ΚΥΘΗΡΑ:

Σε δύσκολους τόπους, σε δύσκολους καιρούς

η (καλή) αρχιτεκτονική και η ζωή το παλεύουν

Ξύπνησε νωρίς το πρωί. Ανέβηκε μόνος του στον λόφο, σε ένα εκπληκτικό τοπίο με θέες στο πέλαγος. Δεν υπήρχε ψυχή ζώσα, παρά μόνο οι καρακάξες. Κάθισε στο πεζούλι και άρχισε να σχεδιάζει. Θυμήθηκε τα νιάτα του, όταν αποτύπωνε τις εκκλησιές στην Αίγινα, στον Μεσαγρό που τους έστελνε ο Μιχελής. Έκανε τότε, σκέφτηκε, το έργο ενός «άλλου» και όχι το δικό του σχέδιο, προσπαθώντας να εξιχνιάσει πώς σκέφτηκε ο «άλλος».

Και το ξαναέκανε τώρα εδώ στα Κύθηρα, προσπαθώντας να εξιχνιάσει πως σκέφτηκαν αυτοί που υλοποίησαν την μικρή αυτή γειτονιά, με τις πέντε κατοικίες με τα αίθρια τους, με μια εξαιρετική προσαρμογή στο έδαφος, διατηρώντας την φυσική βλάστηση, σε ένα εκπληκτικό τοπίο με θέες στο πέλαγος. 

Ένα μικρό συγκρότημα που χαρακτηρίζεται από μια ιδιάζουσα διάταξη, που συγκροτείται από γραμμές που τρέχουν και εμπεριέχουν την είσοδο, τον δρόμο, την πλατεία, τον παράδρομο, το σταυροδρόμι και τις παραλλαγές του κυβιστικού σχήματος μαζί με το αίθριό του. 

Ήταν το τελευταίο έργο μιας περιήγησης, ενός περιπάτου που πραγματοποιήθηκε την προηγούμενη μέρα στο νησί. Μιάς ξενάγησης  και σε άλλα τρία μικρά οικογενειακά σπίτια ντόπιων. Όλα μαζί συγκροτούν μια πολύ καλή αρχιτεκτονική που καταφέρνει να συσχετιστεί και να συνομιλήσει με την  επικρατούσα δόμηση. Έργα που έχουν αφήσει ένα αποτύπωμα, στο μυαλό των ανθρώπων του νησιού. 

Κουβεντιάζοντας μέσα στο καφενείο, που είναι το πολιτισμικό κέντρο του Ποταμού, όπου παραγραμματίζονται θεατρικές παραστάσεις, παιχνίδια για παιδιά, πολιτικές διεκδικήσεις, ποδοσφαιρικοί αγώνες,  επαγγελματικές συναναστροφές και όχι μόνο, κατάλαβε ότι τα έργα που τον ξενάγησαν, είναι αποδεκτά όχι ως υψηλή τέχνη, αλλά ως δεδομένα με τα οποία οι κάτοικοι έχουν εξοικειωθεί. Και παρά την τρέχουσα αρχιτεκτονική με τις καμάρες κλπ που συνεχίζει, δεν γνωρίζουν κρίση. Έχουν μάλιστα καταφέρει να κερδίσουν και τις μεγαλύτερες γενιές που επιστρέφουν από την Αυστραλία με τις οικονομίες τους και τους ζητούν να συνεργαστούν.

Η Μολλά και ο Μαριάτος, δύο νέοι αρχιτέκτονες κατάφεραν τελικά να ενταχθούν στο κοινωνικό περιβάλλον του χωριού, να κερδίσουν τον σεβασμό του, όπως παραδοσιακά συμβαίνει με τον δάσκαλο τον παπά και τον γιατρό. Κατάφεραν να ενταχθούν σαν μια εξέχουσα αποδεκτή προσωπικότητα η οποία χαίρει σεβασμού και έχει διεκδικήσει με έναν τρόπο τέτοιο, που να μην εμφανιστεί ως ελιτ. Έχουν ενταχθεί στους ρυθμούς και στον τρόπο παραγωγής του εκάστοτε έργου, χωρίς να εκμεταλλεύονται καταστάσεις, χρησιμοποιώντας τα τοπικά υλικά και τον τρόπο κατασκευής, οπότε όλη η μαστοράντζα τους  σέβεται. 

