του Βαν Γκογκ, που δημιούργησε όταν το 1988 εγκαταστάθηκε στην Νότια Γαλλία, όπου συνάντησε πρόσωπα, τόπους, και τοπία που τον εντυπωσίασαν, με αναφορές στην ποίηση και την λογοτεχνία.

Εικ.2. Michael Martin-Craig, στην Royal Academy of Arts

Ανάλογους χειρισμούς διαπίστωσα και στην Royal Academy of Arts στην μεγάλη αναδρομική έκθεση του Ιρλανδού καλλιτέχνη Michael Martin-Craig, με γλυπτικές συνθέσεις, εγκαταστάσεις, ζωγραφικά και ψηφιακά έργα. Οι επιμελητές της έκθεσης, τόλμησαν να εντάξουν στις αίθουσες ιδιαίτερα ζωηρά χρώματα, (εικ.2) από τους μεγάλης κλίμακας πίνακες ζωγραφικής, με έργα καθημερινών αντικειμένων και επωνύμων εικαστικών που τον ενέπνευσαν, όπως του Marcel Duchamp και του Diego Velazquez.

Δεύτερη ενότητα

Ξεκινώντας με τις αναδρομικές εκθέσεις, η Marina Abramović, μια από τις σημαντικότερες περφόρμερς στον κόσμο, παρουσίασε στην Royal Academy, επιλεγμένες στιγμές από την 50χρονη καριέρα της, με έργα γλυπτικής, βίντεο και εγκαταστάσεων, όπου οι επισκέπτες είχαν την δυνατότητα να βιώσουν και την οικειότητα των ζωντανών περφόμανς.

Στην Tate Modern:

Εικ. 3. Σύνθεση με φωτό από την έλθεση της Yoko Ono στην Tate Modern

Παρουσιάστηκε αρχικά το πάνω από επτά δεκαετίες πρωτοποριακό έργο της ιδιάζουσας καλλιτέχνιδας και ακτιβίστριας Yoko Ono, σε μία διαδραστική έκθεση, με περισσότερα από 200 έργα, συμπεριλαμβανομένων κομματιών διδασκαλίας, παρτιτούρες, εγκαταστάσεις, ταινίες, μουσική και φωτογραφίες. Μία διαδρομή άγνωστη στο ευρύ κοινό, που διατηρεί απλά μνήμες, από την πιθανή συμβολή της στην διάλυση των Beatles δίπλα στον John Lennon και με τις σημαντικές τότε ακτιβιστικές τους δράσεις για την ειρήνη.

Πρόσφατα, μας αιφνιδίασε η νοτιοαφρικανή ακτιβίστρια καλλιτέχνης Zanele Muholi, που με τα έργα της (εικ. 4) φωτογραφίες, γλυπτά και βίντεο, επικεντρώνεται στη φυλή, το φύλο και τη σεξουαλικότητα, καταγράφοντας τις ζωές των μαύρων λεσβιών, ομοφυλόφιλων, τρανσέξουαλ και ίντερσεξ κοινοτήτων της Νότιας Αφρικής, με κυρίαρχο το μαύρο χρώμα στις αίθουσες.

Εικ. 4. Zanele Muholi,  Αναδρομική

Όπως επίσης ο ιρλανδο-αμερικανός Mike Kelley, γνωστός για τις περίτεχνες, προκλητικές και ευφάνταστες ιδιότητές του, παρουσιάζει το ποικίλο έργο του από τα τέλη της δεκαετίας του 1970 έως το 2012, με τίτλο "Ghost and Spirit", (εικ. 5) με σχέδια, κολάζ, περφόρμανς, αντικείμενα και βίντεο, με πρωτοποριακά γλυπτά «χειροτεχνίας», φτιαγμένα από υφάσματα καθώς και λούτρινα ζωάκια.

Εικ. 5. Mike Kelley, "Ghost and Spirit". Extracurricular Activity Projective Reconstruction, 2004-5 

Στον ίδιο χώρο προηγήθηκε η έκθεση του Καναδού Philip Guston, που καλύπτει πάνω από 50 χρόνια καριέρας, με τις πρώτες τοιχογραφίες του που αφορούν τον ρατσισμό στην Αμερική και τους πολέμους, μέχρι τους μεταγενέστερους μεγάλης κλίμακας πίνακες, με φιγούρες που μοιάζουν με κόμικ.

Εικ. 6. El Anatsui, Behind The Red Moon, στην αίθουσα Turbine της Tate Nodern

Ακολουθούν ατομικές εκθέσεις, όπως στην αίθουσα Turbine, η εγκατάσταση του El Anatsui από την Γκάνα, με τίτλο Behind The Red Moon, όπου στο πλαίσιο μιας ναΐφ προσέγγισης, μεταμορφώνει την αίθουσα εντάσσοντας αιωρούμενες ελεύθερες γλυπτικές φόρμες. Ένα μεγαλοπρεπές πανί που φουσκώνει στον άνεμο, (εικ. 6) από μεταλλικά καπάκια μπουκαλιών, παραπέμπει στα πλοία που μεταφέρουν ανθρώπους και αγαθά κυρίως κατά τη διάρκεια του διατλαντικού δουλεμπορίου.

Στην ίδια αίθουσα, ακολούθησε η εγκατάσταση της Κορεάτισας Mire Lee, με τίτλο “Open Wound”, δημιουργώντας έναν χώρο που προκαλεί δέος και δυσφορία.

Στο κτίριο Blavatnik παρουσιάστηκαν σε μια μικρή έκθεση με τίτλο Artist Rooms: Jannis Kounelis με επιλεγμένα καινοτόμα έργα ζωγραφικής, γλυπτικής και περφόρμανς, που δημιουργoύν συναρπαστικές εμπειρίες για τους θεατές.

Εικ. 7. Ρένα Παπασπύρου, Εικόνες μέσα από την ύλη, στο Ελληνικό Κέντρο

Η ελληνική παρουσία στο Λονδίνο ήταν έντονη αυτή την χρονιά και με την εκθεση της Ρένας Παπασπύρου, με τίτλο Εικόνες μέσα από την ύλη στο Ελληνικό Κέντρο. Μια καλοστημένη έκθεση (εικ. 7) σε έναν εξαιρετικό χώρο με 22 επιλεγμένα αντιπροσωπευτικά έργα, εμπνευσμένα από την αρχιτεκτονική της γειτονιάς της στην Αθήνα, χρησιμοποιώντας ετερόκλητα υλικά όπως πλακάκια, ψηφιδωτά και τμήματα παλιών τοίχων. Το έργο της Παπασπύρου συνδυάζει την τέχνη με την τεκμηρίωση και τις τεχνικές μεθόδους, με τη γλυπτική, τη ζωγραφική, το σχέδιο και τη φωτογραφία.

Παράλληλα στο ίδιο κτίριο, σε ένα μικρό δωμάτιο στο ισόγειο, καθώς και στο Μουσείο Freud και με την υποστήριξη του Οργανισμού Πολιτισμού ΝΕΟΝ, η Μαρία Λοϊζίδου εμβαθύνει σε θέματα ταυτότητας, και στο οξύ πρόβλημα της μετανάστευσης, εμπνευσμένη από τη ζωή του Σίγκμουντ Φρόιντ ως μετανάστη στο Λονδίνο, σε μια πόλη στην οποία ποτέ δεν ενσωματώθηκε, όπου έφτασε φυγάς από τους ναζί, διάσημος πλέον αλλά γέροντας και άρρωστος, ένα χρόνο πριν φύγει από τη ζωή.

Στη National Portrait Gallery παρουσιάστηκαν δύο ατομικές εκθέσεις βρετανών ζωγράφων. Του David Hockney, με τίτλο Drawing from Life, με έργα από έξι δεκαετίες, που εστιάζουν σε οικεία πορτρέτα. Ξεχώρισα την αίθουσα, που εκτίθενται τριάντα νέα πορτρέτα φίλων, βαμμένη με τολμηρό σκούρο μπλε του κοβαλτίου. (εικ. 8.1).

Ακολούθησε η συγκλονιστική έκθεση του Βρετανο-Ιρλανδού Francis Bacon με τίτλο “Human Presence” που επικεντρώνεται στην προσωπογραφία, με πάνω από 55 έργα του, από τη δεκαετία του 1940, με επιρροές από πορτρέτα παλαιότερων καλλιτεχνών όπως ο Βελάσκεθ και ο Βαν Γκογκ. Τα πορτραίτα στενών φίλων και εραστών, συμπεριλαμβανομένου του Lucian Freud, αποτυπώνουν μια οδύνη, προκαλώντας μια απαράμιλλη ευαισθησία που συγκινεί.

Εικ.8. 1. David Hockney, Drawing from Life, National Portrait Gallery, 2024

2. Sara Lucas, Happy Gas, Tate britain, 2024

Στην Tate Britain αναδείχθηκε το έργο της διεθνώς αναγνωρισμένης Βρετανίδας καλλιτέχνιδας Sarah Lucas, γνωστής για την τολμηρή και προκλητική χρήση υλικών και εικόνων, με τίτλο Happy Gas. Έργα που εξερευνούν και αποκαλύπτουν με απροσδόκητους τρόπους θέματα σεξ, τάξης και φύλου, προβάλλονται δυναμικά στις αίθουσες με επίσης έντονα χρώματα. (εικ.8.2)

Ενδιαφέρουσα ήταν και η έκθεση για το φετινό βραβείο Turner 2024 στον ίδιο χώρο, όπου παρουσιάζεται η δουλειά τεσσάρων καλλιτεχνών που μπήκαν στη λίστα: Pio Abad, Claudette Johnson, Jasleen Kaur και Delaine Le Bas. Έργα ζωγραφικής και γλυπτικής, αυτόνομα, αλλά και εγκαταστάσεις που μεταμορφώνουν τις αίθουσες όπως της Delaine Le Bas. Το βραβείο (εικ.9) απονεμήθηκε ήδη στην Jasleen Kaur, για το έργο της με αναφορές στην παιδική ηλικία.