Αυτό βέβαια προϋποθέτει να αλλάξει κανείς σαν άνθρωπος, και να αφήσει αυτά τα «αφ υψηλού». 

Τους γνώρισε ως φοιτητές την δεκαετία του ΄90. Από τους πλέον ποιοτικά ενεργούς, που είχαν συγκροτήσει  μιαν ομάδα με μεγάλη δράση μέσα στην Σχολή Αρχιτεκτόνων του ΕΜΠ, κυρίως πολιτική και βρέθηκαν στην ομάδα του. Αποφοίτησαν και ξεκίνησαν με ένα μικρό γραφείο. Και ύστερα χάθηκαν... 

Αίφνης μαθαίνει ότι η Δροσιά Μολλά και ο Ανδρέας Μαριάτος έχουν κάνει ένα μικρό γραφείο στα Κύθηρα και έχουν κάνει και ένα έργο καλό. 

Πήγε καταχείμωνο στα Κύθηρα και τους βρίσκει σε ένα γραφείο, που όταν ξεκίνησαν το μοιράζονταν με ένα τοπογράφο με τοιχοποιίες με τούβλα χωρίς σοβά, με σόμπα, αλλά τώρα είναι καλύτερα. Κατάφεραν όμως επί δεκαπέντε χρόνια να ενσωματωθούν στην κοινωνία εκεί με τους ντόπιους μηχανικούς και τις ΕΠΑΕ. 

Τον πήγαν ένα περίπατο και τον ξενάγησαν στα έργα τους, ακολουθώντας μια χρονολογική σειρά, όπου διαπίστωσε μια σημαντική πορεία που αποδίδει μια τυπολογία αρχιτεκτονική, ένα συντακτικό διαρκές το οποίο εξελίσσεται και  κυρίως μια ενσωμάτωση στον οικισμό σε σημαντικό βαθμό. 

Πρόκειται για πρόσωπα πολιτικοποιημένα που επιβεβαιώνουν ότι στην μεγαλούπολη χάνεσαι ενώ στην επαρχία μπορείς να δεις τον εαυτό σου.

Συζήτησε μαζί τους, τους άκουσε προσεκτικά και στο τέλος τους επεσήμανε ότι η επιτυχία τους αυτή και η εμπιστοσύνη των πελατών που τους αφήνει ελεύθερους να κάνουν ότι θέλουν, εμπεριέχει έναν κίνδυνο... 

...γιατί η ελευθερία γεννά κακή αρχιτεκτονική, 

ενώ η δυσκολία καλή. 

Με αφορμή αυτή την εμπειρία ο Τάσος Μπίρης επιστρέφει από τα Κύθηρα  και συνεχίζοντας την προσπάθεια ανάδειξης του έργου νέων συναδέλφων, γράφει ένα πόνημα  για την 

Δροσιά Μολλά και τον  Ανδρέα Μαριάτο 

με τίτλο: 

Κύθηρα: 

Σε δύσκολους τόπους, σε δύσκολους καιρούς 

η (καλή) αρχιτεκτονική και η ζωή το παλεύουν 

Ένα πόνημα, που πέρα από την ξεχωριστή επεξεργασία του κειμένου, έχει δομηθεί με ένα προσωπικό τρόπο και αποκαλύπτει μια αρχιτεκτονική προσέγγιση του layout των σελίδων. Ένα πόνημα που αφηγείται και αναλύει τη ξεχωριστή αυτή εμπειρία και καταλήγει σε ένα ουσιαστικό επιμύθιο με τίτλο: "Η γενεσιουργός ιδιότητα της «Δυσκολίας των συνθηκών»". 
Στο τέλος  ένα αναπάντεχο υστερόγραφο  χρειάζεται προσεκτική ανάγνωση.
Ένα πόνημα που μπορείτε να διαβάσετε  κάνοντας ΚΛΙΚ εδώ και μεγεθύνοντας.

( Κείμενο Γ.Τ. με αφορμή μια  συζήτηση με τον Τάσο Μπίρη,  στις 15 Σεπτεμβρίου 2017)

Σκίτσα Τάσου Μπίρη