Εικ.9. Jasleen Kaur, the 2024 Turner prize, στην Tate Britain

Δύο επίσης σημαντικές εκθέσεις παρουσιάστηκαν φέτος στις κατάλευκες αίθουσες της γνωστής γκαλερί White Cube. Εκτός από την έκθεση της Tracey Emin με τίτλο I Follow you to the End, προηγήθηκε ο γνωστός μας από την τελευταία του εγκατάσταση στην Δήλο Antony Gormley, με τίτλο Body Politic, που εκτός από τα γλυπτά του από σκυρόδεμα και χάλυβα μας καθήλωσε με την εγκατάσταση, με τίτλο Resting Place. Ένα πυκνό αστικό τοπίο φτιαγμένο από 244 διαφορετικές γεωμετρικές μορφές σώματος από ψημένο πηλό, (εικ.10) συγκροτώντας ένα δαιδαλώδες έδαφος, που σχετίζεται με θέματα του καταφυγίου και της μετανάστευσης.

Eικ.10. Antony Gormley, Body Politic στην γκαλερί White Cube

Μια πρωτότυπα σχεδιασμένη έκθεση με τίτλο GUCCI COSMOS του ιστορικού οίκου μόδας παρουσιάστηκε στα 180 STUDIOS, με αφορμή τα 102 χρόνια από την ίδρυση του, που αποκαλύπτει μέσα από ένα ταξίδι, το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον του οίκου, πάνω σε μία ιδέα της διάσημης

βρετανίδας καλλιτέχνιδας και σκηνογράφου Es Devlin, σε συνεργασία με την θεωρητικό της μόδας Maria Luisa Frisa. (εικ. 11) Ένα συναρπαστικό ταξίδι με αναπάντεχες εκπλήξεις σε εννέα επί μέρους ενότητες, με εντυπωσιακά χρώματα (εικ. ..) οι οποίες ιχνηλατούν την ιστορία του οίκου Gucci από την ίδρυσή του, το 1921 μέχρι σήμερα.

Eικ.11. GUCCI COSMOS, 180 STUDIOS

Αφήνω για το τέλος την παρουσίαση των είκοσι από τα συνολικά 110 έργα τέχνης, 53 καλλιτεχνών, της Δωρεάς Δ. Δασκαλοπουλου που παραχωρήθηκαν και εκτίθενται στην Tate Modern & Britain.

Eικ.12. Έργα του Βλάση Κανιάρη συνομιλούν με το μεγάλης κλίμακας έργο του Josef Beuys, Lighitning with Stag in its Glareg,

Ξεχώρισα τα έργα του Βλάση Κανιάρη, όπου σε μία υπερμεγέθη αίθουσα συνομιλούν με το μεγάλης κλίμακας έργο του Josef Beuys, με τίτλο Lighitning with Stag in its Glareg (εικ. 12) , ένα φαλλικό γλυπτό της Louise Bourgeois, ένα εντυπωσιακού μεγέθους μαγευτικό βίντεο της ελβετίδας Pipilotti Rist, μια μεγάλης κλίμακας έκθεση αφιερωμένη στη Helen Chadwick και David Notarious, και τρεις αίθουσες αφιερωμένες στο έργο των David Hammons, Robert Gober and Martin Kippenberger.

Εικ. 13. Χρύσα Ρωμανού, Meccano (πιστή ανακατασκευή)

Έργο Νο1 για το μνημείο του άγνωστου Έλληνα φοιτητή. Salon de Mai, Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης, Παρίσι,1974

Από την έκθεση στο ΕΜΣΤ: Η αναζήτηση της ευτυχίας για όσους περισσότερους γίνεται

Κλείνοντας, θα ήθελα σε σχέση με το χρώμα, να αναφερθώ και στην Ελληνική πραγματικότητα, όπου έχουν ήδη ξεκινήσει τολμηρές χρωματικές επιλογές σε εκθεσιακούς χώρους, όπως στην Crux Gallery και ιδιαίτερα με τους   χειρισμούς της Κατερίνας Γρέγου, που αλλάζει θεαματικά την εικόνα του ΕΜΣΤ, (εικ. 13) και έχει καταφέρει να αναδείξει το μουσείο και τις εκθέσεις σε ένα επίπεδο αντάξιο αυτών που προανέφερα.

Κάντε ΚΛΙΚ στις εικόνες για μεγέθυνση και καλύτερη ανάλυση.